|
Ito ay isang hindi-WLC na artikulo. Kapag gumagamit ng mga pinagkukunan mula sa mga labas na may-akda, kami'y naglalathala lamang ng nilalaman na may 100% pagkakatugma sa Bibliya at sa mga kasalukuyang paniniwalang biblikal. Kaya ang ganitong mga artikulo ay maaaring ituring na parang direktang galing sa WLC. Kami’y lubos na pinagpala sa paglilingkod ng maraming tagapaglingkod ni Yahuwah. Ngunit hindi namin inaabiso ang aming mga kasapi na galugarin ang iba pang gawa ng mga may-akda na ito. Ang mga gawang iyon ay hindi na namin isinama mula sa paglalathala dahil ang mga iyon ay naglalaman ng mga kamalian. Nakalulungkot, wala pa kaming nahahanap na paglilingkod na walang dungis. Kung ikaw ay nagulantang sa ilang hindi-WLC na inilathalang nilalaman [artikulo/episodyo], tandaan ang Kawikaan 4:18. Ang aming pagkakaunawa ng Kanyang patotoo ay umuusbong, sapagkat mas maraming liwanag sa ating landas. Mas itinatangi namin ang katotohanan nang higit sa buhay, at hangad ito saanman ito matatagpuan. |
Minsan sa isang panahon, ako’y isang halinhan na sesyonista. Nanatili ako sa landas na ito tungkol sa Hudyong Israel sa karamihan ng aking pansariling kamalayan na teolohikong buhay.
Ano ang ibig sabihin ko dito? Ipapaliwanag ko ang pananampalataya ng isang halinhan na sesyonista. Ito’y nangangahulugan na paniniwala na ang Hentil na ekklesia ay pinalitan ang Hudyong Israel sa pag-ibig ni Yahuwah. Sa Lumang Tipan, nagmamalasakit lamang ang Diyos sa isang munting bayan na tinawag na mga Hudyo at isang munting lupaing tinawag na Israel. Ngunit sa Bagong Tipan, nagmamalasakit ang Diyos sa buong sanlibutan, hindi lamang sa mga tao kundi sa mga lupain nito. Ngayon ang buong sanlibutan ay nasa kanyang mga kamay at ang lahat ng mga Hentil. Upang isipin na Siya ay mayroong espesyal na pagmamalasakit sa mga Hudyo ay para maglarawan ng pagkiling ni Yahuwah. Subalit sinasabi ni Pedro na si Yahuwah ay itinatakwil ang ganoong pagtatangi noong ipinahayag ng apostol na “Kinalulugdan ni Yahuwah ang sinuman” (Mga Gawa 10:35).
Ang mga halinhan na sesyonista ay naniniwala na si Yahuwah ay tunay ngang nakipagtipan sa Israel, mula pa kay Abraham (Genesis 12:1-3). Ngunit naniniwala rin sila na kapag ang karamihan ng Hudyong Israel ay bigong yakapin ang kanilang Mesias na si Yahuwah ay inilipat ang tipan sa Hentil na ekklesia, na naging Bagong Israel. Natagpuan nila ang suporta para sa paglilipat na ito ng tipan sa talinghaga ni Yahushua ng mga masasamang katiwala (Mateo 21:33-44). Ipinahiwatig ni Yahushua, sinabi rito, na ang mga katiwala ay binugbog, binato at pinatay ang mga lingkod—at pagkatapos ang anak—ng may-ari ng ubasan ay ang mga Hudyo na pumatay sa mga propeta at nagtatangkang patayin siya. Noong sinabi niya na ang may-ari ay “ipagkakatiwala niya sa ibang mga magsasaka na magbibigay sa kanya ng mga bunga sa mga takdang panahon,” ibig sabihin niya ay ang mga Hentil. Si Yahuwah, sinabi rito, na nagpapatuloy sa mga Hudyo at nagsisimula sa mga Hentil na tinanggap si Yahushua. Ang mga Hentil na ito, na sa magkakasunod na henerasyon na dadami sa ekklesia sa dakilang bilang, ay ang mga bagong may-ari ng tipan.
Dahil dito, ang halinhan na sesyonistang kwento ay patungo, ang tunay na Israel ay hindi na ang Hudyong Israel kundi ang ekklesia na tinanggap si Yahushua, binubuo ng mga Hudyo at mga Hentil. Subalit ang mga Hudyo ay isang munting minorya sa loob ng ekklesia na ito, hindi nila sinusundan si Yahushua sa isang partikular na paraang Hudyo. Pinawalang-bisa nila Yahushua at Pablo ang pagkakaiba sa pagitan ng mga Hudyo at mga Hentil; ang kautusang Hudyo ay nalagpasan ng bagong “kautusan ni Kristo” (1 Corinto 9:21) Ang mga Hudyo sa labas ng ekklesia na ito ay wala nang partikular na interes kay Yahuwah ano pa man, at ang lupain ng Israel ay wala nang higit na kahalagahan sa Gresya.
