Print

'Bulelo bwa Yahuwah buli akati kenu'

Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi munkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wabalanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mumalembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano yamilimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu ku Tusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko tulavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa.

'Bulelo bwa Yahuwah buli akati kenu'

“Naakabuzyigwa aa Bafalisi kuti naa bulelo bwa Yahuwah buyoosika lili, walo wakabaingula kuti, “Bwami bwa Yahuwah tabukalibonyi azitondezyo nibuyoosika pe. Taakwe uuzokwaamba kuti ‘Amulange, mboobu bwasika,' naa kuti, ‘Mbobuya kuya' nkaambo Bwami bwa Yahuwah buli mulindinywe.’” (Luuka 17:20- 21).

Luuka 17:21b nkampango kamwi kalaa mpuwo mukusandulula [twaambo tuli mubusanduluzi] bwa Cizuminano Cipya, kapati mumibandi ya Bulelo bwa Yahuwah. Kakali kampango kayandigwa kapati kuli Basikukazya mukutabilila twaambo ntobakwabilila kuti Bulelo bwa Yahuwah (mbweenya akuli Yahushua mbucaabede) kuti bwakali aafwaafwi [kukkalila mucamba] mumusela wa bantu, naa munzila imwi, mumyoyo yabantu. Mumusela wa mazubaano, kwakasungilizyigwa kuti Yahushua wakali kwiiminina kuyeeyela kuti Bulelo bwa Yahuwah munzila imwi bwakali mukati muli nguwe...

Kasimpe aako kavwuzya kwiindwa kumbali mumibandi ya lwiiyo luna Luca nkakuti zyoonse zimwi zyaambilizya Bulelo bwa Yahuwah eezyo zijanika buyo muziyanza zina Luca, zigumikizya biyo kuboola kwa Bulelo bwa Yahuwah ooko kucili kumbelaa ciindi — 10:9, 11; 19:11; 21:31; a 22:18. Inga caambilizya kuti, aboobo, caba cintu ciimpene 17:21b mukwaamba kuboola kuli muciindi cino nanka kulitondezya kwa Bulelo bwa Yahuwah.

Mibandi minji yakatola busena ijatikizya kuti naa mabala aakuti entos humon ayelede kusandululwa kuti “mukati muli ndinywe” naakuti “akati kandinywe.” Harnack, Dodd, abamwi bayiide alimwi/naa abasandiluzi bana Plato bakali kunga basala mabala mataanzi kuti: “Bulelo bwa Yahuwah buli mumyoyo yenu.” Pele ino nkaambo nzi Yahushua ncaakaambila ba Falisi kuti Bulelo bwa Yahuwah bwakali mumyoyo yabo (17:20)?...

kuswata-bbaibbele

Basanduluzi bwa yino-yino, nokuba boobo, balombozya mabala aakuti “akataa mpomubede” naakuti “akati kandinywe.” Ono mubuzyo wakukosozya, mukaambo aako, uba wakuti naa Yahushua wakali kwaamba kuti Bulelo bwakali kale akataa baabo bakali kumuswiilila nanka kuti, aciindi cimwi bwakacili kumbelaa mazuba, buyooba akati kabo. Masimpe ngakuti estin (“li”) ndibbala muciindi cino litakonzyi kuganta bwinibwini...Mubunji bwa nzyaakaamba Yahushua zya Bulelo bwa Yahuwah nokuba kubuka kuzwa ku bafu, ibbala lyaamba cintu cicitika ciindi cino lilabelesyegwa eelyo eeco caambwa nokuba ncociiminina nocicili kumbelaa ciindi. Naaba mabala aakuti “akati kenu” nanka lyakuti “buli”, taapandululi ncokayiminina cini aako kampango kaambwa mumubuzyo ooyu. Ncintu ciyandika kusanyangula waawo mpokabelesyedwe.

Mabala aa kucita cintu mutumpango tutobelana alaa mulimo. Aayo mabala atondeka ku Bulelo bwa Yahuwah bucili kumbelaa mazuba mukampango kajisi mubuzyo waba Falisi uujuzya kubonena cintu kulaale [v. 20], alimwi amvwika mbweenya mubwiinguzi bwa Yahushua, eeco ncibeela biyo citaanzi ca majwi cizumanana mukampango v. 21. Kuyungizya waawo, ciindi cicili kumbele ncecilombozyegwa, akubelesyegwa mukaambo kali mukampango v. 21a alimwi amubusanduluzi bwa zintu zicitika mumabala aakujala kaambo (17:22-37).

