Print

Kulikkomanisya a Cipego ca Ciindi

Yahuwah ngu Taata wiinda kubaa bwaabi. Bunji bwazipego Zyakwe tazitambulwi mumuuya wa kulumba kabotu akataa bana Bakwe bakkede anyika. Pele boonse beelede kwiibaluka kuti zipego zyoonse zibotu, zilondokede zilazwa kujulu kuli Taata wakalenga mimuni, walo uutasanduki alimwi kubala kwakwe takuzimaani aasyoonto mbuli cimvule.” (Jemusi 1:17, NKJV)

mukaintu ulikke cabuyamba, kajisi ndeke ya cipepa (kusowa ciindi)Ambweni cimwi cipego ncobatabikkili maanu kwiinda zipego zyoonse, ncipego ca ciindi. Kakwiina cituuzyo cokwa Yahushua, tiikwakali kunga kwaba ciindi kuzwa waawo kuya kumbele – kubantu boonse. Boonse nibakabetekwa nkaambo kakusotoka mulawo wabulemu, cisubulo cakutyola mulawo ooyo ndufu lwakufwida limwi. Nkaambo kakuti ciindi muli lwaco ncipego nsini, bantu ba Mwami Yahuwah beelede kucibikkila maanu nkaambo mulimo wabo wakucibelesya bweelede munzila yabusongo iipa bulemu kuli Nguwe.

Mbweenya mbuli umwi awumwi mbwaakatambula cipego, amucibelesye kuli umwi awumwi, mbuli batwanga babotu balaa luzyalo lwa [Eloah]. (1 Petulo 4:10, NKJV)

Iciindi cilafwamba kweenda kakwiina kucibona ameso. Ncintu ca bulengwa leza bwesu mbotulengedwe kuzyibila kuyeeyela kuti omuntu “ucijisi ciindi cinji munyika” cakuta zyoonse nzyoyanda mubuumi bwako. Pele nolusika lufu, nokuba ntenda iitalangilwi, naa bulwazi bulelema kulibonya amubili akuciswa kwaa ciindi cilamfu, nokuba ntenda yakavwumbu iitalangilwi, zyoonse eezyo zilangwa aanga nzintu zicitikila bantu bamwi kutali nduwe lwako. Nkaambo kakuziluka kumeso kuli boobu, bantu banji balainda mubuumi boonse kakwiina kumanizya kucita zintu zibotu nzyobeelede kucita, nokuba kucita ceeco ncobalaa ciindi cibotu kuti bacite akweendelana aa Julu.

Mangwalo akulwaizya kuti: “Aboobo kufumbwa ncocita mujwi nokuba mumicito, kocita zyoonse muzina lya Simalelo Yahushua, kopa kulumbaizya kuli Yahuwah Taata kwiinda muli Nguwe.” (Langa Bakolose 3:17.)

Kucita cintu cimwi muzina lya Yahushua caambilizya kumucitila cintu eeco koyiminina Nguwe. Mbuli muna-Kristu, yebo uli mutwanga wa Yahuwah, Uli Mutumwa Wakwe munyika iisofweede cinyonyoono. Kufumbwa ncocita nokuba ncotaciti, zyoonse zili mbuli cimbonimboni citondezya mboyendelana Anguwe. Mukulyaamba zina lya “buna-Kristu,” yebo ulyaambilizya kuti uli umwi mumukwasyi wa Kujulu.

Hena micito amajwi aazwa mumulomo wako aleendelana amulimo ngopedwe kuzwa kujulu na​?

Saatani lyoonse uzuunyene kusofwaazya zipego zya Taata Yahuwah alimwi munzila eeyo unyonganya zileleko zyeelede kuboolela muntu kuzwa Kujulu. Walo wakapilinganya nzila zyabumpelenge zinjaanji zyakujatila bantu maanu akubaca mumizeezo kuti balangilizye ncayanda. Munzila zipilingene eezyo, bana-kristu banji aabo batalangili kuti inga basampaula Mulengi wabo munzila zilibonya antangalala, lino baleenwa akukwelelezyegwa kuti basowaile cipego ciyandisi ncabapede Taata: ciindi.

nkoloko mu cingunguluSaatani ulaa nzintu zinjaanji zyakuca kufumbwa ciimo camuntu alimwi kweendelanya azintu nzyayanda.. Eezi zintu zyakulikkomanisya zitolela mizeezo, kuzilusya akuungula maanu aamuntu. Cintu citobela waawo ncakuti kubala Bbaibbele akucita milimo iitola ku buumi buteeli zitalika kumvwikaanga nzintu zikatazya akutolwaazya, tazikkomanisyi alimwi kubee tazikondelezyi. Eeyi njenzila ya Saatani yiinda bumpelenge atalaa zyoonse.

