Masendekezya aakuti imvwiki ilazinguluka lyoonse kakwiina kuyozya, ooyo ngo musemo aawo aayooyakilwa “caando camunyama”. Hena yebo uyeeya kuti Mujibelo nje Nsabata eeyo Adamu, Noah, abamatata, Moses, bashinshimi, Yahushua, abaapositolo njibakali kusekelela na? Kopiluluka kuyeeya alimwi! Camana ciindi musa, omuyandwa wa Taata Yahuwah. Kolibalila kutegwa ube muntu uutambulika. |
Nguni “Munyama” Uutakwe mpuwo mu Ciyubunuzyo?
Mu Ciyubunuzyo 13, swebo tujana banyama bobile: (1) munyama uuzwa mulwizi; (2) amunyama uuzyila kunsaa nyika. Munyama mutaanzi ngotuyanda kubandika mumakani aaya, nkaambo, ncaando cakwe ncotuyanda kuyungizya kuvwuntauzya.
![]() |
Nguni Munyama mu Bbuku lya Ciyubunuzyo? |
Munyama mutaanzi wa Ciyubunuzyo 13 kakwiina kukazya, ngu Loma, antoomwe a Cikombelo ca Katolika caku Loma. Eelyo notweezyekanya ciimo aziyanza zya Cikombelo ca Katolika eezyo nzyaakabelesya Johane Muyubunuzi ku ciimo ca munyama uuzwa mulwizi, swebo inga twajana kuti zilikonzyene kapati. Kuti twasanganya ku busanduluzi bwakwe Johane bwa “sibwaamu” wamu Ciyubunuzyo 17 amubusanduluzi bwa Daniele bwa simukazya Kristu mu Daniele 7, swebo inga twacaazya buyo katutakwe cintu cakudonaika kuti Cikombelo ca Katolika caku Loma (RCC) cilaa mulimo uucigaminide mu cishinshimi ca Bbaibbele.
Cikombelo ca Katolika caku Loma cileelela ncobeni kufumbwa busanduluzi buli mucishinshimi eeci. Eeci cikombelo ngo “munyama.”
- Eeci cikombelo ca (RCC) Ncikombelo alimwi Munzi mupati.
- Ncikombelo ca (RCC) ciyakidwe atalaa Malundu aali Ciloba.
- Ncikombelo ca (RCC) cilisakatizya milembo yacisombo ayisubila, agolide amabwe mayandisi.
- Ncikombelo ca (RCC) cilaa nguzu atalaa bantu BOONSE bakkala atalaa Nyika.
- Ncikombelo ca (RCC) cakayakilwa atalaa makunga aabantu aamisyobo azilengwa zyaandeene
- Ncikombelo ca (RCC) cakadadaula malelo otatwe eelyo nicakabaa nguzu.
- Ncikombelo ca (RCC) cilwana Basaante.
- Ncikombelo ca (RCC) cilaa mulombwana omwe uuciiminina akwaambawida boonse.
- Poopo lwakwe ulalisumpula kuti abaanga ngu Yahuwah.
- Poopo ulizyibidwe amweelwe wa “666”.
- Ncikombelo ca (RCC) caambaula majwi aakubbodoola akusampaula julu.
- Ncikombelo ca (RCC) cakasoleka kucinca Kkalenda a Mulawo ookwa Yahuwah.
- Ncikombelo ca (RCC) cakalela atalaa boonse kwamyaka iili 1,260.
- Cikombelo ca (RCC) cakanyangwa nguzu zyaco amfulumende yacisi akutolwa “mubuzike.”
- Cikombelo ca (RCC) cakayaswa calufu (pele ciyoopona mukuya kwaciindi).
Ninzi “caando”ca munyama?
Iswe tulizyi kakwiina kudonaika kuti Loma ngo “munyama.” aboobo, kwiinda kuti twiide kugantaganta kwaamba “caando camunyama”, atugaminine kubandika kuti ninzi cini “caando” camunzi wa Loma. Kutegwa tujane bwiinguzi, swebo tatweelede akulangaula kulaale pe. Cikombelo ca RCC, mukulidunda akulipakamisa kwabu Lusifa, cilabbodoola kakwiina kufwa ansoni kuti “caando”canguzu zyaco nkusumpula Nsondo. Eeco, mbocilyaamba calo, kuti mbobumboni bwakuti “cilaatala lya Bbaibbele.”
“Nsondo ncecitondezyo ca nguzu zyesu . . . cikombelo cilaatala lya Bbaibbele, alimwi ooku kusumpya Nsabata mbobumboni bwakasimpe aaka”. (Malembe aa Katolika ku London, Ontario, Ivwivwi, Sept 1, 1923).
![]() |
|
Ootu twaambo twamatusi aali boobu tulajanika kanjaanji mucikombelo ca Katolika. "Munyama" ulikkomene mumulimo wakwe wakusumpula Nsondo yamituni, kakuli kumwi ulyatauka jwi lyokwa Yahuwah kunsaa maulu aakwe:
- "Insondo...ncintu cakagaminina kulengwa mu Cikombelo ca Katolika."(American Catholic Quarterly Review, January 1883.)
