Print

Kuligwisya Mimena ya baFalisi: Bufalisi Muli Ndiswe Toonse

"BuFalisi." Eeli bbala kufumbwa mbolyamvwidwa buyo livwundausya kucimwa akataa basicikolo ba Bbaibbele abana Kristu. Yahushua, awalo mu Cizuminano Cipya coonse, wakaswaanganya kutonkaikwa ziindi zinjaanji kwiinda nkamu iili yoonse akataa bantu. Nkaambo nzi?  Ninzi cilaakati kakuzwangana ooku? Hena inga akataa bana Kristu baluulwa mazubaano inga kabalaa mulandu wa Bufalisi mumyoyo yabo? 

Eelyo notuyeeyela ba Falisi kuti mbantu bansiku ncobeni bakali kukkala mucisi ca Isilayeli, masimpe ngakuti Bufalisi nkobucili akati kesu alimwi bucuujisi kucumbana abantu bateendelani ambubo. Mubwini, bufalisi buladima mumyoyo yabantu banjaanji aabo batobela Yahushua. Muya wa Bufalisi tuulekeli buyo amyaka yakucembaala kwamuntu, nokuba kuti kali mwaalumi nokuba mukaintu, bakubusi abapati, nanka mulimo ngwabeleka muntu; bulakonzya kujanwa mumyoyo yabaalumi ayabakaintu mbweenya buyo. Kunyina muntu naba ni, nokuba kuti ulaa cuuno canguzu zili buti, uukonzya kweeleba kusungilizya kusofweede kwabufalisi. 

mufalisi-mucimbonimboni 

Hena webo uli mu Falisi?  Swebo twakukulwaizya kuti utontomane ukkale ansi akupaila, kumwi kolisinsa kwiinda mutwaambo ootu tulaansi aawa.1  Mukulibambila kwesu kukuboola Kwabili kwa Yahushua, ncintu ciyandika kuti lyoonse abuzuba katulisinsa akulangaula mumyoyo yesu, muzilengwa aziyanza zyesu, mumilimo yesu, mumizeezo yesu, muziimo zyamyoyo yesu iili kunembo lyamumuni ookwa Yahuwah.  Lyoonse tweelede kulilingula mukutandila bululami, kutegwa tukakonzye, kwiinda muluzyalo lwa Taata, kujanwa katutakwe mulandu mubuzuba bupati buya.

Mpoonya Yahushua wakati kuli mbabo, Amucenjele akulangisya kuti mutalijani akataa mimena yaba Falisi aba Sadyusi. (Mateyo 16:6)

Mimena misyoonto buyo ilakonzya kufutumusya cilwi coonse. (BaGalatiya 5:9)

Ziimo zili Makumi Osanwe zyamu Falisi

(1) Mu Falisi ulalipeekezya mukuzyibana abantu balaa mpuwo, pele takwe mwini nalaa cilongwe cakwe cakweendelana a Yahuwah.  Yahuwah ulatuvwuna katuli omwe omwe lwakwe. Kunyina muntu uyookonzya kufutulwa nkaambo kakuti mulongwenyina amuntu wabulemu pe.  Hena webo ulalitukumuna mubweenzinyoko amuntu umwi?  Hena webo ubelesya cilongwe cako abazyali bako, mukaako, mweenzinyoko, mwiyi wako, naa mweembezi wako kuti bakweendelezye mumuzeezo, mulusyomo, muzintu nzyosyoma aziyanza zyako, kwiinda kuti webo  ulisanyangwide Mangwalo lwako omwini kuti wiiye cintu cili masimpe?

Hena webo ubelesya cilongwe cako abazyali bako, mukaako, mweenzinyoko, mwiyi wako, naa mweembezi wako kuti bakweendelezye mumuzeezo, mulusyomo, muzintu nzyosyoma aziyanza zyako, kwiinda kuti webo ulisanyangwide Mangwalo lwako omwini kuti wiiye cintu cili masimpe?

Alimwi mutani kuyeeyi mumizeezo yenu kuti, Swebo Abrahamu ngo Taata wesu : nkaambo ndimwaambila masimpe sunu kuti, Yahuwah ulakonzya kubamba mabwe woonse aaya kuti abe bana bokwa Abrahamu. (Mateyo 3:9)

(2) Mu Falisi ulalidunda mubululami bwaantangalala, pele tabikkili maanu kulisalazya kwabululami ncobeni, ooko kusalala kuzyila mukati kamoyo wakwe. Tulatambwa kuti tutandile bululami bwamasimpe oobo buzyila kuzwa kukukkala buumi bwesu kabweendelana aTaata Yahuwah. Kakwiina eeco, swebo "kunyina pe anotuyoonjila mubulelo bwa kujulu."  Hena webo uyandaula bululami bwamasimpe buzyila mukati? Hena webo ulaa bukali, luunyaunya, munyono, bulyato abuunyu, azimwi zizwa mumoyo?  Bululami bwamasimpe nciimo ca moyo wamuntu.  "Kobasalazya moyo wako nkaambo muli nguwo momuzwa tulonga twabuumi.” (Tusimpi 4:23)  "Balelekwa aabo basalala mumyoyo, Nkaambo bayoomubona Yahuwah." (Mateyo 5:8)

Nkaambo Ime ndimwaambila ncobeni nywebo kuti, Pele buyo kuti bululami bwenu kabwiinda abululami bwabalembi aba Falisi, inywe kunyina pe nomuyoonjila mubulelo bwakujulu. (Mateyo 5:20)

(3) Mu Falisi talisanganyi akataa bantu batasandukide. Yahushua, muzintu zyoonse nzyaakacita, wakali mulongwenyina abasimilandu. "Aabo balaa buumi buli kabotu, kunyina pe nobayanda musilisi, pele mbabaabo baciswa: Ime nsyeekaboolela kwiita baluleme, pele ndakaboolela babisyi kuti beempwe.” (Maako 2:17)  Mbuli batobeli bokwa Yahushua, swebo tweelede kusoleka kuba mbuli Nguwe muzintu zyoonse.  Mbubuti mbonga webo wakonzya kusikila baabo basweekede kuti aabo bali munsi lyako mbabaabo basandukide kale? Kuti webo wakaka kusangana abasimilandu, webo uli mu Falisi.

Mbubuti mbonga webo wakonzya kusikila baabo basweekede kuti aabo bali munsi lyakoo mbabaabo basandukide kale?  Kuti webo wakaka kusangana abasimilandu, webo uli mu Falisi. 

Alimwi eelyo Bafalisi nibaabona cintu eeci, bakati kuli basikwiiya bakwe, Nkaambo nzi Simalelo wenu ncalya antoomwe abasimutelo abantu balaa zibi? (Mateyo 9:11)

Lino eelyo Mufalisi ooyo wakamutambide Yahushua naakabona boobo, wakalyaambauzya mumoyo wakwe kaamba kuti: “ Ooyu muntu naali musinsimi ncobeni, naazyiba kuti nguni alimwi ambwabede mukaintu ooyu uumuguma: nkaambo ngusizibi.” (Luuka 7:39)

(4) Mufalisi muntu uulitukumuna. Walo ulalidunda mukuliimya kwakwe akuliyanda muciimo caantangalala.

