Print

Ang Tanda ni Jonas

Ang “tanda ni Propeta Jonas” ay sumasaklaw nang higit pa kaysa sa karamihan sa mga natanto ng tao. Isang maingat na pag-aaral ng Kasulatan ay ipinapakita na ang “tatlong araw at tatlong gabi” na inilaan ng Tagapagligtas sa “kailaliman ng lupa” ay nagsimula sa Getsemani, ang gabi noong Siya ay ipinagkanulo.


kids drawingAng mga bata ay pinag-aralan ang kwento ni Jonas para sa Klase ng Bibliya. Si Ginang Fredericks ay hiningi sa kanyang ikalawang baitang na klase na gumihit ng larawan tungkol kay Jonas. Karamihan sa mga bata ay iginuhit ang mga larawan ni Jonas sa tubig kasama ang balyena o nilamon nito. Ang kakaunti ay gumawa ng tabing anggulo na nagpapakita na si Jonas ay nananalangin sa loob ng balyena. Noong tumingin si Ginang Fredericks sa iginuhit ni Jennifer, gayunman, wala siya ideya kung ano dapat ito. Sa loob ng malaking parihaba ay mayroong tatlong kama at tatlong nakangiting araw sa ibabaw ng itinataguyod na anyo ng isang ama at batang lalaki na magkahawak-kamay. Pahalang sa ibabaw, ay isang palawit ng berdeng damo. Maliliit na mga ugat sa ilalim ng damo ay maiging iginuhit. “Jennifer, dapat mong iguhit ang larawan tungkol kay Jonas ngunit hindi ko siya nakikita saanman sa iyong larawan. Naunawaan mo ba ang takdang aralin?” “Hindi po, Ginang Fredericks. Tingnan ninyo po, ito po ang tanda ni Jonas: ang anak ng tao ay nasa lupa sa loob ng tatlong araw at tatlong gabi. Tingnan ninyo po ang batang lalaki. Ang mga kama ay ang tatlong gabi. Ang mga araw ay mga araw at ito’y nasa lupa.” Habang ang larawan ay naghatid ng pagkabalisa sa kanyang guro, karamihan sa mga Kristyano ay hindi man lang lumapit sa pagkakaunawa ng “tanda ni Jonas” kaysa sa batang si Jennifer. Iba’t ibang mga simbahan ay nagtuturo ng iba’t ibang pagpapaliwanag ng kung ano ang ipinahiwatig ng Tagapagligtas noong hinulaan Niya ang Kanyang kamatayan na nagsasabing: “Kayo ay isang lahing masama at mapangalunya. Mahigpit kayong naghahangad ng isang tanda. Walang tanda na ibibigay sa inyo kundi ang tanda ni Jonas na propeta. Ito ay sapagkat kung paanong si Jonas ay nasa loob ng tiyan ng balyena sa loob ng tatlong araw at tatlong gabi, gayundin naman ang Anak ng Tao. Siya ay pupunta sa kailaliman ng lupa sa loob ng tatlong araw at tatlong gabi.” (Mateo 12:39-40, ASND)

Iba’t ibang mga Teorya ay Sumagana – Iba’t ibang mga denominasyon ang dumating sa iba’t ibang pagpapaliwanag ng “tanda ni Jonas.” Ito’y ipinahiwatig ang mga sumusunod na panahon:

  1. Mula sa pagpako sa krus ng Biyernes ng umaga hanggang sa muling pagkabuhay sa Linggo ng umaga.
  2. Miyerkules ng gabi hanggang sa Sabado ng gabi.
  3. Panahon sa libingan lamang, iyon ay mula Biyernes ng gabi hanggang sa Linggo ng umaga.

Ang unang problema sa bawat isa sa mga pagpapaliwanag na ito ay batay ang mga ito sa isang maling saligan: ang mga Israelita ay gumamit ng paganong kalendaryong Julian. Ang mga Israelita sa panahon ni Yahushua ay ginamit ang kalendaryong luni-solar ni Moises. Ang Biblikal na kalendaryo ay hindi humahanay sa alinman sa mga planetaryong araw ng Biyernes, Sabado at Linggo, o sa mas maagang walong-araw na sanlinggo ng orihinal na kalendaryong Julian. Ngunit mayroon pang ibang mga problema na nagpapakita ng kamalian ng mga teoryang ito.

