Print

BuJuuda buna-Mesiya | Kwaindilizya Kubejelwa

Kucincanya Kasimpe aBufalisi Bwamazubaano

 

Makunga aabana-Kristu baluulwa basyoma kuti kuli mpindu mpati kufumbwa mucintu cijatikizya ba Hebulayo. Ooku nkucenga Saatani nkwaakatalisya caali kutegwa awungule maanu aabantu kuzwa kuzishinshimi eezyo ziyandika kumanizya musela wa Nyika eeyi.

buying onlineHena yebo kuli nookabwene cipekupeku citondezya cintu cipya ceebeka akukkomanisya eeco cikonzya kugwasya nduwe amuntu uuli woonse atalaa nyika kumanizya penzi likucumba kumoyo? Tee kayi yebo inga wamwetamweta kumvwa makani aali boobo akupakamika matwi kuswiilizya mbocikonzya kuubaubya buumi bwako cintu cipya eeco! Mpoonya yebo nkutalika kusyoma ncaambilizya ooyo muntu uusambala cintu eeco nkaambo walo umvwikaanga mubombe moyo, alimwi ulasangalazya naambaula mujwi litelemuka kabotu-kabotu. Tiilyalampa mutunzumina twamaminiti ongaye buyo koswiilizya, yebo nkukopolola cikwama camali akutumina muulo wacintu eeco, mpoonya eeco cintu cili kale munzila kuzya kwenu kuli nduwe! Mbucasikila buyo, mwati nduwe ooyilingana ooku akooku kuyandisya kubona cili mukati! Mpoonya mukaindi kasyoonto buyo nkuyaa kuvwungulula cibudu, kusikila limwi calibonya mukati cikwama cijisi cintu ncookatumina mali, casika! Yebo moyo tuukkede kubbubba nkolindizya kuti ubone naa nkocili ncobeni mukati cintu eeco! Nceeci nobantu! Nceeci ndatambula sunu, casika! Mpoonya, eelyo noomanizya kupampanuna zyoonse zyakavwungaide cintu eeco, nkwiile kulakamya milomo kuti maccu! Yebo nkulyuuma bbi akulijata mukasolo noobona kuti tacimwekimweki mbuli mbucaali kulangika nicaatondezyedwe mucipekupeku, alimwi tacijati mulimo wini ngoceelede kukucitila. Tee yebo inga walimvwaanga wakubbida mali muntu, akuti uulya muntu wakakwiinda kunsaa maanu, antela inga waanka kutumina luwaile kubasambazi bacintu eeco kuti bakwaangulule mpopatide; pele kwiina uukwiingula notumina luwaile; mwati inga ucili nduwe oofundilide kukalala akukonkezya kuti tokainduluki kabili kuswiilizya simakwebo wuulisya cintu mucipekupeku munzila yamusyobo ooyu. Pele cintu cuusisya ncakuti, tee kayi mbweenya buyo oobo mbozyeenda zintu mazubaano amwalo mu buna-kristu mumakani aa Moza. Makamu aabana-Kristu balacegwa mukakole nobayandaula kasimpe. Bamwi bazuminizya ncabaambila mweembezi wabupaizi bwabo kuti nkakasimpe, akukaka kulibalila Mangwalo lwabo beni kuti eeco tacizumizyidwe amupaizi wabo. Kuli bamwi, Saatani ulibambide bucenjezu bwiimpene: ubaungula maanu kuyeeyela kuti mumuni uuyungizya kuyubununa zintu zya Moza, ujanwa buyo akataa baJuuda.

Mangwalo alipede kucenjezya cakusinizya kuti: “Amulibatamike akupakamana, nkaambo sinkondonyoko Saatani uleendeenda mbuli syuumbwa wabutambo uuya buyandaula ngwatilye.” (1 Petulo 5:8) Kaambo keni Saatani ncayaa kwiindila kukalala kalipedwe mu Ciyubunuzyo 12:12: “Nkaambo kaako sekelela ojulu anywebo nomukkala muli ndilyo! Pele maawe kuli ndinywe nonyika alwizi! Nkaambo Siluuni wamuselukila abukali bupati, kayi ulizi kuti ujisi ciindi cisyoonto kapati.”

