Print

Jelusalema: Hena ngo mulyango wamamanino aaciindi?

Kapapa kamwezi kaba Mozilemu, Nyenyezi ya Davida, a Ciciingano

 
Jelusalema uli akataa bupaizi botatwe abulangizi bwanyika yoonse. Toonse tweelede kusongwaala, nkaambo oomo mumisyobo yabupaizi momujanwa lweeno lujatikizya mamanino aaciindi.

 
 

Bantu baswaya munzi wa Jelusalema balanganya munzi ooyu munzila yomwe akataa zyotatwe:

  • Bamwi bati munzi wa Jelusalema ulaa cibeela cipati mumusela wabantu. Aabo beendeenda akuswaya munzi ooyu, baulanganya kuti mbusena bukondelezya bwakuswaya.  
  • Kakuli bamwi baamba kuti Jelusalema ulaa busena bupati mulusyomo lwabo. Bana Kristu bazuunyene, baswaya munzi wa Jelusalema nkaambo bayanda “kwiinda mumukondo mwaakali kweendeenda Jeesu, akulimvwa mpabede Jeesu mumyoyo yabo.” Ba Mozilemu balombozya kuswaya “ganda lyokwa Mohammed” eelyo ndyobaambwa mbuli cilengwa cabo mubbuku lya Sura 17, kuti eelyo ganda lili mu Jerusalema.
  • Munzi wa Jelusalema mpaakatikati aawo aalangilwa kuyoocitika zintu kumamanino aanyika mbuli ziyanza zyabupaizi mbozilangila.

Jelusalema munzi wiimpene mukuti, ujisi busena buyandisyigwa mumyoyo yabupaizi bupati botatwe bwaanyika. Kuyungizya waawo, oobu bupaizi boonse buzyila kulunyungu lomwe, bwaambwa kuti mbupaizi bwalunyungu lwa Abrahamu. Mbuli bwakaambilizyigwa mucilembedwe mutwe wakuti LIFE, mubbuku lilaa mutwe wakuti, Nyika Zisetekene: Mubusena Bomwe, Bupaizi Botatwe, eeyi misyobo yabupaizi nja:

BuJuuda

Bujuuda mbobupaizi bwiinda kucembaala akataa bupaizi bupati botatwe. BuJuuda bulanganya musela wanyika, mbuli mbuulembedwe mubbuku lyabo litegwa Torah, eelyo lyakalembwa myaka yakainda 2600 musyule lyesu; eelyo bbuku ndelyaapa musemo wabuna Kristu, alimwi aakale akubupaizi bwa Izilamu. Mweembezi waku Isilayeli Mozesi, ooyo wakatambula milawo yokwa Simalelo atalaa Mulundu wa Sinai . . . ngo mushinshimi uulemekwa mubupaizi botatwe antoomwe.

Buna Kristu

Mu Isilayeli, myaka yakainda iili 2,000, kwakazyalwa mwana umwi kuli banabukwetene baJuuda. Jeesu wakakomena akuba mukambausi uutasalauli, akuyaa kukungilila basikwiiya naakali kuyaa kukambauka. Ooyu Mwanaa Leza wakacita maleele, bana Kristu baamba kuti . . . bantu ba mfulumende yamu Jelusalema, bakalibilika, aboobo bakamujaya. Basikwiiya Bakwe, bakabweza ciciingano mumaumi aabo, akuyaka bupaizi bwiinda kukomena muzina lyakwe.

Izilamu

Kwiinda myaka iili 1,300 eeyo yakainda musyule lyesu, umwi mwaalumi mumunzi wa Mecca wakaswaigwa amungele silutwe Gabriele akutambula cipego ciimpene: ijwi lyakazyila kuli Allah, Leza alikke. Muhammad, kweendelanya ambobaamba ba Mozilemu, wakali mushinshimi wakasolwedwa a Mozesi, alimwi bbuku lyokwa Muhammad, I Korani, liiminina kasimpe kamaninide. Mpoonya eelyo naakatola mulumbe wabbuku eeli kwiinda mucibanda kuya kumunzi wa Medina . . . walo wakatalisya bupaizi bwa Izilamu.1

Eelyo muJuuda aBunaKristu (oobo bwakazyila ku BuJuuda) nobulaa cilengwa cakulwana bupaizi bwa Izilamu, oobu bupaizi botatwe bulakonzyanisya kapati. Kusanganya waawo boonse antoomwe bupaizi botatwe oobu butaminina kuti bwakazyila kuli wisi Abrahamu. Oobu bupaizi:

  • Busyoma muli Leza Mulengi mupati omwe.
  • Butambula Cizuminano Cakale kuti ndibbuku lisetekene.
  • Butaminina kuti Messiah/Mutufuli/ Mahdi wabupaizi bumwi bobile ngu Sikukazya-Kristu.
  • Buyandisya bulelo bwakudyaaminina nyika bulelwa a Messiah / Mufutuli / Mahdi.
  • Bulaa bulangizi bwakumana nyika buyeeme amunzi wa Jelusalema kuti kukabe bulelo budyaaminina nyika.
  • Busyoma kuti manyongwe aamamanino aaciindi aayo aakashinshimwa akonzya buyo kufutukwa kuti bupaizi bwabo kabuli kumbele aazyoonse.

Kusanganya kuzintu zikonzyana akataa bupaizi oobu, kuli myeelwe yabupaizi botatwe oobu iiyiisya nokuba kucita muzeezo wakuti Kosanduka kuti kutayanda Kufwa! Bupaizi bwa Izilamu bwakajaya makunga aabntu bakaka kusandukila kubupaizi bwabo. Bakatolika baku Loma nokuba kuti balangikaanga sunu tabakwe kampenda, pele lusyomo lwabo taluninga cinca pe. Cikombelo ca Katolika ncicaajaya bantu banjaanji kwiinda bupaizi bwa Izilamu.

Iganda muyobwedwe Bbwe, ku Jelusalema

Jelusalema ulaakatikati kabulangizi bwa mamanino aanyika aalangilwa mubupaizi bwaanyika bupati botatwe.

Nokuba kuti kuli bujayi abulwani bumvwugwa kanjaanji mumilumbe buyaa kucitwa abantu baku Palesitaini kucitila bana Isilayeli, alimwi ziindi zinjaanji bana Palesitaini batakwe amulandu, bantu baku Amelika abamwi banjaanji aabo batundululwa alumamba lwaku Isilayeli, akujayigwa, kunyina pe nobamvwugwa mumilumbe. Milandu yaba Isilayeli eeyo njobacitila baku Palesitaini abamwi, ncintu cizumanana kucitika lyoonse. Kusanyangula kwabasicikolo baindene, kwakabbukizya kuti bupaizi bwa Zioni mbubwakali kunzaa nkondo zinjaanji, kubikkila antoomwe a nkondo yaba Nazi mu Nkondo Yanyika Yabili. Kubikka antoomwe zyoonse, kulibonya cifwanikiso cakudyaaminina akulwanina kusolweda nyika yoonse, akumwaya bupaizi bumwi boonse.

Makanze aabupaizi bwa Izilamu

Mumyaka yakainda iili makumi obile, kwakaindila kuba nkondo zyakatalisyigwa aba Imamu baindene kabakulwaizya basikwiiya babo kulwana nkondo yaleza wabo. Ba Mozilemu balizandukene muzibeela zyobile, kweendelanya abulangizi bwabo bwamamanino aanyika.

Bamwi ba Mozilemu basyoma kuti manyongwe akulwana mucooko ca Akataa kujwe ncecintu cibambila nzila yakuti musololi wabo Madhi akaboole akusolweda lumamba lwabo kuyookoma nyika. Bayoofumpa munzi wa Jelusalema kabalwanina bupaizi bwa Izilamu; kufumbwa buyo waakukomwa ooyo munzi, mpoonya mufutuli wabo Mahdi uyoozunda nyika yoonse.

Bamwi ba Mozilemu basyoma kuti kufumbwa buyo baakubaa bweendelezi atalaa munzi wa Jelusalema,mpoonya Mahdi uyoolibonya akubasolweda kuyookoma nyika yoonse mubupaizi bwa Izilamu.

Musololi waku Irani Mahmoud Ahmadinejad wakaambilizya caantangalala kuti: “”Lusumpuko lwesu lugaminide kubamba nzila eeyo mwayakweendela aakulibonya Imamu wakkumi abili, Mahdi wesu.”2 Eelyo naakali kwaambaula kumbele lya Muswaangano Mupati wa UN mumwezi wa  Vwivwi 2005, Ahmadinejad wakajala mulumbe wakwe amupailo wakuti Mahdi uyoosika muciindi cisyoonto: “O Simalelo singuzuzyoonse, Ime ndapaila kuti ufwambaanye kuboola kwako, kuboola kwa yooyo wakasyomezygwa.”3

Ooyo mulumbe wakali mumajwi aakwe Ahmadinejad ulasalala kumvwugwa kufumbwa kuti waswaanganyigwa amunzi wa Jelusalema.

