Print

Kampango Kataanzi mu Mulumbe wa Johane

Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi munkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wabalanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mumalembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano yamilimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu ku Tusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko akukavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa.

Lwizi-nkomwe

Kumatalikilo kwakali Jwi, alimwi Jwi lyakalaa Leza, alimwi Jwi lyakali lya Leza.”

Aabo BaHebulayo bakali kuteelezya Johane nibataayimpya kumvwisyisya Johane mbwaakaswaanganya mabala mataanzi otatwe aayo — kayi alikonzyene amabala mataanzi mu bbuku lya Matalikilo.

Mucizuminano Cipya, kuti waswaanganya bbala lyakuti “Leza”, eelyo bbala liiminina Taata Yahuwah. Kuli ziindi ziinda mweelwe mu Cizuminano Cipya nokulembedwe mabala aayo. Nziindi zyobile buyo nokwaambwa “leza” uumwi mukwaamba Yahushua (BaHebulayo. 1:8; Johane 20:28).

Leza = Taata

Lino tubelesye masimpe aaya, kuti bbala lyakuti Leza kaliiminina Taata, aaka kampango inga kabalwa kuti: “Kumatalikilo kwakali Jwi, alimwi Jwi lyakalaa Taata, alimwi Jwi lyakali lya Taata.”

Nguni naa ninzi Jwi? Ikuti Jwi kalili Jwi = Yahushua, nkokuti aaka kampango keelede kubala kuti: “Kumatalikilo kwakali Yahushua, alimwi Yahushua wakalaa Taata, alimwi Yahushua wakali Taata.” Ma! Inga Mwana waba Taata buti?!

Ikuti Jwi = Mwana, nkokuti kampango keelede kubala kuti: “Kumatalikilo kwakali Mwana, alimwi Mwana wakalaa Taata, alimwi Mwana wakali Taata.” Ani inga Mwana waba Wisi wakwe buti mwini?!

Ooku nkudyobengana cini. Eelyo webo noyezyeezya kuti Ijwi muntu (wiitwa kuti Yahushua, naa wiitwa kuti Mwana), cintu citobela waawo cikopanya mizeezo kuti (Mwana ngweenya wakali Wisi aciindi comwe), eeco citondezya manjezyeezya aamusyobo ooyu kuti taaluleme. Eelyo bbala Johane ndyaakalemba lyakali buyo mbolilembedwe: ndijwi lyakaambwa kuzwa mumulomo wa Taata Yahuwah, ooyo uuzyibidwe zina mu Mangwalo aaci Hebulayo lyakuti YHWH Mulengi. Ibbala ndyaakajuzya makani Johane talyaambi muntu pe, pele ndijwi ndyaakapozya kwaamba Sikabumba, alimwi kwiinda muli ndilyo mbwaakalenga zintu zyoonse.

Bumwi buzuba mu Nsondo mbungano yakupaila nkobazulilwa baama yakapegwa magazini yakasimbidwe kiiĹ‹ayima akumwekamweka yaba Campus Crusade for Christ. Yakalaa mutwe uulembedwe kuti, “The Da Vinci Code: A Companion Guide.” Cimwi cibeela ca magazini cikwabilila Buleza bwa Kristu, pele eeco ncecintu cini nciikazya eeyo magazini ya The Da Vinci Code, akweelanya Yahushua ku “muntu uutabujuli.” Mweelwe wamabala mataanzi uupandulula makani aaya, ulaankamika ncobeni. Pe ma iinjinduluke kwaamba zilembedwe mubukkwene:

“Hena Jeesu kuli naakataminide ncobeni kuti wakali Leza na? Eeco cimvwika kupyopyongana, nkaambo kusikila munsaa zyoonse Jeesu nzyaakaamba akucita zitondeka ncobeni kuti kulubazu ooko. Ngooyu mukonzyanyo, amuyeekezye maleele ookwa Jeesu naakeenda atalaa meenda. Nkaambo nzi ncaatakawuluka biyo nokuba kulisandula waba juni lyuuluka pati lyansiku liitwa kuti pterodactyl? Nkaaka kaambo ncicaacitikila boobo: ‘Walo [Leza] alikke ngowaanzika majulu akwendeenda atalaa mayuwe aalwizi’ (Joobo 9:8). Aaka kampango kazyila mu Cizuminano Cakale akali makani aazyibidwe kabotu akataa bbunga lyabantu ndyaakali kukananina Jeesu — Leza alikke nguulyatauka atalaa lwizi. Aboobo eelyo Jeesu naakasala kweenda atalaa meenda, takuli buyo kulitondezya nguzu, pele nkutondezya bulemu bwa kujulu; eeci nciiyo citondezyegwa kwiinda mukucita cintu, kutali cisobano cakukkomanisya balangilizya. Kunze lyaboobo, ikuti omuntu kokakatila kweeleba kuuzyikwa zina lyakuti nduwe ‘Leza,’ ooku kweenda atalaa meenda ncecintu cini ncoteelede kukakatila kucita.”

Meso aangu akapwatuka cakuyanda kuzwa muzikobbwi nzyangawo eelyo neekabala mafunze aali boobu! Ime ndakaide kulisekela mucipaale kubee mpaali “basaante”, kuyandisya buyo kuti ndizyibe ncobeni. Ono nkelaa muzeezo ooyu, ndakakosozya makani kuti inga kunooli Elijah wakalaa bulemu bwakujulu, nkaambo Cizuminano Cakale caamba kuti Yahuwah nguuyendela mujulu munkalaki Yakwe, kayi awalo Elijah wakauluka kuya mujulu munkalaki?!

Kweenda-atalaa-meenda

Masimpe eeni aajatikizya Yahuhsua ngakuti wakali muntu susu alimwi wakalaa busena nkwaakali kuzulilwa, nkwaakali kukkala abantunyina boonse, wakazwa mwida lyabanyina. Bamwi ba Yahushua bapona kabataninga zyalwa tabali bantu ba ncobeni aabo pe. Aboobo Yahushua muntu wa ncobeni inga batalika kumulwana kufumbwa buyo kuti twamuselezya buumi bwakwe kuti bwaatalikide musyule kumusela kataninga zyalwa. Ikuti ciimo cini mbwabede muntu kacili cakalengwa kataninga zyalwa, nkokuti eeco cimitwa mwida lya banyina tali muntu wancobeni. Ooyo inga kanooli mweenzu buyo uuzyila kunyika iimbi iili kulaale. Bantu ncobeni tabataliki boobo kupona buumi munzila eeyo pe. Kuzyila kulunyungu lwa Davida kwiinda muli Maliya mpoonya akuzyalwa olikke (= kutalisyigwa kupona buumi) muntu weelede kutaanguna kumitwa naa kutalikila kuba mwida.

BamaJuuda tiibakali kuyeeyela kuti Messiah unooli mwanookwabo uuzyalilwa mumukowa wabantu. Ooko nkutaaluka ntaamu mpati kuzwa mu Cizuminano Cipya kusendekezya kuti Yahushua wakalaa matalikilo obile, cimwi ciindi wakaliko kuzwa kutamani lyoonse nokuba munsaa Kumatalikilo, mpoonya cabili wakali mumazuba aa Augustus Caesar. Ono ooko kubaa matalikilo obile mukuya kwamisela kwakaletelezya mazwanga akataa basyomi amulusyomo lwa Cikombelo oolo lwakali kuzandula kufumbwa muntu watakali kusyoma kuti Mwanaa Leza alakwe ngu Leza weelene a Leza Wisi.

Mulumbe Mubotu wa Johane ulapelengusyigwa kutembelela muzeezo waankamika boobu wakutaminina kuti takuli buyo Muntu omwe uunga waambwa kuti ngu Leza. Ikuti kakuli Leza ncobeni uuliko kujulu uutanacincide kuba muntu, mpoonya kakuli Leza uumbi wakacinca kuba muntu, ooku takuli kupaila Leza omwe pe! Cikombelo ca UPC (United Pentecostal Church) cikwakwalisya kweeleba “bweemya” bwakuzelauka akataa Baleza bobile kwiinda mukwaamba kuti Taata a Mwana Muntu omwe. Ooku takuli kubala cabunkutwe tusimpe twamu Cizuminano Cipya ooto twiinduluka ciindi aciindi kwaamba kuti Taata a Mwana mbantu nsini bobile.

