Print

Buumi Nolusika Lufu — Kweendelanyaa Martha a Yahushua

Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi munkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wabalanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mumalembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano yamilimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu ku Tusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko tulavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa.

Buumi Nolusika Lufu Kweendelanyaa Marthaa Yahushua

Caandaano 11 ca mulumbe wa Johane cilindinjide kapati kwa ciindi cikubwene nkaambo katusimpe tuyumya mate ooto twaamba zya lufu. Kanjaanji Ime ndiyeeyela kuti, ikuti bantu banji balomya kuvwuntauzya bwini ncocaamba ancocitondezya nociceya cilembedwe mucaandaano eeco, icintu cinga cayubunuka ndusyomo lwa Plato lwakuti muzimo tuufwi, eeco inga casoogwa kulaale akuyaamina ku masimpe aali mu Mangwalo. Umwi inga wabbukizya ziyubununwa zigambya mukaano ka mukwasyi wa babunyina baku Betaniya pele kuti biyo katuyandisya kujula meso eesu kukaano aako.

Ono kusinizya ncobeni, basicikolo banji bayiya Cizuminano Cipya balaazyi mbwaayenda makani aa Johane mu caandaano 11. Johane utwaambila kaano ka maleele alo kunooli ngaayinda kuba mapati ngaakacita Yahushua. Nkaano ka lufu lwa Lazalosi mweenzinyina aa Yahushua. Kunze lyawaawo, Yahushua wakabusya abamwi bantu kuzya kubuumi eelyo naakabukide kuzwa kulufu — mwana musankwa wa bamukamufu (Luuka 7) a mwana musimbi ookwa Jailosi (Maako 5), pele aaba bakali bantu bakafwide cainoino buyo. Eelyo Yahushua naakaboola kuzyoogwasya Lazalosi, walo wakalifwide akuzikkwa mazuba one. Maleele aamusyobo ooyu inga alesya akudonaika kuti Yahushua wakali Messiah, nkaambo bantu tabaide kujoka biyo kuti bafwa akuzikkwa. Muntu wafwa cainoino inga walanganyigwa aabantu bayandisya kukazya kuti ambweni taafwide ncobeni — akuti taakafwide ncobeni mpoonya wakamuponya/ akumubukulusya Yahushua. Pele “musilisi” wabuyo taakali kukonzya kubusya muntu wakafwide akuyuminina cancobeni kwa mazuba aakkwene aali 4 — kutaambilizya akuti mubili wakali pombaidwe/ akubambililwa kuti uzikkwe mucuumbwe mpoonya akunjizyigwa mucuumbwe. Pe ma, cintu camusyobo ooyo inga taaba buyo maleele aamasimpe aatanabwenwe — ninguzu zya Yahuwah zyakapa kuti cicitike eeco “citakonzyi” kucitika. Aboobo aaka nkakaambo keni Yahushua ncaatakabimbila “kuyooponya” Lazalosi eelyo naakamvwa kuti waciswa cakuti ufumba bulamfu. Yahushua wakalindizya mazuba obile ayinda nkokuya awunke kuyoomubona. Wakalizyi kale kuti Lazalosi unoofwide kataninga sika nkwaakabede. Aboobo kakwiina cakukazya, inga nicaabota kusumpula maleele aayo kuti naakafwide kaindi. Eeco nicakatondezya kuti Yahushua wakali Mwanaa Yahuwah ncobeni — ooyo Messiah ngwaakasala/ ngwaakatuma Yahuwah. Pele bantu tiibakamusyoma.

"Yahushua wakalila,” Johane 11:35

Muntu woonse ulaazyi makani aakatobela mukaano aaka. Naakatolede ciindi kalelema kuyumuka lweendo, Yahushua wakaunka ku Betaniya, kuyooswaya bacizyi ba Lazalosi, wakaakujata maanka kuumbulizya boomoka cakuti limwi awalo yakasweka misyozyi (aawa mpotwaajanina kampango kainda kufwiimpa mu Bbaibbele kakuti: “Yahushua wakalila,” Johane 11:35). Mpoonya aawo Yahushua wakacita maleele aakankamanya naakayita Lazalosi ooyo wakafwide kuti “koboola” — cintu cakatobela kucitika Lazalosi wakaba muzumi akududulika kuzwa mucuumbwe mwaakazikkidwe kacizambaidwe milembo yakuzikkwa.