Nkondo iilwaninwa mucooko ca Akataa Kujwe

Bamwi ba Mozilemu basyoma kuti kulwana mucooko ca Akataa Kujwe nceciyoobamba nzila yakuti Mahdi akasike.

Musilisi Bilal Na’im wakali kubeleka mbuli mugwasyilizi wa silutwe wa Mbungano ya Hizballah, eeyi ninkamu yeendelezyegwa acisi ca Irani yazigwebenga zyaba Lebanese Shiite. Mulugwalo lupandulula bweende bwazintu mbuli mbwayoolibonya Mahdi kunembo lya nyika yoonse, walo waamba kuti Mahdi uyooliyubununa mumunzi wa Mecca “alimwi uyooyaamina abbwe liitwa kuti Ka’abah, aakulangilizya nkobanoosika aabo bamutembaula kuzwa muzyooko kuzinguluka nyika yoonse.”

Kuzwa kumunzi wa Mecca, Mahdi uyoolongela ku Karbala mucisi ca Iraq. Pele musinzo wakwe unoogamide kuyoomanina ku Jelusalema mbuli bwaamba Na’im mubusanduluzi bwakwe. Nkuu Jelusalema kuyootalikilwa nkondo yakukoma nyika. Walo upandulula kuti, “Lwaanguluko lwa munzi wa Jelusalema ncecintu ciyoosaanguna kwaangulula nyika akubamba cisi cabululami amilazyo atalaa nyika.”4 Mubufwaafwi, Jelusalema ulaa mulimo wakuti ngamalyatilo ookwa Mahdi munkondo yakulwana nyika kumamanino aaciindi.5

Misyonga yantobolo a Cifwanikiso cacooko ca Akataa KujweEelyo imwi nkamu yaba Mozilemu niisyoma kuti yeelede kutaanguna kukoma akweendelezya munzi wa Jelusalema kataninga boola Mahdi, imwi isyoma kuti Mahdi uyootaanguna kuboola akusaala munzi wa Jelusalema – zyoonse eezi zyeelede kusolweda kusumpuka kwa bupaizi bwa tubungabunga twa Izilamu Akataa Kujwe, ooto tubunga tutonkela kumbele kuboola kwa Mahdi. Eeci ceelede kuba cicenjezyo kumuntu uuli woonse uutali mu Mozilemu, kapati kweendelanya amajwi aayo ngaakaamba mazuba masyoonto aakainda Louis Farrakhan, silutwe wa Cisi ca Izilamu.

Mumulumbe wakwe ngwaakaambilizya mumwezi wa Mulumi 27, 2011, kupobwe lyamwaka lya Buzuba bwa Mufutuli mu Cisi ca Izilamu, Farrakhan wakaambila nkamu yabantu bali 16,000+ aabo bakaliko kuti, oobo bulwani bwakainda mumazuba masyoonto mucooko ca Akataa Kujwe bwakali bumboni bwakuti Mahdi, wakazyokela ncobeni.

Eeco ncomulanga muzisi zya Tunisia, mu Ejipita, mu Yemeni, mu Jordan, mu Libya, mu Bahrain, linolino, linolino ncobeni amumasi woonse atalaa nyika, alimwi ciyoocitika kufwambaana aku Amelika kwiinda kubusena buli boonse . . . . Eeci ncitondezyo cakuti Mahdi mupati ooyo bupaizi bwaba Mozilemu ngubwakali kulangila nkwali akati kesu munyika lino, kuti Kristu ooyo ngumwakali kulangila, Leza uyaakuzungaanya makunga aabantu! Alimwi linolino, eeci ciyoobbunukila kunkomwe ya [Amelika]. Alimwi ncobeni catalika kale lino.6

Aawo aasimpidwe Bulangizi bwamamanino bwaba Juuda / Ba Zioni

Cintu cilibonya akataa bulangizi bwa baJuuda ncakuti, munzi wa, Jelusalema ulaa mulimo mumakanze aabo baJuuda / ba Zioni aakudyaaminina akweendelezya nyika yoonse.

BuJuuda, kuti bwalangwa ciindi citaanzi, bulangikaanga nkusoleka kubunganya bantu antoomwe mumulimo wakusandula nyika, nkaambo buJuuda bwiiminina musela alusyomo lwacisi cimwi kucigaminina. Pele aaka teesyi nkakaambo koonse pe. BuJuuda butonkomene, mbweenya mbuli buna Kristu a Izilamu, bubwene kuti bwalo mbobunga bwazwidilila mukuzungaanya nyika yoonse. BuJuuda, bubelesya kapati twaambo twa bamayi muziyanza zyabo, twaambo twakuti “Leza wakataanguna kutumizya zileleko ku Jelusalema, mpoonya kuzwa okuya akuya kunyika yoonse.”7 Nkuu Jelusalema ooko Messiah nkwayoosikila “kuzyoonununa akulondola baJuuda . . . [aabo abalo ] bayoolondola nyika mumbali lyabo, kabayiisya masi woonse mumbali lyabo kuti kaakkala muluumuno akutobela mulawo ookwa Leza.”8

Cintu cisolweda bulemu buzya kumbele mubupaizi bwaba Juuda, nkuyakulula tempele lyabo akujokolosya kubikka mwami walunyungu lwa Davida, kakkede acuuno cabuleli mu Jelusalema. Tabali bantu balikke Silumamba waku Isilayeli munsaa bwaanda bwakoolomenabayanda Tempele lyatatu kufumbwa buyo baakupegwa ciindi cakucita boobo. Umwi muntu akataa baabo Mwiyi Chaim Richman wakucikolo ca Tempele.

Walo wakaambilizya antangalala kuti aabo basangene cikolo ca Tempele balombozya kwaatula Civwuka cabbwe acikombelo caba Mozilemu al-Aqsa kutegwa Tempele lyokwa Solomoni likonzye kuyakululwa. . . . Kakwiina kulubizya mumakani aaya – balo balisinizyide; kweendelanya amakanze aabo, kuti Tempele Lyatatuliyoo yakululwa. Alimwi kutegwa kukabe bantu babelekela mu Tempele eelyo, balo bajisi bubi kusuwa bapaizi mucilengwa cakubelekela mu Tempele, ciyanza cakutuuzya bulowa. . . . Zyoonse zibelesyo ziyandika, mitiba, azimwi zintu azyalo ziyaa kubambililwa kufumbwa buyo mali naajanika.9

Ncintu ceelede kuteelelwa kuti mbweenya mbuli ba Mozilemu mbobaandeene muzibeela zinjaanji, mbweenya buyo abalo bantu baitwa kuti “mba Juuda” abalo balaandeene.Bamwi baJuuda mbalunyungu lwa Abrahamu ncobeni, kabala bulowa bwaci Hebulayo/  Isilayeli. Bunji bwabo, nokuba boobo, kunyina pe nokuba asyoonto nobaswaangene kubulowa acisi ca Isilayeli. Bakazyila kulunyungu lwacisi caba Khazar eeco cakali kulela Akataa cooko Asia misela minjaanji yakainda musyule lesu.

Ba Khazar bakali bantu Batamuzyi leza, alimwi nikwakaindi kasyoonto mumusela, bakaba bulelo bupati bwiinda kubaa nguzu munyika ya Bukuwa, alimwi akubaa buvwubi kapati. Balo bakaletelezya bupaizi bwakukomba bwakasangene kukomba zibumbwa amituni imwi yakali kubambilwa mucooko ca Asia amikowa yabantu batamuzyi leza. Ooku kukomba Mituni kwakazumanana kusikila mumusela waciloba muziyanza zyakulyana nkwela akulalika mbuli ba Khazar mbubakali kusyoma kuti cakali cibeela cabupaizi bwabo.

Mumusela waciloba kazyedwe Kristu, umwi muleli waba Khazar, Mwami Bulan wakakanza kusandula bantu bwakwe kubupaizi bumwi akataa bupaizi botatwe: Bu Juuda, Buna Kristu, nokuba bwa Izilamu.