Naniwala ako sa lahat ng ito sa loob ng unang dalawa’t kalahating dekada ng aking mga matandang Kristyanong taon. Ngunit pagkatapos ay napakinggan ko ang isang gumigising na panawagan. Ito’y nagmula sa anyo ng mga mahinhin na katanungan mula sa isang tour guide sa Israel na tumutulong sa akin na pangunahan ng isang pangkat ng mga taong nagsisimba sa isang peregrinasyon doon. Noong itinuro ko ang pangkat sa mga biblikal na lugar, nilagyan ko ang aking mga komento ng halinhan na sesyonistang salaysay na inilarawan ko. Ang aking gabay na si Baruch Kvasnica ay nagmungkahi ng mga magagalang na katanungan sa akin matapos ang karamihan sa aking mga lektura at sa pribado. Nilikha niya ako na nais matutunan kung bakit tinatanong niya ang mga katanungang ito. Kaya hinanap ko ang mga aklat at mga artikulo na ipinahiwatig niya.
Matapos ang ilang taon ng pagsubaybay sa mga punlo na ito, natanto ko na nakaligtaan ko ang marami sa mga katunayang Hudyo ng parehong Tipan dahil ako’y sinanay na makaligtaan ito. Binasa ko ang Bibliya nang maingat (naisip ko) sa loob ng bente singkong taon subalit nakaligtaan ang ano nang nasa harap ng aking mata. Nakaligtaan ko ito dahil sinabi sa akin sa pagsasanay na ito’y wala rito.
Ang sipi na biglang tumalon sa pahina ay Roma 11:28-29. Sinabi ni Pablo na ang mga Hudyo na hindi tinanggap si Yahushua ay patuloy na “minamahal” ni Yahuwah “alang-alang sa kanilang mga ninuno.” Ang kanilang “pagtawag ni Yahuwah” (11:29), na magiging “liwanag ng bansa” (Isaias 42:6; 49:6) at “pagpapalain” ang “lahat ng angkan sa lupa” (Genesis 12:2-3), ay “hindi magbabago.” Sa ibang salita, ang pagtawag ni Yahuwah sa Hudyong Israel ay para maging itim ng Kanyang mata (Zacarias 2:8) sa isang paraan na wala ang ibang bayan ay hindi mababawi. Ito’y nananatili sa lugar, kahit ang karamihan sa Hudyong Israel ay patuloy na nabibigong makilala ang Mesias nito. Makabuluhan, isinusulat ni Pablo ito sa nalalapit na wakas ng kanyang karera, sa sulat na ang kanyang pinakamahinog na paglalarawan sa kahulugan ng Hudyong Israel.
Sa huli, nakita ko na ang ekklesia ay hindi tinawag na Bagong Israel sa Bagong Tipan. Ang salitang “Israel” ay ginamit nang walong beses sa Bagong Tipan. Sa bawat pagkakataon, tinutukoy nito ang mga Hudyo o ang pulitikal na Hudyo sa lupain—o ang lupain mismo.
Ngunit ano naman ang tungkol sa Galacia 6:16? Kapayapaan at kahabagan nawa ang sumakanilang lahat na lumalakad ayon sa tuntuning ito, maging sa Israel ni Yahuwah. Ang bersong ito ay karaniwang ipinaliwanag bilang isang malinaw na sanggunian sa isang Hentil o magkahalong Hudyo at Hentil na ekklesia na tinawag ni Pablo na “Israel ni Yahuwah.” Hindi ba ipinapahiwatig nito na mayroong isang ekklesia sa mga Hentil na tinatawag na Israel?
Mayroong mga problema sa pagpapaliwanag na ito. Nakakaligtaan nito ang kaibahan na ipinapakita ni Pablo sa loob ng berso sa pagitan ng dalawang uri ng mga tao. Ang unang uri ay “lahat ng lumalakad sa tuntuning ito.” Ano ang tuntunin? Sinasabi sa atin ni Pablo sa naunang berso: “Hindi na mahalaga ang pagtutuli o ang di-pagtutuli, kundi ang pagiging bagong nilalang” (Galacia 6:15). Iyong mga lumalakad sa tuntuning ito ay ang lahat ng yumakap sa pagiging bagong nilalang sa pamamagitan ni Kristo Yahushua—ang Tagapagligtas. Binasbasan sila ni Pablo: “Kapayapaan at kahabagan nawa ang sumakanilang lahat” (Galacia 6:16b).