Pagpako sa Krus hanggang Muling Pagkabuhay: Marami ang nagpalagay na ang tanda ni Jonas ay tumutukoy sa panahon mula sa pagpako sa krus hanggang sa muling pagkabuhay. Ito ay hindi tama sapagkat ang Tagapagligtas ay ipinako sa krus sa kalagitnaan ng umaga, sa panahon ng pang-umagang alay sa Abib 14. Habang tatlong araw ang dumangkal, ito’y sumaklaw lamang ng dalawang gabi.

Miyerkules ng gabi hanggang Sabado ng gabi: Ibang mga Kristyano ay naniniwala na ang tanda ni Jonas ay nangailangan na si Yahushua ay maglalaan ng 72 oras sa libingan. Sa ilalim ng sitwasyong ito, itinuturo nila ang pagpako sa krus ay naganap sa araw ng Miyerkules sa kalendaryong Julian. Ang paniniwalang ito ay hindi rin tama sapagkat inilalagay nito ang muling pagkabuhay sa Sabado ng gabi. Ito ay mali sa dalawang kadahilanan. Una, sapagkat naunang ipinahayag, ang kalendaryong Julian ay hindi ginamit ng mga Hudyo sa panahon ni Yahushua. Ikalawa, malinaw ang Kasulatan na ang muling pagkabuhay ay hindi naganap sa gabi ng Abib 15. Sa halip, ito’y naganap sa pagbubukang-liwayway sa umaga ng Abib 16: “Pagkatapos ng Sabbath, sa pagbubukang-liwayway ng unang araw ng linggo, si Maria Magdalena at ang isa pang Maria ay pumunta sa libingan upang ito'y tingnan.” (Mateo 28:1) Ang pagpako sa krus ay naganap sa pagpapanatili ng dakilang sistema ng mga uliran at mga katapat na uri na itinatag ni Yahuwah sa panahon ng Exodo. Dahil dito, ito’y hindi maaaring maganap sa anumang panahon bago ang Abib 14.

Biyernes ng gabi hanggang Sabado ng gabi: Ang iba’y nagkamali sa pagpapalagay na ang mga oras lamang ni Yahushua na inilaan sa libingan ay ang karapat-dapat na bilang “sa kailaliman ng lupa.”

Si Lazaro ay bumangon mula sa kamatayan sa libingan matapos ang apat na araw at ang mga Pariseo na nais ang isang tanda ay lubos na may kamalayan rito. Ang ibig sabihin ba [ni Yahushua] ay ulitin ang himalang ito, sa loob ng ilang araw, at ihandog ito bilang isang tanda? Hindi, ang tanda ay higit pa sa pagbangon mula sa kamatayan matapos ang tatlong araw at tatlong gabi sa libingan. Ang tanda ay para ibaon ang Kanyang sarili sa ating mga kasalanan, naghihiwalay mula [kay Yahuwah] sapagkat nahulaan ni Jonas, kung saan [si Yahuwah] ay hindi makikinig, magbabayad para sa ating mga kasalanan nang may pagdurusa, kamatayan at sa ikatlong araw ay babangong muli.1

Para maunawaan ang tandang ibinigay ni Yahushua, kinakailangan na maunawaan ang simbolikong wika na ginamit Niya. Palagi, ang Kasulatan ay nagbibigay ng mga palatandaan para ipaliwanag ang mga hiwaga nito. Mayroong tatlong punto na, kapag naunawaan, ay malinaw na ipapakita ang kahulugan ng sanggunian ni Yahushua sa “tanda ni propeta Jonas”:

  1. Napapabilang laban sa eksklusibong pagbibilang
  2. Ang kahulugan ng pariralang, “kailaliman ng lupa”
  3. Kailan magsisimula ang “tatlong araw at tatlong gabi”