- "Nsondo...mulawo wa Cikombelo ca Katolika lwaco cilikke..." (American Sentinel (Catholic), June 1893.)
- "Nsondo nciyanza ca Katolika alimwi kufumbwa kubamba buzuba oobo inga kwaba buyo kuyaamina mu milazyo ya Katolika." (Catholic Press, Sydney, Australia, Kasanga Lubwi 1900.)
- "Balo [Basikutongooka] bayeeya kuti mulimo wabo kubamba Nsondo akwiisetekanya. Nkaambo nzi? Nkaambo Cikombelo ca Katolika mbocibaambila oobo. Balo kunyina akaambo kambi ncobacitila boobo . . .Kubamba Nsondo aboobo mulawo wabupaizi wiimpene kuzwa kumulawo wabulemu bwakujulu wakubamba Nsabata . . . Ooyo wakabamba mulawo wa Nsondo . . . Ncikombelo ca Katolika." (Ecclesiastical Review, Mulumi 1914.)
- "Hena muna Kristu uuli woonse tayelede kusalazya buzuba bwa Nsondo akulilesya milimo iitayendelani abuzuba oobo? Hena kubamba mulawo ooyu takusumpukide atalaa milimo njotweelede kucita yoonse na? Pele yebo inga wakonzya kubala Bbaibbele kuzwa Kumatalikilo kusikila ku Ciyubunuzyo, pele tokonzyi kujana keengwe nokaba komwe kazumizya kusetekanya Nsondo." (James Cardinal Gibbons, The Faith of Our Fathers ( cakalembwa mu 1917 ), p. 72-73 (cilembedwe ca 16th, p. 111; cilembedwe ca 88th, p. 89).)
- "Cilikabotu kwiibalusyanya aba Presbyteriani, ba Baptisti, ba Methodisti, abamwi boonse bana Kristu, kuti kunyina pe aawo Bbaibbele mpolibatabilila mukubamba Nsondo. Nsondo nciyanza ca Cikombelo ca Katolika caku Loma, alimwi aabo babamba buzuba oobo babamba mulawo wa Cikombelo ca Katolika." (Priest Brady, mumulumbe wakalembwa mupepa lya The News, Elizabeth, New Jersey, Miyoba 18, 1903.)
- "Nguni ooyo Ngotupa Bulemu Akulemekezya kwiinda Mukusetekanya Nsondo? Kuzwa muli ceeci iswe inga twateelela buyo kuti milawo yokwa Leza – ooyo ulaa nguzu atalaa buna Kristu boonse munyika, nokuba mutubungabunga ooto tulikankaizya mu Mangwalo kuti ngomusemo walusyomo lwato, nkaambo babamba buzuba bwakulyookezya kuleka kubamba buzuba bwaciloba bwa mvwiki oobo bulailidwe mu Bbaibbele, pele kuleka kubamba butaanzi. Oobo tulizyi kuti bweelede kulemekezyegwa, akubwaandaanya kuzwa kuzilengwa aziiyo zya cikombelo ca Katolika." (Henry Gibson, Catechism Made Easy, #2, cakalembwa ca 9th, mulwi. 1, pp. 341-342.)
- "Cakali cikombelo ca Katolika...eeco cakasandula kulyookezya ooku kuti kube mu Nsondo mukwiibaluka kubuka kwa Simalelo wesu. Aboobo kubamba Nsondo kwa Basikutongooka nkupa bulemu, nokuba kuti balatongooka, kunguzu zya cikombelo ca [Katolika caku Loma]" (Monsignor Louis Segur, Plain Talk About the Protestantism of Today, 1868, p. 213.)
- "Basikutongooka...balazumina kuti Nsondo kuleka Mujibelo, mbobuzuba bwakukomba bantu boonse oobo bwakabambwa a Cikombelo ca Katolika eelyo nicaacinca buzuba oobo...Pele muzeezo wa Basikutongooka tuulangiki kuti ulalizeeza kuti ...mukubamba Nsondo, balo bazuminizya nguzu zya mwaambilizi wa cikombelo eeco, Poopo." (Our Sunday Visitor, February 15, 1950.)
- "Cikombelo ca [Katolika caku Loma] cakacinca kubamba Nsabata kuya ku Nsondo kwiinda munguzu zyabulemu, zitakonzyi kulubila eezyo nzicaapegwa kuzwa kuli yooyo wakacibamba cikombelo, Jeesu Kristu. Basikutongooka mukutaminina kuti Bbaibbele lilikke ndelibasolweda mulusyomo lwabo, tabakwe cibatabilila mukubamba Nsondo pe." (The Catholic Universe Bulletin, Kasanga Lubwi 14, 1942, p. 4.)
Cintu ciindwa kumbali aawa ncakuti, takuli buyo kupilinganya mazuba aamvwiki ooko cikombelo ca Katolika nkocilidunda, pele nkucinca makkalenda. Nokuba kuti basicikolo banji, nobaba bali mucikombelo ca Katolika lwaco, tabakubwene masimpe aaya, pele zintu zyakacitika mumisela yabantu zilatondezya makani woonse aaya kakwiina kwiimpya. Swebo tuyoozumanana aakale kupandaula makani aaya. |
Cikombelo ca Katolika cilidunda kuti cilaanguzu zyakucinca mazuba aasetekene aabulemu bwakujulu, aboobo ooku nkokuzwidilila kwamakanze ookwa Saatani kuti apegwe nguwe bulemu akukombwa = kwiinda mukupanda buzuba bwiindene bwa kukomba.