Niwakainda muswaangano wakuvwiyavwiya abasololi babupaizi botatwe, Mwami Bulan wakakanza kutobela bupaizi bwa "Talmudi", (mbuli mbubwakazyibidwe ciindi eeco alimwi mbuli mbobwiitwa mazubaano kuti mbuJuuda,) kuleka bwa Izilamu abuna Kristu, mpoonya [buJuuda] bwakaba bupaizi bwacisi coonse.

Mwami Bulan abeendelezi bakwe bali 4000, wakafwamba kusandula bamayi aabo mbaakaletelezya kuzwa ku Babylonia kuzyoosekelela cintu eeco. Kukomba mituni azibumbwa zimwi, kwakakasyigwa. Bami baku Khazar bakatamba myeelwe myeelwe ya Bamayi kuzwa ku  Babbuloni amumbalimbali, kuti baboole kuzyoojula masinagogwe azikolo zyakuyiisyila bantu bacisi mubupaizi bwacisi bupya oobo.

. . . Muciindi eeci, ibbuku lya Talmudi lyakasanganyigwa nokuba kucincigwa kutegwa bakwabilile bupaizi bwacisi kuzwa kuziyanza zyabupaizi buzyila anze lyacisi akulesya kuzyokela kuziyanza zyakukomba zisofweede eezyo zyakainda musyule.10

Bulelo bwaba Khazar eelyo nibakalaa nguzu kapati.

Bulelo bwaba Khazar eelyo nibakalaa nguzu kapati.

Nkaambo kakuti ba Khazar bakanyina mulaka uukonzya kulembwa, nkabela bakalibamba kuba “baJuuda”  bakatalika kubelesya mabala aaci Hebulayo kuti balembe majwi aamulaka wabo. Eeco ncecakatusikila mazubaano mbuli mulaka waci Yiddish.

Bunji bwaba Juuda aabo bakasangene mutukamu twa basimukazya-kristu, bakazyilide kubantu bamasi baitwa kuti mbaJuuda baku Khazar.  Balo bakasandukila ku buJuuda, pele kunyina pe nibakazyila kulunyungu lwa Abrahamu. Kusikila buzuba buno, balo baluujisi kusisikizya nkubakazyila cakuti kufumbwa nobabuzyigwa kuti tabali baJuuda ncobeni, balo batalika kukwemba akutaminina kuti balatundululwa. Alimwi kuyungizya kuti balikwabilile kuzwa antangalala, balo bakaanza Nkamu IIilesya-Kusampaula baJuuda kuti yaange akumwaya atalaa nyika kufumbwa ooyo uusola kuyubununa nokuba kubuzyilila ziyanza zyabo zyakukomba mituni nokuba cibeela cabo mu Nyika ya Cisyomyo.11

Nokuba kuti ncintu cinyandya kubantu banji aabo beezyeezya kuti “baJuuda” mbalunyungu lwa Abrahamu, ba Khazar baJuuda balo lwabo balizyi masimpe aamusela amukowa wabo. Harold Wallace Rosenthal, wakali muJuuda, ooyo wakali silutwe uugwasyilila umwi walupatipati waku Amelika, Jacob K. Javits, awalo ooyo kali muJuuda. Mu 1976, Rosenthal wakapa mulumbe oomo mwaakayubununa makanze aabaJuuda / ba Zioni aabo bali munyika buno buzuba. Walo wakali kunonga bantu baku Amelika batali baJuuda aabo bakali kusobanyigwa mumaanza aabaJuuda, Rosenthal wakati: “ Ncintu cinyandya kuti bantu baku Amelika tabakalali akutanda kufumbwa muJuuda uuli mucisi cino."

Ooyo wakali kubuzya mibuzyo, Weisman, wakakopwa kumvwa ncaakali kwaamba Rosenthal cakuti aciindi cimwi wakatongooka.

Weisman: “Kweendelanya abuvwutauzyi bwacikolo, basikale bako tabali bana Isilayeli pele mbantu baku Mongolia aku Asia Kujwe lya Bukuwa aKumbo lya Asia, aboobo bakali kulaale a Nyika Yacisyomyo. Kunyina pe nibakiibona Nyika Iisetekene, aboobo eeco citondezya kuti bantu bako tabali bamukowa uusalidwe wabantu bokwa Leza."

Rosenthal: "Syena ndakombelela? Hena cilaa mulimo eeco?"

Weisman: "Swebo twakayiisyigwa lweeno lupati kwamyaka minjaanji kuti baJuuda mbantu bokwa Leza basalidwe, aboobo eeco cilaa mulimo. Cilaa kamani malemu ncobeni."

Rosenthal: "Makani malemu aali buti?"

Weisman: "Citondezya kuti bunji bwa baJuuda mazubaano bakazyila kumukowa waba Khazar. Basikale bako kunyina pe nibakalyatide tende munyika eeyo Kristu njaakeendeenda. Balo kunyina nibakauzyi munzi wa Jelusalema acisi ca Palesitaini, aboobo mbubuti webo. . . [Mulombwana Rosenthal wakandinjila kumulomo.]

Rosenthal: [Kaompolola cakusabila] "Nsyekombeleli, ninzi ncociiminina eeco?"

Weisman: "Ime ndajana kuti zintu zinjaanji nzyoamba zilavwundausya alimwi . . . kuli zinjaanji nzyoamba eezyo bantu batuba nzyobatakonzyi kukusyoma webo; balo inga tiibasyoma eezyo zintu nzyooambaula mumubandi ooyu..." [ Mulombwana Rosenthal wakandibbaatikizya alimwi akundinjila kumulomo]

Ndembela yacisi ca Isilayeli

Ndembela yacisi ca Isilayeli, yiitwa kuti “ninyenyezi ya Davida,” mubwini, “ninyenyezi yokwa Saturn" – ncitondezyo ca bulozi. Ciiminina kuti: "Mbuli mbokuli atala, mbweenya akunsi akwalo."

Rosenthal: "Ncencico eeco ncotulaa bweendelezi mazubaano. Kamwi kaambo bantu benu ncobatasyomi nkakuti mukowa wabantu omwe inga wakonzya kusumpuka mbuli mbutwakacita swebo mumyaanda yobile yamyaka. Bantu banamasi balazilaika. Swebo tulicenjede. Ime njooba muntu ulaampuwo mumbali lyamunzi wa Washington alimwi Ime ndikanza kweendelezya mucisi. Yebo uyoomvwa akubala milumbe yaambilizya ndime mumazuba aazya kumbele. Ime ndimukubusi alimwi ndilaa busungu bwakukwaambila kwiinda muJuuda uuli woonse mbwanga wakwaambila caantangalala. Bunji bwazintu nzyeekwaambila kale zili mucibeela camukowa wa baJuuda uutalibonyi antangalala.."12

Tacili cintu cigambya kuti ooyu mukubisi, wamapolitikisi, Howard W. Rosenthal, wakajaigwa munzila iitalibonyi kabotu mumyezi yakatobela.

Makanze aaba Khazar- baku Zioni-BaJuuda ngakulela nyika yoonse kwiinda mukutaminina kwabo kuti abalo bazyila kulunyungu lwa Abrahamu. Cintu cizuminidwe ncakuti, aabo bantu bazyila ncobeni kucisi ca Isilayeli mbabatonkomene kutaminina munzi wa Jelusalema. Aboobo, kwiinda mukuvwunikila mizeezo yabo yakweendelezya nyika yoonse akulitaminina kuba bana ba Isilayeli, ba Khazar-Zioni- BaJuuda balainda kubaa nguzu kutaminina munzi wa Jelusalema.

BaJuuda bayiisya kuti kufumbwa buyo eelyo tempele lyaakuyakululwa alimwi mwami waluzubo lwa Davida aakukkala acuuno cakulela cisi ca Isilayeli, Messiah uyoosika alimwi bayoolela nyika yoonse. Mbweenya mbuli Mwiyi Aryeh Kaplan mbwaakaamba, “Mu Jelusalema, bantu baJuuda bayoobungana mbuli basololi bamoza abweende akataa bantu akuba bamayi bamukowa wabantu. Kuciindi eeco, Jelusalema  uyooba munzi mupati wamoza kumukowa wabantu boonse.”13

Kulangila kwabana Kristu

Bana Kristu banjaanji tabakubwene kuti bagwasyilizya kutonkela kumbele makanze aaba Zioni mukudyaaminina nyika yoonse. Bulangizi bwamyoyo yabuna Kristu, acisyomyo eeco ncobakalamatide kulangila kwazyuulu zyamyaka zyobile ncakuti, Mufutuli uyoozyokela bumwi buzuba anyika. Bunji bwa bana Kristu basyoma kuti munzi Jelusalema ulaa mulimo mupati mumazuba aano aamamanino kataninga boola Ciindi Cabili Jeesu Kristu.

