Print

Bululami kwiinda Mulusyomo

Swebo twakajokolosya Mazina aa Taata a Mwana mu Mangwalo, mbuli bwaakali kulembwa ciindi citaanzi abalembi ba Bbaibbele aabo bakayoyelwa Moza. Kotyanka aawa lino kuti utambule Mangwalo aajisi mazina Aakabambululwa aakaindi – Nkamu ya WLC

Ma! Nobantu cilagambya ciyanza cakubbadela mali kuti ulekelelwe zinyonyoono zyako mu Cikombelo ca Katolika caku Loma; ncecintu eeco akataa zimwi cakaletelezya Kutongooka a Kubambulula lusyomo lwa zikombelo. Kuciindi eeco, Cikombelo ca Katolika cakali kunyongomona mali kubantu banyika yabukuwa yoonse mpiili akatikati,  kuti cibelesye mali aayo kuyaka lubuwa a cikombelo ca St. Peter ku Loma. Kamwi kaano kakabaa mpuwo kapati kakali kwaambilizya mwaalumi umwi wakali kubbadela mali kutegwa alekelelwe cibi cakubba.  

Martin Luther

Martin Luther

Kwiibaluka bululami kwiinda mulusyomo ncecintu cakatalisya Luther kuti akaswaye munzi wa Loma. Luther wakagambwa kubona bumpelenge abusofwaazi bwabapaizi bali boonse bakali mumunzi ooyo. Eelyo naakali kuyaa kukalaba kuya kumupaizi kuti akabbadele mali kuti alekelelwe zinyonyoono, kamwi kampango ka Bbaibbele kakamunjila mumoyo mpeenya aawo; aako kampango kalembedwe kuti ”Baluleme bayoopona kwiinda mulusyomo.” Mpoonya walo wakaimikila, wasuuluka akuleka ncaakali kucita mpeenya aawo akutalika Kubambulula lusyomo lwacikombelo mucisi ca Germany kweendelanya akampango aako.

"Nkaambo mumulumbe ookwa Yahuwah kuyubunudwe lusyomo kusikila kulusyomo. Mbuli mbocilembedwe, 'Baluleme bayoopona kwiinda mulusyomo.'" (BaLoma 1:17, Mangwalo aajisi Mazina Aabulemu Aabambuludwe) 

Muntu lyoonse weelede kwiibaluka kuti cakali cintu cuusisya kubona cinyonyoono, kutyola milawo iili kkumi mucikombelo, kuti eeco ncecintu cakapa kuti Moza uyoyelwe atalaa bantu kuti baibaluke bululami kwiinda mulusyomo. Muzeezo wakuti kusyoma muli Yahushua kakwiina kubamba milawo iili kkumi inga caletela muntu lufutuko, ooyo wakali muzeezo uulwana ncaakali kuyiisya ancaakabona Luther, kuleka kusanganya ancaakabona mwaapositolo Paulu alakwe.

Pele bululami kwiinda mukusyoma tiilwakatalikila ali Luther eelyo naakaibaluka kuti  kulumbaizya akuyandisya zibumbwa zyabasaante, zikonzyanyo zifwalidwe, kulikotamika muzikombelo zya Loma, kuliimya cakulya, kusyoma kuti bafwide balasubulwa, azimwi zinjaanji zilibonya aanga zilisetekene, kuti eezyo zyoonse takonzyi nokuba aniini kufutula muntu pe. Alimwi muzeezo wabululami kwiinda mukusyoma, tiiwakatalikila ali Paulu mu Cizuminano Cipya pe. Ibbuku lya Matalikilo liyakilidwe atalaa kasimpe kalibotela aaka kuzwa kubuzuba bwini oobo Adamu a Eva nibakatandwa kuzwa mumuunda wa Edeni kusikila kuciindi ca Abrahamu eelyo naakaambilizya kwiinda mulusyomo kuti Josefa uyoozyiba mwami Yahuwah mbwakonzya kwaaba zintu muciindi ceelede. Lufutuko lyoonse ncipego caluzyalo kuzwa kubulemu bwakujulu, tacili cintu ncanga muntu walijanina kwiinda munguzu zyakwe pe

