Print

Ino Yebo Unywa Mukalonga Kali?

Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi munkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wabalanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mumalembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano yamilimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu ku Tusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko tulavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa.

Kuli kaambyo ka beenda musyokwe kakaindi kaamba kuti: “Utanywi munselelo lyakalonga kuti kakuli bantu baanzikide zivwuka mutala lya kalonga kuzwa mpobede.” Pele alyalo notunywa kutalaa kalonga mutalaa bantu bamwi inga tatubwene pe kuti kucili bantu bamwi baanzikide zivwuka mutala lyesu kuzwa mpotukkede. Mbubonya oobo, eelyo notuyandisyide kukwabilila akusalazya lwiiyo lwesu lwa leza inga tatukubwene mpuwo ya busongo bwaci Giliki mbwiinjilaukide zintu nzyotusyoma. Hena inga kakunooli zintu nzyotusyoma, azyeezyo zya basyomi bakabambulula lusyomo, nokuba lusyomo lwa “Bamatata Bacikombelo” bataanzi kuzwa kuziindi zya Bbaibbele, lino lulisofweede kwiinda mbotuzyi kale na?

MavwuuminaZikombelo zinjaanji zyakaanzika mavwuka aazyo mutala lyesu mumisela yakainda cakuti lino kusalala kwa lusyomo ndotunywa mukalonga mazubaano ncintu ciletela mibuzyo. Pele tulimvwa kuti ikuti twajana aali kasensa mubbaibbele mpokatalikila kalonga, inga twakonzya kulinywidilila katukkazyikide camba akulimvwa kabotu.

Myaka minji yakainda, mubuzuba bumwi bwakali kupya mainza, mukwasyi wangu wakananalika mumbalaa kalonga katuya mutala lya cisaka camasamu aakasyangidwe aamfulumende. Twakayobola namutekenya wesu mpoonya twakatalika kuyaa bweenda katuyaa kutanta mutala lya mundando wamalundu, kusikila kalonga mpokaali kutalikila kusensa. Notwakamanizya kuvwenta twakasika akazyiba kakavwumbilidwe nyanzabili oomo mukwakali kukunka meenda aazwa mukasensa. Twakaajana eeni mpukaali kutalikila kalonga aako kakali kunyonauka kutozya munselelo kuyookuna mumulonga, awalo ooyo wakali kukunka kuya mumulonga mupati wakali kugolela ku lwaanje.

Mbweenya mbutwakatobelezya kalonga nkitwaali kunywa meenda kusikila kukasensa, tulakonzya akutobelezya kuyoosikila nkuzyaatalikila zintu nzyotusyoma. Mukucita boobo inga twajana kuti eelyo notuyaa kuswena nkuzyaatalikila, akalo kasimpe kanooyaa kusalalisya; kusikila twakonzya kunywa mukasensa kameenda aalweela akusalala aa Cizuminano Cipya, alimwi eeco acalo kacikunka kuzwa mukasimpe ka Cizuminano Cakale.

Mulonga uukunka Moza Uusalala “uukkomanisya munzi wa Yahuwah” (Intembauzyo. 46:4) ulasalala cakubula tombe, alimwi tulonga twa luyando luteeli alubomba lwa Yahuwah tulakunka kutozya kubantu Bakwe. Ooyu mulonga tuujisi tulonga tuleta bunkumwinkumwi, pele mulamfu alimwi ulakunka lyoonse, alimwi meenda aawo munselelo alasalala mbweenya mbuli meenda aali kutala nkuutalikila mulonga.

Pele kutali mulonga uuzwide lwiiyo lwa buleza oomo mubakatobelana kunywa bamayi bazikombelo mumyaka mitaanzi ya Cikombelo. Clement, Origen a Athanasius, boonse kabali baku Alexandria, Justin Martyr waku Samaria, a Tertullian boonse bakanywa muziiyo zya Socrates, Plato a Aristotle, aboobo bakasofwaazya lusyomo ndubakali kuyiisya baapositolo ba Kristu. Munselelo lya kalonga aako kuzwa kuli mbabo, mukuya kwaciindi kwakasanganyigwa atalaa milazyo yabo mizeezo ya basongo baci Giliki.