Mpoonya basikwiiya ba Johane bakaboola kulinguwe akumubuzya kuti: “Ino nkaambo nzi swebo aba Falisi ncotulaliimya kulya, pele basikwiiya bako tabaliimyi?” (Mateyo 9:14)

(5) Mufalisi ufubaazya bamwi mukulubizya asyoonto buyo. Walo ugaminina tuntu tutakwaa makani akusiya ceeco ciinda kulema kumbali.

Pele nobakabona boobo, ba Falisi bakamwaambila kuti: “Bona! Basikwiiya bako bacita citazumizyidwe mubuzuba bwa Nsabata.” (Mateyo 12:2)

(6) Mufalisi muntu uutongomene abwaamba milawo akusiila anze kuyanda kwa Yahuwah ooko kwakayubununwa.

Naakazwa kubusena oobo, wakaunka mucikombelo cabo kusinagogwe: ooko kwakali mwaalumi wakapuutide janza. Aboobo kutegwa bamujanine kaambo, bakamubuzya kuti, “Sena cilizumizyidwe kuponya mumazuba aa Nsabata?” Wakabaingula kuti: “Nguni akati kanu uunga kajisi mbelele yomwe, eelyo kuti naa yawida mumulindi mu Nsabata uutakonzyi kwiijata akwiigusya? Aboobo, muntu ulayandika kapati kwiinda mbelele. Nkokuti cilizumizyidwe kucita cintu cibotu mumazuba aa Nsabata.” Mpoonya wakaambila mwaalumi ooyo kuti: “Kovwungulula janza lyako.” Eelyo wakalivwungulula, alimwi lyakaba kabotu mbuli lyeenzinyina. Pele ba Falisi bakazwa anze akuyoopangana kumupingilila kutegwa bamujaye. Pele eelyo Yahushua naakazyiba boobu, wakazwa ooko. Alimwi bantu banji bakamutobela, eelyo wakabaponya boonse; Alimwi wakalomya kubalailila kuti batamuzyibyi kubantu,  (Mateyo 12:9-16)

(7) Mufalisi muntu uulaa munyono akucimwa. Hena webo lyoonse ulangila kuleleka bamwi? . . . naa webo zimwi ziindi ulacimwa abantu bamwi?  Munyono akucimwa nzyezintu zili mubupaizi mbwaakatalisya Kkaini.

Hena webo lyoonse ulangila kuleleka bamwi? …naa zimwi ziindi ulaa kucimwa mumoyo wako?

Hena webo lyoonse ulangila zintu zibotu mumuntunyoko naba ni? …naa lyoonse ubwene aanga boonse bantu mbabyaabi?

Mpoonya Bafalisi bakazwida anze, bakapangana kumupingilila, akujana nzila mbobakonzya kumujaya. (Mateyo 12:14)

(8) Mufalisi muntu uutamikizya alimwi uulangila zintu zibyaabi mubantunyina. Hena webo lyoonse ulangila zintu zibontu mumuntu naba ni? … naa lyoonse ubwene buyo aanga boonse bantu mbabyaabi?

(9) Mufalisi muntu uutalijati kumulomo. Walo talelemi kwaamba nzintu zisampaula bantu basyomeka bokwa Yahuwah, nokuba kutonkela zintu zibotu nzyobacita kuli sinkondoma.

Pele nobakamvwa boobu, ba Falisi bakaamba kuti: “Muntu ooyu utanda madaimona kwiinda munguzu zya Belezebube, mweendelezi wamadaimona.” (Mateyo 12:24)

(10) Mufalisi muntu uusiila anze milimo yakubamba mukwasyi wakwe kaamba kuti ucita mulimo wabupaizi.

Mpoonya kwakaboola kuli Yahushua balembi aBafalisi, aabo bakali bamu Jelusalema, kabaamba kuti, Nkaambo nzi basikwiiya bako ncobasotoka tunsiyansiya twabasikale besu? Nkaambo balalya kabatasambide mumaanza eelyo nobalya cinkwa. Pele walo wakabaingula kuti, Nkaambo nzi nywebo ncomutyolela mulawo ookwa Yahuwah kwiinda muzilengwa zyenu? Nkaambo Yahuwah wakalailila kwaamba kuti Lemeka uso abanyoko: alimwi, Ooyo uutukila bawisi abanyina, weelede kufwa. Pele nywebo mwaamba kuti, Kufumbwa ncejisi cikonzya kumugwasya kubaa mpindu, ncipego caabidwe kuzwa kuli Leza. Aboobo, mwapa kuti ijwi lya Yahuwah libule bulemu nkaambo katunsiyansiya twanu. (Mateyo 15:1-6)

Pele kuti umwi wanu kaalilwa kubamba kabotu mukwasyi wakwe, kapati aabo bakkede muŋanda yakwe, nkokuti ooyo wakaka lusyomo, alimwi ulainda kusofwaala kwiinda muntu uutakwe lusyomyo. (1 Timoteo 5:8)

Hena kuliyanda ncecikupa kuti koide kunyemanyema? Luyando talubikkilili twaambo unyemya tutakwe makani. (1 Bakolinto. 13:5).

(11) A Hena kuliyanda ncecikupa kuti koide kunyemanyema? Luyando talubikkilili twaambo tunyemya tutakwe makani. (1 Bakolinto. 13:5)  

Nkabela basikwiiya bakwe bakaboola kuli Nguwe, akumwambila kuti, Hena ulizyi kuli Bafalisi wabakalazya na? Pele walo wakavwiila kuti, Kufumbwa cisamu, eeco Taata wakuju ncaatakasyanga, ciyoodadulwa akuzyulilwa limwi. (Mateyo 15:12-13)

(12) Mufalisi muntu woofweede mumoza.

Amubaleke. Mboofu basolweda boofunyina. Aboobo kuti muntu woofweede kasolweda moofunyina, boonse bobile inga bawida mudindi. (Mateyo 15:14)

(13) Mufalisi muntu uusumpula kulibonya kwaantangalala atalaa bumboni bwa Mangwalo. Walo usumpula zitondezyo zyaantangalala kuti mbobumboni bwa bulemu bwakujulu, kuleka kusanyangula Mangwalo kuti ajane masimpe. Aabo basyoma nzyobabona ameso akumvwa amatwi aabo akuleka kuteela bumboni buli mu Mangwalo, bayoocengwa amaleele alweeno mbuli majiki ayoo aatikalibonye atalaa nyika mumazuba aamamanino aano.

Lweeno Lwamamanino: Saatani Muzikobela zya Mumuni

Lweeno Lwamamanino: Saatani Muzikobela zya Mumuni
Aabo basyoma zintu nzyobabona ameso aabo akusowela kulaale bumboni bwa Mangwalo, bayoocengwa amaleele aalibnya mumeso aakubeja aayo ayoolibonya atalaa nyika mumazuba aamamanino aano. 