Ngunit ang tradisyonal (halinhan na sesyonista) na pagpapaliwanag ay nakakaliligtaan ang angkat ng mga salita na ginagamit ni Pablo upang wakasan ang bersong ito: “at sa Israel ni Yahuwah” (Galacia 6:16c). Hindi lamang binasbasan ni Pablo ang mga tatanggap ng pagiging bagong nilalang kundi ang mga hindi tumanggap. At iyong mga hindi tumanggap, ay tinatawag niya na “Israel ni Yahuwah.” Sino ang mga ito? Ito’y tila malinaw: ang bahagi ng Hudyong Israel na tumatanggi na tanggapin si Yahushua bilang Mesias. Sila’y hindi naniniwala na ang isang bagong nilalang ay dumarating kay Yahushua. Ito’y nananatili sa karamihan sa mga kapatid na Hudyo ni Pablo, ang mga tao na sinasabi ni Pablo na—ilang taon ang lumipas sa Roma—ay patuloy na “minamahal ni Yahuwah” (Roma 11:28).
Mayroong isa pang posibleng pagpapaliwanag, na ginagamit ni Pablo ang isang tradisyonal na Hudyong pagbabasbas para sa layunin ng pagpapala sa parehong ekklesia at pati rin ang Israel sa labas ng ekklesia. Iyon ay, ang Galacia 6:16 ay maaaring pinaiksing anyo ng Amidah, isang panalangin na isinasagawa ng mga Hudyo nang tatlong beses sa isang araw. Ang mga Rabi ay madalas pinapaiksi ito sa paraan na kaparehong na ginagawa ni Pablo sa bersong ito. Ang mahabang anyo ng pangwakas ay ang sumusunod: “Pagkalooban ng kapayapaan, kabutihan at pagpapala, kagandahang-loob, kabaitan at kahabagan, sumasa-atin at lahat ng Israel mong bayan” (aking pagbibigay-diin). Kung si Pablo ay tunay na gumagamit ng isang pinaiksing anyo ng basbas ng Amidah, na marahil, mas malinaw na ang “Israel ni Yahuwah” ay tinutukoy ang kaparehong bayan na tinatawagan ng Amidah na “Israel mong bayan”—ang mga Hudyo. Kaya sa parehong pagbabasa ng mga ito—isa ay gumagamit ng literaryong konteksto at ang iba ay isinaalang-alang ang Amidah—ang wakas ng Galacia 6:16 ay hindi tinutukoy ang isang pinaghalong Hudyo at Hentil na ekklesia na tinawag na Israel kundi Hudyong Israel.
Tungkol sa kaparehong panahon na ito, mahigit 20 taon ang nakalipas, isang pamilyar na sipi sa Sermon sa Bundok ay kinuha ang bagong kalinawan. Hinimok ni Yahushua ang kanyang mga alagad na hindi “akalaing naparito ako upang pawalang-saysay ang Kautusan o ang sinulat ng mga propeta” (Mateo 5:17a). Naalala kong pinag-iisipan ko ang tungkol sa panahong ito na ang tradisyonal na pagpapaliwanag ni Yahushua nang harapan sa Israel ay darating siya nang ganoong tiyakan—ipawalang-saysay ang Kautusan o ang sinulat ng mga propeta—dahil siya ay naparito upang magsimula ng isang bagong relihiyon na tinawag na Kristyanismo na isang radikal na patlang mula sa Kautusan at mga Propeta ng Hudaismo.
Ngunit iginiit ni Yahushua, “Naparito ako hindi upang ipawalang-saysay kundi isakatuparan ang mga ito” (Mateo 5:17b). Nagpatuloy siya, “lumipas man ang langit at ang lupa, ni isang munting titik [iota, ang pinakamaliit na letro ng Griyegong alpabeto] o isang kudlit [ang salitang Griyego rito ay tinutukoy ang pinakamaliit na kudlit ng panulat sa Hebreo] ng Kautusan ay hindi lilipas hanggang sa maisakatuparan ang lahat ng mga bagay.”
Noong natanto ko na ang Bibliya ni Yahushua ay nasa Lumang Tipan, naging malinaw na si Yahushua ay tinutukoy ang Torah nang pinakatiyakan, at marahil sa nalalabi ng Lumang Tipan rin. Palagi kong naiisip na tanging ang moral na bahagi ng kautusan ng Lumang Tipan lamang ay ang mayroong anumang kahalagahan para sa mga Kristyano. Ngunit ngayon ay tila si Yahushua ay sinasalita ang bawat bahagi ng Torah (ang Pentateuch), at hindi lamang ang mga moral na kautusan nito. Hindi ako sigurado kung paano ang ibang bahaging iyon ay maaaring iangkop sa Kristyanong buhay, ngunit ngayon ay tila malinaw na si Yahushua ay mas malapit na konektado sa Hudaismo sa kanyang panahon kaysa sa nauna kong naisip.