![]() |
|
Ino walenguka buti webo O Lusifa ontanda yakubucedo! Wasowelwa kunsi yebo ookali koola masi!
Wakali kuti mumoyo wako, “Ono ndatanta mujulu nkabikke cuuno cabwami bwangu nkakkale atala aanyenyezi zya Leza kujulu.
Njookkazikwa acuuno cabwami bwangu, acilundu cakuswaanganina [H4150 - mo'ed], ansonje eeni yacilundu cisalala. Ndatanta atala lyamakumbi, njoolicita kuti nkabe mbuli Sijulu wamajulu (Izaya 14:12-14)
"Imbungano" mukampango kali atala aawa ndibbala lyakasandululwa kuzwa kubbala lyaci Hebulayo, mo'ed, eelyo "libelesyegwa munzila imwi kwiiminina mbungano zyoonse zyabupaizi. Ndibbala lijatene acivwuka cini cakupailila lwaco."1 Makanze ookwa Saatani kuzwa kumatalikilo, akali aakulibikkila ciindi cakukombwa, kwiinda mukubelesya nguzu, zyakunyanga Mulengi bulemu bwakukombwa. Cikombelo ca Katolika caku Loma, mbuli mumambi wakwe atalaa nyika, ncicakabambilila akuzyola zintu zyoonse akusumpula nguwe.
. . . alimwi simwaaba [Saatani2] wakamupa [Loma] nguzu zyakwe, acuuno cakwe, anguzu zyakwe zipati. (Ciyubunuzyo 13:2)
Ncintu cuusisya kubona bunji bwa bana Kristu mazubaano mbobauntuluzyila bumboni bwa Mangwalo, kumwi zintu zyakashinshimwa kaziyaa kulibonya mumeso aabo. Ncintu cityompya moyo kubona bantu baluulwa kuti mbantu bokwa Yahuwah kabakkede muzyuuno akuswiilila ziyanza zyabantu kumwi Ijwi Lyakwe lipona, lilabaita pele balo balikusukumina kumbali muziyobwedo kusikila lyaakubaa kasuko.
Ncintu nzi ciimpene a “caando”camunyama?
Mumangwalo, tujana kuti Loma tajisi buyo “caando, pele lyalo Julu lilaa caando. Zimwi ziindi eeco caando caambwa kuti “nciganto,” ncecaando caandaanya Julu, naa cikazyana a caando ca Munyama.
- Caando ca Loma = Kusumpula Nsondo akulipandila mazuba aakukomba kubelesya kkalenda lyamazubaano lipilingene (akukazya mulawo wabulemu)
- Caando / Citondezyo ca Julu = Nkuteelela mulawo wabulemu muluyando, kusanganya akubamba Nsabata yabuzuba bwaciloba, Myezi Mipya, amapobwe aaciindi comwe amwaka (zyoonse eezyo zilajanwa mu kkalenda lya Julu)
Ncintu ciswesya bulowa mumoyo kubona bantu banji baluulwa kuti mbantu bokwa Yahuwah kabaliibide kukkala muziyanza zyatunsiyansiya twabantu kakuli Ijwi Lyakwe lipona, liide kuyobwedwe mukasuko, kalyoompolweda bana bakwe. |
Bikkila maanu kuti: Eelyo notwaamba caando / citondezyo ca Julu aawa, twaamba "kuteelela kwaluyando" kumulawo wabulemu nkaambo swebo tatukonzyi kutambulika kwiinda mumilimo yanguzu zyesu. Swebo toonse, kakwiina kugwisyila naba omwe, tatweeleli kuyandwa nokuba kufidwa lweetelelo kuli Taata pe. “Bululami bwesu buli mbuli magamba aanunka tombe"3 mumeso aa Julu, alimwi bulangizi bwesu bulikke ngu Yahushua abululami Bwakwe. Kubamba milawo ya Taata ngomucelo walufutuko, kuleka kuba muyanda wamucelo ooyo. Boonse aabo bali mucilongwe cakuvwunwa a Taata, aabo bamvwene Anguwe, bayookkomanina kubamba milawo Yakwe akupona maumi aabo kweendelanya amumuni uupedwe.4 Aawa mpampawo caando ca Mwami Yahuwah mpocitambwidwa, nkaambo nkuteelela nguwe muluyando cipa kuti uyubununwe muya Wakwe akati kesu.
Walelekwa ooyo muntu uteendeli mukulaigwa kwabasofweede, nokuba kwiiminina munzila zyababisyi, nokuba kukkala muciimo cakunonga bantunyina. Pele kukkomana kwakwe kuli mumulawo ookwa Yahuwah; alimwi mizeezo yakwe iyeeya buyo mulawo Wakwe masikati amasiku. (Intembauzyo 1:1-2)
Kwiinda myaka iili 2,500 kaindi, mushinshimi Ezekiya wakalemba cishinshimi cikankamika eeco cipandulula kupindauka kwa kkalenda ooko nkotwalibonena mazubaano. Busanduluzi bwakwe bulimasimpe mazubaano, nkaambo zyuulunzuma zya bana Kristu baliimvwi kabadukwide masyule aabo kumulawo wa Mwami Yahuwah kumwi kabasumpula kkalenda libelesya zuba luzutu lyaku Loma.
