Print

Nzila Zyakutalijata Mazubaano

Caandaano 176

Nkulailila nzi Paulu nkwaakapa Timoti ooko kujatikizya kulisalazya?

“Utabindi kubikka maanza aako amuntu uuli woonse; alimwi utatoli lubazu muzibi zya bamwi; kolibamba utabi abutongo buli boonse.” 1 Timoti 5:22

Nkusikila aali boonse mbobeelede kubula butongo?

“Aboobo mbwaanga tujisi zi-syomezyo eezyi, nobayandwa, atulisalazye kuzyintu zyoonse zisofwaazya mubili amuuya , alimwi atulondole kusalala kwesu lyoonse mukuyoowa Yahuwah. 1Bakolinto 7:1.

Hena umwi inga wanjilauka muzyintu zisofwaazya, kwamana boobo kacisalala?

“Aboobo amuzwe akati kabo, akulyaandaanya, mbwaamba Yahuwah, alimwi amuleke kuguma cintu cisofweede; eelyo Ime ndiyoomutambula.” 2 Bakolinto 6:17.

Ninzi ncayoocita Yahuwah kuli baabo basofwaazya tempele lya Yahuwah?

“Ikuti muntu wanyonyoona tempele lya Yahuwah, Yahuwah uyoomunyonyoona muntu ooyo; nkaambo tempele lya Yahuwah lilasalala, alimwi nywebo ndendinywe tempele eelyo. 1 Bakolinto 3:17.

Ncicili cintu cijanwa kanjikanji eeco cisofwaazya muntu uucibelesya?

“Babamba misamu, balanga masamu aamusokwe, abasilisi baliswaangene mukuganta tombwe kuti ncecintu ciinda kukola ali zyoonse. Kwiina cimbi cikola, kugwisyilizya musamu wiitwa kuti prussic acid, eeco cikonzya kuletela lufu cakufwamba boobo, mumaminiti otatwe naaba one inga kwatalika kulibonya kukola kwabujayi nkuucita.

“Cintu cikola cini cili mu tombwe, musamu wiitwa kuti nicotine, musamu uulema, mbuli mungwimba, ooyo uukonzya kuzandulwa kuzwa kumatuvwu. Mumisyobo ya tombwe wiitwa kuti Kentucky a Virginia kuli cibeela ca musamu ooyu cili cisambomwe kusikila ciloba mu zibeela zili mwaanda. Tombwe uulema kusikila a paundi lyomwe ujisi myaanda yotatwe amakumi lusele busu bwamusamu uujaya ooyu, kabeela biyo kakkumi inga kajaya mubwa mumaminiti aali kkumi. Kuli muntu wakafwa mutunzumina tuli makumi otatwe kumusamu ooyu. . . Ba Hotentoti babelesya mungwimba wamusamu ooyu kujazya nzoka, kabeela kasyoonto buyo inga kaleta lufu mbuli kuumwa lulabo. Ulabelesyegwa kapati ababelesi ba mbewu abaabo bakomezya zisamu kujazya zyuuka zilya matuvwu aazisamu azimwi zyuuka zilaa misamu ikola azyalo [mulimo weelela musamu ooyu].” J. H. Kellogg, M.D., in Health Science Leaflets, No.16.

Ninzi acimwi citondezya kukolwa musamu uujanwa mu tombwe?

Musilisi B. W. Richardson, umwi mupati wabasilisi balaampuwo akusyomwa kucisi ca Engilandi, ulati: “ Kufweba kuletela kunyongana (a) mubulowa, akuubula bulowa mbuli kuti bwatilwa meenda; (b) mwida, kuletela kubula nguzu zyakugaya cakulya, kusesemwa, alimwi akumvwa kuciswa; (c) kumoyo, ubuzya nguzu zyakuti moyo upompe bulowa akubeleka munzila yeelede nopona kabotu; (d) kuzibeela zyamubili zipa kumvwa akubona, kupa mboni zyameso kuti zikwazamukisye, akunyonganya kubona kabotu, kubona myeengwe iimweka, myeengwe iikoya luubilili, alimwi akupa kuti kakuciboneka cintu mumeso eeco caleka kale kulibonya, alimwi akunyonganya kweendelana mumatwi, kwaalilwa kuteelela akuzyiba kabotu cintu camvwugwa, kuciswa matwi nkaambo kacongo mbuli kusiba kwa ludweba nokuba mulosi; (e) mubongo, kulesya kugwisya tombe lizwa mumo, akusinkila cakulya ceelede kuzya kubongo; (f) munsinga, kuletela kubula nguzu zyakumvwa kucisa nokuba kutontola, kupya, kuguma, azimwi zicitika mumubili mbuli zyeezyi, akupa kuti uzwe nkasaalo nokuba kuti takupyi, azimwi mbuli ceeci; (g) mukanwa, kuletela kuzimbya mumbali akameneno acikanda cizingulukide kkanwa, kucisa akameneno, kuyumayuma amukosi, kuyupuluka cikanda caagoyoyo, kuyuma nokuba kuteteeta muzibende amyeebo; (h) acikanda ca mapupwe, kuletela kubaba, akuzumanyanya kukolauka.”