Bago ang gumigising na panawagang ito, kinuha ko ang mga mababangis na pagtuligsa ni Yahushua sa mga Pariseo sa Mateo 23 bilang isang tanda ng paghihiwalay ni Yahushua sa Hudaismo. Subalit pagkatapos ay nagsimula akong basahin nang mas malawak at para makita na isang dumaraming bilang ng mga iskolar ay nakikilala ang iba’t ibang paaralan ng mga Pariseo. Hindi lahat ng mga Pariseo ay magkakatulad. Ang ilan gaya ni Jose ng Arimatea ay nahikayat kay Yahushua at hinangad na ipagtanggol siya (Lucas 13:31), habang ang iba ay pagalit na itinataguyod ang masamang pamumuno sa templo na pangunahin na Saduceo—hindi Pariseo. Matagal na bago niya simulang sundin si Yahushua, sinabi ni Pablo “Ako’y isang Pariseo” (Mga Gawa 23:6). Hindi siya dumistansya mula sa mga Pariseikong paniniwala.
Nagulat ako nang makita na si Yahushua ay hindi rin. Sa pagsisimula ng kanyang pagtuligsa laban sa mga Pariseo sa Mateo 23, siya ay (nakakagulat na) ginamit ang hindi lang isa kundi dalawang pandiwa upang himukin ang kanyang mga tagasunod na sumunod sa mga Pariseikong pagtuturo! Gayong nalalaman nating lahat, nagbabala siya sa kanyang mga alagad na huwag gagawin “ang kanilang mga ginagawa, sapagkat iba ang kanilang ginagawa sa kanilang sinasabi” (Mateo 23:3b). Ngunit bago ito ay hinikayat niya sa kanila na “inyong isagawa at sundin ang lahat ng mga sinasabi nila sa inyo” (Mateo 23:3a).
Ako’y nakatayo sa mga nalalabi ng ikatlong siglo na sinagoga sa Capernaum, malapit sa napakagandang baybayin ng Dagat ng Galilea, noong si Baruch ay unang ipinakita ito sa akin. Hindi ako makapaniwala sa nakita ng aking mata. O, mas makatotohanan, nagtaka ako kung paano ko ito nakaligtaan sa loob ng ilang dekada.
Dagat ng Galilea1
Matapos ang pagtuklas na ito, ang talinghaga ng mga masasamang katiwala ay umayos nang lubos na kakaiba. Nagsimula akong makita na ang mga tagapagbalita na pinalo at pinatay ng mga masasamang katiwala ay mga Hudyong propeta. At ang mga bagong katiwala na papalit sa mga masasamang katiwala ay hindi mga Hentil kundi mga (Hudyong) apostol na itinayo ni Yahushua upang muling buuin ang 12 tribo ng Israel (Mateo 19:28).
Kaya si Yahuwah, nagsimula akong matanto, ay hindi pa tapos sa Hudyong Israel. Bagama’t karamihan sa kanila ay hindi dumating lulan ng bagong mesianikong proyekto, ang tipan ni Yahuwah sa kanila ay nananatili. Ang kamay ni Yahuwah ay nananatili sa kanila. At tayong mga Hentil na Kristyano ay matatanto iyon, at titigil sa pag-angkin na tayo ang bagong Israel para kay Yahuwah na tinanggihan ang hindi mesianikong Israel.
Mayroong isa pang piraso nito na kailangang muling suriin. Ang orihinal na tipan ni Yahuwah kay Abraham ay naglalaman ng dalawang pangako. Nais Niyang bigyan si Abraham ng dalawang kaloob—mga anak at isang lupain (Genesis 12:1-10; 13:15; 15:1-21; 17:1-8). Ang pangako ng dalawang kaloob na ito ay inulit nang daan-daang beses sa Hebreong Bibliya. Sa katunayan, ang pangako ng lupain ay paulit-ulit nang tahasan at pahiwatig nang isang libong beses sa mga kasulatang iyon. Ang kaloob ng lupain ay lumalabas rin sa Bagong Tipan, sa kabila ng mga angkin na salungat sa mga hindi mabilang na Kristyanong iskolar. Halimbawa, ang apostol na si Pablo, na nakagawiang sinabi na ipagsawalang-kibo ang pangako ng lupain, tunay na sinisipi ito sa panahon ng kanyang talumpati sa “Mga Israelita, at kayong may takot kay Yahuwah” sa sinagoga sa Antioquia ng Pisidia: “Nang malipol na niya ang pitong bansa sa lupain ng Canaan ay ipinamana [ni Yahuwah] sa [Israel] ang lupain” (Mga Gawa 13:19).
Bakit napakaraming iskolar ay nakaligtaan ito at iba pang mga sanggunian ng Bagong Tipan sa lupain? Ipinasa ko na nakaligtaan namin ang nagpapatuloy na kahalagahan ng lupain sa Bagong Tipan dahil sa kaparehong suliranin na nabanggit ko na–kami’y sinanay na makaligtaan ito. Tinanggap namin ang katha na ang Lumang Tipan ay isasaalang-alang, matapos ang unang labing-isang kabanata nito, tanging sa isang partikular na bayan at isang partikular na lupain, at ang Bagong Tipan ay sinasaliwa ang makitid at munting tampulan na iyon sa isang bagong alagata para sa pangkalahatan, ang buong sanlibutan. Si Yahushua at ang mga apostol ay ipinamahagi sa ganoong etnikong kakitiran, sinabi nito, at ginawang malinaw na ang Kaharian ngayon ay ang buong sanlibutan kung saan ang munting lupain ng Israel ay hindi na mahalaga.