Umwi mutwe wamakani mubbuku lya  Review & Herald, kwamyaka minjaanji wakali kulembulula twaambo twa lusyomo tutobela ansi aawa:

Kubbizyigwa, buumi, lufu, akubuka kwa Mufutuli, akutanta kuya kujulu kubusena busalalisya kuti akazekele basyomeka akutuuzya cituuzyo cazinyonyoono zyesu, tazyaambilizyidwe mutwaambo tuli atala aawa. Ncobeni bakali kusyomenezya azyalo zintu eezyo. Pele nkaambo kakuti bakazisiila kumbali, eeco cakasia mpako iitakwe cintu akataa Mulawo ookwa Yahuwah a Kuboola kwabili kwa Yahushua. Eeci cakaletelezya kukambauka ooko kwakali kusiila kumbali tusimpe ootu. Eeci cintu cakaletwa antangalala kumeso aabasyomeka mu Muswaangano Mupati wa 1888 ku Minneapolis, ooko bapati ba Waggoner a Jones nkobaakambaukila mulumbe wa Bululami kwiinda mulusyomo.

"Bantu banjaanji balalubizya eeyo nobasoleka kwaandaanya akataa kululamikwa akusalazyigwa. Aaya mabala obile, aletelezya mibandi amizeezo yiimpene akataa bantu. Nkaambo nzi bantu ncobacesya luzyibo lwabo kwiinda kuti bateelele ncowaamba Moza kujatikizya bululami kwiinda mulusyomo.

"Mbuli mubisyi weempedwe, kalikotamika kunembo lyokwa  [Yahuwah], nabona ciimo cabululami cokwa  [Yahushua] ooyo uumuzekela, alimwi natambula akuzumina cituuzyo eeco kuti mbobulangizi bulikke mbwajisi bwakujana buumi bucizya kumbele abuumi buno mbwakkala, zibi zyakwe zilalekelelwa mpeenya aawo. Ooku nkokululamikwa kwiinda mu lusyomo.

"Kusalazyigwa tuuli mulimo uucitika mukaindi kasyoonto buyo pe, nokuba muwoola lyomwe, naa mubuzuba bomwe buyo pe, pele ncintu citola buumi boonse. Tacili cintu cimvwika mbuli kukkomana mumoyo kwakaindi kasyoonto, pele ncintu cakufwa kuzinyonyoono zyako zyoonse, lyoonse koponena [Mufutuli Yahushua]. Zinyonyoono tazikonzyi kululamikwa alimwi kunyina kubambulula kukonzya kulibonya muciimo camuntu kwiinda mumilimo iitakwe lusyomo, milimo yakulikanzila munguzu zyamuntu. Muukuzumanana kwaciindi cilamfu, kulijata, akulilemeka kululamika ciimo cabunkutwe, eelyo notukonzya kuzunda.

"{Kusalazyigwa}  tuuli buyo muzeezo, mbwalimvwide mumoyo wakwe muntu,  nokuba majwi amwi, pele nkupona, akutobela mulazyo wabululami mubuumi mbwakkala muntu abuzuba. Ncintu ciyandika kuti ziyanza zyesu zyakulya, kunywa, zikobela zyakusama zibe munzila yakuti zikwabilile mubili, mizeezo, abuumi mbotukkala, kutegwa swebo tukonzye kumuletela Mwami [Yahuwah]  mibili yesu – kutali cituuzyo cisofweede muziyanza zitaluleme pe, pele --'cituuzyo ca mubili uupona mbuli mbwayanda Mwami, cituuzyo cisetekene, citambulika ku [Yahuwah].'

"Mangwalo ncecibelesyo cipati cakusanduzya ciimo camuntu. . . . Kuti abalwa akuteelelwa, Ijwi lyokwa [Yahuwah] lilabeleka mumoyo wamuntu, akuzunda kufumbwa cintu citasetekene.