Aabo bantu balombozya kuboola kwa Mufutuli balisongwaalide kapati. Bali mbuli banakalindu baumbulu , aabo bakateelela lwiito lwakuti sibwiinga uli munzila kuzyokela anyika. Muluyando lwabo kuli Nguwe, bakalisumbuzya akubambilila malambe aabo, akukakatila ncobeni kuti beendelezye maumi aabo kuti ayendelane Anguwe. Mbombuboobu mboceelede kuba. Pele cintu cuusisya ncakuti, bunji bwa bana-kristu batonkomene, bakazyondolwa maanu kuti baleke kubikkila maanu kumakani aayandika kuteelelwa ncobeni mazuba aamamanino aano; kwiinda mukuyiisyigwa kuti kufumbwa cintu cijatikizya ba Hebulayo cililuleme – mpoonya nkutalika kuyaa kulipeekezya kubaanga mba Juuda abalo kufumbwa ncobasyoma akucita, nkaambo buyo ategwa zyoonse eezyo zigwasyilila kusumpula cisi ca Isilayeli akuti baJuuda balikke mbabacili bantu basale bokwa Yahuwah.

Milumbe minjaanji ilakambaukwa, azyuulunzuma zyamali zilasangilwa akutuminwa kuyoogwasya cisi ca Isilayeli. John Hagee, mupaizi mupati umwi wakalaa mbungano yaajisi bantu bali 18,000, ngumwi uuzyibidwe kapati mubumpelenge bwakusungulizya muzeezo wamusyobo ooyu.

Mu mwezi wa Mulumi, 2006, Mupaizi John Hagee, Sicuuno Wakatalisya mbungano ya Bana-Kristu Bakamantene Kugwasya cisi ca Isilayeli, wakakanza kuti casika lino ciindi cakwaanza tubungabunga akataa bantu ooto tukulwaizya kugwasya cisi ca Isilayeli. Walo wakatumina mulomo ku Basololi bana-Kristu mucisi ca Amelika kuti basangane nguwe kutalika mulimo mupya ooyu. Kwiinda basololi bali 400 baiminina zikombelo zyabo, zikombelo zipati, basimilimo batola milumbe, ankamu zya basimba mabbuku, nokuba zikolo zyalwiiyo lupati, boonse bakamwiingula mulwiito lwakwe; mpoonya aawo nkamu ya Bana-kristu Bakamantene kugwasya cisi ca Isilayeli yakatalikwa.1

Bamwi, mukukakatila kuti babonwe ncobeni kusetekana, batobezya ziyanza zya bamayi baJuuda, akusama mbuli mbabo azimwi zinjaanji. Balasanganya amabala aaci Hebulayo mumisalo yabo – zimwi ziindi cilakatazya kuti muntu umwi amvwisisye ncobaamba. Balasangila milwi yamali aakuyakuluzya tempele ku Jelusalema akuyaka maanda aakuyubila nkondo yamadobbi mu Isilayeli. Ooyu mulimo mubwini, mulimo uupindula maanu aabantu alimwi oobu mbumpelenge ncobeni bwakulitondezya kuti kuli lufutuko kwiinda mumilimo yamaanza aamuntu.

Mushinshimi Joweli wakatondezya cifwanikiso cisalede ca musela wamananino eelyo naakati: “Zyuulu zyuulu zili mukkuti lyakubetekwa. Nkaambo buzuba bwalubeta lwa Mwami Yahuwah buli aafwiifwi.” (Joweli 3:14) Nciyanza camoyo wabuntu, ncakuyandisya kuba “nkumekume mubupaizi,” kwiina makani naa ooyo uukwaambila ncoyelede kusyoma yebo, kuti walo kali mupaizi, shamani, mweembezi nokuba mwiyi. Pele Mwami Yahuwah taakapa muntu naba omwe mulimo wakwaambila muntunyina cintu ncayelede kusyoma pe. Boonse bantu beelede kuboola cigaminina lwabo ku Mufutuli kuzyootambula meenda aabuumi . Mangwalo alembedwe kuti: “mboobu mbwaamba Yahuwah Leza wamakamu . . . Kufumbwa ooyo uutoneka nduwe, watoneka kalungu kaamoyo Wakwe Kayi mboobu mbwaamba Mwami Yahuwah Singuzuzyoonse ulati . . . nkaambo kufumbwa ooyo uumulwana ulwana kalungu Kakwe kaamoyo nkayandisya.” (Zekaliya 2:8)