Isa pang dahilan kaya tayong mga Kristyano ay nakaligtaan ang lupain sa Bagong Tipan ay nakaligtaan natin ang dakilang tampulan sa lupain sa Lumang Tipan. Karamihan sa atin ay nalalaman na ang isang pangunahing tema sa Tanach, marahil ang nangingibabaw na tema, ay ang tipan. Ngunit kakaunti ang nakakakilala na 70% ng panahon noong ang tipan ay nabanggit sa Hebreong Bibliya, ito’y tahasang nakadugtong sa pangako ng lupain. Ito ay isang dahilan kung bakit ang mga Hudyong iskolar at rabi ay isinulat sa Dabru Emet (2002), isang Hudyong pahayag “sa mga Kristyano at Kristyanismo,” na ang lupain ng Israel ay ang “pisikal na sentro” ng tipan. Ngunit ito rin ay dahil sa lubos na kasaganaan ng mga sanggunian sa Tanach sa lupaing ipinangako: ito’y lumilitaw nang higit pa sa isang libong beses. Sapagkat ng mga patnugot ng Dictionary of Biblical Imagery ay inilagay ito, “naghahangad para sa lupain” ay mas matatag sa Lumang Tipan kaysa sa anumang bagay maliban kay Yahuwah. Ito nga, partikular sa Torah. Nagsulat si Gerhard von Rad noong kalahating siglo ang lumipas, “Sa lahat ng mga pangakong ginawa para sa mga patnyarka, ang lupain ay ang pinakabantog at tiyakan.”
Isa pang dagdag na dahilan kaya nawala namin ang teolohikong kahulugan ng lupain ay hilig nating ipalagay na hindi na ito mahalaga ngayon, at ang pagpapalagay na ito ay nagdulot sa atin na makaligtaan ang mga lugar kung saan ang Bagong Tipan ay nagpapahiwatig na nananatiling ito nga. Halimbawa, noong si Yahushua ay pahiwatig na ipinangako sa Mga Gawa 1:6 na siya ay “muling itatayo ang Kaharian sa Israel,” sinabi niya rin sa mga alagad na ang Ama ay “itinakda ng Ama ang mga oras at mga panahon sa pamamagitan ng sariling awtoridad” para sa mga bagay gaya nito (Mga Gawa 1:7). Sa isa pang okasyon, nagsalita si Yahushua tungkol sa panahon kung kailan ang mga nananahan sa Jerusalem ay sasalubungin siya (Lucas 13:35). Nagsulat si Pablo sa Roma 11:29 na ang “mga kaloob” ni Yahuwah sa Israel ay hindi mababawi, at para sa mga Helenistikong Hudyo gaya nila Philo, Josephus, at Ezekiel ang Tragedian, ang pangunahing “kaloob” ni Yahuwah sa Israel ay ang lupain. Ito ang pangunahing sanggunian para sa “kaloob” sa lahat ng Tanach, at mapagtatalunan, kay Pablo rin. Isinulat ni Robert Wilken sa The Land Called Holy na ang mga maagang Kristyano ay ipinaliwanag ang mga ito at ibang sipi (gaya ng anghel na nagsasalaysay kay Maria na si Yahuwah ay ipagkakaloob kay Yahushua “ang trono ni David” at mamamahala si Yahushua “sa tahanan ni Jacob magpakailanman”) bilang mga indikasyon ng panghinaharap na “muling pagpapapanumbalik at pagtatatag ng isang kaharian sa Jerusalem.”
Ang mga maagang Kristyano na ito ba ay walang muwang na naisip na si Yahushua ay mayroong anumang pagsasaalang-alang para sa Israel bilang isang natatanging lupain? Hindi ba ginawang malinaw ni Yahushua sa kanyang Mapalad na ang kanyang tampulan ay nasa buong daigdig at hindi lang sa lupain ng Israel: “Pinagpala ang mga mapagpakumbaba, sapagkat mamanahin nila ang daigdig.” Si Mateo ay isinasalin tungo sa bersyong Griyego ng Awit 37:11, kung saan ang Hebreong erets ay tinutukoy ang lupain ng Israel. Sa katunayan, apat na iba pang berso sa Awit 37 ay inulit ang pariralang “mamanahin ang lupain,” na malinaw na kahulugan ng lupain ng Israel. Ang implikasyon ay ang mga alagad ni Yahushua ay magagawang tangkilikin ang lupain ng Israel (kung hindi namumuhay rito) sa palingenesia o “pagpapanibago ng lahat ng bagay” na nahulaan ni Yahushua (Mateo 19:28).