"Kunyina cintu cili mbuli kusalazyigwa mukaindi kasyoonto. Kusalazyigwa mulimo uucitika abuzuba, akuzumanana lyoonse muntu nacipona buumi bwakwe.” (Ellen G. White, The Faith I Live By, page 116.)

Aaka kampango katupa malailile alaa mulimo mupati amakani ngotuyandisya lino, alimwi akutukosweda makani woonse aawa. Kutaanguna, katutondezya kuti eeco ncolyaamba Bbaibbele kujatikizya ciiyo eeci ncecintu cilikke ciyandika, alimwi akuti swebo tweelede kuteelela ncico eeco, akuleka  kulizambaila mumizeezo iitabeleki. Aciindi mpeenya aawa, aaka kampango katutondezya kuti bululami kwiinda mulusyomo, caamba kululamikwa antoomwe akusalazyigwa.

cinzimweemwe camuntu uutungumene kuyeeya kunembo lyajulu lyamungunga wajiKululamikwa kwaambwa kuti nkweempwa zinyonyoono. Nkokwaamba kuti, eeco cikonzya buyo kucitika kuti muntu kalizeeza akutontomana kuyeeya mulawo, milawo iili kkumi yalo njiitondezya kuti ninzi cinyonyoono. Kulekelelwa zibi kulacitika eelyo mubisyi nayempwa akulitolaansi akutambula cituuzyo cokwa Yahushua. Kusalazyigwa ncintu cikatazya kupandulula mbocitika ambocibede. Nkusanduka ooko, kulacitika muciimo camuntu eelyo ooyo muntu nabala akuteelela jwi lyokwa Yahuwah. Eelyo jwi lilabeleka mumoyo wakwe, akuzunda kufumbwa cintu citasetekene. Zyoonse zyobile eezi, milimo yabulemu  bwakujulu pele zilayandika kucitika eelyo muntu awalo najatilide cituuzyo ca Mufutuli kwiinda mulusyomo lwakwe, akuyaama abuzuba mujwi lyokwa Yahuwah.

Bamala aakuti  lusyomo a bululami alabelesyegwa antoomwe mutumpango tusyoonto buyo, pele aamba matalikilo eeni aa Bbaibbele. Muntu  mutaanzi ooyo wakabaa bululami kwiinda mulusyomo wakali Abela:

”Kwiinda mulusyomo Abela wakatuuzya kuli Yahuwah cituuzyo ciinda kutambulika kwiinda cokwa Cain, kwiinda muli ncico walo wakatondezya kuti wakali mululami, Yahuwah wakapa bumboni kuzipego zyakwe: alimwi nokuba kuti wakalifwide pele bumboni bwakacili kwaambaula.” (Bahebulayo 11:4)

Ootu tumpango tulajanwa mumagwalo ookwa Paulu. Pele Petulo awalo ulasanganya kumabala aa lusyomo a bululami:

”Ndime Saimoni Pita, mubelesi amutumwa wa Yahushua Kilisito, ndalembela baabo bakatambula lusyomo mbuli ndotujisi kwiindila mubululami bwa Yahuwah a Mufutuli wesu Yahushua Kilisito.” (2 Petulo 1:1)

Ncintu ciyandika kulangisisya kuti lusyomo lwesu lutayaamini mubululami bwanguzu zyesu, pele mubululami bokwa Yahuwah Lwakwe. Paulu awalo utalisya mubandi wa bululami kwiinda mukusyoma aciindi cimwi:    

“Nkaambo Makani aaya ngaatuyubunwida Yahuwah mbwatondezya bululami. Nzila eeyi njalusyomo kuzwa kumatalikilo kusikila kumamanino. Mbuli mbokulembedwe kuti, “Ooyo uululeme kwiindila mukusyoma uyooba aabuumi.” (BaLoma 1:17)