Aabo basyoma muli Baleza botatwe balizyamyide kapati mubbuku lya Johane. Eeci muli lwaco citondezya kuti kuli cilubide. Cintu cini ncoliiminina bbala lyakuti Leza alya Yahushua ceelede kujanwa kufumbwa busena mu Cizuminano Cipya amu cishinshimi ca Cizuminano Cakale. Cizuminano Cakale tacitabilide kusyoma muli Baleza botatwe pe. BaJuuda lyoonse bakali kusyoma buyo Leza omwe. Mateyo, Maako, Luuka, Milimo, a Petulo tabazumizyide kusyoma muli Baleza botatwe. Johane, mbuli mbobamulangila aabo basyoma muli Baleza botatwe, ambweni inga wabakwabula. Pele eeco kwiinda mukupelengusya kulembulula ncaakalembede Johane.

Johane taakaamba kuti “Kumatalikilo kwakali Mwanaa Leza ooyo wakalaa Leza alimwi awalo Lwakwe wakali Leza.” Ikuti Johane naakalemba boobo, naakapindula ncaakaambide Yahushua ooyo ngwakambauka kuti awalo usyoma muli Leza omwe: “Webo, Taata,” mbwaakaamba Yahushua, “nduwe Leza olikke” (Johane 17:3). Eeco caambilizya kuti Yahushua ooyo Leza ngwaakatuma tali nguwe “Leza wamasimpe ulaalikke” pe.

Wisi-a-mwana-cimvwule-akataa-mundomba wabbwe

Eeco ncaakalemba Johane cakapindululwa kulembululwa abasanduluzi basumpaizya lusyomo muli Baleza botatwe. Johane mbuli mbutwabona kale mutumpango Johane 17:3 a 5:44, taakali kusyoma muli Baleza botatwe. Walo wakali kusyoma muli Leza omwe antoomwe abaabo bamu Cizuminano Cipya. Johane wakalemba kuti “Kumatalikilo kwakali jwi.” Eeli bbala nolilembedwe mumabala mapati kuti (Jwi) mubusanduluzi bwa mulaka ookwenu, ooko nkupelengusya ncobeni, kusungilizya mizeezo yabantu kuyeeyela kuti aawa mbantu bobile bakaliko! Ijwi lyakali jwi Lyakwe Yahuwah, kutali lya Mwanaa Yahuwah. Mulikke buyo mukampango 14 eelyo Ijwi naa cisyomyo nicakaba muntu susu, eelyo Yahuwah naakatalisya bulengwe bwa Mwanaakwe nsini kwiinda mumaleele aakacitwa muli Maliya. Yahushua Mwana ngonguwe Jwi mbulyakacinca kuba, kuleka kuti lyakaleelene aciga comwe amwini walyo pe. Kwaamba kuti Mwana ulapona lyoonse kutamani, ooko nkunjizya Baleza bobile batakalengwa mumizeezo yako. Eeci cilikasyidwe cinicini mumulumbe wa Yahushua mubbuku lya Maako 12:28-34 (kwaambilizya a Ciibalusyo. 6:4) pele mukubula coolwe eeco cakasungilizyigwa muziiyo zya zikombelo, eezyo zitazulilwi mulwiiyo lwa Jeesu. Pele ino mbuti kayi?

Ikuti twayimikila nji mu Cizuminano Cakale amalailile aaco aasalazyide misela eeyo nkwaakazyila Mwanaa Yahuwah, mpawo tweelede kubaa lusyomo muli Messiah muntu susu. Eeci cilatugwasyilila akutulesya kukazya mulumbe wa Isilayeli awokwa Yahushua, pele akubikkila maanu kumuzeezo wakuti Mwanaa Yahuwah wakatufwida.