Si Pedro rin ay tila tumatanaw sa isang espesyal na hinaharap para sa lupain ng Israel. Sa kanyang ikalawang talumpati sa Jerusalem matapos ang himala ng Pentecostes, sinalita niya ang isang panghinaharap na apokatastasis o pagpapanumbalik na darating (Mga Gawa 3:21). Ito ay ang salitang Griyego na ginamit sa Septuagint—na si Pedro marahil ay pamilyar—para sa panghinaharap na pagbabalik ng mga Hudyo mula sa iba’t ibang panig ng daigdig tungo sa lupain ng Israel upang muling itatag ang isang bansang Hudyo. Malinaw na hindi naisip ni Pedro na ang pagbabalik ng mga ipinatapon sa Babilonya sa pagtatapos ng ikaanim na siglo BC ay natupad ang lahat ng mga propesiya ng isang panghinaharap na pandaigdigang pagbabalik sa lupain.
Ang may-akda ng aklat ng Pahayag ay isa pang saksi sa isang hinaharap para sa lupain. Isinulat niya na ang dalawang saksi ay papatayin sa Jerusalem (11:8) at ang labanan ng Armageddon ay sa isang lambak sa Hilagang Israel (16:16). Ang binagong lupa ay bababa hindi bilang Bagong Roma o Bagong Alexandria kundi Bagong Jerusalem (21:2). Ang labing-dalawang tarangkahan nito ay may nakasulat na mga pangalan ng labing-dalawang tribo ng mga anak ng Israel (21:12), na ang pagbabanggit ay nagpapaalala sa mga mambabasa ng kanilang buhay at gawa sa lupain.
Ang ilan ay maaaring tanggapin ang lahat ng aking isinulat sa ngayon ngunit tungo sa ebanghelyo ni Juan, malamang ang pinakabagong piraso ng literaturang Bagong Tipan, para sa ebidensya na ang huling pangunahing teologo ng Bagong Tipan ay iniugnay ang lahat ng mga lokal na sanggunian na ito sa Israel. Kung tutuusin, sila’y magtatalo, sinabi ni Yahushua sa mga Hudean na ang kanyang katawan ay magiging bagong templo (Juan 2:21) at sinabi sa babaeng Samaritano na ang tunay na pagsamba ay hindi na limitado sa Jerusalem kundi saanman na hangga’t ito ay nasa “espiritu at katotohanan” (Juan 4:21-23).
Ngunit si Richard Hays ay hindi lubos na sigurado na ang bagong pagsamba na ito ay ganap na pinapawi ang pagsamba sa Jerusalem. Sa Reading Backwards, inilista niya na sa talaan ni Marcos ay sinisipi ni Yahushua ang hula ni Isaias na ang templo ay magiging “bahay-dalanginan ng lahat ng bansa” (Marcos 11:17; Isaias 56:7). Ibig sabihin nito, para kay Hays, na sumasang-ayon si Yahushua sa bersyon ni Isaias ng “isang eskatolohiyang pinanumbalik na Jerusalem” kung saan ang mga banyaga ay darating sa banal na bundok ni Yahuwah upang sumama sa “mga pinalayas ng Israel” na tinipon ni Yahuwah rito. Hindi inisip ni Hays na ang angkin ni Yahushua tungkol sa kanyang katawan bilang bagong templo ay halinhan na sesyonista—na ang ekklesia ay pinalitan ang Israel—o ang angkin na ito ay “kaaway sa pagpapatuloy sa Israel.” Nais kong dagdagan, ayon kay Mateo, naniwala si Yahushua na si Yahuwah ay “nananahan” sa templo (23:21). Sa ibang salita, maaari nating isipin ang templo sa dalawang paraan, bilang isang tahanan ni Yahuwah at bilang isang simbulo ng paraan na ang katawan ni Yahushua ay magiging tahanan ni Yahuwah. Ang tunay na pagsamba sa eskaton ay magiging bawat lugar kung saan mayroong pagsamba sa “espiritu at katotohanan,” at sa katapusan ng mga araw ay magiging sentro sa Jerusalem. Ang dalawang saksi ay mamamatay rito (Pahayag 11:8); ang 144,000 ay tatayo sa Bundok Sion (Pahayag 14:1); ang Gog at Magog ay papaligiran ang mga hinirang rito (Pahayag 20:9); at ang bagong lupa ay nakasentro rito (Pahayag 21:10; 11:2).