Nokuba boobo, nobayaa kusobana, batalika kuyandisya kubelesya maanu ngobajana mukuuma njuka kuti balijanine mali. Mali masyoonto buyo, ambweni makkobili ongaye buyo, alabbejelwa, mpoonya mukuya ciindi balalungila mali, kusikila yaba milwi yamali mpoonya muntu waintila kuuma njuka akumanukilwa nkwakkomanina mali ngaawina. Bantu banji inga tiibalotela kuuma njuka ciindi aciindi, nanka kweenda nsolo abalongwenyina – nobaizya antoomwe, kumwi kabati basobana buyo, akwiinzya ciindi kuswa ciya. Nokuba boobo, bucenjezu bwa kuuma njuka mukuya kwaciindi bubatola mukuyandisya luzyibo lwa kujana mpindu. Mali masyoonto, ambweni makkobili ongaye buyo, atalika kubbejelwa, mpoonya mukuya kwaciindi nkuyaa kuyungizya mali, mumilwi asyoonto-syoonto kusikila waba mukata wamali; mpoonya kubbelana mali caba ciyanza citikaanya moyo kwiinda zyoonse.

ZimKuli zimwi zyakulikkomanisya zilangikaanga tazyisiki aawo kuzingaila muntu kuti azyibile bulyato bwa kulikkomanisya, pele muzeezo wamuntu uucedwe kale muzintu zyamusyobo ooyu, muzike wa Saatani mbweenya buyo, alimwi ulimvwa kuti kutandila zintu zisetekene tacimukkomanisyi mbweenya mbuli muntu uujisi bubi kabbubba kunsaa zinyonyoono zilibonya antangalala. Ambweni kunyina eeci cintu mpocilibonya kapati mbuli mumakani aakusobana zisobano zyamu kkompyuta.

Kulisisikizya kunzaa zina lya “kusobana,” bantu banji bakayiya bumpelenge bwa zigwebenga akutola lubazu mukutila bulowa – zyoonse kazizumizyigwa mumulawo wacisi nkaambo nzisobano buyo zya mu kkompyuta. Nokuba boobo, eezi mbozipoizya bongo bwa muntu akucinca ciimo cakwe tacili cintu cinga cayindwa kumbali pe. Cimwi cintu cilaampuwo cakacitika eelyo Paxton Galvanek naakali kulangilizya mootokala SUV wabbindamuka akuyaakupilamuka mumugwagwa mupati. Galvanek wakati, naakali kusobana cisobano mu kkompyuta cilaa mutwe wakuti “America's Army” eeco cisobano cakamuyiisya luzyibo lwabusilisi lwa kulesya muntu kusweka bulowa ooyo wakakosooka tumwe mootokala niwaabbeuka.

Galvanek taakayiide lwiiyo lwabusilisi, pele kunze lyaboobo, walo wakayaamina muziiyo nzyaakali kulangilizya mucisobano ca (America's Army), cisobano camu kkompyuta cakabambwa a lumamba lwaku Amelika mu 2002 mukuyiisya Kuvwuna Buumi Muntenda, akusungilizya akunji bantu kuti basangane mu lumamba. Boonse bakali kusobana cisobano eeco bakayiisyigwa bwakuvwuna muntu nibakali kuyaa kusumpuka mucisobano akucita milimo njibakali kutumwa mbuli Silumamba waku Amelika. Cintu cakali kwiinda kujatila maanu mucisobano coonse cakali cakuti bantu banji bakali kukonzya kusobana aciindi comwe, yomwe-yomwe nkamu yabantu kiiyiminina basilumamba baku Amelika nokuba bagwasyilila lumamba, mpoonya nkamu imwi kiilibonya aanga mbaasinkondonyina. Eeci cisobano cakali kubelesya zilwanyo zyancobeni mukulwana . . . Ncisobano ca nkondo ciciliko, kusanganya a acimwi cakuti Full Spectrum Warrior, acalo kacili cisobano cakaanzwa amali aa Lumamba. Antoomwe, luma,ba lwaku Amelika lwakabamba zisobano zya nkondo zili 23 zyamu kkompyuta zilaa milimo yiindene. (Langa ku Public Broadcasting Service, http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/digitalnation/waging-war/a-new-generation/playing-americas-army.html)

Hans Jørgen Olsen, mukubusi wamyaka 12 waku Norway, awalo wakavwuna mucizyi wakwe naakabbuntwe munyama wamusyokwe kwiinda mukubelesya nzyaakayiya mucisobano ca World of Warcraft. Kakwiina kukazya, nokuba kuti kuvwuna maumi aabantu ncintu cibotu kakwiina kukazya makani aayo, pele ino bali bongaye bantu bakayiisyigwa kujaya muntunyina kwiinda muzisobano eezi? Mubwini, basilumamba abalo lwabo balayiisyigwa bujayi munzila njeenya eeyi.

