Print

Ikkalenda lya Mulengi

Koibaluka buzuba bwa Nsabata, kuti ubusetekanye. Mazuba aali cisambomwe weelede kubeleka, akucita milimo yako yoonse: Pele Buzuba bwa Ciloba ni Nsabata... (Kulonga 20:8)

Kubantu bayanda kutobela milawo ya Bbaibbele mubuzyo ngwakuti,“Mbubuli buzuba butaanzi?” Kufumbwa buzuba mpootalikila kubala bulasikila kubala aciloba pele ino mpali aatalikilwa young boy holding up seven fingerskubala? Mbuti mbonga wazyiba Buzuba bwa Ciloba bwamasimpe? Mulengi walo wakabamba mvwiki ngweenya nguwaabamba mwezi oomo mwaakaibikka mvwiki eeyo.

Ikkalenda lyaku Malengelo litalikila a Buzuba bwa Mwezi Mupya, butobelwa a mvwiki zyone zikkwene. Imwi aimwi mvwiki ijisi mazuba aakubeleka aali cisambomwe aBuzuba bwa Nsabata bwa kulyookezya.

Kumatalikilo, Mulengi wakabamba zuba lyalo mubweende bwalyo antoomwe amwezi kalipima ciindi.

“Akube mimuni mumulengalenga wajulu kuti yaandaanye buzuba kuzwa kubusiku; alimwi ayibe zitondezyo, zyambungano [zyabupaizi], ya mazuba, amyaka:...Mimuni yobile [yakabikkwa]... Mumulengalenga wajulu... kuti yeendelezye buzuba abusiku.” (Matalikilo 1:14, 16-18)

Ciindi cikonzya biyo kupimwa kwiinda mubweende bwazintu. Kweenda kwazuba nkokupima buzuba. Mumazuba aali myaanda yotatwe, izuba anyika zilapiluka mpuzyaatalikila kweenda. Ooyu ngo Mwezi omwe wa Bweende bwa Zuba. Mazuba aali makumi obile afuka aakweenda kwa mwezi ngaapima mwezi, aawo mpaatalikilwa kubala mwezi. Myezi ili kkumi ayibili akwiinda akati omwe ilaa ciindi cilamfu mbuli ca mwaka omwe uutobezya zuba.

 Kuli nzila zyakubala myezi zyotatwe zitobezya zuba amwezi:

  1. Kutobezya Zuba: kupima ciindi kutobezya bweende bwazuba anyika.

    Kkalenda litobezya zuba libelesya zuba lyalikke mukupima bulamfu bwamwaka. Myezi yiimpene bulamfu tiiyendelani azilengwe. Akkalenda lina Gregory litobezya Zuba, mvwiki zilatobelana cakutasotoka. Nobuba buzuba buyungizigwa ,mumyaka yone, tabunyonganyi kutobelana kwa mvwiki zyakkalenda eeli.

  2. Kutobezya Mwezi: Kupima ciindi kutobezya kuzinguluka kwa mwezi.

    Makkalenda atobezya Mwezi ajatilide akuzinguluka kwa mwezi. Myezi, iitalikila eeliya mwezi mupya walibonya mbuli kapapa, ilatobelana cakutasotoka akutabikkila maanu ku Mwaka utobezya zuba. Nkaambo kakuti myezi ili kkumi ayibili ilalezya kweelana a Mwaka uutobezya zuba kwamazuba aali kkumi abumwi, Myezi itobezya mwezi ilaselelaselela muzibeela zyamwaka.

  3. Kutobezya Mwezi aZuba: Myezi iitobezya mwezi ilijatene aMwaka uutobezya Zuba.

    Izuba amwezi kazibelekela antoomwe nzyezipima kkalenda litobezya Mwezi aZuba. Myezi ilabambululwa kuti yeelane a Mwaka wa Zuba kwiinda mukuyungizya mwezi wakkumi ayitatu ziindi zili ciloba mumyaka ili kkumi afuka. Mulongo wamvwiki ulainduluka kutalika a Mwezi Mupya uli oonse. Mwezi umwi aumwi ujisi mvwiki zikkwene zyone.