Mbweenya mbuli baJuuda, aaba bantu basyoma kuti tempele liyooyakululwa kacitaninga sika ciindi ca Kuboola Kwabili. Balo balangila kuzyokela kwa “baJuuda” (aabo mbobakali kuyeeyela kuti mbalunyungu lwa Isilayeli). Aboobo nkaambo kaako, bunji bwa banakristu batabilila cisi ca Isilayeli kuti cibe cisi cililelede. Cisi caangulukide caba Juuda cileelede kuba atalaa nyika kutegwa bazuzike makanze aabo aamamanino aanyika..

Bana Kristu bayanda kuti Tempele likayakululwe nkaambo eeco ciyokwaambilizya kuti kuboola kwabili kwa Jeesu kulaafwaafwi. Tubungabunga twa baJuuda tulikondedwe akutambula kugwasyililwa ooku nkaambo kuletelezya mali manjaanji mumbungano zyabo amucisi ca Isilayeli lwaco.14

BaJuuda balikkomene akuzuminizya lugwasyo luzyila ku Bana Kristu kufumbwa buyo kuti oolo lugwasyo kalweendelana amakanze aabo. Cintu cini bana Kristu ncobatakubwene ncakusyoma kuti mulawo ookwa Mozesi wakamwaigwa aciciingano. Nokuba boobo, bazumanana kugwasyilila makanze aaba Zioni/ BaJuuda mukuyakulula Tempele nkaambo lusyomo lwabo ndwakuti, baJuuda boonse bayoosandukila kubuna Kristu muciindi camapenzi aali ciloba kaindi kasyoonto a Kuboola Kwabili kwa Jeesu.

Kwaamba kuti mulawo wa Mozesi tuucikwe mulimo nkunyansya zyoonse nzobayiisya kusyoma bamayi bamilawo. Cintu cilikke muntu ncanga wazyiba ncakuti ooko kuzumanana kuzumina bamayi aabo batonkomene kuyanda kuyakulula Tempele, nkukwabilila kukaka mulawo wa Mozesi. Kumakamu aabana kristu aabo bazumanana kutabilila cintu eeci, ooko nkubula maanu.

Eezyi nkamu zyobile ncozyitabikkili maanu ncakuti, abalo bana Kristu bakanzide kuyoosandula bamaJuuda boonse kumamanino aaciindi kuti bakazumine Kristu kuti ngo Messiah ncobeni. Mumizeezo yabana Kristu, aabo bama Juuda batazumini cintu eeci bayoofwa. . . .

John Hagee, mubbuku lyakwe lyakuti Kuzwa kuli Daniele kusikila Buzuba bwamamanino, . . . [upandulula kuti], kumamanino bamaJuuda boonse bayoosanduka akutambula Jeesu kuti ngo Messiah; mumajwi amwi ooku nkokwaamba kuti bayoosandukila ku Buna Kristu.15 Alimwi mukupandulula kuti Jeesu uyookoma munkondo ya Amagidoni kumamanino aaciindi, walo wakalemba kuti:

“Myoyo ya baJuuda – iyookasaalila mwami Leza nkaambo iyookwiindwa akati; Walo –  uyoobacengulwida kumwami Leza wakasimpe. Mpoonya aawo, cisi ca Isilayeli ciyoocenka Messiah akumuzyiba kuti ngo. . . . Jeesu Kristu, Messiah wamasimpe . . . uyoolela akweendelezya kukabe kutamani kuzwa kumunzi wa Jelusalema, munzi wa Leza.”16,17

Mbweenya mbuli ba Mozilemu mbobazandawidwe munkamu zyalusyomo zyobile kweendelanya ambobasyoma kulibonya kwa Mahdi, abalo aabo balipeekezya kuba  “baJuuda” balizandaudwe mucibeela cabaabo balunyungu lwa Abrahamu abaabo balunyugu lwaba Khazar aabo bataminina kuba lunyungu lwa Abrahamu; aboobo aabo bana Kristu balangila kumunzi wa Jelusalema kuti bazuzike bulangizi bwabo bwa kuboola kwabili abalo balizandukene kweendelana alusyomo lwabo amakanze aabo.

Basikutongooka

Basikutongooka ba Evangeli mbamwi bayubilila kutabilila cisi ca Isilayeli kuti ncisi cilaa lwaanguluko. Balo balyaaba kutabilila cisi ca Isilayeli akuyakulula Tempele kuti bazuzike cishinshimi.

mukambausi wa evangeliLuyando lwabantu aaba kucisi ca Isilayeli, taluli luyando lwa bupaizi bwa BuJuuda, pele nduyando luzyila kulusyomo lwakuti kubambilila cisi eeci kuti cililele ncecintu citondezya bululeme bwa zishinshimi zyabo alimwi ncintu cimwi akataa zintu eezyo ziyoomanina mu Kuboola Kwabili, lino Jeesu anikulela kumunzi wa Jelusalema, eeco ciyooletelezya kusandula baJuuda kuya kubuna Kristu. Lino mbokupedwe kale lusyomo oolu, aabo bakobelela cisi ca Isilayeli bacita mangwemba aalaa ntenda ncobeni. Aayo mali ngobatambula cino ciindi ayooba cintu cibaumya busiku akubaca mukooze kumbelaa mazuba.18

Zintu ziyaa kucitika mumunzi wa Jelusalema zili mucibeela ca Mamanino Aanyika aayo ngobalangila akusyoma bantu aabo. Zimwi “zitondezyo zya ciindi” eezyo nzyobatondeka kuti zyaambilizya mamanino nzyeezyi:

  • Cisi ca Isilayeli cakazyalululwa mumwezi wa Kaanda Kaniini 15, 1948, alimwi eelyo Tempele lyeelede kuyakululwa (Ba Sanihedulini bakatalika kale kwiiya milimo yabo mumwezi wa Mukazi Maziba 12, 2005, alimwi kuyakulula Tempele ngamakanze aabo mataanzi aali kumoyo atalaa zintu zyoonse).
  • Bama Juuda bamisyobo yaandeene bayoozyokela kucisi ca Isilayeli.
  • Munzi wa Jelusalema tuukalelwi abantu bamasi – Nkondo ya Mazuba aali Cisambomwe  – 1967.19

Bakambausi bayoojatilila zisyomyo zya Cizuminano Cipya eezyo zyakapedwe Isilayeli wansiku akuzyaanzika ali Isilayeli wamazubaano.

Nkaambo Leza20 uyoovwuna munzi wa Ziyoni, alimwi akuyakulula minzi ya Judah: kutegwa balo bakakkale mukati kayo, akukona minzi eeyo (Intembauzyo 69:35, KJV)

Nyamuka umubede aankumbu Ziyoni, nkaambo ciindi calweetelelo, ciindi cakweengelela casika. Nkaambo bantu bawo baluuyanda nikuba kuti wakanyonyoonwa, balaankumbu anguwo nikuba kuti wakaba lusuko lwalo. Bamasi bayoolemeka zina lya Mwami Yahuwah, bami boonse baansi bayookulemeka. Mwami Yahuwah uyooyakulula Ziyoni, uyoolibonya mubulemu bwakwe. Nguuyoovwuwa kukomba kwabantu baide kwiingaila, takavwoolozyi kulomba kwabo. Makani aaya alembelwa zyalani liciboola, kuti bantu batana zyalwa bakatembaule Mwami Yahuwah. Kuzwa kucikombelo cakwe cisalala kujulu, Mwami Yahuwah wakalanga ansi, kuzwa kujulu wakalanga anyika. Wakamvwa kutongela kwabaange, wakaangununa baabo bapedwe milandu yalufu. Bantu baambilizye zina lya Mwami Yahuwah mu Ziyoni, abamutembaule mu Jelusalema. Ciindi bantu baansi nibayoobungana antoomwe, abakakombe Mwami Yahuwah. (Intembauzyo 102:13, 15-16, 22, KJV)

Bunji bwa tumpango ooto twaambilizya zintu zicizya kumbele mu Nyika Mpya, kaciindide kale ciindi ca Kuboola Kwabili, tatumvwisyidwe kabotu alimwi tulapindaulwa kutegwa tweelele cisi ca Isilayeli camazubaano.