Kana kasankwa kasoana zisobano zya mukkompyutaKweendelanya bulembedwe abusena bwa intaneti bwa Public Broadcasting Service:

Pele, eeco “cisobano” cilibonyaanga ncintu camasimpe cakuti abalo basilumamba lwabo balatongooka kuti cinyonganya mizeezo yabantu bacisobana: cisobano ca “America's Army cakakwela antoomwe kutongooka kuzwa mutubunga twiindene, kusanganaya aba Balesya Nkondo baku Iraq, balo baamba kuti eeci cisobano cisungilizya kulwana nkondo alimwi cigaminide koongelezya bana mbuli balaa bamyaka 13 kuti basangane mu nkondo.” (PBS.org)

Bantu bamazubaano “bayiide” baide kulanga kabaankamene kubona bujayi bwabugwebenga buli boobo mbuli mbubaali kulangilizya Ba Loma muzilangililo zyabo, ooko balombwana bayiide kulwana, bagwebenga a Banakristu nkubakali kutila bulowa kumwi bantu kabalangilizya akusekelela. Zisobano zya mazubaano zibweza ntaamu kwiinda waawo, zilazumizya akusanganya kufumbwa uuyanda kujaya muntu. Lwiiyo lwa musyobo ooyu talweeleli muntu uuya Kujulu pe. Mizeezo yabantu basobana zisobano eezi ilayuminina mubujayi abulwani butaambiki busisidwe muciwa ca “kulikkomanisya.”

Aabo bayanda kuyoopona kukabe kutamani tabeelede kutola cibeela muluzyibo lwa kujaya nokuba kusowaila ciindi muzisobano zitagwasyi bantunyina alimwi zitakonzyi akubakwelela munsi lya Mwami Yahuwah pele buyo kubasinkila kuti bayumye myoyo kuziiyo zyabulemu bwa kujulu. Aabo basowa ciindi kusobana zisobano eezyo nokuba zintu zimwi zyamasesya, balaafwi kubulila lyo kukkomanina zintu ziliko ncobeni mubuumi buno, nokuba kukakatila zintu zilaa mpindu akubaletela lusumpuko.

Insolo mbuli ya macheki, dulafuti, chessi a Monopoli zilibonyaanga tazikwe ntenda kulangila anze, pele azyalo inga zyasolweda muntu kubaa busa bwaklikkomanisya akuzundana. Kuleka buyo kuti tisinganye cisolo cimwi, bantu boonse ababaa muuya wakupaila akulangisisya zintu zili mumaumi aabo kabeendelezyegwa aa Muya Uusalala, mpoonya akubelesya ciindi munzila yabusongo akulilesya zyakwiide kulikkomanisya.

Ibbala lini lyakuti “kusesya” liyubununa kwaazyila masesya woonse kuli saatani ooyo weena mizeezo yamuntu. Eelyo bbala lizyila ku:

Musela wa 15 c., “kujatila maanu, kweena,” lizyila kumuyanda wa bbala lyacisankwa lyaba French. amuser “kuleya munzila, kusesya” . . . [I] mucito wa kuleya cintu cilaa mulimo, kutekunya maanu aawumwi ncecilembedwe kuzwa mumyaka ya 1630s, pele mumisela ya [18th c] lyakali kwiiminina [kuti] “kucenga, kubejela” kwiinda mukujatila maanu. (Etymology Dictionary, http://www.etymonline.com.)

Kuzwa eelyo Lusifa naakataanguna kucenga Eva mumuunda wa Edeni, lyoonse makanze ookwa Saatani kucengulula mizeezo kuti ileke kuyeeya zintu zya bulemu zya lufutuko kuti itonkomane ceeco cicilesya muntu kuyanda kusetekena. Banakristu balaa mulimo wakubelesya ciindi munzila yabusongo alimwi munzila iilaa mpindu. Paulu wakalailila Timoteo kuti

Kosulaika twaano tutondwa twabamacembele, pele kulitola kukusetekana. Nkaambo kulifoola mubili cigwasya buyo aasyoonto, pele kusetekana kulagwasya muzintu zinjaanji, kusyomezyegwa buumi buno aboobo buciboola. Ooku nkaamba masimpe kweelede kutambulika kuli boonse. (1 Timoteo 4:7-9, NKJV)