Lino ba Falisi aba Sadyusi bakaboola kulinguwe, aboobo kutegwa bamusunke, bakamwaambila kuti abatondezye citondezyo cizwa kujulu. Mpoonya wakabaingula kuti: “[Nywebo nokwaba kumangolezya] mulizyibide kwaamba kuti, ‘Buyooca kabotu cifumo, nkaambo kujulu kwasubila,’ alimwi mafumofumo mulaamba kuti ‘Sunu kunooli mpeyo amvwula nkaambo kujulu kwasubila pele kuli makumbi aasiya.’ Inywe nobasikuupaupa ameso, mbuti mbomuzyi kupandulula mbokulibonya kujulu, pele tamukonzyi kupandulula zitondezyo yaciindi eezyi? Nywebo nozyalani libi lyamamambe liyandisya kupegwa citondezyo, pele kunyina citondezyo ncoliyoopegwa ccita buyo citondezyo ca Jona.”Mpoonya wakayaamuka wabasiya. (Mateyo 16:1-4)

(14) Mufalisi muntu uuyandisya kujanina bantu twaambo kwiinda mumajwi aabo.

Bafalisi bakaboola abalo kuli nguwe, kabamusunka, akwaamba kuti, Hena cili mumulawo kuti mwaalumi inga waleka mukaintu wakwe kufumbwa kaambo? (Mateyo 19:3)

Mpoonya bakasuuluka ba Falisi, akuyootalika kupangana mbobakonzya kumupingilila akumujanina mulandu mumajwi aakwe. . . . Pele Yahushua wakaliizyi kale mizeezo yabo iisofweede, alimwi wakati kuli mbabo, Nkaambo nzi nywebo ncomundisunka, inywe nobasikuupaupa ameso? (Mateyo 22:15, 18)

(15) Mufalisi muntu ulaa moyo muyumu nta mbuli bbwe.

Aaba bantu balaswenena munsi lyangu amilomo yabo, akunditembaula amilomo yabo; pele myoyo yabo ili kulaale andime. (Mateyo 15:8)

(16) Mufalisi takonzyi kukkomanina kukomba kwamasimpe akutembaula kwamasimpe.

Nkabela eelyo basilutwe babapaizi abalembi nobakabona zyintu zigambya nzyaakacita, alimwi abana bakali koompolola mutempele kuti: “Hosanna ku Mwana wa Davida!”, bakanyema akumwaambila kuti: “Sena webo ulibamvwide ncobaamba aaba?” Mpawo Yahushua wakabaambila kuti: “Inzya. Sena taakwe nomwakabala kuti: ‘Kuzwa mumilomo yabana baniini abavwanda webo wakalondola kuti bakutembaule’?” (Mateyo 21:15-16)

(17) Mufailisi muntu uuyiisya mulawo ookwa Yahuwah, pele takkali buumi bwakwe kweendelanya amulawo ooyo ngwayiisya.

Lino Yahushua wakaambila makamu aabantu abasikwiiya bakwe kuti: “Balembi aba Falisi balikkazyika acuuno ca Muusa. Aboobo, zyoonse zintu nzyobamwaambila, amuzicite akuzitobela, pele mutaciti kweelanya amicito yabo, nkaambo balaamba pele tabaciti.  (Mateyo 23:1-3)

(18) Mufalisi muntu uukulika mikuli iilema atalaa bantunyina.

Hena webo uyandisya kukkomanisya makamu aabantu? …naa webo ulyaabide kutobela Yahushua ciindi coonse, mumasena woonse nokba akataa bantu boonse?

(19) Mufalisi ngusikuupaupa ameso. Ulaamba cintu ncataciti lwakwe miwni. Hena webo uliimpene abeenzinyoko “mubupaizi” bwako kwiinda mboimpene abeenzinyoko bacisangene muli zyanyika? Hena webo uyandisya kukkomanisya makamu aabantu? …naa webo ulyaabide kutobela Yahushua ciindi coonse, mumasena woonse nokuba akataa bantu boonse?

Nkaambo balaangilila mikuli iilema akuminya kubweza akwiibikka atalaa makkuko aabantu; pele balo lwabo tabayandi kuguma mukuli ooyo nokuba amunwe omwe wabo. (Mateyo 23:4)

(20) Mufalisi muntu uujisi maankamaanka akuyandisya kulumbaizyigwa abantu. Walo uyandisya kuzyiba ncobamuyeeyela bantu kwiinda ceeco ncamuyeeyela Yahuwah.  Hena webo ulamatide kuziyanza zitali zya Bbaibbele nokuba kuleka kuteelela Yahuwah nkaambo uyandisya kuzyiba ncobakuyeeyela bantu bamwi? Hena uyandisya beenzinyoko, mukaako, bazyali bako, mwiyi wako, mbungano yabupaizi nkozulilwa ncobakuyeeyela kuleka ncayeeya Taata wako uuli Kujulu?

(21) Mufalisi muntu uuyeeya kuti kusetekene kweelede kulibonya antangalala. Hena webo uyandisya kubonwa zyakusama zyako? … naa webo ukkomanina kusama “muuya wakulikotamika akubomba moyo, ooyo uulibonya mubusyu bwa Yahuwah kuti ulaa muulo mupati"? (1 Petulo 3:4)  

Pele milimo yoonse njobacita, baicitila kuti babonwe abantunyina: kabakomezya tukomo tujisi magwalo ntobasama muzikwabilizyo zyabo zyaacamba, alimwi bakomezya maaya aazikobela zyabo. (Mateyo 23:5)

(22) Mufalisi unyonokela zyuuno zyabweendelezi amasena aabulemu. Hena webo unyokela cuuno ca mweembezi, mwiyi, mukambausi, mupaizi, musololi, abamwi? Hena webo uyandisya kubonwa muzintu nzyocitila mulimo ookwa Yahuwah?  Hena webo ukkomanina kubona zina lyako naa cifwanikiso cako kacili kumbele mumabbuku? 

Hena webo uyandisya kubonwa muzintu nzyocitila mulimo ookwa Yahuwah?  Hena webo ukkomanina kubona zina lyako naa cifwanikiso cako kacili kumbele mumabbuku?

Balayandisya kukkala mumasena aabulemu aakkala balemekwa mumapobwe alimwi aazyuuno zyakumbele mumasinagogwe, Alimwi balayandisya kwaanzyigwa cabulemu kumisika akwiitwa abantu kuti Omwiyi, Omwiyi.  (Mateyo 23:6-7)

(23) Mufalisi muntu uucengelela bacete. Eeci ncinyonyoono cipati mumeso aa Kujulu, nkaambo “ooyo uutundulula bacete usamampula Mulengi wakwe: pele ooyo uumulemeka ulaa nkumbu kubacete." (Tusimpi 14:31)

(24) Mufalisi muntu uuyandisya mipailo milamfu antangalala kutegwa amvwugwe abantu baswiilila nkwapaila.

“Maawe kulindinywe nobalembi aba Falisi, nobasikuupaupa ameso! Nkaambo munyonyoona maanda aa bamukabufu, alimwi mulalicengeezya kupaila mipailo milamfu; aboobo muyootambula kusinganyigwa kwiinda bupati. (Mateyo 23:14)

(25) Mufalisi muntu uusofwaazya bantunyina. Hena webo tozungaani, uliimvwi nji mukulyaaba kwako kuli Yahuwah akutandila bululami Bwakwe? ... naa webo isungilizya bamwi akubisya mizeezo yabo njobayeeyela ciimo cokwa Yahuwah kwiinda muciimo cako citakasaali nokuba kutontola?