Napapabilang na Pagbibilang: Ang parehong mga Romano at mga Israelita ng panahon ng Bibliya ay magkaibang nagbibilang kaysa sa karamihan sa mga taong naturuan ngayon. Para sa mas malawak na bahagi, ang mga tao ngayon ay nagbibilang nang eksklusibo. Halimbawa, ipalagay ang iyong anak na darating sa iyo sa Abril 20, matapos ang bakasyon sa tagsibol. Nagtanong siya kung gaano ito katagal hanggang sa bakasyon sa tag-init. Nalalaman mo na ang kanyang paaralan ay hahayaan siya sa mga okasyon ng tag-init hanggang sa Hunyo 15. Dahil dito, maaari mong sabihin sa kanya na ang bakasyon sa tag-init ay nagsisimula sa dalawang buwan. Ikaw ay nagbilang nang eksklusibo, nagbibilang lamang sa mga buwan ng Mayo at Hunyo. Hindi mo nais bilangin ang buwan ng Abril dahil ito ang kasalukuyang buwan. Ang isang Israelita o Romano, sa kabilang dako, ay palaging nagbibilang nang may napapabilang. Kung sila’y tatanungin kung kailan ang bakasyon sa tag-init ay magaganap, ang kanilang sagot ay tatlong buwan dahil lagi nilang binibilang ang buwan kung saan ang bilang ay nagsisimula. Kaya, hindi na kailangan para sa tanda ni Jonas na pumalibot sa ganap na 72 oras. Dagdag pa, ang pagbibilang ng araw bilang isang 24-oras na panahon ay isang paraan ng pagbibilang na hindi umiiral sa mga Israelita. Ang mga gabi ay hinati sa mga relos at ang mga araw ay pantay na hinati sa 12 oras sa kuwadrante. Si Yahushua mismo ay tinanong, “Hindi ba may labindalawang oras ng liwanag sa isang araw?” (Tingnan ang Juan 11:9.) Ang mga oras sa tag-init ay samakatuwid na mas mahaba kaysa sa mga oras sa taglamig. Sa napapabilang na pagbibilang, anumang bahagi ng isang araw ay nabibilang bilang isang araw. Dahil dito, ang Abib 16, ang araw ng muling pagkabuhay ng Tagapagligtas, ay ang ikatlong araw ng bilang bagama’t Siya ay muling nabuhay sa pagsisimula ng araw na iyon.

Kailaliman ng Lupa: Ang mga mananampalataya ay matagal nang ipinalagay na ang “kailaliman ng lupa” ay tumutukoy sa paglilibing. Gayunman, ito ay masyadong limitado na pagpapaliwanag. Ang tunay na “kailaliman ng lupa” ay mayroong mas malawak na paggamit. Tinutukoy ng Kasulatan ang “lupa” bilang sangkatauhan o, mas tiyak, ang puso ng tao. Sa talinhaga ni Yahushua tungkol sa maghahasik, tahasan Niyang ipinahayag kung ano ang itinanim sa lupa: ang “Salita sa kanilang puso.” (Tingnan ang Marcos 4:3-20.) Ang Kasulatan ay malinaw rin na ang puso ng tao ay masama at makasalanan:

“Ang puso ay magdaraya ng higit kay sa lahat na bagay, at totoong masama: sinong makaaalam?” (Jeremias 17:9)

“At nakita ni Yahuwah na mabigat ang kasamaan ng tao sa lupa, at ang buong haka ng mga pagiisip ng kaniyang puso ay pawang masama lamang na parati.” (Genesis 6:5)

Ang orihinal na Griyego para sa puso ay nagbigay ng karagdagang kumpirmasyon: “kardia...ang puso, iyon ay ang kaisipan at damdamin....”2 Kaya, ang kailaliman ng lupa ay tinutukoy ang higit pa sa simpleng pisikal na paglilibing sa lupa. Tinutukoy nito ang pagiging nasa ilalim ng paghatol ng kasalanan. Si Yahushua ay walang kasalanan. Siya ay kailangang maging, o Siya ay hindi maaaring maging ating Tagapagligtas. Nasabi na, Siya ay kusang-loob na inangkin ang pananagutan para sa ating mga kasalanan. Ito ay ang hiwaga ng kagandahang-loob na nagpapahintulot sa isang makatarungang Manlilikha na maghandog ng pagkamatuwid at katubusan sa mga nagsising makasalanan. Sa pagtanggap ni Yahushua sa ating mga kasalanan, kung saan Siya ay walang bahagi, maaari Niyang ihandog sa atin ang Kanyang pagkamatuwid, kung saan tayo ay walang bahagi.