Bamwi balakazya kuti kusobana njuka, azisobano zya mukkompyuta, azimwi., kuti ninzila buyo zyakuswa ciya, kukatalusya muya wamuntu kutegwa muntu ajokele amulimo kakonzya kujata maanka nokuba kuminwa mulimo. Bunji bwa bantu basyoma kuti kunyina cilubide mukubelesya ciindi muzintu eezyo. Nokuba boobo,

Kunyina muzintu zyakulikkonaisya eezyo cigwasya muuya nokuba mubili. Kunyina ciyumyayumya mizeezo, kunyina ciyobwedo camizzeo iisesya kuti ikabelesyegwe ciindi ciboola. Musalo ugemebuyo twaambo tutayi koo Moonga atumwi tulaa masampu. Kumvwugwa buyo kusendekezya zitondwa, zintu zitolaansi, akwaambaula cabuyamba ooko kucesya akujayila ciimo cabulemu bwa muntu. Eezi zisobano tazikwe maanu, azikwe mulimo, tazikwe mpindu, alimwi zilaa ntenda kubakubusi bazibelesya. (E. G. White, Counsels on Health, p. 172.)

zitondezyo zya sikapepele wabuleya

Banakristu inga tiibalangila kuti inga banyansya Mulengi wabo mbuli munzila zimwi zigaminide buzangi, aboobo baleenwa kusowa cipego cini ciyandika ncobapedwe: ciindi.

“Koteelela kulaigwa alimwi kotambula malailile, kutegwa yebo ukasongwaale mumazuba aako aakucembaala. Kuli makanze manjaanji mumoyo wamuntu, Nokuba boobo malailile ookwa [Yahuwah] – ngaakkalilila.” (Tusimpi 19:20-21, NKJV)

Kunyina magolelo kuzintu zyabuyanga, zisowela ciindi kusesya muntu. Kufumbwa ntaamu njabweza muntu muzintu eezyo, nintaamu munzila njaatakainda Yahushua. “Mu nzila ya bululami kuli buumi, alimwi munzila eeyo kunyina lufu.” (Tusimpi 12:28, NKJV)

Ciindi lwaco ncipego cizwa ku Mulengi. Lyoonse ceelede kubelesyegwa cabusongo nkaambo muntu ulaa buumi bomwe buyo, aciindi cakujatilwa comwe buyo. Eeci tacaambilizyi kuti bantu lyoonse beelede kuzwa mitukuta kubeleka milimo kakwiina ciindi cakulyookezya pe. Kubelesya zileleko zya Julu munzila yabusongo cipa ciindi ca kubeleka akulyookezya. Mulimo inga waindila kubaa mpindu, kuti kwapegwa ciindi cinji ca kuyakulula mubili akulyookezya.

Mukambausi 7:25 waamba bufubafuba abuyanga kuti nkusofwaala. Boonse balibambila kuyoonjila Kujulu banooyandaula nzila zya kulyookezya eezyo zilaa cileleko cokwa Yahuwah. Kweendeenda akataa zilengwa leza, kubala Mangwalo olikke alimwi abantunyoko, kuyandaula nzila zya kuleleka bamwi akugwasya bali munsi lyako abaabo mbumwazyibana limwi nzyenzila zimwi Munakristu mbwayelede kuswa ciya munzila iitakwe ntenda kakwiina kulyata tende mucintu cikasyidwe.

Eelyo Mufutuli naakali anyika, kanjaanji Walo wakali kuunka musyokwe, kuyoopaila akulizeeza. Aabo bayanda kubaa ciimo mbuli Cakwe, beelede kutobela mbwaakacita.

Munzila ya bululami kuli buumi, alimwi munzila eeyo kunyina lufu. (Tusimpi 12:28, NKJV)

Ciindi ca kweengelelwa cakapegwa muluzyalo kutegwa boonse balibambile ziimo kuya Kujulu. Eeci ciindi ciyandika taceelede kusowailwa, kusobanyigwa muzintu zyamasesya eezyo zicenglulula moyo wamuntu kuzwa ku Mufutuli. Pele, ciindi ciceede ceelede kubelesyegwa cabusongo, akweendelezyegwa a Muya Uusalala.

Kolyaaba kuli Yahuwah. Kolazyika zyoonse acipaililo cakutuuzya – aciindi ciceede mubuumi bwako. Kutamani kulindila baabo baleta mizeezo yabo mbobalimvwide, zintu nzyobayanda azintu nzyobatayandi kuti zyeendelane azya cinkonzya ca bulemu.