Print

Kwiindilizya Kaambo

Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi munkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wabalanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mumalembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano yamilimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu ku Tusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko tulavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa.

Kwiindilizya-Kaambo

Ncintu citakwe makani eeco Yahuwah ncatupede mu Ciyubunuzyo ca Bbaibbele, calo ncotupedwe mumulaka uumvwikisya, ikuti muntu wasungula maanu aakwe kwiingaila kayaa kutondezya kaambo kanyonganya maanu alimwi ikatakonzyi kupandululwa mumulaka ngobateelela boonse.

Kulilekelezya ku bucenjezu bwabuyanga buli boobo nkokucengelwa limwi mbuli caacitika kuli Eva. Ime ndigeme kwaamba muzeezo uusungilizya kwaamba kuti Yahuwah ngumwi alimwi akuti mbantu bali botatwe muli omwe aciindi comwe nceenya. Ikuti Taata kali Yahuwah alimwi awalo Yahushua kali Yahuwah, nkokuti ono aabo mbaa Yahuwah bobile. Pele Bbaibbele lyaamba kuti kuli biyo Yahuwah omwe.

Mukaintu-uukopedwe mizeezo

Kufumbwa kuti twatambula muzeezo ooyo uuteendeli mumilawo yamulaka ngotwaambaula, mpeenya aawo tudyakaizya milimo iibelekwa mubongo bwesu, akukosozya nguzu nzyatupede Yahuwah zyakuyeeya amaanu aakkwene. Aboobo eeci citupa kuti katubala akubandika nokuba kweezyeezya aanga tulakonzya kubambulula mizeezo iipilingene kakuli tusyoma bufubafuba bumaninide. Alimwi mbuli Peter Berger mbwaakaamba cabusongo kuti: “Bantu bayungizya nguzu zyakutambula cintu citaluleme antangalala, muciindi ca kucesya nguzu eezyo, eelyo nobayaa kwiindila mulwiiyo lusumpukide.” Eeci ciyanza ceenzu, Ime mbwesyoma, ciboolela mukucita ceeco Yahushua ncaakakasya — kusumpauzya bantunyina kutegwa babonwe kubaa busongo. Ku “nyomenenwa muntu uudumide kubaa mpuwo” nkulitondezya kubaa butolo mu maanu eesu nokuba kuyoowa kubonwa bwiindene. Kanjaanji kuyoowa kudyakaizyigwa akusulaikwa, ncintu citolwaazya maanu aabusongo bwesu. Voltaire (1751) wakati, “Kuli ntenda mukululamika twaambo ooto bapatipati ba mfulumende mobalubizyide.”

Zimwi ziindi kuyandisya kuteelezya zyamaseseke ncecitukwelelezya akutukombelezya. Mu lusyomo lwa Baleza Botatwe, Tertullian, ooyo mwiyi Munakristu wansiku wakali kuyiisya buleza abukkale (150-c.225), wakaamba kuti: “Ime ndacisyoma nkaambo ncabufubafuba.” Aakale awumwi wamaanu uusongweede Isaac Newton wakatupa kaambo aaka kuguminizya Baleza Botatwe: “Mukowa wabantu ulaa busa bwa maseseke, alimwi kunyina ncuujatilide cisetekene akulondoka mbuli ceeco citakonzyi kuteelelwa.” Walo wakaya kumbele kulijanina busanduluzi bwa Bbaibbele, oobo “kakwiina kusalauzya akucesya zintu zipati kuti zyuubaube...Kasimpe lyoonse kajanwa muzintu zyuubauba, kutali mukuvwuzyanya akupyopyongana kwa zintu.”

muntu-nziUmwi mwaambilizi musongo waku Britain Henry Alford, kabandika mulumbe ngwaakalemba Luuka kuti Maliya taakakwatwa munzila yeelede kweendelanya aa mumulawo kusikila naakazyedwe mwana nsomona, walo wakalangisya ikudyakaizya akuteelela zitaluleme mbokusinkila muntu uubala cakuti atamvwisyisyi cilembedwe: “cintu cijata kumoyo citaanzi kumuntu uubala (Mateyo. 1:25) ncobeni ncakuti ‘Josefa taakoona anguwe kusikila...’, eeco cilikke nceciindi cizandudwe kwaambwa aawa...Kunyina pe mu mangwalo cisolede kucinca makani aayo...Kulangila atalaa zyoonse, cilibonyaanga kunyina muntu wakali kunga wabaa muzeezo uusandulula kampango aaka munzila iimbi pele kusindinganya buyo mbuli ncokagaminina kwaamba, akuzuunyana kusungilizya kampango aaka kuti keendelanaa muzeezo ngobasumpauzya kale wakuti Maliya wakacili muumbulu eeco ciindi coonse.” Bakatolika baku Loma bali zyuulunzuma zili cuulu bakasungilizyigwa kupindula kasimpe aaka akusyoma kuti Maliya ucili muumbulu kusikila kukabe kutamani alimwi taakajisi cinyonyoono.

