Print

Kukankaminwa: Kutondezya Mulongo wa Mvwiki Uuzinguluka Lyoonse Mbuutaluleme

Cishinshimi ca “Mvwiki zyili makumi ciloba” cokwa Daniele ncishinshimi cimwi cilaa mpuwo akataa zishinshimi zyoonse zyili Mumangwalo, nkaambo citondezya myaka iini yakubbapatizyigwa akukankaminwa kwa Mufutuli kakwiina kuleyaleya mumbali. Cuusisya ncakuti, bantu banji tabaciteeleli kabotu nokuba kucipandulula munzila iilubide ,1 nkaambo eeci cishinshimi cilaa makani malemu ncobeni. Pele kulangisya cishinshimi cokwa Daniele “camvwiki zyili makumi ciloba”, citutondezya kuti “Kukankaminwa muli Bwasanu” amuzeezo wakuti mvwiki yamazubaano ilazinguluka lyoonse kakwiina kuyozya kuzwa kumalengelo aanyika, tuuli muzeezo uululeme pe!

 

Cishinshimi ca Mvwiki zili makkumi ciloba (Daniele 9:24-27)

Mucibalo cafuka cabbuku lyokwa Daniele, tulakonzya kujana mushinshimi kakombelezya Yahuwah lwakwe kuti ayengelele munzi wa Jelusalema abana ba Isilayeli aabo bakali mubuzike, nkaambo wakazwaa kutambula cilengaano ciyoosya eeco ncaatakaninga zyiba kuti ciiminina nzi coonse antoomwe. Eelyo naakacili kupaila Daniele, mungele wakalibonya kuli nguwe akutalika kumupandulwida kuzwa mubbunga lyamakani aazintu zyoonse ziyootola busena kabutaninga salazyigwa busena busalalisya bwakujulu 2. Oobu mbupanduluzi bulatusalazyila kakwiina kudonaika nkaambo busanganizya myaka iini eelyo Yahushua naaka bbapatizyigwa akukankaminwa aciciingano. Gabuliyeli wakatalisya boobu kupandulwida Daniele:

“Mvwiki zyili makumi ciloba zyabalilwa kubantu bako amunzi uusalala, kuti kumane kukosola mulawo, akuzimaanya zinyonyoono, akuleta lumvwano akaambo kacibi, akuleta bululami buteeli, akujala cilengaano acishinshimi, akunanika Busena Busalalisya”. (Daniele 9:24)

Aawa, Ijulu litusalazyila kuti kuli mvwiki zyacishinshimi zyili makumi ciloba eezyo zyakabalilwa bantu baciindi ca Daniele (Bama Juuda) amunzi uusalala (wa Jelusalema), muciindi oomo nikwakeelede kumanizyigwa kucitwa zyintu eezyi:

  1. Kumanizya kusotoka mulawo
  2. Kumanizya zinyonyoono
  3. Kuletela lumvwano aawo aakali cibi
  4. Kuleta bululami buteeli
  5. Kujala cilengaano acishinshimi
  6. Kunanika Busena Busalalisya

Katutana unka kuya kumbele, ncintu ceelede kuti tumvwisisye mweelwe wabulamfu bwamvwiki yacishinshimi. Eelyo notuvwuntauzya cishinshimi, lyoonse swebo tweelede kulekela Bbaibbele lwalyo kuti litupandulwide ncolyaamba. Yahuwah wakatupa Mujwi Lyakwe bupanduluzi bwacitondezyo cili coonse eeco ncobabelesya bashinshimi mubupanduluzi nanka kupa milumbe. Mu Mangwalo, buzuba bomwe bwacishinshimi buleelene a = mwaka uukkwene omwe.

. . . Ime ndalazyika ali nduwe buzuba bomwe kabwiiminina mwaka omwe. (Ezekiya 4:6)

Mbweenya mbuli mazuba nimwaali kubolyonga sokwe munyika, mazuba aali makumi one, bomwe buzuba bwiiminina mwaka omwe, mbweenya mbomuyoosubulilwa zinyonyoono zyenu. . . (Langa Myeelwe 14:34.)