Ako’y nakipagtalo na ang lupain ng Israel ay teolohikong mahalaga para sa mga may-akda ng Bagong Tipan, hindi dahil sa nakaraang kasaysayan nito kundi sa nagpapatuloy na papel nito sa kasaysayan ng pagkatubos. Ito syempre ay nagsusumamo ng katanungan ng 1948: Ang pagkakatatag ba ng estado ng Israel ay isang bahagi ng nahulaang kasaysayan? Ito ba ay bahagi ng anong ibig sabihin nila Jeremias, Ezekiel, at ibang propeta sa kanilang prediksyon na ang mga Hudyo ay babalik sa lupain mula sa lahat ng sulok ng daigdig? Ibig sabihin ba nito na ang napakalaking pagtitipon ng mga Hudyo sa lupain noong ika-19 na siglo at pagkatapos ang kanilang organisasyon ng isang protektibong estado ay marahil bahagi ng katuparan ng hindi lamang mga propesiya ng Lumang Tipan kundi ng apostolikong pag-asa rin ng isang panahon ng palingenesia at apokatastasis?
Maraming Kristyano ang hindi na nais tumungo nang ganoong kalayo. Sila’y kusang-loob na sasabihin na si Yahuwah ay nakatuon sa bayan ng Israel ngunit maingat sa pagdudugtong ng kanilang modernong pagbabalik sa mga biblikal na pag-asa. Sila’y natatakot na ito ay maaaring magpahiwatig ng kakulangan ng simpatya para sa pagdurusa ng mga Palestino o mga Palestinong angkin para sa kanilang sariling estado. Ang ilan ay kusang-loob na sasabihin na ang 1948 ay maaaring kumatawan sa mapalad na pagmamalasakit ni Yahuwah para sa kanyang katipan na bayan subalit ang pagkakatatag ng estado ng Israel ay kinulang sa katuparan ng biblikal na propesiya.
Ang aking tugon ay ilang ulit. Una, walang dahilan para sa mga Kristyano na hindi maaaring itaguyod ang mga lehitimong Palestinong layunin para sa katarungan at pagkakaroon ng estado, at sa kaparehong panahon, makikita ang pagkakatatag ng pulitikal na Hudyo bilang isang bahagyang katuparan ng biblikal na propesiya. Ang pamahalaang Israeli ay nag-alok ng isang dalawahang estadong solusyon nang ilang beses sa Palestinong pamumuno. Hindi mahalaga kung ano ang iisipin natin sa katarungan o katapatan ng mga alok na iyon. Anong mahalaga ay ang estadong Hudyo mismo ay nakatuon nang hayagan sa pagiging estado ng Palestino kaya maging ang estadong Zionista ay hindi nakikita ang mga angkin nito upang hadlangan ang malayang Palestinong pamumuno. Hindi rin dapat isipin ng mga Kristyano na ang isang eskatolohikong pagkakaunawa ng 1948 ay hinahadlangan ang karapatan ng Palestino sa lupain at pagiging estado.
Ikalawa, upang ihiwalay ang bayan ng Israel mula sa pulitika nito ay hindi likas at mapanganib. Imposible na kumalas ang mga tao mula sa pulitikal na estado nito, lalo na kung ang pulitikal na anyo nito ay malayang pinili, gaya sa kaso ng kasalukuyang Israel. Ito nang lahat kaya kapag ang estado ay ipinagtatanggol ang nakipagtipan na bayan ng Israel mula sa mga karatig-bayan nito na taimtim sa pagkalipol nila.
Ngunit ito ba ang pulitikal na pagpapatatag ng bayan noong 1948 ay isa lamang tanda ng mapalad na proteksyon ni Yahuwah sa Kanyang bayan at hindi isang pagkakataon ng propetikong katuparan? Ang kasalukuyang estado ay nagresulta mula sa isang napakalaking pagtitipon ng mga Hudyo mula sa iba’t ibang bahagi ng daigdig sa loob ng dalawang siglo. Palaging mayroong Hudyo na namumuhay sa lupain—sa loob ng mahigit tatlong libong taon—ngunit itong huling pagbabalik ay hindi pa nagaganap mula noon. Sa isang kataka-takang paraan, ito’y umaangkop sa mga hula ng mga propeta ng Israel at ang mga pag-asa ng mga may-akda ng Bagong Tipan. Bakit napakahirap sabihin na ang isa ay konektado sa iba?
Ang pagsasaalang-alang para sa mga taga-Palestino ay kasagutan para sa ilan. Ngunit tulad ng ipinahiwatig ko, maaari tayong umintindi sa mga Palestino nang hindi tinatanggihan ang propetikong katuparan (kahit papaano sa bahagi) hanggang sa huling pagbabalik. Ang ibang mga Kristyanong sumisiyasat ay tinanggihan ang katuparan dahil sa mga nagpapatuloy na suliranin at mga kawalan ng katarungan, at anong tila sekularismo sa maraming sektor ng madla. Ang mga suliraning ito, idinagdag sa walang katapusang tunggalian sa mga Palestino, ginagawang imposible na sabihin ang kasalukuyang Israel ay naugnay sa biblikal na Israel.