Wakali Athanasius mu Muswaangano waku Nicea mu 325 AD wakasungilizya Constantine Mupati kuti atambule Mulazyo waku Nicene. Muleli waku Roma wakeendelezya akujula muswaangano akubambilila kufumbwa caatola busena. Nokuba kuti Constantine wakali kubalemeka bamabbishopo pele abalo bakalli kulibalilizya mukuti wakali kuuyandisya muzeezo wabo wakuti “Leza Mwana” wakaleelene aa Leza Taata lyoonse akutamani. Bakalizyi akuti kuzuminizya kwabo inga kwakulwaizya lugwasyo lwa muleli ooyu ndwapa ku Cikombelo.

Ooku kusumpula Yahushua Messiah kuti abe muciimo ca Buleza ncecaakosweda limwi kufumbwa cakali kujatanya buJuuda a Bunakristu. Kunyina muJuuda wakalaigwa, kuzwa naakacili mucece mu Mulawo wa Mozesi, uunga wazuminizya kuti ooyo Leza Omwe wa Isilayeli ngobazyibide lino wakeelede kukombwa mbuli bantu babulemu bobile.

Mukusumpula Messiah Yahushua kuti abe a ciimo ca Buleza, eeco ncecintu caakosozya kufumbwa cakali kujatanya Bunakristu ku BuJuuda. Kunyina pe muJuuda uusongweede, wakalaidwe mumulawo wa Mozesi kuzwa kubwana, ooyo wakali kunga wazumina kuti Leza Omwe wa Isilayeli ngobaazyibide lino wakeelede kukombwa mbuli Bantu babulemu bobile. Mu Muswaangano waku Constantinople (381 AD), muzeezo wakuti Muya Uusalala wakali muntu “watatu mumutwe wa Baleza Botatwe” wakasanganyigwa, aboobo Leza Omwe lino wakaba Bantu botatwe. Muswaangano waku Chalcedon (451 AD) wakasalazya akuyumyayumya mizeezo yakazuminwa mumiswaangano yakaindide musyule, mbube kuzwa waawo bamaJuuda bakatanteene abalo bakaambwa kubaa malweza aakuba “Bajayi-ba Leza,” akupenzyegwa mu Bunakristu boonse. Mbweenya abalo Banakristu aabo batakazumina muzeezo wakuti Yahuwah uli muzibeela zyotatwe.

Muciindi eeco mukati ka Cikombelo cini kwakali mizeezo yabu Giliki yakazambene atunsiyansiya twa bamatata bacikombelo, yalo yakalengelezya musyobo wabupaizi ooyo baapositolo ngubatakali kunga baamba kuba Bukristu. Nibwakawa Bulelo butaanzi bwa Roma, kwakasumpuka Bulelo bwa Roma bwaba poopo mucibaka cabo. Kunooli nyika yakagambwa maleele aakubukuluka cakufwamba boobu! Mbuli munzi wa Alexandria mbuwaabede kucooko ca Kujwe, awalo munzi wa Roma wakasumpuka kucooko ca Kumbo. Bupaizi amapolitikisi zyaakumbatana, alimwi lukamantano lwazyo kuzwa waawo lwakali kunokwiitwa kuti Mbunakristu. Nkabela lino mubuzyo wakaba ngwakuti, alimwi ucili wakuti, hena aabo baitwa muzina lya Kristu beelede kunywa mukalonga kasofweede ka busongo bwakukomba mituni?

Bwiinguzi mbwakuti, nee peepe. Kutali leelyo notucinywa mukalonga kasalala ka cisyomyo cili mucishinshimi. Kasensa kakalonga aako kali mucizuminano cokwa Yahuwah kuli Abulahamu, eeco cizuminano cakakonkezyegwa aakale muli Isaka alimwi aakale akuli Jakobe. Kuzwa kujulu ooko nkwalangilizya, Yahuwah uvwuzya kutalisya kwaamba zisyomyo nzyaakasyomya Abulahamu.