Kuzwa mukampango aaka, swebo tweelede kumanizya kwaamba kuti:

 

Lino atuye kumbele mukampango katobela mucishinshimi. Mukampango 25, Gabuliyeli utalika kupandulula makani manjaanji mbuli mbokweelede kubalwa akuganta ciindi cazintu eezyo ziyootola busena mumvwiki zyacishinshimi zyili makumi ciloba. Mutwanga ookwa Yahuwah aawa, utalisya kutupa waawo mpotweelede kutalikila kubala akumanizya kubala mvwiki zitaanzi zili makumi cisambomwe afuka (69 wks)

“Amuzyibe lino akumvwisyisya kuti, kuzwa kumatalikilo aamalailile aakubambulula akuyakulula Jelusalema kusikila kuciindi ca Mesiya Mwanaa Mwami, kuyooba mvwiki zyili ciloba amakumi cisambomwe azyobile; mpoonya migwagwa iyooyakululwa, abwaanda abwalo, nokuba kuti cinooli ciindi cakupenzyegwa.” (Daniele 9:25)

Aawa, twiiya kuti kuzwa kumatalikilo “aamalailile aakubambulula akuyakulula Jelusalema” kusikila kuciindi ca Mesiya ooyo wakacili kuboola, ciyooba ciindi citola mvwiki zyacishinshimi zyili ciloba amakumi cisambomwe azyobile (7wks + 62 wks). Eeci ciindi cileelene abulamfu bwamyaka iikkwene iili myaanda yone, makumi lusele ayitatu, nkokuti myaka iili 483.

Kuli zintu zitola busena zyone zinga zyaambwa kuti nga “malailile aakubambulula akuyakulula Jelusalema.” Nzyeezyi zintu eezyo:

  1. Mulawo ookwa Cyrus wakuyakulula ŋanda yokwa Yahuwah mumwaka wa 536 BC (Ezula 1:1-4)
  2. Mulawo ookwa Daliyasi wakuya kumbele mumulimo ooyo wakalesyedwe mumwaka wa 519 BC. (Ezula 6:1-12)
  3. Malailile ookwa Atazezekisi kuli Ezula mumwaka wa 457 BC (Ezula 7)
  4. Kutumwa kwa Nehemiya kuzwa kuli Atazezekisi mumwaka wa 444 BC (Nehemiya 2)

 

Zyotatwe akataa zyintu zyone eezyi, tulakonzya kuzyibandika akuzyibikka ambali.

Malailile ookwa Cyrus mumwaka wa 536 BC amalailile ookwa Daliyasi mumwaka wa 519 BC aleelede kubikkwa ambali nkaambo kubala myaka iili 483 kuzwa amalailile aayo inga twaakulezya kusika kuli Mesiya ooyo wakacili kuboola, walo ooyo wakaambwa kuti ulazya kumamanino aamvwiki zyacishinshimi zyili makumi cisambomwe afuka. Kubala mvwiki zyacishinshimi zyili makumi cisambomwe afuka kuzwa aciindi camalailile ookwa Cyrus inga catuleta kumwaka wa 53 BC. Kubala kuzwa aciindi camalailile ookwa Daliyasi inga catuleta kumwaka wa 36 BC. Eezyi ziindi zyobile zyilalezya kusika kuciindi ca Mesiya aboobo zyeelede kubikkilwa ambali.

Mulimo watatu ngotukonzya kubikka ambali nguyooyo waapedwe kuli Nehemiya kuzwa kumwami Atazezekisi mumwaka wa 444 BC. Nokuba kuti mwami wakazumizya Nehemiya kupiluka ku Jelusalema, kulibonyaanga kunyina malailile aakapedwe pe. Atazezekisi wakazumizya buyo Nehemiya naakamulomba kuti apiluke ku Jelusalema kwaciindi cikubwene. Eelyo Nehemiya naakasika ku Jelusalema, wakajana bantu bakatalikide kale mulimo wakuyakulula munzi. Bakali kutobela malailile aayo aakapedwe kale kuli Ezula mumyaka iili kkumi ayitatu yakaindide kale. Nehemiya wakamanizya mulimo ooyo ngwaakakanzide kumanizya kucita mu Jelusalema mumazuba aali buyo osanwe amakumi osanwe (Nehemiya 6:15).