![]() |
Kilisimasi: Nkuwakazyila, Misela a Zilengwa Zyawo |
Mpoonya wakati kuli ndimwe, Hena wacibona eeci, yebo Omwanaa muntu? Kocenguluka alimwi nkaambo ulabona zintu zinjaanji zisesemya akutondwa kwiinda zyeezyi. Mpoonya wakandileta mukkoce lyamukati kaŋanda yokwa Yahuwah; nkabela, amulange, kumulyango watempele lyokwa Yahuwah, akataa cipaililo acibuye, kwakali balombwana bali makumi obile abosanwe, bakadukwide masyule aabo kutempele lyoka Yahuwah, alimwi masyu aabo akalangide kujwe; mpoonya bakali kukomba zuba kabatozyede masyu aabo kulanga kujwe. (Ezekiya 8:15-16)
Eelyo notumvwisisya mazuba aa Kujulu aakulyookezya ncaayandikila (akubalilwa kubelesya kkalenda lya Kujulu), swebo inga twayungizya kugwitila mumyoyo eelyo notubona baabo bacita caali nokuba batakubwene kusofwaazya mazuba aayo, kumwi kabasumpula mazuba aamunyama, mbuli bwa Mujibelo / Nsondo, Kkilisimasi, a Isita.
Ooku kutyompokelwa nkotujisi mumyoyo yesu nkaambo kazintu zyamusyobo ooyu, kulizyibidwe kuli Taata Yahuwah, mbweenya mbuli muzeezo uuli woonse, mbwalimvwide mumoyo muntu, amakanze aali mumoyo wamuntu. Muluyando Lwakwe, Walo ubikka caando Cakwe (citondezyo Cakwe) ali boonse aabo baminidwe akulilauka nkaambo kakubula mulawo ooko kuyaa kulibonya muzintu zitondwa zinjaanji zicitika.
Mpoonya Yahuwah wakati kuli nguwe, Koya akataa munzi, wiinde akataa munzi waJerusalema, alimwi ukabikke caando ankumo zyabalombwana aabo batongela akulilauka zitondwa zyoonse zicitigwa mukati kamunzi ooyu. (Ezekiya 9:4)
Mpoonya Mwami Yahuwah ulailila batumwa Bakwe kuti bajaye kufumbwa uutajisi citondezyo naa caando Cakwe. (Amubikkile maanu kuti caando / citondezyo cokwa Yahuwah ncintu ciimpene ku caando camunyama. Kumamanino aaciindi, boonse bantu banoocipona banoojisi caando akataa zyobile eezyo; kunyina muntu unikwiimvwi akati pe katajisi caando pe.)
Alimwi kuli bamwi wakaamba nkemvwide kuti, Komutobela mumunzi: Liso lyako litabaa lweetelelo, nokuba kufwida luzyalo . . .pele mutasweni munsaa muntu uuli woonse uujisi caando; alimwi amutalikile kuŋanda yacipaililo yangu. Mpoonya bakatalikila kubalombwana bansiku aabo bakali kupona kiitaninga yakwa ŋanda yakupailila. (Ezekiya 9:5-6)
Caando: Ncamasimpe naa Ncakweezyeka buyo?
Bantu banjaanji balakazya kumwi kabaamba kuti “caando camunyama” ceelede kuba caando cilibonya (mbuli ciganto ca kkompyuta, nsimbo, nokuba cidinto cimwi cintu) eeco cikonzya kubonwa ameso nokuba / kujanwa abantu. Muli Ezekiya 9 (atala aawa), nokuba boobo, swebo tulaa mukonzyanyo uutusalazyila kuti eeco “caando” ncintu cikonzya kubonwa buyo a Taata abangele Bakwe. Kuyungizya waawo, ooto tumpango twa Ciyubunuzyo tujuzya “caando camunyama” kuli ndiswe mu Ciyubunuzyo 13, tuzingulukidwe zitondezyo zinjaanji. Ooyo munyama uuzyila mulwizi mumukonzyanyo, tatondezyedwe aanga munyama uunuunuka kazyila mumeenda. Nokuba kuti ooyo mulaka uubelesyegwa mutwaambo ootu, waambilizya zintu mumaambila mbali, pele weelede kupandululwa kubelesya zitondezyo. Aaka kaambo kaya kumbele kutondezyegwa mukwaamba waawo caando camunyama mpoceelede kudintwa amubili wamuntu:
Mpoonya mungele watatu wakabatobela, kaamba ajwi pati kuti, Kuti kube muntu naba omwe uukomba munyama acinkonzya cakwe, akutambula caando cakwe ankumo yakwe nokuba mujanza lyakwe, ooyo lwakwe nguyoonywa waini wabukali bwa Yahuwah, uutilwa munkomeki yabukali Bwakwe kuutavweledwe. . . . (Ciyubunuzyo 14:9-10)
![]() |
666: Mweelwe wa Munyama |
Ankumo ndibbala libelesyedwe mumaambila mbali woonse aa Cizuminano Cakale mukwaamba muzeezo, mizeezo, nokuba zintu nzyasyoma muntu:
Aboobo, imvwula yalesyegwa kuwa, kucinyina mvwula nkukula nsoke. Inywe mulaa nkumo ya sibwaamu; nkaambo mulakaka kulibatamika kuti mweempwe. (Jelemiya 3:3)
Amulange, Ime ndayumya masyu eenu kunembo lyamasyu aabo, alimwi ankumo zyenu zyayumina nkumo zyabo. Mbuli bbwe liyumu nta, liinda kuyuma kwiinda bunweba, Ime mbweebamba nkumo zyenu kuti zibe; mutayoowi nokuba kutunuka nkaambo kambobalangika, nokuba kuti mbantu bazangide. (Ezekiya 3:8-9)
Ijanzancecitondezyo cibelesyegwa mu Cizuminano Cakale coonse kwaambilizya zintu eezyo nzyacita muntu nokuba zilengwa zyakwe.