Mboobu Mwami Yahuwah mbwaandaambila, “Mbubonya mbuli syuumbwa mbwabuluma, syuumbwa mupati mbwavwalamina munyama, nikuba kuti nkamu yabeembezi yaitwa kuti bamutande, tayoowi kuyobeka kwabo, nikuba kukatazigwa akusoola kwabo, kusoma Bbaibbelembubonya oobo ambebo nde Mwami Yahuwah Singuzuzyoonse ndiyooseluka kuti ndizoolwanine acilundu ca Ziyoni mpocili ansonje. Mbuli kayuni kababama atala aaciteente, awalo Mwami Yahuwah Singuzuzyoonse uyookwabilila munzi wa Jelusalema, uyooukwabilila akuuvwuna, uyoouvwumbilila akuuvwuna (Izaya 31:4, 5, KJV)

Nyamuka Jelusalemu, kobekema nkaambo bulemu bwa Mwami Yahuwah bwakusikila. Bona, mudima uvwumbide nyika musinze uvwumbilide bantu, pele Mwami Yahuwah wasika kulinduwe, bulemu bwakwe bwaboneka alinduwe. Misyobo iyooboola ku mumuni wako, bamami bayooboola kubbalabala lyamumuni wako. Sompa ulange-lange. Boonse babungana kulibambila kuboola kulinduwe, bana bako balombe baboola kuzwa kulaale, bana bako basimbi balinyamwidwe mumaanza. Eezi zintu uyoozibona kazicitika, nkabela moyo wako uyooduntaana mukukondwa, mbono zyabasambazi beendela mulwizi ziyooletwa kulinduwe, mbono zyamasi ziyooletwa kulinduwe. Matanga aankamela ayoozula munyika yako, tukamela tuzwa ku Midiyani aku Efa. Boonse bazwa ku Syeba bayooboola kabajisi ngolida atununkilizyo, kabazabuluula mukulumbaizya Mwami Yahuwah. Butanga boonse bwaku Keda buyooyobololwa akuletwa kulinduwe. Bagutu baku Nabayoti bayookugwasya, buyootambulwa kuti bupaizigwe acipaililo cangu, ŋanda yangu yabulemu njooibotya. Ino mbaani aabo beenda mbuli makumbi bafeema mbuli nziba ziya kuziteente zyazyo? Kasimpe nsumbu zilangide kulindime, ali kumbele mato aaku Taasyisyi, aleta bantu bako kuzwa kumanyika aakulaale, baliyumwide nsiliva angolida, kuti bazoolemekezye Mwami Yahuwah wako Uusalala wa Isilayeli, nkaambo wakuletela bulemu. Bazwamasi bayooyakulula bwaanda bwamaanda aako, bamami babo bayookumanina milimo. Nikuba kuti ndakamuuma mubukali bwangu, muluse lwangu njoomubeda aankumbu. Milyango yanu lyoonse inoojalwidwe, tiikoonoojalwa sikati amasiku, kutegwa bantu bakakweetele mbono zyamumasi, bamami babi bayooyenzegwa cakuzundwa. Nkaako cisi naa bulelo oobo butakakumanini milimo buyooloba, buyoonyonyweedwa limwi. Bulemu bwaku Lebanoni buyooletwa kulinduwe, kuyooletwa mipulanga, misikili alimwi amilombe kuti izoobelesegwe mukubotya busena busalala, njoocita kuti busena bwangu bukabe bwabulemu. Bana babaabo bali kukudyaaminina bazookukotamina, boonse aabo bali kukusampula bazoofugama kumaulu aako. Bayookwiita kuti munzi wa Mwami Yahuwah, ngu Ziyoni wa Uusalala wa Isilayeli. (Izaya 60:1, 3-4, 10-12, 14, KJV)

Bantu baile kwiingaila kutobela bakambausi babo nobaambilwa kuti kampango ka Malakayi 3:6 mbobumboni bwakuti zisyomyo zili mu Cizuminano Cakale ziciyoozuzikwa kumbelaa mazuba mucisi ca Isilayeli ciliko mazubaano. Aako kampango kaamba kuti “Ime ndime MWAMI, Ime nsyecincauki pe.” (Malakayi 3:6, KJV) Bantu bakulaizyigwa “Kupailila kuti kube luumuno mumunzi wa Jelusalema” (Intembauzyo 122:6a) nkaambo “bayookkalilila cakuliiba aabo bakuyanda webo” (Intembauzyo 122:6b). Milwi milwi yamali ilanyangwa kuzwa kubana Kristu (abalo balikkomene kutambulwa aba Juuda mbuli basazinyina) kufumbwa buyo kuti mweembezi wacikombelo wabaambila kuti, “Walelekwa ooyo uukuleleka webo [Isiyaleli], alimwi ulisingidwe ooyo uusinganya nduwe.” (Myeelwe 24:9b, KJV)

Tumwi tumpango tukonzyana atootu ooto ntobakwabilizya lusyomo lwakutabilila cisi ca Isilayeli, kuti cibaa nguzu kapati, ntutooto twakapegwa mucisyomyo kuli Davida kuti:

Ngonguwe [Davida] uyoondiyakila ŋanda, abwalo bulelo bwakwe njoobwiimikizya kukabe kutamani. Njooba wisi, walo uyooba mwanaangu. Kufumbwa aakucita cibi, njoomuuma mbuli wisi mbwalaya mwanaakwe. Pele luyando lwangu lupati nsikoyoolugwisya kulinguwe, mbuli mbwindakacita kuli Saulu, walo ngundakakaka kolibwenene ayebo. Mukwasyi abulelo bwako ziyooima nji kulindime kukabe kutamani, acalo cuuno cako ciyooimikwa mane kukabe kutamani (2 Samuele 7:13, 16, KJV)

Nsikooyootyola cizuminano cangu, nsikasanduli makani ngindakaamba. Ndakonka mukusalala kwangu kuti, nolibalili nsikooyoobejela Davida. Lunyungu lwakwe lunooliwo kwalyoonse, cuuno cakwe cabwami ciyookkalilila, ciyookkalilila kumbele lyangu mbubukkede zuba. Cuuno cakwe cabwami ciyookkalilila mbuli mwezi kukabe kutamani, mwezi uuli ngokamboni wangu uusyomeka mujulu (Intembauzyo 89:34-37, KJV)

Cintu cini makunga aabantu basyomeka ncobauntuluzya eelyo nobazuunyene “kuleleka” cisi ca Isilayeli ncakuti, abalo bayanda kuyoolelekwa; aako nkakasimpe kakuti zyoonse zisyomyo zyokwa Yahuwah ziyoopegwapele buyo kuti wateelela.  Mbweenya mbuli bana Isilayeli mumazuba aa Kristu mbubakali kupindaula Mangwalo aayo aakali kwaambilizya Kuboola Kwakwe Kwabili akwaacengulwida ku Kuboola Kwakwe Ciindi Citaanzi, mbweenya abalo bantu banji mazubaano bapindaula Mangwalo aayo aajatikizya Nyika mpya abuumi buteeli kuti eezyo zyeelela cisi ca Isilayeli camazubaano.

Kasimpe keni nkakuti munzi wa Jelusalema wakadilimunwa alimwi bantu bawo bakatapaulwa mumwaka wa A.D. 70, oobo mbobumboni bwakuti Mwami wesu Taata Yahuwah ooyo wakali kubikkilila luzyalo kwaciindi cilamfu kapati, lino wakacimwa nkaambo kakuzumanana “kuyuma nsingo” bantu ba Isilayeli. Mwaapositolo, Paulu, wakabakazyila limwi bantu ba Isilayeli mumazuba aakwe aabo bakali kwaamba kuti zisyomyo tiizyakali zyamuntu uuli woonse pele buyo muna Isilayeli.

Leza wakazyibila limwi kuti uyoolulamika bamasi akaambo kalusyomo lwabo. Eelyo wakakambauka Makani Mabotu kuli Abulahamu, mbubwaamba Malembe kuti, “Wakati kuli Abulahamu, ‘Mulinduwe misyobo yoonse iyoolelekwa.’” Lino Yahuwah ulaleleka boonse basyoma mbuli mbwaakaleleka Abulahamu wakali kumusyoma. Nyoonse muli bana ba Yahuwah nkaambo mulasyoma muli Kilisito Yahushua. Nywebo nyoonse mbuli mbumwakabbapatizigwa muli Kilisito mulisamide buumi bwa Kilisito. Aboobo taakwe lwaandaano akati ka Bajuuda abamasi, naa akati kabazike abaangunukide, naa akati kabaalumi abakaintu, nkaambo nyoonse muli bomwe muli Kilisito Yahushua. Kuti kamuli bakwe Kilisito, nkokuti muli bana ba Abulahamu, beelede kutambula eezyo Yahuwah nzyaakasyomezya (Langa Ba Galatiya 3:8-9, 26, 28-29.)

