Print

Tusimpe Tulemu

Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi munkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wabalanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mumalembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano yamilimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu ku Tusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko tulavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa.

tusimpe tulemo

“Kunooli kuli maanu mukuyeeyela ciyanza cakusyoma bufubafuba bwaantangalala kuti cilaindila kuya kumbele kutali kuceya nokuyaa kuyungizya lwiiyo lusumpukide.”1

“Ikuti Leza wa Mwami wesu Yahushua Messiah, Taata wabulemu, amwaabile muya wabusongo aciyubunuzyo cakwe; meso aakumvwisyisya kwenu amunikilwe, kutegwa muzyibe bulangizi bwa lwiito lwakwe, buvwubi bwabulemu bwa lukono lwakwe mu basaante.” (BaEfeso. 1:17-18).

Mukubula coolwe mbasyoonto bantu bayandide kuleka kukwelelezyegwa abasaanyina akwiima nji muli ceeco ncobayeeyela kuti cili masimpe mumizeezo yabo pele kunze lya boobo balalikumbatizya a kuyeeyela kuti ooko kubula maanu nokuba kulamatila “ zya maseseke” kutegwa balivwune ku mizeezo yabo iibapenzya akulimvwanya aa buleya.

Twasika lino ambaakani yakukosozya kuti kunyina mweelwe wa kubwekelana nokuba kukazyanya akataa basicikolo ooko “kusowa ciindi cokwa Yahuwah” kunga kwasisa kasimpe kuzwa ku muzeezo uukkwene maanu kuti zimwi zintu nzyobasyoma basicikombelo mubwini nzya buyanga. Musela wa lusyomo luzuunyene tuupi bulemu kuli Yooyo ngobataminina kuzyibya akuyiisya Zina lyakwe. Aboobo muntu weelede buyo kubelesya musunko wa Yahushua, wakuti muntu takonzyi kuteka meenda aalweela kuzwa mumugonti uulaa ntimba nokuba kucela masaansa kuzwa kukasanzu ka mamvwa. Mukubula coolwe, mbasyoonto bantu bayandide kuleka kukwelelezyegwa abasaanyina akwiima nji muli ceeco ncobayeeyela kuti cili masimpe mumizeezo yabo, pele balalikumbatizya akweezyeezya “maseseke” aatakwe maanu kutegwa balivwune ku mizeezo yabo iibapenzya akulimvwanya aabuleya. Mbube kasimpe kalaalilwa kuzwidilila!

Ncuubauba ku Banakristu kutobela muzeezo uudumide kubaa mpuwo, mbuli mbwaakasandulula musongo waku Germany Arthur Schopenhauer (1788-1860): “Kunyina muzeezo, nokuba kuti ufubeede buti, ooyo bantu ngobatafwaamini kulikumbatizya mpeenyaawo mbubateelela biyo kuti ulazuminwa akataa buleya.”

Umwi mukonzyanyo wa kusyoma kuli boobu nguyooyo ngobaluula aabo basyoma tunsiyansiya kutegwa bantu batayiide kabaciyaa “kudyakaizyigwa kweendelezyegwa” mukwaambilwa kuti: “Mwanaa Yahuwah wakafwa; eeci ceelede kusyomwa kakwiina kudonaika nkaambo ncabufubafuba. Mpoonya wakazikkwa akubuka alimwi; aaka kaambo nka ncobeni nkaambo takakonzyi kucitika.”2 Ooyu musyobo wakukazyanya weelede kuteelelwa cakoofwaala (“kwiinda mulusyomo”) nanka kusowelwa kulaale kuti ngwa buyanga, mukubula coolwe bunji bwa bantu anyika mbobacita oobo. IBbaibbele kunyina nolikanana boobu, pele inzya, Mwanaa Yahuwah (kutali Yahuwah Mwana) wakafwa ncobeni alimwi Wisi wakamubusya kuzwa kulufu akumusumpula. Mumulaka muubauba, langa mu Milimo 2:14-36.

Awalo Albert Einstein wakapa kulumbaizya kuli Isaac Newton, syaazyibwene wa mincini mwiyi ooyo naakaibaluka kuti kuli janza lya Yahuwah lyakajatikene mu Malengelo akukaka kusyoma muli Baleza botatwe; aboobo bunji bwa malembe ookwa Newton akasiswa kuzwa akataa buleya. Newton wakalemba kuti “mukowa wabantu ulaa cilakalaka cakuyandisya maseseke, alimwi kwiina ncuujatilide cisetekene akulondoka mbuli ceeco citakonzyi kumvwisyigwa,” pele kwaambilwa biyo kuti “Kasimpe lyoonse keelede kujanwa munzila ngubauba, kutali mubuyumuyumu akupolyonganya zintu.” Ngamasimpe aaya!