Nokuba kuti aayo ngamakani ngobazyibide kusikila munsaa bantu boonse, pele kuli tubeelabeela twa masimpe tunjaanji tujanwa mukaano aaka. Ootu tusimpe tuubauba tulakonzya kubonwa kuti muntu wavwuntauzya amuzeezo uulisungwide kumvwa ceeco Yahushua lwakwe ncaamba kujatikizya Martha mucizyi wa Lazalosi naakali kulilauka kabandika awumwi, mpoonya cakatobela “kwakaumuna kuti zi” mbwakabukila biyo Lazalosi.

Ataangune tulange ncaakaamba Yahushua kuli basikwiiya bakwe eeco cijatikizya buumi bwa Lazalosi. Eelyo Yahushua naakalibambide kuzyokela ku Judiya, wakabaambila makani aa lweendo akaambo keni ncobakeelede kweendela musinzo ooyo, Walo wakati kuli mbabo, “Mulongweesu Lazalosi woona, pele ndaunka 'me nkamusinsimune kuzwa ku ŋonzi zyakwe” (Johane 11:11). Basikwiiya abalo kunooli bakaluutambidwe mulumbe wamawuse Yahushua ngwaakatambula nibakati: “Mwami, uulya ngoyandisya bobuya waciswa cakufumba bulamfu” (Johane 11:3) nkaambo bakazyibide kuyeeyela kuti ikuti mulwazi woona ŋonzi inga wayumyayumya akuba kabotu: “Mwami, ikuti kali woona, mbubo ncibotu inga wabaaba kabotu.” Nokuba boobo, mbuli bantu banjaanji sunu, basikwiiya tiibamvwisyide kuti Yahushua wakali kubelesya mulaka wa maambila mbali aamu Bbaibbele mukusandulula lufu. Mpoonya Yahushua wakabasansulwida makani akubaambila munzila ngubauba kuti, “Lazalosi wafwa” (Johane 11:14).

“Mulongweesu Lazalosi woona, pele ndaunka Ime nkamubusye kuzwa ku ŋonzi”
. . . “Lazalosi ulifwide
Johane 11:11&14

Nkaambo nzi Yahushua ncaakabelesya kaambyo kali boobo kwaamba lufu? Bwiinguzi mbufwaafwi akuubauba. Wakacitila boobo zintu nkaambo ncencico cini lyoonse Bbaibbele lyaci Hebulayo ncolyaamba kujatikizya lufu ziindi zinji, alimwi zinjaanji kapati. Woonse obile mabbuku aa 1 a 2 Bami alainduluka kwaamba mwami ooyu amwami uulya naakafwa kuti “wakoona abamawisi.” Joobo lwakwe wakati, “Muntu uloona alimwi tabuki pe kusikila majulu atakabi kabili (awalo lwakwe takabuki nokuba kusinsimunwa kuzwa ku ŋonzi zyakwe” (Joobo 14:12). Alimwi tee awalo mushinshimi Daniyele wakapampanuna masimpe aayandika aakubuka kuzwa kubafu naakati: “Bunji bwabaabo boona lino mubulongo bwaansi bayoosinsimuka, aaba kubuumi butamani, pele abamwi kubweemya akucisesemyo citamani” (Daniyele. 12:2). Yahushua wakabelesya mulaka wini ooyu kuugama — kweelanya mbuli majwi ngeenya Joobo ngaakaamba myaanda myaanda yamyaka yakaindide musyule: “Ime ndaunka ndikamusinsimune kuzwa ku ŋonzi.” Ono aawa ndabona kuti kunyina pe Yahushua naakaamba kuguminizya mubili nokuba muzimo wa Lazalosi. Yahushua wakaamba buyo Lazalosi muntu. Walo wakali kuyanda kuyoobusya Lazalosi kuzwa kulufu — kutali kuswaanganya antoomwe muzimo amubili pe. Masimpe ali biyo mbweenya mbwaatondezyedwe. Yahushua wakali kuyanda kubusya Lazalosi kuzwa ku koona lufu. Aaya ngamasimpe maubauba aakasofwaazyigwa kumbelaa mazuba abucenjezu buna Plato.

Cintu cakatobela waawo mubandi uulaa cikkelo kapati akataa Martha mucizyi wa Lazalosi a Yahushua. Eeci cicitika leelyo Martha namvwa kuti Yahushua uzyaakuswena kuzya ku Betaniya. Ngooyo cakamuungumuna kuyoomucingauzya kumwi mucizyinyina Maliya kasyite amunzi antoomwe abamwi basikoomoka bakaboolede kuzyoo bawumbulizya kufwidwa mweeninyina. Eelyo Martha kazyaakuswena munsaa Yahushua, cintu citaanzi ncamwaambila walo ncakuti, “Mwami, ikuti nookaliko kuno, mwanookwesu mweenima naatakafwa.” Martha wakalizyi kuti Yahushua wakalaa nguzu zya kumuponya. Majwi aakwe aakatobela apa bumboni bwa lusyomo lwakwe luzuunyene kuti nji: “Nokuba cecino ciindi Ime ndizyi kuti kufumbwa nconga wamukumbila Yahuwah, Yahuwah ulakupa yebo.”