Eeci cilatusalazyila kuti ngali malailile aakapegwa aawo swebo mpotweelede kutalikila kubala mvwiki zyacishinshimi zyili ciloba, zitaanzi zili makumi cisambomwe afuka eezyo zyakeelede kusikila akuboola kwa Mesiya: Malailile aakapegwa amwami Atazezekisi kuli Ezula mumwaka wa 457 BC.3

Atazezekisi, mwami wabami mupati, kuli Ezula mupaizi, mulembi wamulawo ookwa Eloah wakujulu, akube luumuno lukkwene, muciindi eeco. Ime ndapa malailile, aakuti bantu bana Isilayeli, bapaizi abaLevi, aabo bali mubulelo bwangu, aabo baliyandila lwabo beni kuti baunke ku Jelusalema, kuti baunkilizye anduwe. (Langa Ezula 7:12-13.)

Lino, mbutwabona eeni aawo mpotweelede kutalikila mvwiki zyacishinshimi zyili makumi ciloba, atubale kuya kumbele mvwiki zyili makumi cisambomwe afuka (69 wks) = (483 myaka) kuti tubone naa eeci ciyootusisya kuciindi cokwa Mesiya mbuli mungele mbwaakashinshima.

Kubala kuya kumbele myaka iili 483 kuzwa mumwaka wa 457 BC, tusikila mumwaka wa 27 AD.

-457 + 483 = 26 AD

Nokuba boobo, tweelede kusanganya mwaka omwe nkaambo kunyina mwaka uulembwa kuti 0.

26 AD + Mwaka 1 = 27 AD

Ninzi caacitika mumwaka wa 27 AD? Yahushua, Mesiya, wakabbizyigwa! “Ooyo Uusalalisya” wakananikwa moza Uusalala (Daniele 9:24) aciindi cini ceelede mbweenya mbuli mungele Gabuliyele mbwaakaamba.

Eelyo jwi, Ime ndyekwaambila, webo ulizyibe . . . nilwaainda lubbizyo oolo Johani ndwaakali kukambauka: Ndendilyo Yahuwah naakananika Yahushua waku Nazaleta a Muuya Uusalala anguzu . . . (Langa Milimo 10:37-38.)

Yahushua wakalizyi kabotu kuti mumvwiki zitaanzi zyili makumi cisambomwe afuka (69wks) zyacishinshimi cokwa Daniele, zyakazuzikwa aciindi cakubbapatizyigwa Kwakwe, nkaambo nicakainda ciindi eeco, Walo wakatalika kwiitila bantu kuti beempwe, kaamba kuti “Cazuzikwa ciindi, alimwi bulelo bokwa Yahuwah bulaafwi kusika.” (Maako 1:15)

Lino inga twakkazyika camba kuti mwaka wa 27AD wakali ngomwaka wakubbizyigwa kwa Yahushua nkaambo Luuka awalo utwaambila kuti eeco cakatola busena mumwaka wakkumi awasanu wabulelo bwa Tiberius Cӕsar.

 

Lino mumwaka wakkumi awasanu wabulelo bwa Tiberius Cӕsar . . . (Luuka 3:1)

Lino bantu boonse nibaamanizya kubbizyigwa, cakasika ciindi cakuti, Yahushua awalo abbizyigwe, alimwi kumwi kapaila, lyakajulika julu, mpoonya Muuya Uusalala wakaseluka muciimo canziba ali Nguwe, alimwi kwakamvwika jwi lizwa kujulu, eelyo lyakaamba kuti, Webo ndonduwe Mwanaangu musankwa; muli nduwe Ime ndikkomene kapati. (Langa Luuka 3:21-22.)

Tiberius wakatalika kulela mbuli umwi uugwasyilizya bulelo mumwaka wa 12 AD akuba Muleli uukkwene mu 14 AD.4 Kubala myaka kkumi ayosanwe kuzwa mumwaka wa 12 AD, mwaka mutaanzi wakulela kwa Tiberius, citusisya kumwaka wa 27 AD. Eeci ncintu ceendelana aceeco ncaakayubununa mungele kuli Daniele mumyaanda yamyaka iili cisambomwe yakaindide kale musyule!