Yahuwah takonzyi kufwa. Walo tafwi pe (1 Timoteo. 6:16, atumwi). Aboobo masendekezya aakuti “Mwanaa Yahuwah wakafwa” akuti “Mwanaa Yahuwah ngu Leza” kwiina acimbi pele nkupelengusya mizeezo iipyopyongene kale njobajisi aabo bakwelelezyegwa aalusyomo lwa Cikombelo. Pele Bbaibbele talitwaambili kuti tukankaile maanu eesu aawo nkaambo kucili zinjaanji nzyotutazyi zyokwa Yahuwah, pele eezyo ziyubunudwe mumulaka muubauba swebo tweelede kusyoma muli nzizyo. Kwaamba kuti “Yahushua ngu Yahuwah” akuti “Yahushua wakatufwida” eeco citupa kukanana zintu zyabuyanga, nkaambo Ooyo uutafwi takonzyi kufwa pe. Lwiimbo lwa Wesley lwakuti “’Tis mystery all: the immortal dies” lututondezya ntenda iili mumuzeezo uutoledwe buzike kulusyomo lutaaluka Bbaibbele mukubelesya mulaka munzila iitazumizyidwe.

Kunyina pe Mulumbe wa Johane mpuusendekezya kuti Mwana wakaboola kuzyila kubuumi mbwaakali kupona kataninga zyalwa kuzya mubuumi buno. Walo wakali kwiinda kubaa bupati (protos mou = “mupati wangu”) kuzwa kumatalikilo kusikila kuli Johane Mubbizyi (1:15, 30). Walo wakali Mwanaa Muntu ooyo Daniele ngwaakabwene mucilengaano cakainda musyule lya myaka iili myaanda cisambomwe (6:62). Walo wakaboola kuzwa kujulu mbubwenya mbuli zipego zyoonse mbozyizwa kuli Yahuwah (Jemusi 1:17; 3:15). Mubwini ncobeni, mubili wakwe wabuntu wakaboola ansi kuzwa kujulu (Johane 6:51). Mwana wakali cipego cizwa kuli Yahuwah kupa nyika. Bakalubizya aabo bakasandulula Bbaibbele lyaci Giliki mubusanduluzi bwa NIV kampango Johane 13:3, 16:28 a 20:17 amubusanduluzi bwa NASV kampango Johane 13:3. Kunyina pe Yahushua naakaamba kuti wakali kuzyokela kujulu, ooyu muzeezo uuziimaanya ciimo cakwe cakuba muntu ncobeni akumusendekezya kuti wakali mweenzu wakazyide kuzwa kulaale amulengalenga. Yahushua wakalomba bulemu oobo walo “mbwaakajisi” a Yahuwah (17:5) kuti apegwe mbuli bulumbu bwa mulimo wakwe. Mumabala ngeenya (17:22, 24) Yahushua wakaamba kuti oobo bulemu mwakapegwa kale anywebo nomupona mumusela wa 21 uuno — anywebo mwakapegwa kale kuzwa kuli Yahuwah (mbuli mbwaakapaila Yahushua) munsaa mwaka wa AD 30. Oobu mbo bulemu bwini busyomezyedwe amuli Johane 17:5.

Eelyo Yahushua naakati “Ime ndendime nguwe,” kubaanga wakalaa ciimo cimwi kataninga sika Abulahamu muli (Johane 8:58), pele wakali kwaamba buyo mulimo wakwe wabu Messiah, ooyo Abulahamu ngwaakali kulangila kumbelaa mazubaayo. Twaambo tulembedwe kuti “Ime ndendime nguwe” mubbuku lya Johane tuyeeme aciindi citaanzi nokulembedwe kaambo aako muli Johane 4:26 oomo mokulembedwe kuti “Ime ndime nguwe” naakali kwaambilizya kuti “Ime ndendime Messiah.” Aawa Yahushua taambi kuti “Ime ndendime Yahuwah” pe nkaambo aakale walo wakati “Taata alikke ngo Leza uuli masimpe.” Yahushua naakaambilizya akuti “Kataninga zyalwa Abulahamu Ime ndakakankaminwa” (Ciyubunuzyo. 13:8) nkabela kunyina watakali kunga wamvwisyisya eeco caambwa mumusyobo wabuJuuda wakukanana boobu twaambo.