Ono aawa mpampawo zintu mpozitalika kukondelezya kapati. Yahushua ulamwiingula kaamba kuti “Mweeninyoko uyoobuka alimwi” (Johane 11:23). Eeci cilaa mulimo mupati. Majwi mataanzi eeni ookwa Yahushua akamutontozya mumagondo Martha kuti mweeninyina uyoobuka alimwi. Yahushua taambi kuti mwanookwabo ucipona kwiinda mbwaakabede kaindi kali muzimo uutakwe mubili kujulu pe (mbuli mbweekamvwa mazubaaya aayinda kudilwe lyaba Bbaputisiti!) Walo waamba biyo kuti mwanookwabo “uyoobuka” alimwi. Ono amubikkile maanu kapati ku bwiinguzi bwa Martha. Walo wakati, “Ime ndizyi kuti uyoobuka alimwi mukubuka kwa bafu mubuzuba bwamamanino” (Johane 11:24). Martha tali sicikolo wa busongo bwaci Giliki pe. Kunyina walo ncapozya kwaamba cinjilene aa bucenjezu buna Plato. Kunyina walo naamba kuti uyeeya kuti bayooswaangana alimwi anguwe kali muzimo uutakwe mubili, kali muzumi kujulu. Pe ma, walo wakalaazyi kabotu Mangwalo aaci Hebulayo alimwi wakalizyi akuti kumamanino aamusela — mubuzuba bucaalizya — mwanookwabo mweeninyina uyoobusyigwa kuzwa kubafu. Ooku nkokulangila kwa buHebulayo, nkonkuko nkwaakazyi awalo mwiyi wesu Yahushua.

Atuyungizye akuti ikuti nicakali lubide nokuba kutamaninina kululama, ono aawo nce cakali ciindi cibotu kuti Yahushua amululamike kuti muzimo wa mwanookwabo wakaunka biyo kuyookkala kubusena kumbi. Ikuti muzimo wa Lazalosi niwaakwempwidwa kubusena bumbi, “busena bwiinda kubota” nokuba busena bubi, nkabela Yahushua naakamuumbulizya munzila yakwaamba kuti, “kabutaninga sika buzuba oobo, muyooswaangana alimwi kujulu.” Eeco nicakeendelana amajwi aamvwugwa kanjaanji mazubaano kuti muntu kawombolozya yooyo wafwidwa muyandwa. Mukweendelanya aceeco, makani inga aba kuti, “Lazalosi lino ulikkomene nkaambo balaatoomwe abazyali bako.” (Ime ndabbeja kuti abalo bakalifwide kale aciindi eeco nkaambo tiibakaambwa mu kaano aaka.)

Pele Yahushua taakacita cintu cili boobo pe. Yahushua tapindauli majwi, talulamiki, nokuba kuyungizya kumajwi aakwe aagumikizya kubuka kwa mweeninyina kuzwa kubafu kuzya kubuumi mubuzuba bwamamanino. Walo ubambilila biyo kuti abone naa ulimuzyibide ncobeni cakumaninina kuti naa nguni walo ambwaswaangene kuciindi ciboola ca kubuka kuzwa kubafu. Yahushua waamba kuti kuli nguwe, “Ime ndendime kubuka kuzwa kubafu abuumi; ooyo uusyoma muli ndime uyoopona nokuba kuti wafwa, alimwi kufumbwa uupona akusyoma muli ndime takafwi pe. Hena ono yebo usyoma ncobeni mumajwi aaya na?” Alimwi kakwiina akugantauka, Martha wakapozya wati, “Inzya, Mwami; Ime ndasyoma kuti yebo nduwe Messiah, Mwanaa Yahuwah, ooyo uuboola munyika.” Martha wakalimvwisyide kuti Yahushua wakali Messiah. Wakalizyi kuti walo ngonguwe uuyoobusya bafwide kuzwa kubafu. Aboobo Martha takiizumina mizeezo eeyo yakatobela waawa yakuti Yahushua wakali mupati wabangele, akutagumina lyo wakuti walo wakali Yahuwah!