Kwiimikila akampango aaka, atumwi tukonzyanya akaaka, bantu banji bayeeyela kuti inga baba baJuuda mubuumi bwabo, kuti kabasama, akucita zintu nzyobacita baJuuda, kutegwa bakomanisye buyo Mwami Leza Yahuwah. Mukubula coolwe, eezyo zintu zinjaanji nzyobatobela, nziyanza zyamuntu zyakabambwa aBafalisi.

Eelyo tempele nilyakadilimunwa mu (70 A.D.) ba Sadducee bakayabaila akulobela limwi, akusiila bweendelezi bwa buJuuda mumaanza aa Bafalisi. Kuzwa waawo, buumi bwamuJuuda woonse bwakali kweendelezyegwa a Bafalisi; woonse musela wabuJuuda wakayakilwa atalaa mizeezo ya Bufalisi; aboobo lino ba Sanihedulini bakalanganyigwa munzila yaandeene. Mulongo mupya waziyanza wakaatula bapaizi bakaliko kuzwa nsiku . . . Bufalisi bwakabamba ciimo cipya ca buJuuda akucengulula mizeezo yamuJuuda uucizya kumbelaa mazuba.2

Kuli baabo bacengulukila kuziyanza zyabuJuuda akusanganya zintu eezyo mubuumi bwabo, mubwini, basandukila ku Bufailisi. Basicikolo baJuuda balazumina kuti buJuuda bwamazubaano mbu Falisi bwini:

Bufalisi bwakalibambila bupaizi bwa Talmudizimu ... [Pele] muya wa Bufalisi wansiku nkuucili kuutacincide pe. Eelyo muJuuda ... nabala bbuku lyakwe lisetekene lya Talmud, walo mubwini ncobeni wiinduluka kubala matwanga aabelesyegwa muzikolo zya Bufalisi. . . . Muya wa lusyomo lwa [Bufalisi] uciliko kuuli muzumi alimwi uceendeenda. . . . Kuzwa ku Palestine kusikila ku Babylonia; kuzwa ku Babylonia kusikila ku Musanza lya Afulika, Italy, Spain, France aku Germany; kuzwa kuli yaayo kusikila ku Poland, Russia, a Kujwe lya Bukuwa, Bufalisi bwansiku (sic) bwakamwaikizyanya.3

Mufutuli wakababwentela kapati Bafalisi. Walo wakabaita kuti “nobasoli boofweede ,” “nozifubafuba alimwi nomoofweede ” “inywe muli nzoka” akuti nolunyungu lwa bacipile .” Akwiita Bafalisi kuti “muli basikuupaupa ameso,” Yahushua wakabakonzyanisya “mbuli zyuumbwe zibikkidwe mulambo uutuba zinga kuzilangila aanze zyeebeka kubotu kapati, pele anikuti mukati zizwide mafuwa abantu bafwide aabolede akununka nsu, azintu zyamisyobo yoonse zilaa tombe.” (Mateyo 23:27)

Bana-kristu batonkomene sunu basyoma kuti baJuuda bacili basale baandeene ba Mwami Yahuwah nkaambo buyo kakuti baJuuda mbobacilyaamba oobo. Nokuba boobo, buJuuda bwa mazubaano kunyina nobukonzya kufutula muntu mbweenya mbuli bufalisi bwansiku. Aabo balangila baJuuda kuti babaambile cintu ciluleme mu Moza, basumpula ziyanza zyamuntu akuzibikka atala kuti zyeendelezye maumi aabo. Yahushua wakasalazya kucenjezya mamanino aabaabo boonse basiminina kulusyomo oolu kuti bajane kasimpe:

“Pele maawe kulindinywe nobamayi ba Mulawo a Bafalisi, nobasikuupaupa aameso! Mujalila bwami bwakujulu kubantu. Nkaambo nywebo tamuyandi kunjila mukati alimwi mulakasya aabo bayanda kunjila.”