Kwaamba kampango ka Johane 20:28, mukuya kwaciindi Thomas wakaibaluka ncaatakali kukonzya kumvwisyisya mukampango ka 14:9 kuti Yahuwah wakali muli Yahushua, akuti kumvwisyisya ncaamba Yahushua nkumvwisyisya caamba Yahuwah. Kumamanino naakaboola maanu kuli Thomas, wakazyiba ncobeni kuti Yahushua ngo “mwami wangu”, ngu Messiah alimwi kwiinda muli nguwe wakamubona Yahuwah. Thomas taakavwuumuka buyo kunyonyoona lusyomo lwa buna Isilayeli aciindi comwe akutupa bantu bobile baambwa kuti mbaa Leza omwe! Johane waakafwambaana kutuyeekezya kuti kufumbwa bbala ndyaakalemba wakali kutondezya buyo kuti Yahushua wakali Messiah, Mwanaa Yahuwah (20:31).

Wisi a mwana

Ime ndamvwa bamwi kabaamba kuti ambweni kwakali ba Yahuwah bobile mu Bbaibbele aciindi cimwi nokuba botatwe. Eeci ncecintu cibapa kukalala kapati bamaJuuda aba Mozilemu! Cino nciindi cakuti mikowa yabantu boonse izumine akwiimina mulusyomo lwa kuti kuli buyo Yahuwah Omwe akuti kunyina pe Yahushua naakataminide “kuba Yahuwah” — ooyo wakali mulandu ngwaakali kunga wajaigwa kwiinda mumulawo.

Eelyo Paulu naakali kwaamba zya lusyomo, walo wakali kwaamba leza omwe luzutu mbuli mbwaakali kukonzya kusinizya: “Kuli ndiswe nobanakristu kuli buyo Leza omwe,Taata” (I Bakolinto. 8:6). Inzya ncobeni Yahushua ngo Mwami Messiah omwe, ngo “mwami wangu” ooyo waambwa mu Intembauzyo 110:1.

Mukubula coolwe aabo bakali kusandulula mangwalo eesu (kanjaanji, pele kutali mubusanduluzi bwa RSV, NRSV abwa NAB) bakaluukwete "kulembulula" twaambo cakuti tumvwike munzila yakuti yebo usyome aanga Yahushua awalo ngu Leza. Ooyo uulembedwe kuti "mwami wangu" — kutali “Mwami” — mu Intembauzyo 110:1, usanduludwe kuti ADONI pele eeli bbala lyakwiitwa kuti Mwami kunyina pe noliiminina Leza. Musyobo wabbala lya (adoni) ngwakukwaambila caali kuti ooyo wiitwa boobo tali Leza pe pele muntu (zimwi ziindi inga kali mungele) mupati. Aboobo zina lyakulemekezya lyakuti Adoni kufumbwa mpolilembedwe ziindi zili 195 talyaambilizyi Leza pe. Leza Taata ngu Adonai pele kuli kwiimpana kulaale akataa bbala lya adoni alya Adonai. Amumuleke Leza abe Leza alimwi Mwanaakwe abe Mufutuli simalelo wesu ooyo wakapegwa mulimo wakuyiisya ndiswe akutufwida. Leza wakamusala kucita mulimo ooyo, alimwi walo wakazwidilila alimwi ucizwidilila kusikila nyika yoonse ikamaninine kulyeempa kuli Leza wa Isilayeli a Messiah Mwanaakwe (Zekaliya. 14:9).

Kampango-kataanzi-mu-mulumbe-wa-johane


Eeci cibalo citali ca kabunga ka -WLC cakalembwa aaba Jonathan Sjordal (Volume 8 No. 10, Focus on the Kingdom, 2006)

Twakagwisya mucibalo citaanzi woonse mazina aamilimo aabakomba mituni ngobawulikide Taata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo, twakajokolosya mu Mangwalo ngotulembulude mazina aa Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna abalembi ba Bbaibbele bakayoyelwa Moza. - Kabunga ka WLC