Kumamanino atuvwuntauzye magolelo aakaano aaka mubukkwene. Ninzi cicitika eelyo Yahushua (kwiinda munguzu zya wisi, Yahuwah) nabusya Lazalosi kubuumi alimwi? Tee, twaambilwa kuti Lazalosi ulabuka kuzwa mucuumbwe mpoonya Yahushua waambila baliko aawo boonse kuti “Amumwaangulule mumuleke aunke.” Pele ino Lazalosi waamba nzi kujatikizya lweendo lwakwe ndwaakatolede kumuya banji? Aamba nzi Mangwalo kujatikizya muntu mutaanzi kubusyilwa kubuumi kuzwa naakafwide kwa mazuba one? Hena wabula nconga waamba yebo? Pe ma, hena ono eeco inga tiicapa kuti muntu ayime? Kunyina nokuba cakupetekezya caambwa Lazalosi kuzwa waawo. Nkaambo nzi? Ikuti Lazalosi kali wakadudwa biyo kuzwa kujulu, nkaambo nzi ncaatakakalalila Yahushua ooyo wakamunyonganya kukkomana kutamani ooko kwakali kubusena nkwaakabe? Alimwi kuti kali Lazalosi wakazwaa kupenzyegwa mazuba one mumulilo uutamani (ono aawa ndakalijanina aabotu aakulikwabula, aciindi cibotu cakuti ndibambulule twaambo), nkaambo nzi ncaata kalibbulunganya kuwa kumaulu ookwa Yahushua kumulumba cinicini nkaambo wakamuyokolola kuzwa mumulilo akumupa ciindi cabili kupona? Eeci nicaaba nce ciindi cibotu cakuti muntu alongolole zyoonse mbokubede kujulu nokuba kumulilo uutamani. Bweende bwa Lazalosi naakali kumuya banji inga bwapa “bumboni buzukide” buzubulula mbozyeenda zintu mumasena oomo. Ma, kuvwula zyakali kunga zyayubununwa mubumboni oobo mbwaakali kunga wapa Lazalosi! Cabotesya loko ciindi cipati boobo mu Mangwalo cakulemba makani woonse aakacitika mumazuba one eelyo muzimo wakwe niwakacili kupona pele mubili wakwe kuufwide. Lazalosi naakatusansawida ncotweelede kucenjelela kulangila — nokuba ncotweelede kweeleba ziyume zitete. Pele ino Mangwalo atwaambila kuti nzi? Kunyina. Ono mubuzyo ategwa “Ino nkaambo nzi?” Eeci ncintu cipati boobu. Nkaambo nzi ncokunyina cakaambilizyigwa kujatikizya mazuba one ngaakafwide Lazalosi?

Kuli ndime eeci ncintu cilaantangalala kuzyiba. Kutontonkanya biyo mizeezo inga catwaambila kuti Mangwalo abelesya bbala lya koona mbuli maambila mbali aakoona, mpoonya kubuka kuzwa kubafu kuti nku “sinsimuka” (mbuli Joobo, Davida a Yahushua mbobaamba). Cilikke ncaakazyi Lazalosi eelyo naakamubusya Yahushua ncakuti nceciindi naakatobela kulimvwa bulanga kuzwa aciindi naakafukula akutalimvwa bulanga kunjila mukoona kwa lufu. Walo kwiina cakwaamba ncaakajisi nkaambo kwakanyina cakwaamba. Walo taakazyi mbwaakalimvwide nkaambo ncencico cini Mangwalo ncaapandulula: “bafwide kunyina ncobazyi pe” (Mukambausi. 9:5); “kunyina cakucita nokuba makanze nokuba busongo mucuumbwe oomo moya webo” (Mukambausi. 9:10); “bafwide tabatembauli Mwami, nokuba bali boonse baunka ansi muluumuno” (Intembauzyo. 115:17). Lazalosi wakali biyo mbuli lambe lyamagesi eelyo limwesyegwa alimwi kuti naa lyali zimidwe. Kunyina pe nkwaakaunkide mbeenya mbuli lambe mbolitaunki kuli koonse. Talikwe ncolicita kusikila nguzu zya magesi zyajokoloka. Yahushua wakajokolosya nguzu zya Yahuwah akusinsimuna nguzu zipa buumi muli Lazalosi mpoonya Lazalosi wakabuka/wakaba muzumi alimwi.