Kklalenda lyakabikkwa ku Malengelo ndikkalenda litobezya Mwezi aZuba. Ndekkalenda liinda kulondoka mukubamba akupima ciindi atalaa nzila zyoonse zyakubamba ciindi.

Mu Mangwalo, mwezi uli oonse utalikila abuzuba bwakusekelela akukomba: Buzuba bwa Mwezi Mupya. Nkaambo kakuti oobo buzuba, mbuzuba bwakukomba, tabweelede kubalilwa akataa mazuba aakubeleka aali cisambomwe mumvwiki yamwezi yakutaanguna. Buzuba bwa Mwezi Mupya bulasika mafumofumo mataanzi kutobela mwezi azuba kaziimpene kale. Mazuba aali cisambomwe asolweda Buzuba bwa Ciloba bwa Nsabata, muli bwalusele mumwezi ooyo. Mvwiki zyotatwe zilatobela akumanina muli bwa makumi obile afuka. Kwiinda mukupima akubala mazuba aasikila kuli bwa makumi obile afuka, ciindi liimpana zuba amwezi inga cazyibigwa kutegwa muntu akonzye kuzyiba kuti ooyo mwezi ulaa mazuba aali makumi obile afuka naa makumi otatwe. Taakwe mwezi ulaa mazuba aainda amakumi otatwe.

Creator's Luni-Solar CalendarIkkalenda lyamwezi azuba  lyamasimpe ndiubauba kubelesya kapati cakuti nabani inga wakonzya kulibelesya.

Mazuba aamvwiki lyoonse awida mumazuba ngeenya aamwezi. Lyoonse nokwaambwa Buzuba bwa Nsabata muli bwa Ciloba mu Mangwalo, Busikila muli bwa Lusele, bwa kkumi awosanwe, bwa makumi obile awobile, amuli bwa makumi obile afuka bwa mwezi.

Mangwalo aamba kuti mwezi wakalengelwa cigaminina kupimya ziindi zyakukomba .

“Wakabikka [wakalenga] mwezi kuti utondezye ziindi zyakukomba.” Intembauzyo 104:19

Mvwiki ya Malengelo yakamanina mukulyookezya mu Buzuba bwa Nsabata . Mu Kulonga 31 twaambilwa kuti Nsabata yeelede kubambwa mumisela yoonse.

“Ncobeni Nsabata Zyangu mweelede kuzibamba: nkaambo ncitondezyo akataa Ndime andinywe mumisela yenu yoonse; kutegwa muzyibe kuti Ndime … [Mulengi] uumusetekanya.” Kulonga 31:13

Buzuba bwa Nsabata Mulengi waabubambila kuti bube citondezyo cakusyomeka akataa Nguwe abantu Bakwe. Sinkondo, Lusifa, wakacinca kkalenda lya mfulumende a akubba bukombi bweelela  Mulengi. Kwiinda muzilengwa zyabantu amanjezyeezya, Lusifa wakabunganya nyika antoomwe mukubelesya kkalenda litobela zuba lilikke lilaa mvwiki zitobelana cakutasotoka. Buzuba nakomba  muntu nceciyubununa kuti nguni ngwakomba. Boonse babelesya kkalenda litobela zuba lilikke biyo mukupima mazuba aakukomba tabakubwene kuti bapa kukomba akusyomezya kwabo kuli Silweeno mupati.

Aabo bayanda kutondezya kusyomeka kwabo ku Mulengi, bakomba Nguwe mubuzuba Mbwaakabikka. Kuti kujanwe buzuba bwini bwakukomba, Kkalenda litobela Mwezi- azuba antoomwe lyaabikkwa ku Malengeleo lyeelede kubelesyegwa.

Mangwalo ayubununa kuti kkalenda liyoobelesyegwa mubukombi lyoonse akutamani linoyeeme a Mwezi Mupya:

“Alimwi ciyoocitika kuti, kuzwa ku Mwezi Mupya akusikila kuli umwi, kuzwa ku Nsabata yomwe kusikila kuli imwi, nyama zyoonse ziyooboola kuzyookomba kunembo Lyangu...” Izaya 66:23

Ino nguni ngokomba? Nguni ngopeda kulemekezya kwako? Ikkalenda ndyobelesya kupima ciindi cakukomba  ndeliyubununa leza ngokomba.