Lahat ng ito ay mula kay Yahuwah, at sa pamamagitan ni Kristo Yahushua ay pinagkasundo tayo ni Yahuwah sa Kanyang sarili, at siyang nagbigay sa amin ng paglilingkod tungo sa pakikipagkasundo. Samakatuwid, si Yahuwah ay na kay Kristo Yahushua, na ipinagkakasundo ang sanlibutan sa Kanyang sarili at hindi ibinibilang sa mga tao ang kanilang mga pagkakasala. Ipinagkatiwala Niya sa amin ang mensahe ng pakikipagkasundo. Itinuring Niyang nagkasala Siya na hindi nakaranas ng kasalanan, upang sa pamamagitan Niya, tayo’y ituring na matuwid sa harapan ni Yahuwah. (2 Corinto 5:18-19, 21)

Ang buong ika-53 kabanata ni Isaias ay ipinaliwanag ang banal na palitang ito:

Nguni't Siya’y nasugatan dahil sa ating mga pagsalangsang,

Siya’y nabugbog dahil sa ating mga kasamaan,

Ang parusa ng tungkol sa ating kapayapaan ay nasa Kaniya;

At sa pamamagitan ng Kaniyang mga latay ay nagsigaling tayo...

Ipinasan sa Kaniya ni Yahuwah ang kasamaan nating lahat.

At ibinilang na kasama ng mga mananalangsang:

Gayon ma’y dinala Niya ang kasalanan ng marami,

At namagitan sa mga mananalangsang.

(Isaias 53:5-6, 12)

Noong si Yahushua ay naging kasalanan para sa atin, tinanggap Niya ang kaparusahan sa lahat ng nagpapatuloy sa paghihimagsik laban sa Langit na dapat harapin. Ang kaparusahang iyon ay ang paghihiwalay mula mismo kay Yahuwah:

“Kundi pinapaghiwalay ng inyong mga kasamaan kayo at ang inyong Elohim,

At ang inyong mga kasalanan ay siyang nagpakubli ng kaniyang mukha sa inyo,

Upang Siya'y huwag makinig.”

(Isaias 59:2)

“Kung pinakundanganan ko ang kasamaan sa aking puso,

hindi ako didinggin ng Panginoon.”

(Awit 66:18)

Kailan nagsimula ang bilang? Ang kaparusahan na tiniis ni Yahushua ay ang pagdurusa nang walang hanggang paghihiwalay mula sa Manlilikha ng Lahat. Ang paghihirap na ito ay humantong sa Kanyang kamatayan noong Siya ay namatay sa pagkasira ng puso, nagresulta sa kambal na daloy ng dugo at “tubig.” Gayunman, ang paghihirap ng Tagapagligtas ay hindi nagsimula sa unang pako na bumutas sa balat, o ang unang pagguhit mula sa isang Romanong hampas. Ito ang susi para maunawaan ang tanda ni propeta Jonas. Ang paghihirap ni Yahushua noong nadama Niya ang banal na paghatol para sa kasalanan ay nagsimula sa Hardin ng Getsemani.

Sa Hardin ng Getsemani, si Kristo ay nagdusa sa lugar ng tao, at ang kalikasan ng tao sa Anak [ni Yahuwah] ay nag-atubili sa ilalim ng kagimbal-gimbal na katakutan ng pagkakasala ng kasalanan, hanggang mula sa Kanyang maputla at nanginginig na labi ay pinilit ang naghihirap na sigaw, “O aking Ama, kung mamarapatin mo, alisin mo sa akin ang kopang ito:” ngunit kapag walang ibang paraan kung saan ang kaligtasan ng bumagsak na tao ay maaaring makamit, pagkatapos ay “huwag ang aking kalooban kundi ang sa iyo ang masunod.” Ang kalikasan ng tao ay mamamatay sa ilalim ng katakutan ng diwa ng kasalanan, kung hindi pa ang isang anghel mula sa Langit ang magpapalakas sa Kanya na dalhin ang paghihirap.3

Si Yahushua ay ang Kordero ni Yahuwah na nag-aalis ng mga kasalanan ng sanlibutan. Siya ay ipinako sa krus sa Paskua (Abib 14) kaya ang katarungan ni Yahuwah ay papalampasin sa mga nagsising makasalanan, gaya ng Anghel ng Kamatayan na lumagpas sa mga Israelita sa Egipto. Gayunman, ang Kanyang pagdurusa ay nagsimula sa Hardin ng Getsemani, matapos ang Huling Hapunan, sa gabi ng Abib 13.

Ang kapangyarihan na nagdulot ng nagpaparusang katarungan sa kapalit ng tao at tagapanagot, ay ang kapangyarihan na nagpapanatili at nagpatibay sa Nag-Iisang nagdurusa sa ilalim ng napakabigat na matinding poot na babagsak dapat sa makasalanang sanlibutan. Si Kristo ay nagdurusa sa kamatayan na ipinahayag sa mga lumabag sa kautusan [ni Yahuwah].