“Maawe kulindinywe nobamayi ba Mulawo a Bafalisi, nobasikuupaupa aameso nkaambo muleenda nyendo mulwizi aanyika kuti musandule muntu omwe, kwamana muntu ooyo mumusandula kuti weelede cisubulo cipati camulilo uutamani kwiinda ndinywe.” (Mateyo 23:13 a 15.)

Bufalisi, mbuJuuda bwa mazubaano, amilawo atunsiyansiya twabantu. BaJuuda balaa zyuulu-zyuulu zyamilawo aziyanza zyakaindi, pele Yahuwah waamba buyo kuti “zilandicima” ziyanza eezyi:

“Alandicima, alimwi ndaasulaikide mapobwe aabukombi bwanu, nsikonzyi kubotelwa akubungana kwanu.
Nokuba kuti mulandiletela zipaizyo zyakutenta azituuzyo zyamaila, nsikoozitambula pe. Nokuba kuti mundiletele zituuzyo zyalumvwano zibotu, nsikooziyanda pe.
Amutole kooko nyimbo zyanu zyacikwala nsikooswiilila nyimbo zyatulumbu twanu pe.” (Amosi 5:21-23)

Eeyo yakali “miswaangano yabulemu” njaakabikka Lwakwe Yahuwah! Alimwi kubamba miswaangano eeyo, kwakabaminya nkaambo katunsiyansiya, milawo azilengwa zyabantu cakuti eezyo zintu zyakajaya Muuya wabulemu wakeelede kuba mumiswaangano eeyo Ooyo ngwaakayandide kuti ube akati kabo Uupa Mulawo! Mukukakatila “kulondola” mulawo wabulemu, Bafalisi bakayungizya milwi minjaanji yatulengwalengwa akuminya bantunyina. Eezyo bakatalika kuziyiisya kuti njemilawo yakutobela kuti muntu kayanda kuti atantamuke cinyonyoono. Ngooyu umwi mukonzyanyo wamulawo wabuJuuda; kubamba Nsabata kutalikila kumabbililo aazuba kusikila kumabbililo aazuba takujanwi mu Bbaibbele pe. Eeci cintu cakalailidwe buyo mukubamba Buzuba bwa Lumvwano, mpoonya balo nkusanganya amwalo mukubamba Nsabata yamvwiki-amvwiki.

Mumajwi aacimvwika kusikila buzuba buno, Yahushua wakalesya milimo yabufalisi iili boobu, naakapandulula kuti: “Balaangilila mikuli milemu iiminya kubweza, akwiibikka aamakkuko aabantu, pele lwabo beni balakaka kugwasya kuguma mukuli nokuba amunwe omwe.” (Mateyo 23:4)

Aaba bantu nokuba kuti balisinizyide muzilengwa zyabo, pele tabakubwene kuti tunsiyansiya twabo ntotuyakilidwe atalaa milawo yakapangililwa amuntu aziyanza zyansiku. Balo bayeeyela kuti, swebo tukaka zilubide akujokela kubuumi bwaba Hebulayo, pele oobo mbuumi busimpila buyo mu Bbabbuloni!

Kulondola ciimo cako tacili cintu cikonzya kucitwa mukusama zikobela nzyosama nokuba kusanganya mabala aaci Hebulayo mumisalo yako, nokuba zina lyaci Hebulayo ndyolipede lwako. Pele ncipego caabilwa baabo balaa lusyomo luyeeme mu zisyomyo ziyandisi nzyaakasyomya.