Nokuba kuti Paulu wakali kubamba Nsabata amapobwe aaciindi comwe amwaka, walo wakalemba makani manjaanji aakazya kuzumanana ciyanza cakupalulwa nkaambo cakali cibeela ca Cizuminano Cakale cakutuuzya zipaizyo zyabulowa, eeco cakazuzikwa aciciingano. Nkaambo kaboobo, aabo bantu banjaanji batabilila kuzyokela kwa “baJuuda” kumunzi wa Jelusalema alimwi basyoma kuti Tempele lyeelede kuyakululwa kutegwa Jeesu apiluke, balaakaka makani aayo ngaakalemba Paulu. Bataminina kuti Paulu wakali kuyiisya “mulumbe wiimpene” aboobo walo ngo simukazya-kristu.

Abumwi bulangizi buyiisyigwa kanjaanji kakwiina mpobujanwa mu Bbaibbele mbwa muzeezo wakutolwa kujulu mukulaba kwaliso kakwiina kunjila lufu. Ooyu muzeezo waambilizya kuti Mufutuli uyoosika cakuyubilizya “akukwempula” basale Bakwe kuzwa munyika eeyi kuti abavwune kuzwa mumyaka yamapenzi aali ciloba. Ooku nkokwaamba kuti nkutolwa kujulu kakwiina kufwa. Muumyaka iili ciloba eeyo nokulangilwa kuti  bamaJuuda bayoosandulwa akutambula Jeesu Kristu kuti ngo Messiah wamasimpe. Kumamanino aamyaka iili ciloba, aabo bakakwempudwe kuya kujulu, bayoozyokela antoomwe a Kristu, kuzyoolela atalaa nyika kwacuulu camyaka yaluumuno kabazundide cibi.

Ooyu muzeezo ncecijuzyo cipati ca Evangeli lyakutabilila lusyomo lwa Ziyoni. Balo balasangila milwi yamali nkaambo basyoma kuti kuyooba kusanduka kwa baJuuda boonse kumamanino, aboobo bayanda kuyoolelekwa antoomwe abaJuuda nobayoosanduka.

Bakatolika baku Loma

poopo benedict XVIPoopo lyoonse wakali kuyandisya munzi wa Jelusalema. Bukambausi bwakuyaa kujaya bantu batasanduki bwakaletelezya kujaya makunga aaba Mozilemu, ba Hebulayo abana Kristu baapositolo. Makanze aabo eeni akali aakuzunda munzi wa Jelusalema kuti poopo akakonzye kulela kakkede mumunzi ooyo. (Bupoopo buyaakuswena munsaa kuzuzika makanze aaya: Cuuno ca Poopo ciyooyakwa munsaa Cuumbwe ca Mwami Davida) Poopo lyoonse wakali kukakatila kuzunda nyika yoonse.

Kutobela muswaangano wa Vatican II mumyaka yakuma 1960, poopo wakatalika kusenda zikombelo zinjaanji. Makanze aakwe aakukamantanya “basazinyina bapambukene” akazwidilila cakuti kwamvwugwa “ŋunzuunzu” kuzwa muzikombelo zya Basikutongooka, bapaizi ba Episikopo, a Bakatolika lwabo. Nokuba kuti Cikombelo ca SDA cakasimba mabbuku manjaanji aambilizya poopo kuti “muntu wacibi” akwaambilizya kuti “Ncikombelo cidilika musyule eeco cifwiinsya musinzo akati kaco abu Poopo”21 , acalo cakaswenena ku Bukatolika munzila zyatakali kulangilwa abamatata aabo bakatalisya lusyomo lwacikombelo eeco.

Mumwezi wa Kaanda Kaniini 18, 1977, Dr. B. B. Beach, ooyo wakali Mulembi wacooko ca Kunyika lya Bukuwa aKumbo lya Afulika  mucikombelo ca SDA, wakakkala muswaangano

Cikwankwani cakapegwa kuli Poopo Paul VI asilutwe wa SDA B.B Beach

Cikwankwani cakapegwa kuli Poopo Paul VI asilutwe wa SDA B.B Beach

akuvwiyavwiya a Poopo Paulu VI  oomo walo Beach mwaakasomba poopo cipego cagolide kuzwa kucikombelo ca SDA. (Langa cilembedwe mu Review& Herald, Kasanga Lubwi 11, 1977, p. 23.)

John Paul II, ooyo wakasalwa bupoopo mu 1978, wakeendeenda atalaa nyika misinzo minjaanji kwiinda poopo uuli woonse musyule lyakwe. Eeyi misinzo yakali mulimo wakuswaanganya zikombelo zyaanyika zya “basazinyina bapambukene” antoomwe abupoopo. Milimo yakwe yakazwidilila kapati cakuti mu 1994 kwakasimbwa cilembedwe mutwe wakuti, Bavangeli a Bakatolika Antoomwe: Mulimo wa BunaKristu mu Cuulu Camyaka Catatu.22 Alimwi cintu ciyungizya kugambya ncakuti abalo basololi ba zikombelo zyaku Russia azyaba Giliki zitonkomene kutobela Bbaibbele, azyalo zyakazumina kupanga cizuminano a poopo.

Poopo John Paul II umyonta bbuku lisetekene lyaba mozilemu, i Korani (Quran)

Pope John Paul II umyonta bbuku lisetekene lyaba Mozilemu,
i Koran (Kaanda Kaniini 14, 1999)

Pele makanze ookwa poopo aakuswaanganya nyika yoonse, walo poopo kali “uuswaanganya zilongwe” akataa bupaizi bwiindene, aayo makanze taakalekela buyo muzikombelo zyabuna Kristu. Mu 1979, Poopo John Paul II wakaswaya Cikombelo caba Mozilemu ca Hagia Sophia ku Istanbul azimwi zili mu Damasikasi, ku Syria mu 2001. Mu 1999, John Paul wakamyonta bbuku lyabupaizi lyaba Mozilemu, eelyo ndyaakapegwa aba Imamu bakali kuswaya nguwe. Mumwezi wa Miyoba 21-26, 2000, mulimo wakwe wakuswaanganya nyika wakasikila mpuulema ncobeni eelyo naakabweza musinzo wakuya ku Jelusalema. Mbuli mbokwaambidwe mucibalo cimwi cakalembwa aaba Juuda muciyobwedo cazilembedwe zyabo, JewishVirtualLibrary.org:

Poopo John Paul II wakasika mucisi ca Isilayeli mumwezi wa Miyoba 21, 2000, akuswaya kwamazuba osanwe, muciindi eeco walo wakaswaya masena aasetekene aayo bupaizi botatwe bwaanyika mobubikkide lusyomo lwabo akuswaangana abaleli bamapolitikisi bamu Isilayeli a Bapaizi basilutwe. Nokuba kuti ooyu musinzo wakageme makani aabupaizi, Poopo wakaguminizya mapolitikisi, akuleleka cisi ca Isilayeli, akwaambilizya kuti awalo wakali kutabilila nyika ya Palesitaini akulilekelela zibi zya banaKristu nzibaacitila bamaJuuda.

Poopo usekkelela kapepa kalembedwe mupailo mu Bwaanda bwa Koomokela, mu Jelusalema

Poopo usekkelela kapepa kalembedwe mupailo
mu Bwaanda bwa Koomokela, mu Jelusalema

Mumuswaangano ngwaakakkede amuleli Ezer Weizman mubuzuba bwa Miyoba 23, Poopo wakaleleka cisi ca Isilayeli, ooyo wakali mucito wakalangwa abantu bamu Isilayeli banjaanji kuti lino cikombelo cakalanganya cisi ca Isilayeli kuti cilililelede.Kwamisela minjaanji, Cikombelo ca Bakatolika cakali kuyiisya kuti kutolwa buzike kwa baJuuda cakali cisubulo cabo nkaambo kalufu lwa Jeesu. . . .

Mumulumbe wa Yad Vashem [ooyo Poopo ngwaakaambilizya] wakalangwa kuti ncecintu cipati mumulimo wa Poopo wakuswaanganya bana Kristu abaJuuda. Walo wakali poopo mutaanzi kuswaya lubaya lwaba Nazi ooko kwakajailwa baJuuda ku Auschwitz alimwi akunjila miswaangano kusinagogwe lyaku Loma. Mu 1998, munzi wa Vatican wakapa mulumbe uupandulula Kujaigwa kwaba Juuda, alimwi mumwezi wa Miyoba, kataninga bweza musinzo wakuya kucooko ca Akataa Kujwe, poopo wakalilekelela zinyonyoono zya banakristu bamisela yoonse, njibaacitila bamaJudaa.23

Poopo Benedict XVI, wakazumanana mumukondo wapoopo wakamusolweda. Mubuzuba bwa Vvwumbi Pati 20, 2006, poopo wakapaila mucikombelo caba Mozilemu.