William Tyndale
William Tyndale

William Tyndale wakaamba kuti aabo basicikolo bakazyanya cintu ciimininwa kunze lya mabala “mbatolo babwekelana akukwabana mabala aatakwe ncaayiminina, lyoonse banyeela mwakwa aacisamu aalula kakwiina kumvwa cilweela cili mukati.” Kuli Tyndale, IBbaibbele lyeelede kubalwa mbweenya mbolibede lyoonse, alimwi majwi aalyo aleelede kutambulwa mbuli mbwaabede, “nkaambo lyaambilizya kaano aako kufumbwa mwaalumi naba mukaintu nkakonzya kuteelela, kakwiina kunjila bufundisi, nanka kwiiya lwiiyo lwa buleza.” Kakutaindide ciindi cilamfu kusikila waawo Cikombelo nicaawumpa Tyndale nkaambo ka lusyomo lwakwe, walo wakalemba kuti, “Kumbatisya kapati ku bbwe lya lugwasyo lyokwa Yahuwah alimwi kolyaaba mamanino aazintu zyoonse kuli Nguwe” alimwi “Utazingwi nkaambo kakusungilizyigwa aabantu.”3

Isaac Watts, simizeezo yabusongo mupati amulembi wa nyimbo zyakuti (“Nendalanga Aciingano,” “Joy to the World,” “O Yahuwah, Our Help in Ages Past” azimwi zinjaanji zisika 500), wakatondeka maanu mubbuku lyakwe lilaa mpuwo, “Inguzu zya kululamika twaambo twakapegwa kale a Mulengi wesu, mukaambo kaaka, kukapaula kasimpe ; alimwi tusowaila cipego Cakwe cimwi ciinda buvwubi eelyo notulilekela kusweesyegwa anguzu zisyoonto zya cilengwaleza nokuba zintu zilobelela nzyotuyandisya mubuumi bwaansi buno. Kaambo keni kukagama, ikuti kateelelwa cakusyomeka, inga katweenzya kuyootambula ciyubunuzyo cabulemu ca Mulumbe mubotu, ooko nkuujuzyidwe, mpoonya eeco inga catutondezya nzila iiya kubuumi buteeli.”4

Aawa cilisalazyide kuti kuli kweendelana akataa kusoma cabusongo kwa Isaac Watts akukaka muzeezo wa Baleza botatwe. Naakamanizya kulyaaba myaka 20 kasoma cakusindinganya Mangwalo aajatikizya bubambe bwa Yahuwah, Watts wakalemba kuti: “Pele mbuti zilengwa leza zitakwe nguzu mbozikonzya kupunga, akuzuminizya, lusyomo lukatazya akupotyongana boobu [kusyoma kuti kuli Baleza botatwe], mu kusansulula akulivwuninina oomo myeelwe-myeelwe yabantu, nobaba bantu bayiide abasongweede, mobasweekede kukazyanya cakutayozya akupelengusya kwa mumusinze kutasimpi? Alimwi hena ooyu muzeezo mweenzu uukopa boobu wakuti bantu botatwe ncobeni inga babamba Leza omwe wamasimpe, ulayandika kapati kuba cibeela ca lusyomo lwa Bunakristu, eeco, mu Cizuminano Cakale a Cipya, utondezyedwe munzila ngubauba cinicini, cakumvwikisya kumuntu woonse na?”5

Lino mbutwamvwa makani aaya, mubuzyo wangu ngwakuti: Mpaa mbaakani nzi imbungano iilitaminizya kujanwa mu Bbaibbele akwiima muli “Kristu” mpiisumpauzya lusyomo oolo Yahushua ndwaatakaamba nokuba Baapositolo bakwe, pele buyo kuti watobelezya milazyo yaku Roma yakubula kampenda akusumpuka kwa ziiyo zya Cikombelo atunsiyansiya atalaa Bbaibbele? Yebo kosyomekede ncobeni kunembo lya Yahuwah weelede kwiingula mubuzyo ooyo akucita ciyandika.

Langa zilembedwe eezi. Kobala mbweenya mbuli mbozilembedwe; utasoli a “kuzisandulula” kweendelanya aa lusyomo lumwi ndookazyibila kale:

Lino oobu mbobuumi butamani: kuti bakuzyibe webo O Leza wamasimpe olikke, a Yahushua Messiah, ooyo ngookatuma.