“Alimwi Yahuwah wakamvwa kutongooka kwabo, nkabela Yahuwah wakaibaluka cizuminano Cakwe kuli Abrahamu, Isaka, a Jakobe. Alimwi Yahuwah wakalanga bana ba Isilayeli, mpawo Yahuwah wakabazyiba” (Kulonga. 2:24). Walo wakabazyiba! Yahuwah wakayumya cizuminano acikonkezyo Cakwe (Ciibalusyo. 7:8). Kusikila buzuba buno Isilayeli ucili “muyandwa nkaambo ka bamawisi” — nkaambo ka cizuminano eeco Yahuwah ncaakapangana abamawisi ba Abrahamu, Isaka, a Jakobe (BaLoma. 11:28). Pele bunji bwa cisi ca Isilayeli caasulaika zisyomyo zya Abulahamu muli Messiah Yahushua. Mu Bapaizi 26:42 Yahuwah tatobezyi mulonga wazisyomyo zya cishinshimi kugama munselelo pe, pele Walo utozya kutala kuya kukasensa nkuutalikila: “Nkabela Ime njakwiibaluka cizuminano cangu kuli Jakobe, acizuminano cangu kuli Isaka, alimwi Ime njakwiibaluka cizuminano cangu kuli Abulahamu; alimwi Ime njakwiiyeeya nyika.”

Zakaliya wakatalikila kucisyomyo ca lufutuko lwa bantu bokwabo akutobelezya mulonga wazisyomyo mucishinshimi kuya mutala kuyoosikila ku luse ndwaakasyomya bamawisi Yahuwah, akwiindilizya waawo kusikila kukasensa kwini: ku cikonkezyo ca cizuminano.

Zakaliya, wisi Johane Mubbizyi, utobelezya mukondo wa kalonga kusikila kuli Abulahamu mulwiimbo lwakwe lwakulumbaizya: “Kutegwa tukafutulwe kuzwa kuli basinkondoma, akuzwa mujanza lyaboonse batucimwa; kutondezya luse lwakasyomezyedwe bamatata, aakwiibaluka cizuminano Cakwe cisetekene; cikonkezyo Walo ncaakakonkezya kuli Taata Abulahamu” (Luuka 1:71-73). Zakaliya wakatalikila acisyomyo ca lufutuko lwa bantu bokwabo akutobelezya mulongo wazishinshimi kuya mutala ku lubomba lwa Yahuwah ndwaakasyomya bamawisi, akusakana musyule lyawaawo kusikila kukasensa kwini: ku cikonkezyo ca cizuminano.

Nkabela Abulahamu mbwali “wisi waboonse aabo basyoma” — kutali buyo bamaJuuda pele abantu bamasi batali bamaJuuda — boonse “beenda mumukondo wamatende” ookwa Abulahamu (nkokuti, mu lusyomo lwakwe) lino aabo “mbamukowa wa Abulahamu, alimwi mbabakona kweendelanya acisyomyo” (BaLoma. 4:11; BaGalatiya. 3:29). Ikuti eeco kacitali cintu caankamika kuti MA, Ino ncicili cimbi?

Caamba nzi kuba “mwana musankwa” nokuba “musimbi” ookwa Abulahamu? Eelyo simitelo mucenjezu Zakeyosi naakakonkezya kujosya cisela caakati calubono lwakwe kubacete, akujokolosya kufumbwa ncaakabwezede mumaanu aabumpelenge — mumajwi aakweempwa akulilekelela — Yahushua wakamwiita kuti “uli mwanaa Abulahamu” wakasweekede pele lino wafutulwa (Luuka 19:9-10). Mulikke muli Kristu mwaakalijanina ciimo cakwe mu Moza.

Eelyo muleli wa sinagogwe naakanyemena Yahushua nkaambo kakuponya mukaintu mu Nsabata ooyo wakoongomene musana kwa myaka iili 18, Yahushua wakamwaamba kuba sikuupaupa ameso. “Hena omwe omwe wenu mu Nsabata tamwaangululi musune nokuba mbongolo yakwe kuzwa muciba, akwiisolweda kukunywa maanzi? Ono hena ooyu mukaintu, mbwali mwanaa Abulahamu, ooyu Saatani ngwakaangide kwamyaka 18, teelede kwaangululwa mpanjombede mubuzuba bwa Nsabata buno na?” (Luuka 13:15-16).