Paulu uya kumbele kupa kaambo kakuti bululami bwa Yahuwah, mbo bululami bulikke bukonzya kujanwa, tabuli bwa nkamu yabantu imwi ilikke pe. Aawa mpaagolela makani, kuti bululami tabuli bululami  bwabantu pele mbululami bwabulemu bwakujulu.:

”Nzila Yahuwah njalulamikila bantu boonse nkusyoma Yahushua Kilisito. Taakwe lusalululo pe.” (BaLoma 3:22)

Kulembedwe kuti bulikke bululami bokwa  Yahuwah mbobukonzya koonda mulimo, alimwi bulakonzya kujanwa amuntu uuli woonse kakwiina kusalauzya musyobo wamuntu pe. Pele lino tacininga libonya oobo bululami mbobupegwa kubantu pe. Ooyo mulimo ulipanduludwe kutobela waawa:  

”Pele nkaambo kaluse lwakwe Mwami Yahuwah ulabalulamika. Eeci ncipego buyo kwiindila muli Yahushua Kilisito wakabanununa. Yahuwah wakapa kuti mulufu lwakwe abe nzila yakulekelela zinyonyoono zyabantu bamusyoma. Eeci ncitondezyo cabululami bwa Yahuwah. Kale-kale Mwami Yahuwah wakali kuleka buyo zinyonyoono zyabantu nkaambo kalweengelelo lwakwe.” (BaLoma 3:24, 25)

Mizeezo yamuntu ilisofweede lyoonse cakuti iyandisya kuzyiba cintu ncayelede kucita muntu. Eeco ncecintu cilibonya mumalembe ookwa Paulu:

”Pele kuti muntu wasyoma buyo, mucilawo cakulikankaizya mumulimo wakwe, Yahuwah uukonzya kwaambilizya basizinyonyoono kuti mbalulami, uyoomwaamba awalo kuti mululami mulusyomo lwakwe.” (BaLoma 4:5)

iBbaibbele lijulidwePele milimo iitakwe mulimo ayalo tiizyibidwe bwini. Muciindi cokwa Luther, eeyo milimo yakali milimo iitaguminizyi mangwalo kanjaanji. Muciindi ca Paulu, mubuzyo wini wakalaa mpuwo wakali  mubupaizi bwa Bujuuda, wakali wakuti, kuti muntu mupati naasanduka weelede kupalulwa naa pe. Cintu cakatobela kuzwangana ooko cakaguminizya cikombelo citaanzi cakasimpe acalo:

”Sena cileleko eeci cili buyo kubapalule balikke, naa abatapalwidwe abalo? Ncenciceeco ncotwaamba kuti Abulahamu wakasyoma, aboobo Leza wakamwaamba kuti mmululami.” (BaLoma 4:9)

Paulu uya  kumbele kupa mukonzyanyo ookwa Abrahamu:

“Abulahamu wakapalulwa musule aakooku mbuli cisinizyo citondezya kuti Yahuwah wakamululamika nkaambo kalusyomo lwakwe. Aboobo Abulahamu ngowisi wabaabo basyoma boonse, nkaako Mwami Yahuwah ubaamba kuti mbalulami nikuba kuti tabapalwidwe.” (BaLoma 4:11)

Cintu cikondelezya ncakuti, Paulu uleya mubuzyo uuguminizya milimo mibotu akugaminina kwiingula yooyo waambilizya bululami kwiinda mulusyomo kumokowa wabantu woonse. Alimwi zisyomyo tazigamide kubantu kwini, nkaambo inga caambilizya milimo yanguzu zyabo, pele zigeme kulunyungu lwa Abrahamu, nkokuti kuli Yahushua, ooyo uukona nyika yoonse. Kujulila lufutuko kubantu boonse tuuli mulimo wabantu pe, pele mulimo wakukona Yahushua ngwaakazundila. Eeco ncecintu cini milimo yanguzu zyabantu nciitakwe mulimo:

”Yahuwah wakasyomezya Abulahamu alunyungu lwakwe kuti bayoovwuba nyika yoonse. Tiicakacitika nkaambo kakuti wakabamba Mulawo, pele wakasyoma Mwami Yahuwah, nkaako Yahuwah wakamwaamba kuti mululami.” (BaLoma 4:13)

”Ino twaambe buti? Bamasi tiibakali kubuyandaula bululami bwa Leza Yahuwah, pele yahuwah wakabaamba kuti mbalulami kwiindila mulusyomo lwabo.” (BaLoma 9:30)

Milimo ilipanduludwe mbuli mukupalulwa, kuti yeelede kucitwa amusyobo wabantu umwi kuleka bantu boonse aabo Yahushua mbaakakona pe. Ciiyo cakubaa bwami nkaambo kakuba basazinyina kweendelanya abululami kwiinda mulusyomo, cakasiigwa kumbali kanjaanji, alimwi eeco ncecipa kupandulula kaambo aaka munzila iitamvwiki kabotu, milimo mbwiiyendelana alusyomo; eeco ncecintu Ellen White ncazubulula mucibalo cainda kale.

Nkaambo kakuti bululami kwiinda mulusyomo ndukono lwa Yahushua, ooyo uukona nyika yoonse, uukoma lufu, akuba kasensa kabuumi, cijatikizya bweende akataa muntu akubuka kwa Kristu Yahushua kuzwa kubafu:

”Lino kwaamba zyabululami bujanwa mukusyoma Leza Yahuwah, wakalemba kuti, “Mutalibuzyi kuti, ‘Nguni uukonzya kuya kujulu?’” (Nkokuti, kuya kujulu kuyooleta Kilisito.) Alimwi mutalibuzyi kuti, ‘Nguni uukonzya kuya kucikkalilo cabafu?’” (Nkokuti, kuya kucikkalilo cabafu kuyooleta Kilisito.) Ino waamba buti? Ulati, “Majwi aa Yahuwah taali kule andinywe. Ali mumilomo amyoyo yanu.” (Nkokuti makani aamba zyalusyomo ndotukambauka.) Kuti kamwaamba amilomo yanu kuti Yahushua ngo Mwami, alimwi kuti kamusyoma amyoyo yoonse kuti Leza Yahuwah wakamubusya kuzwa kubafu, muyoofutulwa. Nkaambo muntu ulasyoma amoyo wakwe, eelyo Yahuwah ulamwaamba kuti mululami, nkabela muntu ooyo ulazumina akwaamba zyalusyomo lwakwe, eelyo ulafutulwa..” (BaLoma 10:6,8-10)

Paulu upa buyo bupanduluzi busyoonto bwaciiyo eeci kuba Galatiya:

”Nkaambo, Yahuwah kwiindila mu Muuya Uusalala wakatupa lusyomo, tulindilila bululami mbotulangila kapati bwakujulu.” (BaGalatiya 5:5)

Kuli boonse antoomwe baLoma a baGalatiya, Paulu waambilizya kutalulama kwamuntu akukweelanya kumulawo. Cintu caambwa waawa ncamusela mutaanzi ca BaJuuda mbobakali kulanganya BaLoma, oomo mulawo mowakalaa cibeela cipati, aboobo wakali kutyolaulwa ziindi zinjaanji akupindaulwa. Misyobo yobile yalusyomo luna Isilayeli, yakali mulawo aMessiah ooyo wakapedwe kuzwa kubulemu bwakujulu. BaLoma tiibakali kuyanda kufumbwa muntu wakali kuzunduna a Caesar.Aboobo kutegwa batanjili muntenda kabacipona, baJuuda bakatonkomana kumulawo akusiila Messiah kumbali nkaambo nicakalibonya aanga Messiah ulazundana a Caesar. Bafalisi bakacita cintu eeco kwiinda mumulimo wabamayi bamilawo, mulimo wamulawo muzibeela zyabuumi zyoonse. Ba Sadyusi abalo bakacita ceeco ncobakali kuyeeyela kuti ncuuwamba mulawo, pele eeco cakali kugolela buyo waawo akusiila buumi bwabo kabuceendelezyegwa a BaLoma. Aboobo, eeyi misyobo yalusyomo yobile yakali kuzumizya bululami bwa mulawo oobo bwakali kusulaika Mufutuli Yahushua. Aciindi nceenya eeco, mulimo wa bwami bwa Messiah ulaa mulimo kapati. Paulu ngo mukomi ncobeni, kuleka mulusyomo lupya, pele akuli bana Isilayeli abalo. Oolo lusyomo lwakali kugaminina buyo kumuleli ooyo wakasalidwe muciindi eeco, musolloli wakasalidwe abulemu bwakujulu. Eeci ncecilibonya muli Bafilipo 3:9:

“Nsilibikki kuti ndimululami mukubamba Mulawo, pele bululami bwangu buzwa mukusyoma Kilisito, bululami oobu buzwa kuli Yahuwah alimwi bulakwabililwa alusyomo.” (Philippians 3:9)

Pele eeco tacilesyi bantu kucita milimo yakweendelezya maumi aabo kuzwa ciindi naakaboola Yahushua mbweenya buyo anaatakaninga boola, nokuba muziindi zyaba messiah bamubulelo bwa Isilayeli nokuba muziindi zyababetesi abamawisi balusyomo pe. Boonse bamessiah bakainda abaabo bakananikidwe, bakali kukonzya buyo kugwasyilila mumakani aazyanyika. Kubamba Milawo iili Kkumi wakali mulimo wabuumi bwamuntu boonse, pele eeco tiicakali kulesya bantu kufwa pe. Yahushua taakali kukonzya kubapa buumi butamani. Walo taakali kukonzya kucita ceeco cilikke mbuli bamessiah ba Cizuminano Cakale, aabo bakali kupa buyo nzila yakubamba Milawo iili Kkumi. Pele Walo ulapedelezya buumi butamani kuli baabo mbakona kwiinda mukuzunda lufu Kwakwe. Aboobo mukulembela Timoteo, Paulu ulasanganya antoomwe mabala aa bululami a lusyomo antoomwe a lubomba, luyando, kubikkilila, akulitolaansi:

“Kwaamba zyanduwe, omuntu wa Yahuwah, kozitija zyoonse eezi. Kosoleka kuba abuumi bululeme, bwakulemeka Yahuwah, bwalusyomo, bwaluyando, bwalukakatilo, abwakulibombya. (1 Timoteo 6:11)

Zintu ziyandika zilisangene antoomwe  akutija cinyonyoono:

”Aboobo yebo kozitija zisusi zyabukubusi. Utobele bululami, lusyomo, luyando alimwi aluumuno antoomwe abantu boonse balemeka Mwami amoyo uusalala.” (2 Timoteo 2:22)

Abooco eeci ciiyo ca bululami kwiinda mulusyomo, cilakonzya kujanwa kwiinda buyo mukubala tumpango ooto tulembedwe akwaambilizya mabala aakuti “bululami kwiinda mulusyomo”.

Bwato bwa Nowa: Mukonzyanyo wamasimpe wa bululami kwiinda mulusyomoNowa abaabo bakali kukakatila kubamba mulawo, pele bakaalilwa kunjila mubwato, bakalobelela antoomwe ababisyi. Kunyina cintu cisalalide kwiinda waawo citondezya kuti bululami kwiinda mulusyomo tabuyeeme atalaa milimo yakubamba mulawo ilikke pe.

” Alusyomo Nowa wakaswiilila kucenjezya kwa Mwami leza Yahuwah kwaamba zintu zyakacili kuyooza nzyaatakali kukonzya kubona. Wakayaka bbwato kuti walo amukwasyi wakwe bafutulwe. Mukucita boobo Nowa wakazula baansi alimwi wakatambula bululami Leza mbwapa baabo bamusyoma.” (Bahebulayo 11:7)