Kufumbwa cintu ijanza lyako ncilyajana cakucita, kocicita eeco anguzu zyako zyoonse; nkaambo kunyina mulimo nokuba cintu nokuba luzyibo nokuba busongo mucuumbwe ooko nkomuya inywe. (Mukambausi. 9:10)
Amubambe milawo yangu kutegwa mupone, Alimwi milawo yangu ibe kuyandisya kwa meso aanu. Amuyaangilile kuminwe yenu; Amwiilembe atalaa myoyo yenu (Twaambyo 7:3)
Eeci cilengwa cilaba mbuli lubata ajanza lyanu naa ciibalusyo ankumo zyanu, eeco cinoomwiibalusya kwaamba akwiisya milawo ya Mwami Leza, nkaambo ngonguwe wakamugwisya mu Ijipiti ajanza lyakwe lyanguzu. (Kulonga 13:9)
Mutakalubi milawo eeyi njendamupa buno buzuba. Amukaiisye bana banu cabunkutwe. Kamwiibaluluka kufumbwa nkomubede mumaanda, nimuli mulweendo, nimulyookezya nikuba kubeleka. Kamulyaanga kumaboko kuti cibe citondezyo akwiisama kunkumo kuti cibe ciibalusyo. (Ciibalusyo 6:6-8)
Amulondole majwi aangu aaya mumyoyo yanu amumizeezo yanu, kamwaaanga kumaboko aanu kuti cibe ciibalusyo akwaasama mutukomo twakwaangilila ankumo. (Deut. 11:18)
Amubikkile maanu: Teezyo zintu zyakulisakatizya akataa meso zyaambilizya nkumo yamuntu. Kweendelanya bwaamba bbuku lyamutwe wakuti Theological Wordbook of the Old Testament, kwaanda nkumo ajanza "cakali cintu cakazyibidwe mumukonzyanyo wakwaamba milawo yokwa Leza kuti ooto 'tukomo twakulyaangilila' . . . eezyo zyakalailidwe mumilazyo yokwa Mozesi. (Ciibalusyo 6:8; 11:18) [eeyo iimanizya kutondezya mbwiiyelede kubambwa Nsabata amazuba aamapobwe]. Ootu 'tukomo twakulyaangilila' twakeelede kuba 'ziibalusyo' atalaa nkumo . . . kaziibalusya muna Isilayeli kuti atontomane kuyeeya milawo yokwa Simalelo akwiibamba. Alimwi aakale buJuuda bwakatalika kubelesya munzila zitazumizyidwe cakuti Mufutuli wakababwentela (Mateyo 23:5)."5
Kubaa cintu cimwi mbuli caando nokuba / citondezyo ankumo nkusyoma nokuba kuzuminizya zintu zili mumizeezo. Kubaa caando / citondezyo mujanza lyako nkuzumina nokuba kutabilila cintu eeco mumicito nokuba muzilengwa zyako.
Amubikkile maanu kuti Johane wakali sicikolo wa Mangwalo. Walo wakalizyibide malembe ookwa Mozesi abashinshimi. Eezyo zintu nzyaakabona muzishinshimi zyakwe amumulaka ooyo ngwaakali kubelesya kuli mbabo tiizyakali zintu zyeenzu kuli nguwe. Walo wakali kunga kamvwide zyoonse zyakalembedwe mu Mangwalo aa Cizuminano Cakale. Alimwioobo mbombubo walo mbwaakali kuyanda kuti abalo aabo babala nzyaakali kulemba kuti bakonzye kusandulula zintu eezyo.
Ino mvwiki yamazubaano ibeleka mulimo nzi muzintu zyoonse eezi?
Mbuli mbotwaamba kale, iikkalenda lyamazubaano ndyabumpelenge. Ikkalenda lina Gregory ndyotubelesya mazubaano munyika yoonse lyakazyila mulweeno lwakatola myaanda minjaanji yamyaka yakweena akupilinganya twaambo. Talili kkalenda lyakabambwa ku Malengelo alimwi talili kkalenda ndibakali kubelesya bamatata, bashinshimi, abaapositolo.