Hena webo tozungaani, uliimvwi nji mukulyaaba kwako kuli Yahuwah akutandila bululami Bwakwe? ...naa webo isungilizya bamwi akubisya mizeezo yabo njobayeeyela ciimo cokwa Yahuwah kwiinda muciimo cako citakasaali nokuba kutontola?

(26) Mufalisi muntu uubaceengeezya bantu kuti bakazyalululwa eelyo nobataninga sanduka. Hena webo waambila bantu kuti baya Kujulu, kakuli balo tabaninga kweempwa? Swebo tweelede kukambauka mulumbe mbuubede woonse kuti katuyanda kusandula bantu mukasimpe ncobeni. Kuli zintu zyobile nzyotweelede kucita kutegwa tusanduke: (1) Kweempwa akucengulukila limwi kuzwa kucibi; (2) Kusyoma muli Yahushua amucituuzyo Cakwe. Kufumbwa buyo muntu naibaluka akuteela citobela kusotoka Mulawo ookwa Yahuwah, Milawo iili kkumi, weelede kusiila limwi cibi akulamatila Mufutuli. Aboobo, tweelede kupa bantu ciindi cibotu cakuti bateelele Mulawo ookwa Yahuwah kuti katuyanda kuti basanduke ncobeni. Bantu banji mazubaano balisweekede mukosolwedwa kuya kumulumbe uunyongene wamazubaano.)

“Maawe kulindinywe nobalembi aba Falisi, nobasikuupaupa ameso! Nkaambo muleenda mulwizi aanyika kutegwa musandule muntu omwe, kumane aba umwi wanu mumupa kweelela kunyonyoonwa mu Gehena ziindi zyobilo kwiinda ndinywe. (Mateyo 23:15)

(27) Mufalisi muntu uusandulula Mangwalo cakwiinzya ambali, kakwiina kumvwisisya, alimwi kakwiina kuteelelesya, alimwi kakwiina kumunikilwa a Muya Uusalala. Mufalisi ulapindaula Mangwalo kutegwa ayendelane abusunduluzi bwakwe.  Hena webo ulaazumina Mangwalo ncaamba cini? …naa uyandaula busanduluzi bumwi bwa mizeezo njoliyeeyela atunsiyansiya twako?

 “Maawe kulindinywe nobasololi boofwu, nomwaamba kuti,‘Ikuti umwi wakonkezya tempele, tacikwe makani, pele kuti naa umwi wakonkezya ngolida yaku tempele, uleelede kuzuzikizya cikonke cakwe.’Nobafubafuba anoboofwu! Mubwini ncili cipati, ingolida naa tempele eelyo lyasalazya ngolida? Alimwi, ‘Ikuti umwi wakonkezya cipaililo, tacikwe makani, pele ikuti naa umwi wakonkezya cipego cili mpawo, uleelede kuzuzikizya cikonke cakwe.’ Noboofwu! Mubwini ncili cipati, cipego naa cipaililo eeco cisalazya cipego? Aboobo ooyo uukonkezya cipaililo ukonkezya ncico azyintu zyoonse zili mpawo, ayooyo uukonkezya tempele ukonkezya ndilyo alimwi ayooyo uukkala mumo, ayooyo uukonkezya julu ukonkezya cuuno cabwami ca Leza alimwi ayooyo uukkede mpawo. (Mateyo 23:16-22)

Kunze lyaboobo,Taata wakandituma mwini wapa bumboni kujatikizya ndime. Kunyina ciindi cili coonse nywebo nomwakalimvwa jwi Lyakwe nokuba kumubona mbwabede ciimo; alimwi jwi lyakwe talikkalilili mulindinywe, nkaambo tamumusyomi pe ooyo ngwaakatuma. “Amuvwuntauzye mu Mangwalo nywebo, nkaambo kwiinda mulingawo muyoojana buumi butamani; alimwi aaya ngangawo aapa bumboni kujatikizya ndime.  (Johane 5:37-39)

(28) Mufalisi muntu uulamatila caamba bbala lyomwe lyomwe lyamulawo, pele ucita ziteendelani amuya wamulawo ooyo. Walo ulamatide atwaambo twamulawo tutakwe makani, akusiila ambali twaambo tupati.

(29) Mufalisi usiila anze bululami, luzyalo, alusyomo.

Maawe kuli ndinywe, nobalembi aBafalisi, nobasikuupaupa ameso! Nkaambo mulapa cakkumi cazisyu mani zyaluyuni, bboonko antununkilizyo, pele tamubikkili maanu kumakani mapati aa Mulawo, nkokuti mbeta, bululami, luse alusyomyo: Eezyo mwakeelede kuzicita, pele mwakazisiya kazitabambidwe. (Mateyo 23:23)

(30) Mufalisi muntu uupelengusya kubeteka bantunyina mutwaambo tutakubwene, kakuli walo ulaa mulandu muzintu zipati kapati.

Nywebo nobeendelezi boofweede, nomuminununa nsenya pele mulamena nkamela. (Mateyo 23:24)

Hena webo uli muntu uuli mbweenya noli antangalala  anoli olikke? Hena nciyanza cako kucita cintu ciluleme nokuba kuti kakwiina uukulangilizya?

(31) Mufalisi muntu uyandisya kubikkila maanu mbwalangika antangalala kwiinda ciimo camoyo wakwe.  Walo ulabambilila kuti alibonye kuti muna Kristu kapati, kakuli mukati kamoyo uzwide musinze abubeji. Hena webo ulimuntu ngweenya antangalala mbweenya mbuli noli olikke? Hena nciyanza cako kucita zintu ziluleme nokuba kuti kwiina muntu uukulangilizya? Mufalisi muntu uuyandisya busyaacivwulemwangu kwiinda kuleleka bamwi azintu zibotu.

Maawe  kuli ndinywe, nobalembi a Bafalisi, nobasikuupaupa ameso! Nkaambo mulasanzya nkomeki amutiba nkozili kunze, pele mukati zizwide bulyato (Mateyo 23:25-26)

(32) Mufalisi muntu uululeme mumeso aakwe alimwi uulibwene kuti takonzyi kulubuzya mbuli mbwataminina bamwi kuti bakalubizya. Hena webo ulasinsa bamwi kuti balubizya kobaambila kuti “Ime nindatacicita eeco”? Hena webo ulalisumpula akulidunda kuti maanu aako alainda aabamwi?

Maawe kuli ndinywe nobalembi aBafalisi, nywebo nobasikuupaupa ameso! Nkaambo mulayaka zyuumbwe zyabashinshimi, akubotya zyuumbwe zyabalulami, Alimwi mwaamba kuti, Kuti swebo nitwakali kupona mumazuba aabamatata, notwatakatola lubazu mukutila bulowa bwabashinshimi. (Mateyo 23:29-30)

(33) Mufalisi muntu uutundulula bashinshimi bokwa Yahuwah.

 “Nywebo nonzoka, nobana babacisasa, ino mbuti mbomuyoolutija lubeta lwamu Gehena? Aboobo, ndamutumina bashinshimi abasongo abayiisya aabuleya. Bamwi muyoobajaya akubagagaila azisamu, eelyo bamwi muyoobakwibbaula muzikombelo zyanu akubapenzya mumunzi amunzi, kutegwa bube alindinywe bulowa boonse bwabaluleme bwakatilwa anyika, kutalikila kubulowa bwa Abelo mululami kusikila kubulowa bwa Zekaliya mwana wa Balakiya ngomwakajaya akati katempele acipaililo. Ncobeni ndimwaambila kuti: Zyintu zyoonse eezyi ziyoocitika kuzyalani eeli. (Mateyo 23:33-36)

Hena yebo ubikkila kapati maanu ncobakuyeeyela balongwenyoko kwiinda ncayeeya Yahuwah?