Koona caambilizya kuti yebo taakwe mbolimvwide. Yebo kwiina ancomvwide citola busena mumbali lyako. Mbweenya mbocibede amulufu. Lambe lyako lyamumuni lilizimidwe. Mumuni wako tuuciko pe. Bafwide beelede kulindila Yahushua kuti akazyokele akuzyoobamwesyela mumuni alimwi.

Aaka kasimpe kaubauba mbobulangizi bwamasimpe oobo mbotuletelwa mu Mangwalo. Nkakaambo keni kakubelesya maambila mbali aa koona mukwaamba lufu. Eelyo notufwa, abwalo bongo bwesu bulafwa. Bongo bwesu mpaakataa zyoonse nzyotulimvwide mumubili. Kakwiina bongo bupona, tatukonzyi kulimvwa bulanga. Tweelede kubusyigwa kubuumi alimwi kutegwa tulimvwe bulanga akuba bazumi. Aaka nke kaambo kabulemu ka kubuka kuzwa kubafu ooko kuciboola. Ooko kujokolosya mizimo iitakwe mubili kuzwa kujulu akwiijokezya mumubili uubusyidwe kuzwa kubafu aaciindi cabili Yahushua aakuboola, (kwaamba camasimpe aawa) kunyina pe Magwalo naapandulula cintu camusyobo ooyo. Muzeezo wakusimpulula mizimo akwiisimpa mumibili yazwaa kubuka kuzwa kulufu tuujanwi aali woonse mu Mangwalo pe. Maambila mbali aa koona taabelekeli limwi kuti nicali boobo. Amucilangisye eeci. Bantu boona ncobeni “tabaindide kusinsimuka cino ciindi akujata maanka kwiinda mbuli lyoonse”! Kaambo kali boobu inga kaba kabuyanga. Koona caambilizya kuti yebo kunyina ambolimvwide. Yebo taakwe ancomvwide cicitika mumbali lyako. Mbeenya mbocibede amulufu. Lambe lya buumi lyako lilizimidwe. Mumuni wako tuuciko pe. Bafwide balindila Yahushua kuti akazyokele akubamwesyela mumuni alimwi. Walo weelede kutubusya kuzwa kubafu swebo katukkwene mubili/bongo/muzimo kutegwa tukonzye kupona alimwi. Ooyo ngo mulumbe uuteezyekanywi uupedwe mu Bbaibbele lyoonse mbolizulwa.

Makani aa Johane 11 atondezya cifwanikiso ciimpene kwiinda ceeco cidumide mpuwo ca kunjila buumi bwakutafwa mbulwasikila buyo lufu. Yahushua ncaakabelesya maambila mbali aa koona, alimwi a kuteelela kwa Martha kuti mweeninyina uuyoopona alimwi, antoomwe akubula cakaambwa cijatikizya bweende bwa Lazalosi naakafwide mazuba one, eezyo tazitondezyi muzimo kuuswipuka kutija kuzwa mumubili uuli munzila kufwa kuti ukazumanane kuponena kumbi. Mukwiimpanya, zitondezya bumboni buzuunyene kuti lufu nciindi citakwe mulimo wakucita — bafwide “kunyina nociba comwe ncobazyi” (Mukambausi. 9:5) alimwi “baloona mubulongo bwaansi” (Daniyele 12:2). Alimwi eeci ciindi citakwe milimo cilazumanana kusikila buzuba oobo Yahushua nazyokela akubabusya kuzwa mukoona. Aaka kasimpe kalibotela kalaa nguzu boobu, Yahushua lwakwe waakayumya muli Johane 5:25, 28-29:

“Masimpe, masimpe, Ime ndimwaambila ncobeni inywe, lizyaakuboola woola, alimwi lino ndendilyo eelyo bafwide nobayoomvwa jwi lya Mwanaa Yahuwah nkabela aabo bayoolimvwa bayoopona. Mutagambwi cintu eeci; lilaboola iwoola eelyo boonse bali muzyuumbwe nobayoomvwa jwi lyakwe akubuka; aabo bakacita zibotu kubukila kubuumi, aabo bakacita zisofweede kubukila ku lubeta.” Yahushua amumusumpule atalaa bu Plato oobo bwakapyopyonganya bantu baunka kuzikombelo.

Bwizu              Bwizu


Eeci cibalo citali ca-WLC cakalembwa aaba Ron Shockley.

Twakagwisya mucibalo citaanzi mazina aabakomba mituni ngobayita Taata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo twakajokolosya mutumpango ntotulembulude akubikka mazina aa Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna abalembi bamu Bbaibbele bakayoyelwa moza. Nkamu ya-WLC