Musela wakkalenda lyamazubaano mubufwaafwi:
![]() |
Mvwiki Yamazuba aali Lusele? |
- Munsaa kubamba kkalenda lina Juliyasi, ikkalenda lya Bulelo bwa Loma ndilyakali kubelesyegwa kalilaa mazuba lusele mumvwiki yomwe.
- Mu 45 B.C. - kkalenda lina Juliyasi lyakabambwa. Kkalenda lina Juliyasi lyakaleka kubelesya mwezi mukubalila mazuba63, pele lyakazumanana kubelesya mvwiki yamazuba aali lusele.
- Musela mutaanzi kuzwa ciindi ca Kristu (A.D.) - Kkalenda lina Juliyasi lyakasanduka akutalika kubelesya mvwiki yamazuba aamituni aali ciloba, akutalikila mvwiki Mujibelo akumanina muli Bwasanu.
- 321-325 A.D. (Muswaangano waku Nicaea) - Constantine wakabamba mvwiki yamazuba aamituni, iitalikila mu Nsondo akumanina Mujibelo.
- 1582 - Poopo Gregory XIII wakajuzya kkalenda lina Gregory. Eelyo naakali kupindula kkalenda kuti libe lina Gregory, wakagwisyila mazuba aali kkumi (Kavwumbi kaniini 5-14) kutegwa ayelanye kkalenda eelyo kuziindi zyamwaka. Imvwiki yamazuba aamituni aali ciloba eeyo Constantine njaakatalisya ku Muswaangano waku Nicaea tiiyakazimaana mukucinca ooko pe.
- 1927 – Inyika yakaswaangana mukubelesya kkalenda lina Gregory. (Cisi ca Turkey cakali cakucaalizya kutalika kubelesya kkalenda eelyo.7)
Twaambo twamisela tulasalazya kuti mvwiki yamazuba aali ciloba eeyo (iitalikila mu Nsondo akumanina Mujibelo) akubelesyegwa munyika yoonse mazubaano, yakatalikila buyo kubelesyegwa myaka iili 1,700 yakainda. Aawa mpaali kaambo kamakani woonse. Mulengi wabamba ciindi takonzyi kujanwa kabelesya kkalenda lya Loma (munyama) eelyo lyakatalikila kubelesyegwa myaka iili 1,700! Aabo bazumanana kulamatila muzeezo wakuti mvwiki yakali kuzinguluka lyoonse kakwiina kulekezya, kutalikila mu Nsondo akumanina Mujibelo, bacita boobo kumwi kabasiila kumbali bumboni bwa Bbaibbele abumboni bujanwa mumisela yaanyika. Kuti kakucili muntu uucisunkwa kuti akumbatile lusyomo lwa mvwiki iizinguluka kakwiina kuyozya, ooyo muntu weelede kubikkila maanu aakwe kuti Mweengwe Uutalikilwa Kubalila Mazuba alimwi weendelezya mvwiki yamazubaano, awalo wakabikkwa abantu bakafwa kale ku Washington D.C. Myaka yakainda iili 200, mu 1884.
Ikkalenda lya Mulengi:
Ikkalenda lya Mulengi ndikkalenda libelesya mwezi-azuba, kuleka kuba kkalenda lyaku Loma libelesya zuba luzutu.
Mpoonya Elohimu wakati, Akube mimuni mumweenya wakujlu kuti yaandaanye buzuba kuzwa kubusiku; alimwi ayibe yazitondezyo, ziindi zyamwaka [ ziindi zyakukomba], akutondezya mazuba , amyaka. (Matalikilo 1:14)
Mumangwalo, mwezi omwe-omwe ulatalikwa mukusekelela buzuba bwiimpene bwakukomba: Buzuba bwa Mwezi Mupya. Nkaambo kakuti oobo mbuzuba bwakukomba, tabuli mucibeela camazuba aakubeleka milimo aali cisambomwe aatobela mbubo mumvwiki ntaanzi yamwezi ooyo. Buzuba butaanzi bwa Mwezi Mupya lyoonse butalikila kubucedo butobela cainda ciindi cakwiimpana kwa mwezi azuba eelyo mwezi nuutalika kuyaa kumweka bupya. Mazuba aali cisambomwe alatobela, mpoonya Nsabata yabuzuba bwaciloba ayalo ilasika mubuzuba bwalusele kuzwa kumatalikilo aamwezi. Mvwiki zyotatwe zyilatobela , akumanina muli bwa 29th. Kwiinda mukupima akubalila mazuba kusikila kuli bwa 29th, ciindi cakwiimpana mwezi azuba cilakonzya kuyubununwa kutegwa muntu akonzye kuzyiba naa ooyo mwezi ulaa mazuba aali 29 nokuba aali 30. Kunyina mwezi ulaa mazuba aayindilizya a 30. Kkalenda lyamasimpe libelesya mwezi-azuba, lilakonzya kubelesyegwa amuntu uuli woonse. Mazuba aamvwiki lyoonse asikila mubuzuba mbweenya bwa mwezi. Kufumbwa nobwaambwa buzuba bwa ciloba bwa Nsabata mu Mangwalo, lyoonse busikila muli bwa 8th, 15th, 22nd abwa 9th bwa mwezi kubalila kuzwa kumatalikilo aamwezi ooyo. (Kkalenda lya Mulengi) |
Amwiibaluke alimwi, kuti kuli kwiimpana ncobeni akataa caando camunyama a caando ca Kujulu:
- Caando cokwa Loma = Nkusumpula Nsondo akubamba ziindi zyakukomba eezyo zijanwa kubelesya kkalenda lyalucengo (liteendelani amulawo wabulemu)
- Caando / Citondezyo ca Kujulu = Nkuteetela mulawo wabulemu muluyando, kusanganya akubamba buzuba bwa Nsabata, Myezi Mipya, amapobwe aaciindi comwe amwaka (woonse aayo mapobwe kaajanwa kubelesya kkalenda lyabulemu lya Kujulu)
Aabo bayumya nsingo kubelesya kkalenda lyamunyama kuti bajane mazuba aakukomba bayoolijana kabalaa (caando camunyama), kakuli aabo bakkomanina kuteelela lwiito lwakuti “kamuzwa muli nguwe” akulisalila kukomba kweendelana akkalenda lya Kujulu, bayootambula caando cokwa Yahuwah.