Kailangan nating alalahanin kung ano tayong mga Kristyano ang sasabihin tungkol sa atin at Ekklesia. Tayo ang Katawan ni Kristo, sinasabi natin, sa kabila ng ating malalim na pagkakabukod, moral na kasalanan, at mga teolohikong huwad na pananalig. Sa lahat ng mga hindi pangkaraniwang batik at kulubot, masasabi narin na tayo’y patuloy na isang bayan ni Yahuwah, nahulaan sa buong Lumang Tipan. Sa ibang salita, sinasanay natin ang propetiko at eskatolohikong karidad tungkol sa ating sarili. Bakit natatagpuan natin ito nang napakahirap na gawin ang kapareho para sa Hinirang na Bayan ni Yahuwah at kanilang pulitika, na maging ang mga sekularista ay inamin na mala-himala na isinilang?
At saka, ang pangitain ni Ezekiel ng tuyong kalansay (kabanata 37) ay, sapagkat karamihan sa mga iskolar ay sinasang-ayunan, tungkol sa pagbabalik ng bayan ng Israel sa lupain. Ngunit ito’y nagpapatuloy sa mga yugto: una ay ang salita ni Yahuwah ay dumarating sa mga tuyong kalansay, susundan ng dagundong, at pagkatapos ang mga buto ay magsasama sa pagbuo. Matapos nito ay darating ang litid, at laman. Sa huli, sila’y tatayo.
Ang ikalawang kapansin-pansing aspeto ng propesiyang ito ay ang espiritwal na pagpapanibago ay darating matapos ang pagbabalik sa lupain. Sa Ezekiel 37:12, sinasabi ni Yahuwah na ibabalik Niya ang bayan ng Israel sa lupain, at pagkatapos sa berso 14 ay nangako Siya na ilalagay Niya ang Kanyang Espiritu sa loob ng Israel. Sa huli ng bersong iyon ay sinasabi niya na “ilalagay kayo sa inyong sariling lupain,” at “pagkatapos ay inyong mangalalaman na akong PANGINOON.”
Sa ibang salita, hindi dapat tayo magulantang kung ang katuparan ng propesiya tungkol sa pagbabalik ng Israel sa lupain nito at ang espiritwal na pagpapanibago ay nagpapatuloy sa mga yugto at hindi sabay-sabay.
Para mga Kristyanong kritiko na inaangkin na makita ang pangunahin na sekular na Israel, ilan sa mga kaibigan kong Israeli ay sinasabi na ang mga Israeli mula sa itaas hanggang ibaba ng kalipunan ay bumabalik sa Diyos ng Israel at ang pagpapanibago na ito ay hindi nakikita sa medya.
Upang maniwala na ang kasalukuyang pagbabalik ng nakipagtipan na bayan sa kanilang lupain, sa ilalim ng proteksyon ng isang estado, ay malabo at may kinikilingan—ngunit totoo—ang katuparan ng propesiya ay hindi nangangailangan ng paniniwala na ito ang huling estado o panghuling layunin ng biblikal na propesiya. Hindi sa isang pakikipagsapalaran. Ito’y maaaring isa lamang sa isang serye ng mga kaganapan na binubuo ng isang mahabang arko ng katuparan ng propetiko at apostolikong pag-asa. Ngunit ito ay para maniwala na si Yahuwah ay patuloy na gumagawa sa katubusan ng sanlibutan at hindi lahat ng mga biblikal na propesiya ay natupad na. Kung tutuusin, ang mga bansa ay hindi pa pinanibago, sapagkat ang Kasulatan ay nagpapahiwatig na magaganap pa lang ito. Ang aklat ng Pahayag ay nahulaan ang isang panghinaharap na daigdig ng mga hinirang na tila pinanatili ang mga katangian ng kanilang “mga bayan at mga wika” (7:9), at ang dahon mula sa puno ng buhay ay magdadala ng paggaling na hindi lamang upang hindi ibukod ang mga indibidwal kundi “sa mga bansa” (22:2). Ayon kay Jean Daniélou, ang biblikal na propesiya “ay ang pag-aanunsyo ng katunayan na, sa kawakasan ng panahon, matutupad ni Yahuwah ang mga gawa na nananatiling mas dakila kaysa sa nakaraan.” Marahil sa mga pinakamahalagang gawa na iyon ay ang muling pagpapanumbalik ng Israel bilang isang unang bunga ng eskatolohikong pagpapanibago ng mga bansa.
Ito ay isang hindi-WLC na artikulo ni Gerry McDermott.
1 Larawan: https://i1.wp.com/www.drivethruhistory.com/wp-content/uploads/2016/09/Sea-of-Galilee.jpg?fit=1500%2C884&ssl=1
Tinanggal namin mula sa orihinal na artikulo ang lahat ng mga paganong pangalan at titulo ng Ama at Anak, at pinalitan ang mga ito ng mga orihinal na pangalan. Dagdag pa, ibinalik namin sa mga siniping Kasulatan ang pangalan ng Ama at Anak, sapagkat ang mga ito ay orihinal na isinulat ng mga napukaw na may-akda ng Bibliya. -Pangkat ng WLC