Tulakonzya kubona kuti kunyina muntu watakali kunga taamvwisyisya caambwa muli Johane 17:3, kuti “Yebo, Taata, olikke [uli] nduwe Yahuwah wamasimpe” pele kusikila buyo leelyo lusyomo lwa Baleza Botatwe nilwaayingana akati akunyonganya mulaka muubauba, wamaanu.

Ikulikankaizya ooko bamwi nkobayandisya kuti babonwe nobasumpauzya lusyomo ndobatakonzyaa kupandulula, ncintu caankamanya. Millard Erickson ooyo wakali kusyoma akukwabilila Baleza Botatwe wakalembulula kuti: “Ikuti koyanda kosola kumvwisyisya [Baleza Botatwe] pele yebo inga waide kuunguka maanu.” Mukwiimpanya, Mwaapositolo Paulu wakasyomezya Timoteo kuti, “Yahuwah taakatupa muya wabukandu; pele wanguzu, aluyando, amuzeezo uukkwene” (2 Timoteo. 1:7). Alimwi, Petulo awalo wakati, Yahuwah wakatupa toonse “zintu zyoonse zijisi buumi abuleza, kwiinda mukuzyiba nguwe ooyo wakatwiita kubulemu aciimo cibotu” (2 Petulo. 1:3). Mozesi ulatukulwaizya kuti “Izintu zyamaseseke nzyookwa Yahuwah Leza wesu, pele eezyo zintu zyakayubununwa kuli ndiswe nzyizyesu abana besu lyoonse” (Ciibalusyo. 29:29). Tweelede kusala naa lusyomo lwesu “lwakayubununwa” ncobeni naa ndwakunungilila biyo kaluyeeme ku ciyanza cakatobela nizyakainda ziindi zya Bbaibbele.

Ambweni, mbuli mbwaakacita Paulu a Mulundu wa Mars, inga twabelesya busongo bwabantu kugwasyilila muzeezo wesu. Arthur Schopenhauer wakati, “Kunyina muzeezo, nuufubeede buti, ooyo bantu kuti bakwelelezyegwa maanu ngobatabindili kutambula kufumbwa buyo mbubawumvwida kuti ulitambwidwe.” Winston Churchill wakati “Bunji bwa bantu, aciindi cimwi mumaumi aabo, balalinontola akasimpe. Bamwi balanyansamuka, akulibbukumuna, akuvwaka kabayaa kujata maanka kubee kunyina cacitika.” George Orwell wakati, “Lino twakasawukila limwi kuya ansi cakuti, kwaamba zyili masimpe ngomulimo mutaanzi wini kubantu basongwaalide.” Orwell wakati cintu “cilizyibya” kutali “cisisilidwe.”

Mulimo wacibalo cisyoonto eeci ngwakutwiibalusya kuti tweelede kusebulula akulangisya zintu nzyotwaambilwa kuti nkasimpe, alimwi mbuli Isaac Newton mbwaakaamba naakabala Mangwalo wakati, “kakwiina kudadanyana, atucesye zintu kuti zyuubaube cinicini kusikila mpoceela... Kasimpe lyoonse keelede kujanwa munzila ngubauba, alimwi kutali mukuvwuzya zintu zipyopyonganya maanu.” Ikuti bashinshimi, Yahushua nokuba baapositolo tiibakasola kwaamba Baleza Botatwe noliba lyomwe mbubuti mbocinga eeco caba cintu ciyandika kapati? Hena balembi ba Bbaibbele, nibakali kubala zina lya Yahuwah ziindi zili 11,000, bakasyoma Yahuwah uuli muzibeela zyotatwe kakuli kwiina pe nociba ciindi comwe akataa zyeezyo zili 11,000 naakabonwa “Yahuwah” kayiminina ba Yahuwah botatwe?

Sunu bantu banji banembetele ku lusyomo luyakidwe atalaa kudonaika nkaambo lyoonse alimwi ziindi zimwi balangwawungwa munzila yakukongwa ku bakambausi, akulendekezyegwa abalupatipati, nokuba kulikumbatizya kumisela akubantu balaa mpuwo. Mbasyoonto buyo bacita bunkutwe mbuli ba Beliya. Balo bakatola ciindi kulizeeza aku “vwuntauzya mangwalo abuzuba kuti babone naa eezi zintu zyakali boobo” (Milimo 17:11). “Nkaambo kaceeci,” Luuka ulayungizya kuti, “bakaba basyomi bamasimpe” (17:12). Walo wakabalumbaizya akulombozya kulyeendelezya kwabo mukulangaula kasimpe.