Bulwani Bujaila Limwi: Ibbiza lya Trojani lya Munyama
Muzeezo wakusyoma kuti mvwiki ilazinguluka kakwiina kuyozya nde bbiza lya Trojani lili mumizeezo yamakunga aabantu; eeci ncecintu ciyoopa kuti caando camunyama cikatambulwe kakwiina kulwana, kutongooka nokuba kubonwa nocitikasike, akataa bantu aabo balidunda kuti bayandisya Nsabata zyokwa Yahuwah amapobwe aakwe – nkaambo lyoonse bayimina buyo mukaambo kakulwanina Mujibelo nokuba mu Nsondo.
Mwaalumi amwanakazi uuli woonse, weelede kulibalila kutegwa alitondezye kusyomeka. Mumuni wabumboni bwa Mangwalo ujisi bumboni bwamisela minjaanji, aboobo kunyina kulilekelela muntu naba ni mukuzumanana kuti mvwiki yamituni yamazubaano ncibeela camulongo wamvwiki zitaaluka kusikila ku mvwiki ya Malengelo. Teesyi mbocibede oobo pe. Ooko nkweezyeezya buyo alimwi zilengwa zyabantu tazikonzyi kutabilila lusyomo oolu. Twakukomba mukwesu kuti utaimini mujwi lyankamu ya WLC mukaambo aaka. Kolivwuntawida lwako omwini mumuuya wakupaila. Kunyina pe kasimpe nokayoowa kuvwuntauzyigwa.
Mwaalumi amwanakazi uuli woonse weelede kulibalila kutegwa alitondezye kusyomeka. Mumuni wabumboni bwa Mangwalo ujisi bumboni bwamisela minjaanji, aboobo kunyina kulilekelela muntu naba ni mukuzumanana kuti mvwiki yamituni yamazubaano ncibeela camulongo wamvwiki zitaaluka kusikila ku mvwiki ya Malengelo. |
Camana ciindi!
Camana ciindi, nobayandwa. Inyika iyaakudenauka kuzwa mpoyiimvwi. Tuyaakuswena munsaa ciindi camamanino alimwi linolino muntu uuli woonse atalaa Nyika (kusanganya ANDUWE), unoosalide cakutajokolosya kuti atambule lwiito lwa Taata lwakupona buumi butamani, nokuba kukaka buumi oobo. Kumamanino, muntu uuli woonse uyoobaa caando cokwa Yahuwah nokuba caando ca Loma ( "caando camunyama"). Lino tacicili ciindi cakulikwaya akubaa kantya kutobela zintu nzyotusyoma, kusanganya a kkalenda eelyo ndyotulamatide kutobela nokuba mazuba aamapobwe ngotusekelela. Kusala kwesu buno buzuba nkokusala nkotuyoogama cifumo, akwakuyoogama lyoonse kukabe kutamani.
Musela ulasalazya kakwiina kudonaika kuti:
- Mvwiki yamazubaano iilaa mazuba aali ciloba tiili cibeela camulongo wamvwiki zisikila ku Malengelo pe.
- Mujibelo tabuli buzuba bwaciloba bwa Nsabata yamu Bbaibbele.
- Kunyina mapobwe aamu Bbaibbele aabulemu aakonzya kujanwa mu kkalenda lyaba Loma lya munyama.
- Ikkalenda lyamazubaano muzeezo wakazyila kubulelo bwa Loma.
Bumboni bwa Mangwalo bulimasimpe kusalazya:
- Imvwiki yamu Bbaibbele ilainduluka kutalika lyoonse mu Mwezi Mupya.
- Buzuba butaanzi bwa Mwezi Mupya mbobuzuba butaanzi bwamwezi alimwi bulatobelwa amazuba aali cisambomwe aakubeleka milimo, mpoonya akusika Nsabata mubuzuba bwaciloba. Mazuba aali cisambomwe aamilimo alatobela aawo, mpoonya kuyoosikila mu Nsabata iitobela mubuzuba bwa ciloba. Ooyu mulongo wamazuba ulainduluka kwamvwiki zyone mumwezi omwe-omwe wa Bbaibbele uutobezya mwezi ngotubona ameso.