(34) Mufalisi muntu uuyandisya kuzyiba ncobamuyeeyela bantu bamwi. Mufalisi uyoowa ncobamuyeeyela bantu, pele tayoowi ncayeeya Yahuwah.  Eeci ncintu ciimpene amalailile ookwa Yahushua: "Alimwi mutanikuyoowi baabo bajaya mubili, pele tabakonzyi kujaya muya: pele amuyoowe yooyo uukonzya kujaya muya amubili antoomwe mumulilo uuvwilima." (Mateyo 10:28)  Hena webo uyandisya kuzyiba ncobakuyeeyela beenzinyoko kwiinda mbwayeeya Yahuwah?

Ino nkukuli kwakazyila lubbapatizyo lwa Johane? Nkuujulu naa nkuubantu? Mpoonya bakatalika kulivwiyavwiya kabalyaambauzya kuti, Ikuti twaambe kuti ‘Lwakazyila kujulu’, ulatwaambila kuti, ‘Ino nkaambo nzi ncomwatakamusyoma?’ Pele kuti twaambe kuti, Lwakazyila kubantu’, tuyoowede nkamu yabantu, nkaambo balimubwene kale Johani kuti mushinshimi. . . . Pele nibakali kuyanda kumujata, bakayoowede makamu aabantu, nkaambo bantu bakali kumulanganya kuti mushinshimi. (Mateyo 21:25-26, 46 )

(35) Mufalisi muntu uulaa munyono alimwi uuyandisya mali.

Alimwi Bafalisi, aabo bakalaa munyono, nibakamvwa zintu zyoonse eezyi, bakamufubaazya. (Luka 16:14) 

(36) Mufalisi muntu uusyoma mumilimo yamaanza akwe mwini. Hena webo mumoyo wako, uyeeya kuti kubamba mapobwe, kubamba Nsabata, kulilesya kulya nyama zisofweede, azimwi, nzintu ziyookunjizya Kujulu? Swebo tulavwunwa kwiinda mulusyomo, kuleka mumilimo yamaanza esu. Ncituuzyo Yahushua cilikke citupa kumvwana a Taata, alimwi bulangizi bwesu bulikke buli mubululami oobo mbwatupa. Kunyina nociba buti ncotukonzya kusanganya kuli ceeco Walo ncaakatucitila kale. Kusanganya kucituuzyo Cakwe inga caba cintu cisofwaazya cipaililo. “Pele swebo tuli mbuli cintu citasalali, alimwi bululami bwesu buli mbuli mazazawu aanunka tombe…” (Izaya 64:6)  Milimo yesu njemicelo, kutali miyanda.”Nkaambo kwiinda muluzyalo lwakwe nywebo mulafutulwa mulusyomo lwenu; alimwi kutali lwenu nobeni: Ncipego cizwa kuli Yahuwah: Kuleka milimo yamaanza eenu, nkaambo inga umwi muntu kayoolilumbaizya.” (BaEfeso 2:8-9)

Hena webo uyeeya kuti mumoyo wako kubamba mapobwe, kubamba Nsabata, kulilesya kulya nyama zisofweede, azimwi, kuti nzintu ziyookunjizya Kujulu?

(37) Mufalisi muntu uucimwa bantunyina bamwi. Hena webo ulacimwa bantu bamwi? …naa webo “ulabayanda basinkondonyoko, akubaleleka aabo bakusinganya, akubacitila zibotu aabo bakusulaika, akubapailila aabo bakubelesya munzila iitaluleme, akukutundulula "? (Mateyo 5:44) 

Mpoonya wakabaambila kaano kamwi aabo bakali kulisyoma mulilwabo kuti bakali balulami, alimwi bakali kusulaika bamwi. (Luka 18:9)

(38) Mufalisi muntu uulimvwa kuti ulainda Kubota kwiinda bamwi. Hena webo ulaliyanda? Hena ulalisumpula mucintu ncokonzya kucita nokuba cintu cimwi cibotu muli nduwe? "Mutalekeli cili coonse kuti cicitwe mukucumbana nokuba mukulitembaula; pele mukulikotamika kwamizeezo, umwi aumwi kalanganya muntunyina kuti ulainda Kubota kwiinda nguwe." (BaFilipo 2:3)  "Nkaambo buzuba  bwa makunga ookwa Yahuwah buyoobasikila boonse aabo balisumpula akuliyanda, alimwi kufumbwa uulidunda; boonse bayoowunsigwa ansi." (Izaya 2:12)

(39) Mufalisi muntu uulisumpula alimwi tabikkili maanu mbobalimvwa bamwi. Hena webo lyoonse, amuziindi zimwi, ulalanganya mbobalimvwide bantu bali munsi lyako? Hena webo "ulasekelela abaabo basekelela, akoomoka abaabo boomoka"? (BaLoma 12:15)

Baalumi bobile bakaunka kuyoopaila kutempele; umwi wakali mu Falisi, alimwi umwi wakali simutelo. Mpoonya Mufalisi wakaimikila akupaila mumoyo wakwe kaamba kuti, Yahuwah ndakulumba, kuti Ime nsyeli mbuli baalumi bamwi, bacengelela mali, bataluleme, basibwaamu, nokuba mbuli simutelo ooyu. (Luka 18:10-11) 

(40) Mufalisi muntu uulisumpula muzintu eezyo nzyakonzya kucita munguzu zyakwe, nzyaakalijanina, amuziyanza zyakwe. Hena webo ulalisumpula muli zyakulya nzyolya nokuba mukulijata kwako? Hena webo ulabanonga aabo balaa ziyanza ziindene azyako?

Hena webo ulalisumpula muli zyakulya nzyolya nokuba mukulijata kwako? Hena webo ulabanonga aabo balaa ziyanza ziindene azyako?  

Mufalisi wakaimikila akupaila boobu mumoyo wakwe, Yahuwah, Ime ndakulumba kuti nsyeli mbuli baalumi bamwi, bacengelela mumali, bataluleme, basibwaamu, nokuba mbuli yooyu simitelo. Ime ndaliimya ziindi zyobile amvwiki, Ime ndapa kwakkumi muli zyoonse nzyejisi. (Luka 18:11-12) 

(41) Mufalisi muntu uutamikizya bantunyina.