mwaalumi-muyaki

Mazubaano, bantu banji balabuzyilila naa bacilaa nguzu nzi aabo bataminina kubaa “luzyibo lwamaseseke.” Bamayi balemekwa abamayi bayiisya buleza batacincauzyi lusyomo batondaika zintu zilubide mulusyomo oolo lwakali musemo wazikombelo kwamyaka 1600. Bantu bayanda “kuzyiba Leza wabo” beelede kubikkila maanu aciindi kuti bavwuntauzye mumuya wakupaila eeco ncobateelela kuti ndolusyomo. Ikuti munzila eeyi kwaba kudilimuna “lusyomo” lwakaindi, mbuli mbocikonzya kucitika ncobeni, inga kakunooyandika lwiiyo lwamu Bbaibbele lutonkomene mukuyakulula lusyomo akwaatula zisyomwa zipyopyongene eezyo zitupenzyede toonse.

Eelyo notujana kuti eeco ncitwakasyomede kutaanguna tiicakali kuzwa mu bbaibbele nanka kuba camasimpe, inga caba cintu cipa kuzwa moyo ncobeni. Aabo bazyi kabotu kwiinda muluzyalo lwa Yahuwah beelede kulibambila mumyoyo yabo kuba balanda ba bantu batyompedwe myoyo. Aabo bayandisya lwiiyo lwa Baleza, busicikolo aziyanza zya Cikombelo kwiinda mbobayanda kasimpe ka nkayubunwide Yahuwah kali mu Mangwalo alimwi batakonzyi kulibona mbobanga kabataluleme, balindila manyongwe aabageme aakubambulula lusyomo lwabo. Kwakaambwa kale kuti eelyo muntu uulubide ncobeni mukusyomeka kwakwe, eelyo namvwa kasimpe, walo ulekelalyo kulubila nokuba kulekelalyo kusyomeka. Eeci kunooli ncecinga caba cintu cakusala kuli baabo basyomeka mukuvwuntauzya akataa milazyo yokwa Yahushua a Baleza Botatwe. “Aalumbwe Yahuwah a Taata wa Mwami wesu Yahushua Messiah, walo kweendelanya abunji bwa luse lwakwe wakatupa kuti tuzyalululwe ku bulangizi buzumi kwiinda mukubuka kuzwa kubafu kwa Yahushua Messiah, kutegwa akakone lubono lutanyonyooki, alimwi lutasofweede...luyobwedwe nduwe kujulu” (1 Petulo. 1:3-4). Leza Omwe biyo, Taata. Muntu Messiah Omwe a Mulumbe wa Bulelo omwe.

Lubono luyandisi lwa Bulelo luyooba lwesu eelyo Yahushua aakuzyokela kuzyootupa buumi butakwe lufu akutubikka mu Bulelo bwakwe munyika iilenguludwe bupya yoonse. Mumuzeezo wabuJuuda ookwa Yahushua, zintu zipati zyamazuba aazya kumbele zyilikanzidwe alimwi zililibambide kale kujulu a Yahuwah. Ziyooyubununwa kumbelaa mazuba anyika, aakuzyokela Messiah kuzyookkala acuuno cabulelo bwa Isilayeli cijokolosyedwe. Eeci cisyomyo cipati cilisalazyidwe munzila ngubauba muli Mateyo 19:28. Baapositolo aabo mbaakasuwa Yahushua alimwi bakamaninide kumvwisyisya makani aa Bulelo (Mateyo. 13:51; cp. Milimo 1:3; Mateyo. 5:5; BaLoma. 4:13; Ciyubunuzyo. 5:10) bakamubuzya “mubuzyo wamamanino” uujanwa mu Milimo 1:6: “Mwami, hena aciindi eeco uyoojokolosya Bulelo kuli ba Isilayeli na?” Balo bakali kulangila bukkale bwa Bunakristu mu Bulelo buboola.

Pe ma eeci cintu cigambya nocibasikila aabo bakakomezyegwa kabalya musalo wa “kujulu” kuti mbusena buli kulaale ooko kukkala miya iitakwe mubili kuti muntu wafwa. Saa ninzi ncotutacincanyi mulaka wa “julu” akubikka wa Bulelo bwa Yahuwah buboola? Alimwi nkaambo nzi ncotutakumbatili mulazyo wa Yahushua wakuti Yahuwah Mwami ngu Simalelo omwe buyo (Maako 12:29), kutali bobile nobaba botatwe.


Eeci cibalo citali ca-WLC cakalembwa aba Keith Relf.

Twakagwisya mucibalo citaanzi mazina aabakomba mituni ngobayita Taata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo twakajokolosya mutumpango ntotulembulude akubikka mazina as Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna abalembi bamu Bbaibbele bakayoyelwa moza. Nkamu ya-WLC