- Insabata yabuzuba bwaciloba lyoonse isikila mubuzuba bwa 8th, 15th, 22nd, abwa 29th bwa mwezi uubonwa ameso.
- Insabata ya Bbaibbele yabuzuba bwaciloba amapobwe aaciindi comwe amwaka akonzya buyo kujanwa kubelesya kkalenda lyabulemu lya Kujulu.
![]() |
Philadelphia Naa Laodicea? Uli cikombelo nzi webo? |
Ninzi yebo ncoticite ono?
Hena yebo ucizumanana kukotamina kkalenda lyamunyama? Hena yebo wazumina caando cakwe kakwiina kutongooka nokuba kubikkila maanu? Naa yebo, mbuli ba Berea bakali kusyomeka, ulavwuntauzya zintu zyoonse eezyi kuti ulibonene kuti naa zili masimpe?
Lino mbukwakasiila buyo, basyomi bakatumina Paulu a Sailasi kumunzi wa Beleya. Nibakaakusika, bakaya kucikombelo ca Bajuda. Bantu baku Beleya bakali aamyoyo iiyandisya kumvwisya kwiinda baku Tesalonika. Bakayandisya kuswiililisya makani amyoyo iimaninide, alimwi bakali kubalulula akwiiya Malembe buzuba abuzuba kuti babonesye naa eezyo nzyaakali kwaamba Paulu zyakali zyakasimpe ncobeni. (Milimo 17:10-11)
Buumi butamani bulakonzya kutambulwa. Kosala buno buzuba Ooyo ngoti sale kubelekela. Utayumyi moyo wako mulweeno lwa manjezyeezya aziyanza zyabantu, pele kokayandaula kasimpe amoyo wako woonse.
Luyando akusyomeka zibe mbuli kalungu kakusama munsingo, zikkalilile mumoyo. Nkaako Leza abantu bayoobotelwa mulinduwe, eelyo uyooba aazina bbotu. Syoma Mwami Yahuwah amoyo wako woonse utaccilili maanu aako omwini, koyeeya Mwami Leza mumilimo yako yoonse eelyo uyookululamikila nzila zyako. (Tusimpi 3:3-3:6)
Mangwalo woonse aalembedwe akazyila mu Bbaibbele lya KJV nokuba lya NKJV, pele buyo kuti kwalembwa bumbi. Mazina aabulemu aa Taata a Mwana akajokezyegwa mutumpango twakalembululwa.
1 "Lexical Aids to the Old Testament,"Hebrew-Greek Key Word Study Bible, p. 1626.
2 “Simwaaba”mu Ciyubunuzyo 13:2 caambilizya Saatani. "Nceciindi eeco tosi eelyo nilyakasowelwa ansi, njenzoka yakaindi, iitegwa Siluuni naa Saatani, njiicenga bantu boonse baansi. Yakasowelwa ansi aano antoomwe abangelo bayo boonse" (Ciyubunuzyo 12:9)
3 Izaya 64:6
4 Bunji bwabatobeli bokwa Yahuwah aabo bakatusolweda tiibakajisi mumuni ngotujisi mazubaano. Balo bakali kusyomeka muli zyoonse nzyobatapedwe, alimwi lino mulimo wesu wakutambula kufumbwa eeco Mwami Yahuwah ncayubunwida musela wesu.
5 Harris, R. Laird., Archer, Gleason L., Waltke, Bruce K., Theological Wordbook of the Old Testament, Basimba mabbuku ba Moody , 1980, Cilembedwe 804a, p. 348.
6 "Akataa musela mutaanzi Julius Cæsar wakatamba Sosigenes, waku Alexandria syaazyibwene wazilengwa leza zyamumweenya wakujulu kuti abambulule kkalenda, mpoonya Sosigenes wakakanza kuti ilikke nzila yakaluleme yakali yakusiila limwi kkalenda litobezya mwezi uubonwa ameso. Myezi yeelede kubikkwa kweendelana aziindi zyamwaka, alimwi mwaka uubelesya zuba luzutu ngowakatalika kubelesyegwa, mbweenya mbuli mu kkalenda lyaku Ijipita . . . ." ("The Julian Calendar," Encyclopædia Britannica.)
7 https://www.timeanddate.com/calendar/julian-gregorian-switch.html
8 Ibbala lisanduludwe kuti "ziindi" mubbuku lya Matalikilo 1:14 ndyakuti mo'ed. "Mo'edndibbala libelesyegwa mukwaamba miswaangano yakubunganina kukomba. Lyakali kubelesyegwa antoomwe a civwuka cakupailila lwaco. . . . oomo [Yahuwah] mwaakali kuswaanganina abana ba Isilayeli muziindi zyakasalidwe kuti abayubunwide kuyanda Kwakwe. Ndibbala lyaambilizya mbungano zyakupaila zya . . . bantu bokwa [Yahuwah]." ("Lexical Aids to the Old Testament," Hebrew-Greek Key Word Study Bible, p. 1626.) Kutegwa ujane zinjaanji zijatikizya ciiyo cipati eeci, kobalacilembedwe mu Kkalenda lya Mulengi.