Yahushua wakaunka kumulundu wa Maolifa. Mpoonya kubucedo cifumofumo wakabweeda alimwi kutempele, nkabela kwakeza kuli nguwe bantu boonse; mpoonya wakakkala ansi, akubayiisya. Mpoonya kwakasika balembi a Bafalisi, bakamuletela mukaintu wakajatwa mubumambi; alimwi eelyo nobakamukkazyika akati kabo, Bakati kuli nguwe, O Mwiiyi, mukaintu ooyu wajatwa kacita mamambe. Lino Musa mu Mulawo wakatulailila kuti bamakaintu bali boobu katubapwaya mabwe. Ino yebo waamba buti?”  Mukwaamba boobu, bakali kuyanda kumusunka kutegwa bamujanine kaambo kakumupeda mulandu. Pele Jesu wakasintama akutalika kulemba ansi amunwe wakwe. Nobakazumanana kumubuzya, wakasintamuka akubaambila kuti: “Ooyo uutakwe cibi akati kanu asaangune nguwe kumupwaya bbwe.” Alimwi wakasintama akuzumanana kulemba ansi. Pele aabo bakamvwa majwi aaya bakazulwa mumizeezo yabo beni, mpawo bakatalika kusomooka omwe-omwe kutalikila kubapati, eelyo wakasyaala alikke amukaintu ooyo wakali akati kabo. Naakasintamuka, Jesu wakati kulinguwe: “Omukaintu, ino bali kuli aabo bakutamikizya? Sena kunyina wakupa mulandu?” Mukaintu ooyu wakati: “Kunyina omwami.” Jesu wakati: “Andime tandikupi mulandu. Koya kwanu; kuzwa sunu utakaciti kabili cibi.” (Johani 8:1-11)

(42) Bafalisi mbantu balipeekezya kuti Yahuwah ngowisi, kakuli wisi wabo wini ngu dyabooli naa dyabulosi.

Inyebo mucita milimo yauso. Mpawo balo bakati kuli nguwe, Swebo tiitwakazyalwa kuzwa mumambe; tulaa Taata omwe buyo, Yahuwah. Yahushua wakati kuli mbabo, kuti Yahuwah naali Taata wenu, inywe nimwali kundiyanda: nkaambo Ime ndakazyila kuli Yahuwah; nsyeekaboola endikke, pele walo nguwaandituma. Nkaambo nzi ncomutanditeeleli mubandi wangu? Nkaambo nywebo tamukonzyi kulimvwa jwi lyangu. Inywe mulibana bauso dyabulosi, alimwi luunyaunya lwauso ndomucita. Walo wakali mujayi kuzwa kumatalikilo, alimwi kunyina kasimpe kakonzya kujanwa muli nguwe. Eelyo walo nabeja, waamba zintu zyakwe: nkaambo mubeji, alimwi ngowisi wakweena. (Johani 8:41-44) 

(43) Mufalisi muntu mubeji alimwi mujayi. Hena webo ulalizumizya kubeja asyoonto nokuba kucengelela? Hena ulaa moyo uunyemede? "Inywe mwakamvwa kuti kwakaambwa kuti Utajayi; nkaambo kufumbwa ooyo uujaya uyooba muntenda yakubetekwa: Pele Ime ndimwaambila ncobeni kuti, ‘Kufumbwa ooyo uunyemena mweeninyina kakwiina kaambo ulaa ntenda yakunjila mulubeta…” (Mateyo 5:21-22)

Inywe muli bana bauso dyabulosi, alimwi luunyaunya lwa uso ndomucita. Walo wakali mujayi kuzwa kumatalikilo, alimwi taakakkalilila mukasimpe pe, nkaambo kunyina kasimpe kaliko muli nguwe. Eelyo walo naamba cakubeja, waamba cintu cakwe: nkaambo mubeji, alimwi ngowisi wakubeja koonse. (Johani 8:44)

mukambausi uukalalide

Hena webo ulabafubaazya aabo bateendelani akusandulula Mangwalo kwako koonse? Hena webo ulabafubaazya aabo bataciti zintu zyoonse mbuli mbozicita lwako webo?

(44) Mufalisi muntu uufubaazya boonse batamuteeleli. Hena webo ulabafubaazya aabo bateendelani akusandulula Mangwalo kwako koonse? Hena webo ulabafubaazya aabo bataciti zintu zyoonse mbuli mbozicita lwako webo?

Mpoonya bakamwiita muntu wakoofweede, akumwaambila kuti, ‘Kopa bulumbu Yahuwah akumutembaula: tulimuzyi ooyu muntu [Yahushua ] kuti mubisyi. Walo wakavwiila kuti, Kufumbwa naa mubisyi nakuba kuti pe, Ime ncezyi ncakuti ndakaloofweede, lino ndabona. . . . Kuti ooyu muntu naatali muntu ookwa Yahuwah, naatali kukonzya kucita cili coonse. Balo bakamwiingula akumwaambila kuti, Webo wakazyalwa mucinyonyoono, inga yebo watuyiisya nzi? Mpoonya bakamuwaalila anze. (Johani 9:24-25, 33-34) 

(45) Mufalisi muntu uunyonokela baabo bakonzya kucita maleele aayo walo ngatakonzyi kucita. Hena webo ulaa munyono kuli baabo bakonzya kucita ziindene anduwe nokuba baabo balaa zipego ziindene zya Moza kwiinda nduwe?

Pele bamwi akati kabo bakaunka ku Bafalisi, akuyoobaambila zintu eezyo Yahushua nzyaakacita. Mpoonya bakabunganya bapaizi basilutwe a Bafalisi mumuswaangano, balibuzya kuti, Tulacita nzi? Nkaambo ooyu muntu ulacita maleele manjaanji. (Johani 11:46-47) 

(46) Mufalisi muntu uusinsa bantu baluleme nkaambo tabaleki kubamba mapobwe. Hena webo ulabanonga aabo baswiilila bwiindene anduwe oobo Nsabata amapobwe mbwiiyelede kubalilwa nokuba kubambwa?

Aboobo bamwi Bafalisi bakati, Ooyu muntu tali muntu ookwa Yahuwah, nkaambo tabambi buzuba bwa Nsabata. Bamwi bakati, Mbubuti muntu mubisyi mbwanga wacita maleele aamusyobo ooyu?  Hena mubisyi inga wacita maleele aaya? Mpoonya kwakaba kuzwangana akati kabo. (Johani 9:16) 

(47) Mufalisi muntu uujaya muya wamuntunyina, kutali muntu uuvwuna muntunyina. Hena webo uluujisi kuvwuna miya yabantunyoko? …naa webo uluukwete kusweesya bantu? Hena webo ulapona akwaabila bamwi Mulumbe Mubotu mubukkwene? (Langa caambwa a #26 atala lyawaawa.)

Maawe kuli ndinywe, nobalembi aBafalisi, nobasikuupaupa ameso! Nkaambo mujalila bantu kuya kubulelo bwa Kujulu: nkaambo nywebo tamuyandi kunjila lwenu, aboobo mulalesya abamwi kuti banjile oomo. (Mateyo 23:13)

Hena moyo wako uleetela kulila baabo basweekede mumoza?

"Hena webo tolombozyi kuti bamwi bakavwunwe? Nkokuti webo lwako tosandukide, ngamasimpe aayo!"