Acimwi cilibonya aawa, mabala aakuti “kutali ...aazitondezyo zyeelede kubonwa” (RSV) in v. 20b akapandululwa munzila ziindene... Kanjaanji...ibbala lyakuti parateresis (“zitondezyo zyeelede kubonwa”) mpoonya kaambo koonse kakapandululwa munzila iitaambi kuboola kwabili: Yahushua wakayandide kukaka kuti cakali kukonzyeka kuganta kwaamba ciindi eelyo bulelo bwa Yahuwah nobuyoosika kwiinda mukuvwuntauzya zishinshimi akupampanuna zitondezyo zya zyiindi. Ikuti Bulelo nibwakaboolede kale, nikwatali kuyandika kumbelaa mazuba kuyoolangila zitondezyo zya kuboola kwa Bulelo oobo. Hena ncenciceeci Yahushua (naba Luuka) ncibakali kwaamba na? Takulangilwi kuti ncico. Pele kuli cintu comwe, Yahushua a Luuka bakali kulangila kuboola kwa bulelo bwa Yahuwah kumbelaa mazuba, kakwiina makani naa bakali kuyeeyela akuti bwakaliko kale naa bwakali sikide kale musyule lya ciindi.

Kuyungizya waawo, taakwe bumboni bwa mabala aakuti “zitondezyo zyeelede kubonwa” mu kampango. 20b ayelede kwaambilizya citondezyo ciiminina kuboola kwabili pe, nokuba citondezyo cikonzya kubelesyegwa kujanya “buzuba awoola.”...Nokuba mu kasimpe aaka, Luuka 17:20 nkampango kavwuzya kubalwa abaabo bakalanganya kuti takaambilizyi kuboola kwabili kubee [kaiminina kuti]: Bulelo bwa Yahuwah tabukabooli zyaakwiinda zitondezyo (ziyoosolola). Acibeela ca 17:20ff, nokuba boobo, kunyina zitondezyo zyakusolozya. Kunze lyaboobo, Yahushua waambilizya kuti takukabi citondezyo ciiminina kusika nokuba kuswena kwa Bulelo.

kutungumana-kuyeeya-kalanzyide-ku-lwaanje

Cintu cipati kapati ncibeela eeco civwuzya kwiindwa kumbali, ca Luuka 17:21a: “Nanka kuti bakaambe kuti, ‘Amulange ngooyu!’ naa ‘Nguulya!’” Cilakondelezya kuti aaya mabala, aalibonya waawa aajatikizya kusika kwa Bulelo bwa Yahuwah, aliindulukidwe kwaambwa bbala lyomwe-lyomwe mu kampango 23, pele kaligaminide kujatikizya kusika kwa mazuba aa kuboola kwa Mwanaa muntu. Ooku nkweendela antoomwe naa nkwiinduluka kwaamba majwi aajatikizya nanka aayinduluka kwaamba cintu eeco cilibonya mukampango kambi mbuli cilengwa ca milumbe iilembedwe mubufwaafwi, ikuti Yahushua wakagumanya kuboola kwa Bulelo bwa Yahuwah antoomwe ku kuboola kwa Mwanaa muntu. Eeci ncintu cicaalizya kulangilwa kuyooba kumbelaa ciindi (kampango. 23ff). Eelyo kampango. 21a nokabala kuti, “...tabakaambi nokuba kuti, ‘Amulange, nguuno aawa!’ naa nguulya ‘Okuya!’ kampango 23 kabala kuti, ‘Alimwi eelyo nobaya kumwaambila kuti, ‘Amulange, nguuno! Amulange, ngooyu aawa!’ Nkaambo nzi aabo baimvwi munsimunsi aciindi cimwi ncobataminina kuti bakabbukizya naa bakabujana Bulelo bwa Yahuwah (alimwi/naa amazuba aa Mwanaa muntu) pele aciindi cimwi baide kuumwine? Inga capandululwa buti eeci cintu cikazyanya? Nkaambo nzi kaliko aawa? Mubwini, nkaambo nzi, aciindi comwe, ncobatakaambi kuti, ‘Amulange, ngooyu aawa!’ naa ‘Okuya!’?

Ba Falisi, mbwaamba Luuka, bakabuzya Yahushua eelyo Bulelo bwa Yahuwah nobuyoo boola. Walo ubaingula kuti kuboola kwa Bulelo takukabi citondezyo (17:20b). Balo tababuzyi zitondezyo. Mukwiingula kwakwe, nokuba boobo, Walo usotoka mubuzyo wabo ooyo uuguminizya kuti “ndilili.” Kunze lya boobo, walo wiingula mbuli kuti bakamubuzya kuti naa kuyooba citondezyo eeco ciyoopa kuti ciindi camacaalizyo cikazyibwe alimwi kakubee wakali kwiingula cibeela cabili ca mubuzyo wa basikwiiya muli Mateyo. 24:3=Maako 13:3=Luuka 21:7.