Nokuba mumazuba mataanzi aabuna-kristu, kwakali ciyanza akataa baJuuda cakusumpula tunsiyansiya, azilengwa zyabantu azimwi nzyobayandisya aabo bakavwubide, mbuli: ba Falisi. Kuli baabo bakacedwe muziyanza zyabantu eezyo, Paulu wakalemba kuti:

“Nkaambo mpobali bantu banji-banji batakwe bulaye, baamba majwi aabuyo aakweena, kwaambisya aabo bankamu yabupalule. Aaba mbabeelede kuti kukambauka kwabo kulesyegwe, nkaambo banyonganya mikwasyi cakwiimaninizya yoonse eeyo njibasikila mukwiisya zintu nzyobateelede kwiisya. Balacita oobo kuti bavwubile mpawo.

. . . Nkaambo kaako ubatapatile canguzu kutegwa bayume mulusyomo. Kutaamba kuti bagame kuswiilila twaambo twabuyo twatunsiya-nsiya twa Bajuda amilawo yabantu buyo bakaka zyamasimpe.

Kubasalali zintu zyoonse zilasalala, pele kubantu basofweede batazumini, taakwe cintu cisalala niciba comwe pe, nkaambo miyeeyo amanjezeezya aabo alisofweede. Balyaamba kuti balimuzi Yahuwah, pele balamutama kwiindila mumilimo yabo. Mbantu basesemya, banyansya, bateelede kucita milimo mibotu niiba buti pe.” (Titusi 1:10-11, 13-14, 16)

Ooku nkucenjezya bantu aabo balangila bamaJuuda kuti mbabayobwede busongo bwakujulu. Kwiinda mukulendekezya bamaJuuda akubasumpaula boobu muzintu zya Moza, bantu basyomeka batalika kusolwedwa kukusulaika tusimpe ooto bamaJuuda lwabo ntobatayandi mu Mangwalo. Ngooyu mukonzyanyo wa Nsabata yamasimpe. Mubuzike bwaba Loma bwakatobela Muswaangano waku Nicæa, bamaJuuda bakalazyika ansi Nsabata yamu Bbaibbele eelyo Hillel II “naakapelengusya kubambulula” kkalenda. BamaJuuda, sunu, bakomba Mujibelo, oobo buzuba buli mukkalenda lina Gregory. Aboobo, zyuulunzuma zyabuleya buna-kristu, bayeeyela kuti Mujibelo nje Nsabata yamu Babibbele kakwiina kaambo kambi pele buyo kuti mbobuzuba bamaJuuda mbobatobela, alimwi ncobeni, tee kayi baJuuda inga tiibakomba buzuba bumbi pele buyo mu Nsabata yamasimpe. Aboobo, musunko wini nuubasikila, balakaka kuzulwa nkaambo buyo kakuzuunyana kuti bamaJuuda beelede kuba bantu balaa kasimpe nkaambo buyo kakuti mba Juuda.

Mangwalo, nokuba boobo atuletela kaambo kaimpene amizeezo eeyo. BamaJuuda bansiku, baJuuda baciindi ca Messiah abamaJuuda basunu, tiibakali kubamba mulawo wabulemu munzila Mwami Yahuwah njaakalikuyanda pe:

Pele Yahuwah wakabakalalila ba Isilayeli abanyika ya Juuda, kwiinda mubashinshimi Bakwe, amuboni uuli woonse eelyo naakati, “Amuleke nzila zyanu zibi, mubambe milawo Yangu amalailile Aangu kweendelana amulawo woonse ngundakalailila basikale banu, alimwi eeyo njeekamutumina kwiinda mubatwanga Bangu bashinshimi.” Pele tiibakaswiilila, bakaba basicinguni, akuyumya nsingo mbweenya mbubwakabede basikale babo batakasyoma mu Mwami Yahuwah Leza wabo. Bakavwoolozya malailile Aakwe acizuminano eeco ncaakapangana abasikale babo, antoomwe azeezyo nzyaakali kubacenjezya . . . Bakali kukomba mituni yabuyo abalo mbubonya baba babuyo, bakatobela misyobo eeyo yakabazingulukide, eeyo Mwami Yahuwah njaakabaambilide kuti tabeelede kwiitobela. Bakasiya mulawo wa Mwami Yahuwah Leza wabo woonse, akulipangila mituni iifulidwe yaboombe bobilo, awa leza mukaintu Asyela kumane bakali kukomba azyakujulu akukomba Bbaali. . . (2 Bami 17: 13-16)

Zilengwa zyabantu tazisalazyi muya wamuntu pe. Zisungilizya buyo muntu uuzicita kuti alitukumune akulimvwaanga ulisumpukide kwiinda bamwi.