Ninzi mwaapositolo ncakulwaizya bantu boonse kujatikizya zilengwa zyabo zyakale?

“kutegwa kuciindi cisyeede nacili mumubili wanyama ataponi limbi kweelana azisusi zyabantu, pele aponene kucita kuyanda kwa Yahuwah.” 1 Petulo 4:2.

Nkaambo nzi nkapede walo mukwaamba makani aaya?

“Nkaambo musyule oomu mwakajisi ciindi cinji cakucita kuyanda kwabamasi nimwakali kweenda mubukkale busesemya, muluunyaunya lwakutalijata, mukuciindizya kunywa makoko, mumapobwe aateendelezyegwi, mukuzundana kunywa makoko amukukomba mituni ooko kukasyidwe amulawo.” 1 Petulo 4:3.

Nguni wakazyibidwe kubelesya tombwe kutaanguna?

Mumwezi wa Vwumbi Pati, 1492, liya Columbus naakajana nsumbu ya Cuba, wakatuma babelesi bobile kuti bakiilangelange, mpawo aaba bakaleta mulomo wakuti, akataa zintu zyeenzu zimwi nzibaabona, bantu bakkala munsumbu eeyi bakali kweenda kabajisi mulilo uyaka kumulomo, akufunta musi buzwa mukanwa amumpemo zyabo, eeco caali kulangikaanga ninzila yabazike yakulinunkilizya. Nkabela aakale bakati” twakabona bazike balaa mantanda kabavwungaila matuvwu mapati antoomwe, akufweba mbuli badyaaboli.” Kuzwa kuli bamaindiya baku Amelika, cilengwa cakufweba, kakwiindide myaka, cakajuzyigwa ku Bukuwa; alimwi cakatobelwa cakufwamba kutali buyo abantu bamali masyoonto pele, abantu balaa nguzu, bana babami abamwi bantu bapatipati mubuleli bakatobela nzila yakukolwa mumusyobo ooyu.

Mbubuti boonse mbobakulaizyigwa kuti bape bulemu kuli Yahuwah?

“Nkaambo inywe mwakaulwa acintu cidula. Aboobo ziyume zitete, amumulemeke Yahuwah mumibili yanu, mumiya yanu, nkaambo njiyakwe Yahuwah.” 1 Bakolinto 6:20.

Ninzila nzi yeelede kutobelwa abaabo bayandaula Mufutuli?

“Nobayandwa, lino tuli bana ba Yahuwah, pele takunayubununwa pe mbotuyooba kumbele. Tulizyi kuti kufwumbwa buyo aakuyubununwa tuyooba mbuli Nguwe; nkaambo tuyoomubona Walo mbubonya mbwabede ncobeni. Alimwi muntu woonse uujisi bulangizi oobu mulinguwe ulalisalazya mwini mbubonya mbwasalala Awalo.” 1 Johane 3:2-3.

Eelyo basaante baakuswaangana kumamanino mumunzi wa Yahuwah, nguni uya kujalilwa anze?

“Pele kunyina cintu cili coonse cisofwaazya, nokuba muntu uuli woonse uucita cintu cisesemya, alimwi silweeno uutikanjile pe mulinguwo: pele balikke aabo balembedwe mubbuku lyabuumi lya Mwanaambelele mbabayoonjila.” Ciyubunuzyo 21:27.