Basanduluzi kanjaanji bainda kumbali kuti Luuka 17:21a wiingula mubuzyo uuli boobu, ooyo uukonzya kubuzyiligwa amu mubuzyo wakutanguna: eelyo ciindi caakusika, mbubuti bantu mbobayoozyiba kuti Bulelo bwa Yahuwah bwasika? Eeco caambwa mu 17:23ff ciingula cibeela cabili ca mubuzyo: eelyo Mwanaa muntu aakuboola, takukabi kulubila. Aboobo, aabo ecino ciindi, muciindi nataninga boola ibaamba kuti “Amulange, nguulya kuya!” naa “Nguuno kuno!” beelede kutabikkilwa maanu, “nkaambo mbweenya lulabo mbolukwisula akumwesya julu kuzwa ku bbazu lyomwe kuyoosikila Ku bbazu limbi, mbweenya awalo Mwanaa muntu mu buzuba bwakwe.” Aabo basololi bayootondeka ku citondezyo cimwi naa cintu cimwi kuti caambilizya kusika kwa mazuba aa Mwanaa muntu, nanka bayoosola kusololela basikwiiya ba Yahushua ku busena kumwi nkwayubide Mwanaa muntu, banoolubide, aboobo, alimwi basikwiiya tabeelede kutobela mbabo pe. Ncenciceeci ciiminina Mateyo. 24:26ff; Luuka 21:8, alimwi ambweni, a “basikube” baambwa muli Mateyo. 24:28, Luuka 17:37.

Yahushua wakaambide kuyandisya kwaba Falisi akwa “musela ooyu” kwa kuyanda citondezyo, kuti kunyina ciyoopegwa (Maako 8:11ff). Malembe aana Maako taatondezyi kuti naa Yahushua (nobaba ba Falisi) bakali kuyeeyela citondezyo ca kumbelaa mazuba mumizeezo yabo eeco ciyoosolweda (nokuba kuleka boobo) zintu zya cishinshimi nokuba citondezyo eeco ciyoopegwa musyule lya ciindi. Ambweni ba Falisi bakali kulangila citondezyo eeco cakeelede kutondezya nguzu zya bushinshimi bwa Yahushua. Zitondezyo a maleele zilaambidwe amuli Maako 13:22, Mateyo. 24:24; nokuba boobo, eezi zyeelede buyo kutondezya kuti nkobali bashinshimi babeji a Kristu wa lweeno. Aabo bali boobo inga batondeka zitondezyo kuti mbumboni bwa “zishinshimi zyakazuzikwa” (Maako 13:21- 23=Mateyo. 24:23-26), pele eelyo Mwanaa muntu wamasimpe aakuboola, kunoonyina zitondezyo zya ciindi ziyandika. Bumboni buyoolibonya akutadonaikwa (Mateyo. 24:27; Maako 13:24-27 azimwi zyeendelana).

mulombe-ulanga-mujulu

Kaambo kakukazya kakuti “nanka kuti bakaambe kuti: Amulange ngooyu aawa, naa nguulya kuya” mu kampango. 21a akwaamba calusinizyo kuti “alimwi bayoomwaambila inywe kuti, ‘amulange, okuya, Amulange aawa’” mu kampango 23a, ootu twaambo takuli kukazyanya pe. Mu twaambo tobile ootu, Yahushua waamba cintu nceenya cijatikizya Bulelo bwa Yahuwah nokuba bwa Mwanaa muntu. Mumajwi mataanzi, kaambo keni nkakuti Bulelo tabukabooli antoomwe a citondezyo, nkokuti, munzila imwi kunooyandika kulangaula nzila imwi yakulomya kuzyiba naa cili masimpe kuti naa kwaba kudonaika. Majwi aacaalizya acenjezya kuti mumazuba aaboola, kabutaninga sika Bulelo bwa Yahuwah alimwi basikwiiya nobacitonkomene kulangila mazuba aa Mwanaa muntu aazyaa kuswena, bamwi bayootaanguna kuti bakamubbukizya (Mwanaa muntu), nokuba (Bulelo bwa Yahuwah), pele basikwiiya tabeelede kusowaika, nkaambo kusika kwa Bulelo bwa Yahuwah akwa Mwanaa muntu kuyo kwaanzaana nsini kakwiina cikonzyanya ambubo. Kunyina kudonaika makani aaya.