(C.H. Spurgeon)

(48) Mufalisi takombeleli babisyi basweekede. Hena webo ulatongela akulilauka nkaambo kazintu zisesemya eezyo zicitika abuzuba mumbali kuzinguluka nduwe. Hena moyo wako uleetela kulila nkaambo kabaabo basweekede mumoza? Hena kuvwuna miya ncecintu cili kumbelaa “zintu zyoonse nzyoyanda kucita” abuzuba? Kuti kakutali boobo, webo uyandika kutontomana kulilangaula mumoyo wako. “Hena webo tolombozyi kuti bantu bamwi bakavwunwe?Nkokuti webo lwako tovwunidwe pe, ngamasimpe aayo!” (C.H. Spurgeon)  

Lwiito lwa Mufutuli ndwakuti, “Konditobela mebo, alimwi Ime njookubamba kuti ukabe muzeli wabantu.” (Mateyo 4:19)  Kulailila Kwakwe nkwakuti, “Kamuya lino mukabayiisye bamasi woonse, akubabbapatizya muzina Lyangu: kamubayiisya kuti kababamba zyoonse zintu kufumbwa nceekamulaila…” (Mateyo 28:20)  Swebo tweelede kuba bakamboni Bakwe “kusikila kumagolelo aanyika.”  (Milimo 1:8)  "Mucelo wabululami musamu wabuumi; alimwi awalo ooyo uuvwuna miya yabantu musongo." (Tusimpi 11:30)

Mpoonya bakabavwiila ba Falisi kuti, Hena anywewo mulicengedwe na? Hena kuli baleli nanka ba Falisi bakasyoma muli nguwe? Pele aaba bantu batuuzyi mulawo balisinganyidwe. (Johane 7:47-49) 

(49) Mufalisi muntu uuyandisya ziyanza zyabantu kwiinda jwi lyokwa Yahuwah.  Hena webo ulombozya kusowela limwi kufumbwa ciyanza calusyomo ncocita eeco citeendelani a Mangwalo (kutabikkila maanu kuti cilaa myaka minji nokuba mpuwo njocijisi akataa bantu)? Hena webo ulayanda kutaalukila kulaale akulubila akugama kubululami olikke nokuba kuti kakwiina beenzinyoko nokuba bamukwasyi bayanda kuunka anduwe nokuba bakusinkilila?  Ziyanza zyabantu ncecintu cisinkila kapati bantu banjaanji, nkaambo bayandisya kweendelana abantu bazikombelo mukulubila kwiinda kuti baandaanine kasimpe. Mazubaano, bana Kristu baluulwa balamatide ziyanza zya Kkilisimasi, Isita, a Kukomba Munsondo, kuleka kuti nziyanza zyamu Bbaibbele, pele nkaambo bayandisya zilengwa aziyanza zyabantu eezyo kwiinda mbobayanda Jwi lyokwa Yahuwah.

Hena webo ulombozya kusowela limwi kufumbwa ciyanza calusyomo ncocita eeco citeendelani a Mangwalo (kutabikkila maanu kuti cilaa myaka minji nokuba mpuwo njocijisi akataa bantu)? Hena webo ulayanda kutaalukila kulaale kuzwa kukulubila akugama kubululami olikke nokuba kuti kakwiina beenzinyoko nokuba bamukwasyi bayanda kuunka anduwe nokuba bakusinkilila?

Mpoonya ba Falisi abalembi bakamubuzya kuti, “Nkaambo nzi basikwiiya bako ncobatatobeli tunsiyansiya twabasikale besu, pele balya cinkwa kabatasambide mumaanza? Walo wakabaingula kuti, “Izaya wakamushinshima cakumumaninizya nywebo nobasikuupaupa ameso, mbuli mbokulembedwe kuti, Aaba bantu balandilemekezya amilomo yabo, pele myoyo yabo ili kulaale kuzwa kuli ndime. Nokuba boobo, balandikomba munzila yakusowa ciindi, kabayiisya ziyanza amilawo yabantu. Nkaambo basowela kumbali milazyo yokwa Yahuwah, inywe muyandisya ziyanza zyabantu, mbuli kusanzya mipika ankomeki: azimwi zintu zinjaanji nzyomucita. Alimwi wakati kuli mbabo, Mulizyi kabotu mbomwaasulaika mulawo ookwa Yahuwah, kutegwa mubambe milawo yazilengwa zyenu. (Maako 7:5-9) 

(50) Mufailisi muntu uulisakatizya ciimo cakwe kumbelaa bantu. Muntu uusandukide ncobeni lyoonse ubikkila Yahuwah kumbele akuzuminana aMangwalo ncaamba kujatikizya. Muntu uusandukide ncobeni ulalikotamika cakulitolaansi akuzumina kulubila kwakwe. "Hena webo uyeeya kuti mangwalo aamba buyo naamba kuti, Muya uukkala mukati kandiswe uzwide luunyaunya lwamunyono? Pele walo upa luzyalo lunji. Aboobo walo wakati kuli mbabo, Yahuwah tabayandi aabo balisumpula, alimwi ulaa luzyalo kuli baabo balikotamika.” (Jakobo 4:6)  Hena webo ulazumina kulubila kwako kolitolaansi? …naa webo ulabakalalila aabo bakunonga? Hena webo ulazumina mpolubizyide? …naa uyandisya kutamikizya bamwi? Hena webo ulazumina cakulikotamika kuti tokwe moza alimwi uyandika kubaa Mufutuli? …naa webo ulalilulamika lwako omwini?

Alimwi Bafalisi abalo, aabo bakalaa munyono, nobakamvwa zintu nzyaakaamba eezi: bakamufubaazya walo. Alimwi wakati kuli mbabo, Inywe ndinywe baabo nomulilulamika kumeso aabantu; pele Yahuwah uliizyi myoyo yenu nyoonse: nkaambo eeco ncomupa bulemu akataa bantu ncisesemyo kubusyu bwa Yahuwah. (Luka 16:14-15) 


Ziimo zili 50 zya Mufalisi (Kwiinduluka)