Mukulemekezya ba Mozilemu baku Turkey abaabo bali kuzinguluka nyika yoonse, Poopo Benedict XVI wakapaila mu Cikombelo caba Mozilemu cilaampuwo caku Istanbul, ooko kwakali kuswaya kutaanzi kwa poopo mubusena mukombela ba mozilemu. Eelyo poopo naakali kweenda antoomwe a Mustafa Cagrici, silutwe waba Mozilemu ku Istanbul, kutozya ku citondezyo eeco cakali kutondeka nzila iigama ku munzi waba Mozilemu uusetekene wa Mecca, silutwe wakamwaambila kuti wakali kuya kukupaila. Mpoonya awalo poopo wakeenda antoomwe anguwe, kavwunteme mutwe wakwe akupetekezya mupailo kwakaindi kasyoonto. Mu Vwumbi Pati 30  ooku kuswaangana kwakali kukasaala alimwi kwakalaa lumvwano . . . .24

Benedict XVI wakapaila mu Cikombelo caba Mozilemu a Mustafa Cagrici, silutwe waba Mozilemu ku Istanbul

Benedict XVI wakapaila mu Cikombelo caba Mozilemu a Mustafa Cagrici,
silutwe waba Mozilemu ku Istanbul

Nokuba kuti Cikombelo ca Katolika cakali kutamikizyigwa kwaciindi cilamfu kutundulula bamaJuuda kuti “Mbajayi - ba Kristu,” mu 2011, Benedict XVI wakalomya kukazya kuti baJuuda bakalaa mulandu wakujaya Kristu. Mubuzuba bwa Miyoba 2, 2011, aabo batola Milumbe baku Reuters bakaambilizya kuti:

Poopo Benedict, mubbuku lipya, wakamwaila limwi mulandu uutamikizyigwa bamaJuuda kuti mbibakajaya Jeesu, akulesya muzeezo wakutamvwana akataa bamaJuuda abana Kristu kwamisela minjaanji.

Tubunga twa baJuuda twakalumbaizya mulumbe ooyo. Nkamu Iilesya Kufubaazya BaJuuda yakaamba kuti ooyo wakali “mulumbe mupati muciindi ceebeka camusela” alimwi yakali kulangila akuti eeco inga cagwasya “kusandulula lusyomo kusikila kuzipaililo” akubambulula lukamantano akataa bupaizi.25

Makanze mapati aayo aakali kutonka Cikombelo ca Katolika kuti ciyandisye lukamantano, ngakuyandisya kulela nyika kuzwa mumunzi wa Jelusalema.

Kuli mpuwo iimvwugwa yakuti makanze aa Cikombelo ca Katolika ngakubamba nzila yakubikka Bupaizi Bupya bwa Nyika Yoonse kutegwa balo bakabe basilutwe atalaa boonse eelyo bupaizi bwaanyika bwaakuswaanganyigwa antoomwe abulozi, masabe akuba bupaizi bomwe. Bulangizi busisidwe mulukamantano oolu ndwakuti Cikombelo ca Katolika ciyobaa nguzu munyika akweendelezya aatalaa boonse.26

Mbuli cikombelo mbocilyaamba kuba “mucibaka ca Kristu,” awalo poopo ulaa mutwe wakwiitwa kuti “Mwami Leza poopo.” Mwaapositolo Paulu wakacenjezya ndiswe kulweeno lwamamanino aaciindi eelyo walo naakalembela ba Tesalonika kuti:

Kutabi muntu uumuunina munzila niiba buti. Nkaambo buzuba oobo kabutanasika, kuyooba buzangi eelyo ndendilyo nayooboneka Mubyaabi  uuyoonyonyoonwa. Ngonguwe uukazya Yahuwah uulibikka atala azyoonse zikombwa zyaambwa kuti mbaleza. Uyoolibikka muŋanda yokwa Yahuwah, kalyaamba kuti ngu Leza. Mulizi cintu cimukasya kuti atayubunuki kacitanasika ciindi cakwe ceelede. Noliba lino bubi nkobuli, pele cakusisikizya. Sibubi ooyo takonzyi kuyubununwa mane akazwe ooyo uumukasya-kasya. Kuzwa waawo nayooyubununwa ooyo uunyina mulawo. Nkabela Mwami wesu Yahushua uyoomunyonyoona amuuya uuzwa mumulomo wakwe akumulobya aakulibonya mukuboola kwakwe. Lino uunyina mulawo ooyo uyooboola anguzu zya Saatani. Uyoocita zitondezyo amaleele aakubeja. Munzila zyoonse uyoocenga citaambiki aabo bayoonyonyoonwa nkaambo tiibakayanda kutambula akutobela zyamasimpe eezyo zyakali kunga ziyoobafutula (Langa 2 Batesalonika 2:3-4, 6-10.)

Oobu bupanduluzi buzwa kujulu bwa ciimo amakanze ookwa poopo bulaletwa mpoonya akucenjezya kuzwa kujulu kuti:

Nkankakaako Yahuwah ncayoolekela kuti zibaboolele zyabucengi zipati akuti basyome zyabubeji. Nkaako bayoosubulwa boonse batasyomi zyabwini, aabo bakkomanina zitaluleme (Langa 2 Batesalonika 2:11, 12.)

Kusyoma kuti Jelusalema  mbobusena bwakuzuzika zishinshimi zyamamanino aanyika zyoonse ndolweeno lupati  lwa Saatani lwiindilide kuzwidilila. Oolu lweeno, lunjilaukide bupaizi bupati botatwe. Bupaizi bomwe bomwe, acibeela ciimpene mubupaizi oobo, bulaa ciimo calweeno cakabambilwa bupaizi oobo kubugaminina, Mubeji wiinda boonse (Lusifa) lwakwe, nguwakabamba lweeno oolo.

Walo kapelengusya akupenauka mulweeno ndwaakasyanga mbuli lusyomo mumizeezo yabantu, lino Saatani uyandaula nzila yakumanizya makanze aakwe ngaakali kulidunda kusaanguna, eelyo naakaanguka kuzwa kujulu. Ooku kulidunda kuliyobwedwe mu Mangwalo kuti cibe cintu citucenjezya swebo notuyoosikilwa mamanino aanyika:

Ino wakalenguka buti kuzwa kujulu, webo Lusifa ontanda yakubucedo! Wakoswedwa buti kusikila kunsi yebo ookali koola masi! Wakali kuti mumoyo wako, “Ono ndatanta mujulu nkabikke cuuno cabwami bwangu nkakkale atala aanyenyezi zya . . . [Yahuwah]  kujulu. Njookkazikwa acuuno cabwami bwangu, acilundu cakuswaanganina, ansonje eeni yacilundu cisalala. Ndatanta atala lyamakumbi, njoolicita kuti nkabe mbuli Sijulu wamajulu. (Izaya 14:12-14, KJV)

Milawo yabulelo bwa Saatani ili muzibeela zyobile: 1) kubejela akweena, mpoonya kuti eeco caalilwa kusandula muntu, 2) kusinikizya. Boonse bupaizi botatwe buna Abrahamu bulaa mulandu wakubelesya milawo ya Saatani eeyo mukukakatila kubaa nguzu akunyonauna makunga aabantu. Kufumbwa lusyomo lugwasyilila munzi wa Jelusalema, ilwiito lwaambilizya kuzyokela akuyookona busena bulaampuwo oobo, akusangila mali aakuyakulula Tempele mu Jerusalem, oolo ndweeno ndwaakapanda Saatani lwakwe kutegwa aswaanganye bupaizi baanyika boonse mulukwakwa lomwe, alimwi “akuzunda akusaala” boonse aabo bakaka kusangana lusyomo oolo.

Eelyo Mufutuli Yahushua naakali anyika, batobeli Bakwe bakali kulangila ceeco lino cisyomezyegwa mulusyomo lwamamanino aanyika: cisi ca Isilayeli kuti cikabe ciinda kubaa nguzu atalaa nyika, akulyatauka basinkondonyina boonse. Bapaizi abeendelezi bacisi mumazuba ngaakali kupona Yahushua bakali kumuyandaula kabayeeyela kuti Walo inga wasolweda bana baIsilayeli kuzunda ba Loma aabo mbubakacimidwe. Balo bakafwamba kumukaka eelyo nibakalibonena kuti Walo taakajisi makanze aamusyobo ooyo pe.