Ooku kweezyekanya kutaalukila kulaale kwiinda biyo kuzumina, kulangila akwaankamana kwa baabo banoolangila kumbelaa mazuba; mukaambo komwe-komwe, kwiingula kwabo kupanduludwe mukwaambilizya ciimo ca zintu ziyoocitika, nkabela bupanduluzi bupedwe munzila ya kujuzya bbala liswaanganya twaambo lyakuti, “aboobo. Kampango 24 kapandulula kuti basikwiiya tabakatobeli baabo basweekede kutamauka kuti “Amulange, okuya!” naa “Aano!” nkaambo eelyo Mwanaa muntu nanka buzuba bwa Mwanaa muntu bwaakusika, buyoozyibwa caantangalala mbweenya mbuli lulabo mbolukwisula akumwesya julu kuzwa ku goko lya julu limwi kusikila kuli limbi” (cf. Maako 13:24-26). Mbweenya buyo, busanduluzi bwesu cino ciindi, bwa kampango 21b, butobelezya kampango ka 21a kusandulula kaambo keni, eelyo Bulelo bwa Yahuwah nobuboola ncobeni (nokuba nobuciboola), aabo balangilizya tabakaambi kuti, “Amulange, aawa!” nanka kuti “Okuya,” nkaambo Bulelo bwa Yahuwah bunoolibonya camaleele akati kabo. Eelyo Bulelo bwa Yahuwah bwaakusika, muntu taceelede akulangila citondezyo cili coonse kuti agozye kubuzyiba nokuba kuyanda musololi wakuti amugwasye kuyoobuyandaula kubusena kumwi.

Kaambo keni ncocitakwe mulimo kulangila zitondezyo takuli kuti Bulelo bwa Yahuwah abwa Mwanaa muntu tabunoolibonyi, nkakuti ,awalo Mwanaa muntu tanoolibonyi; pele eeco, kunze lyaboobo, cinoozyibidwe mu mulengalenga woonse alimwi kakwiina kudonaika, mbweenya “mbuli lulabo mbolukwisula akumwesya julu kuzwa ku goko lya julu limwi kusikila kuli limbi.” Ncenciceeci aabo baimvwi kumwi kabalangilizya ncobatakaambi kuti, “Amulange, aawa!” naa “Okuya!” Alimwi ncenciceeci aabo baamba kuti “Amulange, okuya!” naa “Aawa!” ncobeelede kuuntuluzyigwa...

Mukampango ka 17:21b Luuka uteelela Yahushua kuti wakali kwaamba kuti kuboola kwa Bulelo bwa Yahuwah kunooli kumbelaa mazuba, mbuli mbocibede, alimwi cinooli cintu cilibonya ku bantu... Zyoonse zyakaambwa muli Luuka 17:20-18:8 zijatikizya kuboola kwa Bulelo bwa Yahuwah akwa Mwanaa muntu a bwiinguzi bwa bantu oobo mbobanoomvwa muciindi cino alimwi amuciindi Bulelo a Mwanaa muntu baakuyubununwa. Eeci cibeela cilisalazyidwe kutondezya kuti eezi zintu zya kujala ciindi ziyoocitika kumbelaa mazuba...Alimwi mumasena amwi amwalo, mbuli mbokwaambidwe, malembe aana Luuka aamba buyo kuboola kwa Bulelo bwa Yahuwah kuti kuli kumbelaa mazuba...Kunyina... kaambo kakuyeeyela kuti Luuka wakali kuyeeya kuti Bulelo bwa Yahuwah bwakali boolede kale nanka kuti bwakalibonya antoomwe nokuba kulibonya muli Yahushua amumulimo wakwe. Lwiiyo luna Luuka ndwa kumbelaa mazuba, kweendelanya akulangila Bulelo bwa Yahuwah.

Eeco Yahushua ncaakali kwiiminina ncaakaamba muli Luuka 17:20ff...tacikonzyi kuba cipimyo ca kasimpe.... Nokuba boobo, tacigwasyilili muzeezo wakuti Yahushua wakalanganya Bulelo bwa Yahuwah kuti buli mubuntu bwakwe, naakuti, mukaambo aako, kuli nibwakaliko kale. Kunze lyaboobo, ootu tumpango tutondeka ku Bulelo oobo bulibonya camaleele kakwiina kudonaika kumbelaa ciindi. Eelyo Luuka 17:21b kuti wabalwa mubwiiminizi bwa mabala bwinibwini, ncociiminina cilembedwe inga cayubunuka kacisalazyidwe kapati: eelyo Bulelo bwa Yahuwah nobuboola, boonse bayoozyiba cintu eeco; kunyina zitondezyo nokuba zilangizyo zicinooyandika pe. Oobo mbobwaali bulangizi bwamu Cizuminano Cakale — “bulemu bwa Simalelo buyooyubununwa, alimwi bantu boonse bayoobubona antoomwe” (Izaya. 40:5).

balombe-bobile-balanga-mujulu


Eeci cibalo citali ca-WLC cakalembwa aaba Dr. Richard Hiers.

Twakagwisya mucibalo citaanzi mazina aabakomba mituni ngobayita Taata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo twakajokolosya mutumpango ntotulembulude akubikka mazina aa Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna abalembi bamu Bbaibbele bakayoyelwa moza. Nkamu ya-WLC