Ito ay isang kagimbal-gimbal na bagay para sa mga hindi nakapagsising makasalanan na babagsak mula sa mga kamay ng nabubuhay na [Eloah]. ... Ngunit hindi ito napatunayan sa napakadakilang paghihirap ni Kristo, ang Anak ng walang hanggang [Eloah], noong dinala Niya ang poot [ni Yahuwah] para sa makasalanang sanlibutan. Ito ay sa kahihinatnan ng kasalanan, ang paglabag sa kautusan [ni Yahuwah], kaya ang Hardin ng Getsemani ay naging pinaka nakatataas na lugar ng pagdurusa sa makasalanang sanlibutan. Walang kalungkutan, walang paghihirap, ang maaaring sumukat sa tiniis ng Anak [ni Yahuwah].4

Ang lubos na mental at emosyonal na paghihirap na tiniis ng Tagapagligtas sapagkat “dinala Niya ang kasalanan ng marami, at namagitan sa mga mananalangsang.” (Isaias 53:12) ay nagsimula sa Hardin ng Getsemani. Naitala ng Kasulatan ang kagimbal-gimbal na resulta: “Sa tindi ng paghihirap, pinaigting pa Niya ang pananalangin. At nagmistulang patak ng dugong tumutulo sa lupa ang Kanyang pawis.” (Lucas 22:44) Ito ay bago pa Siya dakpin. Dala-dala na ang banal na poot para sa mga makasalanan, ang kaparusahan ay nagsimula sa gabi bago ang aktwal na pagpako sa krus. Pinatunayan ng Kasulatan na ang kaparusahan para sa mga makasalanan ay higit na pumaligid kaysa sa halos anim na oras na inilaan ng Tagapagligtas sa krus. Mayroong 12 sipi sa Kasulatan na tumukoy sa tatlong araw na panahon na nakapaligid sa kamatayan ni Yahushua at bawat isa sa mga ito ay tiyak na tinukoy sa ilang paraan ang mental na pagdurusa na nagsimula sa Getsemani bago ang Kanyang kamatayan.

“Ang tao ay hindi ginawang maydala ng kasalanan, at hindi niya malalaman ang katakutan ng sumpa ng kasalanan na dinala ng Tagapagligtas. Walang kalungkutan ang maaaring makapagdala ng anumang paghahambing sa kalungkutan Niya habang ang poot [ni Yahuwah] ay bumabagsak sa Kanya nang may napakadakilang pwersa. Ang kalikasan ng tao ay maaaring magtiis ngunit isang limitadong bigat lamang ng pagsubok. Ang may hangganan ay maaari lamang pagtiisan ang may hangganang sukat, at ang kalikasan ng tao ay susuko; ngunit ang kalikasan [ni Yahushua] ay mayroong mas dakilang kapasidad sa pagdurusa; sapagkat ang tao ay umiral sa banal na kalikasan, at nilikha ang isang kapasidad para sa pagdurusa na pagtiisan na nagresulta mula sa mga kasalanan ng napahamak na mundo. ...Ang kabayaran ng kasalanan ay kamatayan, ngunit ang kaloob [ni Yah] ay walang hanggang buhay sa pamamagitan [ni Yahushua] sa pagsisisi, nananalig na makasalanan.”

Ellen G. White, Manuscript 35, 1895

“Mula noon ay nagsimula si Yahushua na tahasang sabihin sa kanyang mga alagad na kailangang pumunta siya sa Jerusalem, at magdusa ng maraming bagay sa kamay ng matatandang pinuno, at sa mga pinunong pari at sa mga tagapagturo ng Kautusan. Doon, siya'y papatayin at sa ikatlong araw ay muling bubuhayin.” (Mateo 16:21)

Ang ikatlong araw mula saan? Kung kailan ang pagdurusa ay nagsimula. Basahin pa:

“At binuksan niya ang kanilang isipan upang maunawaan nila ang mga kasulatan. Sinabi niya sa kanila, ‘Ito nga ang nasusulat: magdurusa ang Kristo ngunit babangong muli sa ikatlong araw mula sa kamatayan.’ ” (Lucas 24:45-46)