  1. Mu Falisi ulalipeekezya mukuzyibana abantu balaa mpuwo, pele takwe nalaa cilongwe cakwe mwini cakweendelana a Yahuwah (Mateyo 3:9)
  2. Mu Falisi ulalidunda mubululami bwaantangalala, pele tabikkili maanu kulisalazya kwabululami ncobeni, ooko kusalala kuzyila mukati kamoyo wakwe. (Mateyo 5:20)
  3. Mu Falisi talisanganyi akataa bantu batasandukide. Yahushua, muzintu zyoonse nzyaakacita, wakali mulongwenyina abasimilandu. (Mateyo 9:11; Luka 7:39)
  4. Mufalisi muntu uulitukumuna akuliyanda. (Mateyo 9:14)
  5. Mufalisi ufubaazya bamwi mukulubizya asyoonto buyo (Mateyo 12:2)
  6. Mufalisi muntu uutongomene acintu cilembedwe milawo akusiila anze kuyanda kwa Yahuwah ooko kwakayubununwa. (Mateyo 12:9-12)
  7. Mufalisi muntu uulaa munyono akuyandisya kucimwa. (Mateyo12:14)
  8. Mufalisi muntu uuyandisya kutamikizya alimwi uulangila zintu zibyaabi mubantunyina. (Mateyo 12:24)
  9. Mufalisi muntu uutalijati kumulomo. Walo talelemi kwaamba nzintu zisampaula bantu basyomeka bokwa Yahuwah, nokuba kutonkela zintu zibotu nzyobacita kuli sinkondoma. (Mateyo 12:24)
  10. Mufalisi muntu uusiila anze milimo yakubamba mukwasyi wakwe kaamba kuti ucita mulimo wabupaizi. (Mateyo 15:1-6, Timoteo 5:8)
  11. Mufalisi muntu uufwamba kukalala (Mateyo 15:12-14)
  12. Mufalisi muntu moofu mumoza (Mateyo 15:14)
  13. Mufalisi muntu uusumpula kulibonya kwaantangalala atalaa bumboni bwa Mangwalo. Walo usumpula zitondezyo zyaantangalala kuti mbobumboni bwa bulemu bwakujulu, kuleka kusanyangula Mangwalo kuti ajane masimpe. (Mateyo 16:1-4)
  14. Mufalisi muntu uuyandisya kujanina bantu twaambo kwiinda mumajwi aabo. (Mateyo 19:3; 22:15-18)
  15. Mufalisi muntu ulaa moyo muyumu nta mbuli bbwe. (Mateyo 15:8)
  16. Mufalisi takonzyi kukkomanina kukomba kwamasimpe akutembaula kwamasimpe. (Mateyo 21:15-16)
  17. Mufalisi muntu uuyiisya Mulawo ookwa Yahuwah, pele buumi bwakwe tabweendelani amulawo ooyo. (Mateyo 23:1-3)
  18. Mufalisi muntu uukulaika mikuli iilema akuminya bantu. (Mateyo 23:4)
  19. Mufalisi muntu sikuupaupa ameso. Walo taciti eeco ncaamba. (Mateyo 23:4)
  20. Mufalisi muntu uujisi maankamaanka akuyandisya kulumbaizyigwa abantu. Walo uyandisya kuzyiba ncobamuyeeyela bantu kwiinda ceeco ncamuyeeyela Yahuwah. (Mateyo 23:5)
  21. Mufalisi muntu uuyeeya kuti kusetekana kweelede kulibonya antangalala. (Mateyo 23:5)
  22. Mufalisi unyonokela zyuuno zyabweendelezi amasena aabulemu. (Mateyo 23:6-7)
  23. Mufalisi muntu uucengelela bacete. (Mateyo 23:14)
  24. Mufalisi muntu uuyandisya mipailo milamfu antangalala kutegwa amvwugwe abantu baswiilila nkwapaila (Mateyo 23:14)
  25. Mufalisi muntu uusofwaazya bantunyina bamwi. (Mateyo 23:15)
  26. Mufalisi muntu uubaceengeezya bantu kuti bakazyalululwa eelyo nobataninga sanduka. (Mateyo 23:15)
  27. Mufalisi muntu uusandulula Mangwalo cakwiinzya ambali, kakwiina kumvwisisya, alimwi kakwiina kuteelelesya, alimwi kakwiina kumunikilwa a Muya Uusalala. Mufalisi ulapindaula Mangwalo kutegwa ayendelane abusunduluzi bwakwe. (Mateyo 23:16-22; Johane 5:37-39)
  28. Mufalisi muntu uulamatila caamba bbala lyomwe lyomwe lyamulawo, pele ucita ziteendelani amoza uuli mumulawo ooyo. (Mateyo 23:23)
  29. Mufalisi usiila kumbali bululami, luzyalo, alusyomo (Mateyo 23:23)
  30. Mufalisi muntu uupelengusya kubeteka bantunyina mutwaambo tutakubwene, kakuli walo ulaa mulandu muzintu zipati kapati. (Mateyo 23:24)
  31. Mufalisi muntu uyandisya kubikkila maanu mbwalangika antangalala kwiinda ciimo camoyo wakwe. (Mateyo 23:25-26)
  32. Mufalisi muntu uululeme mumeso aakwe alimwi uulibwene kuti takonzyi kulubuzya mbuli mbwataminina bamwi kuti bakalubizya. (Mateyo 23:30)
  33. Mufalisi muntu uutundulula bashinshimi bokwa Yahuwah. (Mateyo 23:33-36)
  34. Mufalisi muntu uuyandisya kuzyiba ncobamuyeeyela bantu bamwi. Mufalisi uyoowa bantu mbobamuyeeyela, pele tayoowi ncayeeya Yahuwah.  (Mateyo 21:25-26, 46 )
  35. Mufalisi muntu uulaa munyono alimwi uuyandisya mali. (Luka 16:14) 
  36. Mufalisi muntu uusyoma mumilimo yamaanza aakwe. (Luka 18:9)
  37. Mufalisi muntu uucimwa bantu bamwi. (Luka 18:9) 
  38. Mufalisi muntu uulimvwa kuti ulainda Kubota kwiinda bamwi. (Luka 18:9-11) 
  39. Mufalisi muntu uulisumpula alimwi tabikkili maanu mbobalimvwa bamwi. (Luka 18:9-11) 
  40. Mufalisi muntu uulisumpula muzintu eezyo nzyakonzya kucita munguzu zyakwe, nzyaakalijanina, amuziyanza zyakwe. (Luka 18:11-12) 
  41. Mufalisi muntu uutamikizya bantunyina. (Johani 8:1-11) 
  42. Bafalisi mbantu balipeekezya kuti Yahuwah ngowisi, kakuli wisi wabo wini ndu dyabooli naa dyabulosi. (Johani 8:41-44) 
  43. Mufalisi muntu mubeji alimwi mujayi. (Johani 8:44)
  44. Mufalisi muntu uufubaazya boonse batamuteeleli. (Johani 9:24-25, 33-34) 
  45. Mufalisi muntu uunyonokela baabo bakonzya kucita maleele aayo walo ngatakonzyi kucita. (Johani 11:46-47) 
  46. Mufalisi muntu uusinsa abantu baluleme nkaambo tabaleki kubamba mapobwe. (John 9:16) 
  47. Mufalisi muntu uujaya muya wamuntunyina, kutali muntu uuvwuna muntunyina. (Mateyo 23:13)
  48. Mufalisi takombeleli babisyi basweekede. (Johani 7:47-49) 
  49. Mufalisi muntu uuyandisya ziyanza zyabantu kwiinda jwi lyokwa Yahuwah. (Maako 7:5-9) 
  50. Mufailisi muntu uulisakatizya ciimo cakwe kumbelaa bantu. (Luka 16:14-15)

Toonse, kwiinda muluzyalo lwa Yahuwah oolo lutupa nguzu , atweempwe kufumbwa ciimo ca Bufalisi, kutegwa tukonzye kusalazyigwa kucinsenda camoza eeci, alimwi kutegwa tumwailwe limwi mukondo uuli woonse wamimena ya Bafalisi ooyo uuli mumyoyo yesu. Akube boobo.

praying with Bible 

Aabo balaa myoyo iipindukide balasesemya kuli Yahuwah, Pele aabo batakwe mulandu mubweende bwabo mbambabo Walo mbakkomanina. (Tusimpi 11:20)

Lino Eloah waluumuno Lwakwe amusalazye nywebo cakumaninina; alimwi miya yenu yoonse, amibili yenu ibambwe kiitakwe mulandu kusikila akuboola kwa Simalelo wesu Uunanikidwe Yahushua. (1 Batesalonika 5:23)


1 Eeci cibalo cakalembwa kwiinda mukweendelanya amilumbe yaakambaukwa ilaa mutwe wakuti, "Ziimo zya Bufalisi"  aba Zac Poonen.  Pele ooku teesyi kwaamba kuti tulizuminide azimwi nzyobayiisya nokuba kusyoma ba Poonen.