“Ulilondokede mulawo wa Mwami Leza, ulabukulusya muuya, mbeta zya Mwami Yahuwah, zilasyomeka zilasongwaazya balitolaansi.” (Intembauzyo 19:7) Ziyanza zyabantu, atulawolawo tuminya mubusanduluzi bwamuntu, nzyezintu ziyumya mulawo wabulemu. Mulawo ookwa Yahuwah mubauba kapati alimwi uligaminide ncuulailila. Yahushua wakagwisya zilengwa zya Bafalisi akusalazya bubotu, akumvwika kwa ciimo camulawo wabulemu:

Mpoonya umwi, sikuzeka wakayiide milawo munkuta, wakamubuzya mubuzyo, kumwi kasunka Nguwe, akwaamba kuti, “Omwiyi, nguuli mulawo mupati akataa milawo iili kkumi?”

Yahushua wakamwiingula kuti, “‘Webo weelede kuyanda Yahuwah Leza wako amoyo wako woonse, amuya wako woonse, alimwi amizeezo yako yoonse.’ Ooyu ngomulawo mutaanzi mupati ali yoonse. Alimwi wabili ulikonzyene ayooyu: 'Webo weelede kuyanda mweenzinyoko mbuli mboliyanda omwini.' Atalaa milawo yobile eeyi mpaayimvwi Mulawo a Bashinshimi.” (Mateyo 22:35-40)

“Wakakutondezya kale cintu cibotu omuntu. Ino ncinzi Mwami Yahuwah ncayanda kuti kocita? Ncakuti ucite cilule akuba aaluyando lutamani akweenda cakulibombya antoomwe a Leza wako.” (Mica 6:8) Paulu wakayoowede kuti basyomi bapya inga bacengulukila kuzilengwa zyabantu, akusiila kumbali bubotu bwa kasimpe: “Pele ndiliyoowede kuti mbuli nzoka mbuyakacenga Eva mubucenjezu bwayo, anywebo inga myoyo yanu ileenwa akuleka kulipa cakulibombya ooko kuli muli Kilisito amoyo oonse.”(2 Bakolinto 11:3)

Aabo bacengulukila kuziyanza zijanwa mu buJuuda akutondeka zisyomyo zyaapedwe Isilayeli wansiku, balaluba kuti eezyo zisyomyo lyoonse zyakapedwe buyo pele kufumbwa kuti kabateelela akutobela mulawo. Isilayeli naakasulaika Yahuwah akuliyandila mwami wakubalela: “Nkabela Mwami Yahuwah wakati kuli Samuyele, “Swiilila kwaamba kwabantu mulizyeezyo zyoonse zintu nzyebakumbila. Toli nduwe ngobakaka, bakaka Ndime. Tabayandi kuti kandicibalela.” (1 Samuele 8:7) Masimpe kuti Yahuwah wakali kubeengelela kwaciindi cilamfu nokuba leelyo nibaamukaka mukaambyo nkobainduluka ziindi zinjaanji kutaminina kuti kalabakwabilila kakuti – ‘pele nkaambo buyo ka Davida mutwanga Wangu’. Pele luyando lwa bulemu talukkalili aawo mpolutakkomaninwi. Nokuba kuti lwakkalilila kwaciindi cilamfu buti, pele kumamanino luyando lwabulemu, akuusa kupati, lulabomba akwaatuka akusiya moyo wamuntu uuzangide muzintu nzyuuyandisya. Mazuba masyoonto munsaa lufu lwa Yahushua, Walo wakalilauka amoyo wuuside kuti:

“Akaka Jelusalema, Jelusalema, oojaya bashinshimi akubauma mabwe aabo Yahuwah mbatuma kulinduwe! Kanji-kanji ndalikuyanda kubunganya bantu bako antoomwe, mbubonya mbuli nkuku mbwiifukatila bana bayo mumababa, pele yebo wakakaka! Ncobeni Ĺ‹anda njomukombela Yahuwah lyaba tongo. Nkaambo ndamwaambila kuti, tamuciyoondiboni alimwi pe, mane mukaambe kuti, 'Ulilelekedwe Ooyo uuboola muzina lya Mwami Yahuwah!’ (Mateyo 23:37-39)

Paulu wakacenjezya bantu kuti nkobali balipeekezya kuba “BuJuuda” alimwi aaba bana-Kristu mbabeelela ncobeni ciimo cipandululwa boobo eeci! Kwiinda mukuyaamina mulusyomo lwakuti kuli mpindu mukulipeekezya kuba muJuuda, akutumina mali kucisi ca Isilayeli, akuyakilila lusyomo atalaa muzeezo wakuti Yahushua takazyokeli kusikila baJuuda boonse bakasandulwe, aabo bana-kristu balibambila kuyoobbaatikizyigwa aciindi ca Kuboola Kwabili. Yahushua wakacenjezya kuti: “Amulange, ndaboola mbuli mubbi.” (Ciyubunuzyo 16:15) Eelyo Walo aakuzyokela, bana-kristu banjaanji bayoogambwa nkaambo tiibakabona makunga aabaJuuda kabasanduka, aboobo kunoolangika aanga Walo waboola kabatalibambide. Balo beni lwabo balelemya Kuboola Kwabili mbweenya mbuli mutwanga mubyaabi mbwaakaambila batwanganyina kuti, "Simalelo Wangu wamuka kusika."

Eezyo zisyomyo zyakapedwe Isilayeli wansiku lino zicipedwe kuli Isilayeli wamu Moza.

“Nyoonse muli bana ba Leza nkaambo mulasyoma muli Kilisito Yahushua Uunanikidwe. Nywebo nyoonse mbuli mbumwakabbapatizigwa muli Kilisito mulisamide buumi bwa Kilisito. Aboobo taakwe ciindene akati ka Bajuda abamasi, naa akati kabazike abaangunukide, naa akati kabaalumi abakaintu, nkaambo nyoonse muli omwe muli Kilisito Yahushua. Kuti kamuli bakwe Kilisito, nkokuti muli bana ba Abulahamu, beelede kukona kweendelanya acisyomyo ncaakasyomezya.” (BaGalatiya 3:26-29)

Lufutuko lucaabidwe ku muJuuda, pele zileleko zyoonse zya Moza lino zilipedwe kufumbwa muntu woonse uuyanda kuzitambula alimwi ooyu ngo mulumbe mubotu uunooliko kusikila kumamanino aamusela wanyika “mane kusikila ciindi cabamasi cikamane.” (Luka 21:24)

Lufutuko ncipego, ncipego caluzyalo. Aabo bamuyanda Munununi wabo banooyandisya kumulemekezya Walo akweendela mubululami, kabatasinkilidwe tulawolawo aziyanza zyabantu. Yahuwah utamba baabo batongela kunsaa mukuli wazilengwa zya bufalisi, kuti bazyokele kuli Nguwe mpoonya Walo uyoobalemununa bakalyookezye.

“Amuboole kuli Ndime, nyoonse nomukatede anomulemedwe mikuli, nkabela Ime njoomupa kulyookezya.” (Mateyo 11:28)
 


Azimwi Zyeendelana acibalo eeci:


2 “Pharisees,”The Jewish Encyclopedia, Vol. IX, (1901-1906 ed.), p. 666.

3 Louis Finkelstein, The Pharisees: The Sociological Background of their Faith, Vol. 1, Foreward to first edition, p. XXI, emphasis supplied.