Yahushua wakayiisya munzila iisalala kuti bulelo Bwakwe bwakali bulelo bwa Moza usalala.

Yahushua naakabuzigwa a Bafalisi kuti naa bwami bwa Yahuwah bulasika lili wakati, “Bwami bwa Yahuwah tabukalibonyi azitondezyo nibuyoosika pe. Taakwe uuzokwaamba kuti  ‘Amulange, mboobu bwasika,’ naa kuti, ‘Mbobuya kuya’ nkaambo Bwami bwa Yahuwah buli mulindinywe (Langa Luka 17:20-21.)

Aaka kasimpe kazwa kujulu nkakasinganya bana Isilayeli! Kabalangene akudilimunwa kwamizeezo yabo yakulangila kweendelezya nyika yoonse, balo bakafwamba kukaka Messiah ooyo ngobakali kulangila kwaciindi cilamfu. Balo bakabelsya mizeezo yamakanze aabo kulwana akutamikizya Nguwe kunembo lya Pilato kuti wakali kucita milimo yakulwana mfulumende akuzangila bulelo bwa Loma. Nokuba boobo, eelyo Pilato naakabuzya Yahushua kuti naa milandu eeyo njobakali kumutamikizya yakali masimpe, Mufutuli wakalomya kwaamba alimwi kuti bulelo bwakwe mbulelo bwa Moza usalala.

Pilato wakanjila alimwi muŋanda yabbetekelo, wakaita Jesu akumubuzya kuti, “Sena nduwe Mwami wa Bajuuda?” Yahushua wakamwiingula kuti, “Sena makani aaya nduwe oolyaambila naa kuli bakwaambila boobo akaambo kangu?” Pilato wakati, “Inga ndaba Mujuuda na? Bantu bamusyobo wako antoomwe abapaizi basilutwe mbabakuleta kulindime, ino wakacita nzi?”

Yahushua wakati, “Bwami bwangu tabuli bwaansi aano. Kuti bwamwi bwangu nibwali bwaansi, batwanga bangu nibalwana kutegwa nditaabwi kubapati ba Bajuuda. Pele lino bwami bwangu tabuli bwaansi aano pe.”

Mpoonya Pilato wakati, “Eena ani uli mwami?” Yahushua wakati, “Uliluzi kundaamba kuti ndimwami. Nkankakaako ncendakazida ansi aano alimwi ncendakazyalilwa, kutegwa ndizoolungulule zyabwini, aboobo kufumbwa muntu uuzi zyabwini ulaliteelela jwi lyangu. (Langa Johane 18:33, 35-37.)

Boonse aabo bayootambula tusimpe twa Bbaibbele bayooibaluka kuti bulelo bwa Mufutuli bucili bulelo bwa Moza uusalala. Zyoonse zisyomyo zyokwa Yahuwah kubulelo bwa Isilayeli ziyoozuzikwa mubulelo bwa Isilayeli bwa mumoza. Eeci kunyina pe nociyoocitika aciindi cili coonse kusikila Kuboola Kwabili kukasike. Lilikke eelyo basofweede baakunyonyoonwa, eelyo Julu Lipya a Nyika Mpya zyaakulengwa, ndendilyo eezyo zisyomyo noziyoosikila akuzuzikwa cakumaninina kubulelo bwa Isilayeli – kuli baabo, bakateelela kuzuzika zyoonse ziyandika kuzuzikwa, nkokuti kuteelela mulawo wabulemu.

Mulawo wa Bulemu wakatondezya akutuzwezya buyooba ciindi cabulemu kumbelaa mazuba mubbuku licaalizya lya Bbaibbele.

Lino ndakabona julu lipya anyika mpya. Nkaambo julu lyakusaanguna anyika yakusaanguna zyakamana, alwizi lwakazimaana. Eelyo ndakabona munzi uusalala, Jelusalema mupya, kuuboola ansi kuzwa kuli Yahuwah kujulu. Wakalibambidwe mbuli nabwiinga mbwalibambilila mulumi wakwe. (Langa Ciyubunuzyo 21:1, 2.)

Munyika iilenguludwe mpya, iikkedwe abaabo bakakoma kwiinda mubulowa bwa Mwanaambelele; aabo kwiinda mukunununwa abulowa bwa Yahushua bakasunga mulawo wabulemu, kufumbwa cakasyomezyegwa ciyoopegwa akuzuzikwa kuli mbabo.

Mpawo ndakamvwa jwi pati lyakazwa kucuuno cabwami lyakati, “Lino munzi wa Yahuwah wakkala akati kabantu! Yahuwah uyookkala ambabo, abalo bayooba bantu bakwe. Iiyi, Yahuwah Lwakwe uyookkala ambabo, alimwi uyooba Leza wabo. (Langa Ciyubunuzyo 21:3.)


1 Nyika Zisetekene: Mubusena Bomwe, Bupaizi Botatwe, LIFE, pp. 2-6.

2 Patrick Poole, “Ahmadinejad’s Apocalyptic Faith,” FrontPageMagazine.com, Kasanga Lubwi 17, 2006; John Daniszzewski, “Mpuwo ya Messiah Yaindila akataa ba Shaiti baku Iran,” Los Angeles Times, Mukubwe Kaangala 15, 2006; Scott Peterson, “Kulindila Kutolwa Kujulu Mukulaba kwa Liso Kakwiina Kufwa,” Christian Science Monitor, Nalupale 21, 2005; Jackson Diehl, “Mu Iran, Mamanino aaCiindi alwana Kubambulula cisi,” Washington Post, Kaanda Kaniini 11, 2006; Dore Gold, Kulwanina Jelusalema, 2007, p. 232.

3 Mulumbe wakapegwa amuleli Mahmoud Ahmadinejad, musololi wa Bulelo bwa Izilamu bwaku Iran, munsaa Muswaangano Mupati wa UN, cibeela cacisambomwe, Vwivwi 7, 2005, www.un.org.

4 Http://albehari.tripod.com/quds4.htm.

5 Dore Gold, op. cit., p. 233.

6 Makani Aanyika, http://wn.com/minister_farrakhan's_saviours'_day_2011_keynote_address?upload_time=all_time&orderby=viewCount

7 Aryeh Kaplan, Jelusalema, Liso lya Mulengalenga Woonse, (New York: National Congress of Synagoge Youth, 1976), 76.

8 Michael Baigent, Kubalikila ku  Amagidoni: Bupaizi Botatwe Bupati Amakanze aa Kumanizya Nyika, pp. 218-219.

9 Baigent, op. cit., pp. 18-19.

10 http://www.lostisrael.com/khazars.htm

11 Joye Jeffries Pugh, Eden, p. 125.

12 Kutegwa ulibalile mulumbe waankamika mulomo woonse, koya kabale ku: http://www.antichristconspiracy.com/HTML%20Pages/Harold_Wallace_Rosenthal_Interview_1976.htm

13 Aryeh Kaplan, op. cit., p. 76.

14 Baigent, op. cit., p. 25.

15 John Hagee, Daniele kusikila ku Mamanino aa Ciindi, 153.

16 Ibid., p. 237.

17 Baigent, op. cit., pp. 26-27.

18 Baigent, op. cit., pp. 104-105.

19 Mbuli bwakaambwa mucilembedwe mutwe wakuti Eden, op. cit., pp. 424-425.

20 Nokuba kuti nkamu ya WLC ibelesya mazina aamasimpe ookwa Taata a Mwana, aabo basandulula Mangwalo munzila eeyi, kanjaanji kunyina pe nobabelesya mazina aasetekene. Aboobo, tumpango twa Bbaibbele mbuli mbotwaambilizyigwa abakambausi aabo basyoma kuyakululwa kwamunzi wa Jelusalema akuyakulula tempele, tatululeme pe.

21 Ellen G. White, “Zitondezyo zya Ziindi,” Mulumi 19, 1894.

22 Kutegwa ulibalile zinjaanji, bona ku: http://www.leaderu.com/ftissues/ft9405/articles/mission.html.

23 Mitchell Bard, “Musinzo wa Poopo John Paul II kuya ku Isilayeli,” http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/anti-semitism/jp.html.

24 John Thavis, “Mukulemeka ba Mozilemu, poopo wakapaila mucikombelo caba mozilemu ku Istanbul,” Catholic News Service, Vwumbi Pati 30, 2006.

25 Phillip Pullella, “Bbuku lya Poopo lyaamba kuti baJuuda tabakwe mulandu wa lufu lwa Jeesu,”Reuters, Vatican City, Bwatatu, Miyoba 2, 2011.

26 Pugh, Eden, op. cit., p. 254.