Yahushua ulapaila: “Taata, casika ciindi. Mupe bulemu Mwanaako, kutegwa Mwanaako akupe bulemu. Nkaambo yebo wakamupa bweendelezi atalaa bantu boonse kutegwa akape buumi buteeli kuli boonse aabo mbookapa nguwe. Lino oobu mbobuumi butamani: kuti bakuzyibe webo, o Leza wamasimpe olikke, a Yahushua Messiah, ooyo webo ngookatuma. [“Ngookatuma” takuli kusendekezya kuti “wakazyila kujulu”, Johannes Mubbizyi abashinshimi boonse “bakatumwa.” Eeci ciiminina “kunjizyigwa mulimo.”] Ime ndakakupa bulemu anyika kwiinda kumumanizya mulimo ooyo webo ngookandipa kucita” (Johane 17:2-4, NIV).

Mabala aayungizyidwe kusiya ntwaambo tweenzu tulaakati ka bantu beelene, bobile bapona kuteeli!

“Peter, wakaimikila abamwi bali kkumi awumwi, wakoompolola jwi lyakwe, akwaambilizya kuli mbabo kuti...‘Nobalombwana ba Isilayeli, amuswiilile ku majwi aaya: Yahushua waku Nazaleta, mwaalumi wakazumizyigwa kuli Yahuwah akati kenu kwiinda mu maleele amuzinyandya amu zitondezyo, eezyo Yahuwah nzyaakacita kwiinda muli nguwe akati kenu...wakaletwa kwiinda munzila yaakanzidwe akuzyibwa kale kuli Yahuwah, inywe mwaamugagaila ku ciciingano amaanza aabantu batazyi leza akumujaya, pele Yahuwah wakamubusya, akumanya luciso lwa lufu...Ooyu Yahushua Yahuwah ngwaakabusya, toonse tuli bakamboni bakwe. Aboobo lino wakasumpulwa kujanza lya lulyo lwa Yahuwah, alimwi katambwide cisyomyo ca Muya Uusalala kuzwa kuli Taata, eeco ncaakatumina naakatambula kuzwa kuli Taata cisyomyo ca Muya Uusalala, ooyo ngwaakatumina muli nzyomubwene akumvwa... Aboobo nyoonse noŋanda ya Isilayeli amuzyibe masimpe kuti ooyo Yahuwah ngowaabamba Yahushua ngweenya, uulya ngumwaa kankamina Mwami a Messiah” (Milimo 2:14- 36).

Aakale Stephen wakapa bumboni kuti: “Pe ma kazwide Muya Uusalala, wakalungumana kujulu akubona bulemu bwa Yahuwah, a Yahushua kaimvwi kujanza lya lulyo lwa Yahuwah; alimwi wakati, ‘Amulange, Ime ndabona majulu ajulika, Mwanaa muntu kaimvwi kujanza lya lulyo lwa Yahuwah...Bakalutila kumudinka mabwe Stephen eelyo naakali kwiitauka Mwami kaamba kuti, ‘Yahushua Mwami, kotambula muya wangu!’ Mpoonya wakawa amagondo aakwe, wakoompolola ajwi pati, ‘Mwami, utababikkilili cinyonyoono eeci!’ Naakamanizya kwaamba boobu, wakoona” (Milimo 7:55-60).

Koteelela webo, O Isilayeli! Yahuwah Elohimu wesu ngumwi. (Ciibalusyo. 6:4)

Alimwi kucili tumpango tunjaanji tuli boobu tulasazyidwe mu Mangwalo ooto tusiila kumbali muzeezo uuli woonse wa Yahushua kuba Yahuwah nokuba Yahuwah kuba Bantu botatwe.


1Peter Berger, A Far Glory: The Quest of Faith in an Age of Credulity, Free Press, 1992, p. 163.

21E.G. Bewkes, The Western Heritage of Faith and Reason, Holt, Rinehart, 1971.

3From William Tyndale: If God Spare My Life by Brian Moynahan.

4Logic, lyakasimbwa kutaanguna mu 1724, kusimbwa alimwi aba Soli Deo Gloria Publications, Morgan, PA, 1996, p. 325.

5Cakainduluka kwaambwa mubbuku lya William G. Eliot, Discourses on the Doctrines of Christianity, American Unitarian Assn., 1877, pp. 97, 100.


Eeci cibalo citali ca-WLC cakalembwa aaba Keith Relf.

Twakagwisya mucibalo citaanzi mazina aabakomba mituni ngobayita Taata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo twakajokolosya mutumpango ntotulembulude akubikka mazina as Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna abalembi bamu Bbaibbele bakayoyelwa moza. Nkamu ya-WLC