“Mula noo'y sinimulan Niyang ituro sa mga alagad na ang Anak ng Tao ay dapat dumanas ng maraming hirap, at itakwil ng matatandang pinuno, ng mga punong pari, at ng mga tagapagturo ng Kautusan. Siya’y papatayin ngunit pagkaraan ng tatlong araw ay muling mabubuhay.” (Marcos 8:31)

Ang tekstong ito ay ang partikular na tala dahil ito’y napakalinaw na ang muling pagkabuhay ay darating matapos ang tatlong araw na proseso na nagsimula sa Kanyang pagdurusa. Nagtala ang Lucas 24 ang kwento ng dalawang taong naglalakad mula sa Jerusalem hanggang sa kanilang tahanan sa Emmaus sa Abib 16, ang araw ng muling pagkabuhay. Habang sila’y naglalakad, tinalakay nila “ang tungkol sa lahat ng mga nangyaring ito.” (Lucas 24:14)

Habang sila ay nag-uusap at nagpapaliwanagan, mismong si Yahushua ay lumapit at nakisabay sa kanila. Subalit tila tinakpan ang kanilang mga mata upang Siya ay hindi nila makilala.

Nagtanong si Yahushua sa kanila,, “Ano ba ang pinag-uusapan ninyo habang kayo'y naglalakad?” At tumigil silang bakas ang kalungkutan sa mukha.

Kaya sinabi nila sa Kanya, “Ang mga tungkol kay Yahushua na taga-Nazareth, isang Propetang Makapangyarihan sa gawa at sa salita sa harap ng Eloah at ng buong sambayanan. Ibinigay Siya ng aming mga punong pari at ng mga pinuno upang hatulan ng kamatayan at ipako sa krus. Subalit umasa sana kaming Siya ang tutubos sa Israel. Bukod pa sa lahat ng mga ito, ngayon ang ikatlong araw mula nang nangyari ang mga ito.” (Lucas 24:15-17, 19-21)

Ibinigay naman ang pagbubukas na ito ng Tagapagligtas sapagkat nais Niyang ituro ito sa kanila at pumukaw sa kanilang pananampalataya:

Sinabi Niya sa kanila, “Mga hangal! Kay bagal naman ng inyong pang-unawa at hindi pinaniwalaan ang lahat ng sinabi ng mga propeta! Hindi ba’t ang Kristo ay kailangang magdusa ng lahat ng ito bago Siya pumasok sa Kanyang kaluwalhatian?” Ipinaliwanag Niya sa kanila ang sinasabi ng lahat ng Kasulatan tungkol sa Kanya, mula kay Moises at sa lahat ng mga propeta. (Lucas 24:25-27)

(Para basahin ang ibang mga sipi ng Kasulatan na nagpapakita ng kaparehong proseso ng mga pangyayaring ito, iclick rito at mag-scroll pababa.5) Hindi na kailangang pabayaan ang kahanga-hangang propesiyang ito ng mga pagdurusa at kamatayan ng Tagapagligtas, hindi na rin kailangan na ipataw ang ganap na 72 oras sa panahon. Ang panahon mula sa gabi ng Abib 13 hanggang sa pagbubukang-liwayway6 sa Abib 16 ay nakapiling ang mga parametro ng propesiyang ito. Ang “tanda ni propeta Jonas” ay sakdal at ganap na tinupad sa mga pagdurusa at kamatayan ng Tagapagligtas noong kusang-loob Niyang tinanggap ang paghatol ng kautusan laban sa mga makasalanan at sumuko sa pagiging hiwalay mula kay Yahuwah sa ngalan ng tinutubos na sangkatauhan.

 


1 Jen Shroder, Three Days & Three Nights: The Sign of Jonah.

2 Kardia, #2588, The New Strong’s Expanded Dictionary of Bible Words.

3 SDA Bible Commentary, Vol. 5, p. 1103.

4 Ibid.

5 Sa Mga Gawa 10:39, ang orihinal na salitang Griyego na isinalin bilang “pinatay” ay nagpapahiwatig ng isang marahas na kamatayan. Ito ay hindi isang maawain, mabilis na kamatayan. Sa halip ay isang marahas na puno ng pagdurusa.

6 Ang katunayan na ang muling pagkabuhay ay naganap sa pagbubukang-liwayway sa Abib 16, ang ikatlong araw ng propesiya, ay hindi tuwirang itinataguyod ang mga Biblikal na ebidensya na nagpapakita ng araw ay nagsisimula sa pagbubukang-liwayway.