Yahushua wakatondezya Zakeyosi kuti wakali “mwana musankwa ookwa Abulahamu” alimwi amukaintu kuti “mwana musimbi ookwa Abulahamu.” Imutaanzi wakafutulwa, mpoonya wabili wakaponyesyegwa! Yahushua wakapandulula kuponya kuti “ncecakulya ca bana” (Mateyo 15:26). Bamwi bakali kwiita Abulahamu kuti ngu wisi bakalitondezya kutaba bamukowa wakwe bamasimpe nkaambo bakali kuyanda kujaya Yahushua (Johane 8:33-40).

Nkaambo nzi nconga yebo wanywida munselelo oomo muzwide busongo bwabakomba mituni busofwaazya akupa kudonaika akuleka kusyoma, kakuli ulakonzya kunywa kuzwa mukalonga kasalala ka cisyomyo cakashinshimwa kuli Abulahamu akuli Kristu lunyungu lwakwe?

Hena ono yebo anywida muli nduwe makani aaya na? Mbuli mwana musankwa nokuba musimbi ookwa Abulahamu kwiinda mukusyoma Kristu Yahushua (BaGalatiya. 3:29; 6:16; BaFilipo. 3:3), yebo uleelede kwaanywa makani aaya! Nkaambo nzi nconga wanywida munselelo oomo muzwide busongo bwabakomba mituni busofwaazya, akupa kudonaika akubula lusyomo, kakuli ulakonzya kunywa mukalonga kasalala ka cisyomyo cakashinshimwa kuli Abulahamu akuli Kristu lunyungu lwakwe?

Kotobelezya nkoluletezya kukunka lusyomo lwako, alimwi mpolutalikila kuti kakuli busongo bwakukomba mituni — Lekela lyo kunywa mukalonga aako! Oobo mbobalimvwide aabo banywida munselelo lya mulonga ncecitondezyo cakuti ooyo mulonga ulisofweede nkuuli kutala naa pe.

Kuli kwiimpana kapati akataa kalonga kakunka busongo busofweede bwaci Giliki bansiku, a kalonga kasalala ka cisyomyo camu cishinshimi cakuti tacili ciyumu kubona mboziimpene. Kalonga kasofweede katondezya ndiswe katuli kujulu katusamide majansi, katukkede atalaa makumbi akulizya tunkobela; kakuli kalonga kasalala katubikka anyika iilenguludwe bupya, katukkomanina bulelo mbutwaakona antoomwe a Abulahamu (Mateyo. 5:5; BaLoma. 4:13). Kalonga kasofweede katusungilizya kucimwa mubili wabuntu akutija mubili ooyo kunjila muciimo ca muuya, akupona buumi bwakupiyapiya kulanga aameso butalibonyi kabotu bwa kweezyeezya;

Pele kalonga kasalala kaleta bulangizi bwa kubusya mubili kuzwa kubafu, abuumi lwaakwiinda lufu, aciimo citafwi. Kalonga kasofwaazyidwe inga katusungilizya kweeleba mapenzi aabuumi buno akunjila mukulikkomanisya kwa muntu; kakuli kalonga kasalala kalengulula maumi eesu bupya kutegwa tube cileleko kubantu boonse mbotuswaanya.

Ikuti cikombelo cokwenu kaciyiisya kusyoma zintu zisofweede zya busongo bwaci Giliki, koyandaula comwe buyo eeco cilikankaizya mu zisyomyo zya Yahuwah zili mucishinshimi. Eeci inga catola ciindi, nokuba boobo, nkaambo alwalo lusyomo lusalala mazubaano lulangikaanga muyanda wabbwe.

Nkali-kalonga


Eeci cibalo citali ca-WLC cakalembwa aba Peter Barfoot.

Twakagwisya mucibalo citaanzi mazina aabakomba mituni ngobayita Taata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo twakajokolosya mutumpango ntotulembulude mazina aa Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna abalembi bamu Bbaibbele bakayoyelwa Moza. Nkamu ya-WLC