Amwiibaluke majwi aamungele aajatikizya munzi wa Jelusalema lwawo wini:

. . . migwagwa iyooyakululwa alimwi, abwaanda, nokuba kuti cinooli ciindi cakupenzyegwa. (Daniele 9:25)

Bwaanda bwa munzi wa Jelusalema bwakayakululwa muvwiki zitaanzi zyacishinshimi zili ciloba (naa myaka iili makumi one afuka) mukutobelanya amalailile ookwa Artaxerxes aayo aakapegwa mu 457 B.C. Ncobeni, eezyo, zyakali “ziindi zyakupengesya.” Nehemiya mushinshimi awalo ulatwaambila kuti, nkaambo kakukongwa nkondo ciindi aciindi, cakaba cintu ceelede kuti babelesi aabo bakali kuyakulula bwaanda bwamunzi “kabalikulaikide cakuti kujanza limwi bakali kubeleka kabajisi cibelesyo cakuyasya bwaanda, alimwi kujanza limwi bakajisi cilwanyo.” (Nehemiya 4:17) Mu 408 B.C., munzi wa Jelusalema atempele lyawo wakamanizya kuyakululwa.

-457 + 49 = 408 (408 BC)

Ma! Alimwi cishinshimi nokuba boobo tacilekeli biyo waawo. Atuye kumbele lino kukampango katobela.

Alimwi kwaakwiinda mvwiki zyili makumi cisambomwe azyibili Mesiya uyoojaigwa, pele kutali kujailwa Lwakwe; Alimwi bantu bamwanaa mwami ooyo uucizya bazyoojaya munzi acikombelo. Mamanino ayooboola azambangulwe lyameenda, alimwi kusikila kumamanino aankondo kunooli manyongwe. (Daniele 9:26)

Aawa, twaambilwa kuti cimwi ciindi yaakwiinda myaka iili makumi cisambomwe afuka, Mesiya “uyookosolwa” alimwi munzi uyoojaigwa. Kuya kumbele kubala kampango kacaalizya mucishinshimi, Gabuliyeli utumunikila azyintu ziyoocitika mumvwiki iicaalizya mumakumi ciloba:

Mpoonya Walo uyoobamba cizuminano abanjaanji mumvwiki yomwe; Pele akataa mvwiki Walo uyoomanizya cituuzyo acaabilo. Kumbali lyamanyongwe kunooli yooyo uufwanyauna, kusikila zyoonse zyapwayauka, eezyo zyaambidwe, akuwaalilwa ali baabo basofweede. (Daniele 9:27)

Aawa, mungele waamba kuti muciindi camvwiki iicaalizya mumvwiki zyili makumi ciloba (70th wk), Walo (Mesiya) uyoobamba cizuminano abanjaanji. Walo uya kumbele kwaamba kuti Mesiya uyoolesya zituuzyo azipaizyo kuti zileke kuumpilwa akataa mvwiki iicaalizya yacishinshimi.

Atuvwuntaule zyintu zyaacitika akataa mvwiki iicaalizya mumakumi ciloba aamvwiki. Kubala myaka ciloba (mvwiki yacishinshimi yomwe) kuzwa kukubbizyigwa kwa Yahushua akataa cilimo camwaka 27 AD, ciindi citutola kucilimo camwaka wa 34 AD. Eeci inga cabikka akataa mvwiki iicaalizya muciindi cakusyuuka malubaluba mumwaka wa 31 AD. Ninzi caacitika muciindi cakusyuuka malubaluba mumwaka wa 31 AD eeco caaletelezya kuti zituuzyo azipaizyo zyileke kupegwa? Mesiya waakankaminwa muciindi ca Pasika, alimwi mulembo wacisinkilizyo ca tempele oomo muzyakali kuumpilwa zituuzyo, wakayaulwa a Yahuwah Lwakwe mwini kuzwa mujulu kusikila ansi!

Mpoonya Yahushua wakalila ajwi pati, mpoonya muya Wakwe wakamuyaamuka. Mpoonya , amulange, mulembo wacisinkilizyo ca tempele wakayauka kuzwa atala kusikila ansi; alimwi nyika yakazungaana, amabwe akakwamauka. (Langa Mateyo 27:50-51.)

Yahushua, Mesiya wesu, wakali cituuzyo cikkwene cakuutuuzyila cinyonyoono ooyo zituuzyo zyabanyama zyoonse nguzyakali kutondeka. Walo “wakakosolwa, pele kutali Lwakwe” (Daniele 9:26); Walo wakakankaminwa, kutali mukaambo kaceeco ncaakacita Walo, pele nkaambo kaceeco webo andime ncitwakacita.

Nkaambo Walo wakamucita kuti Ooyo watakazyi cinyonyoono kuti atubede cinyonyoono mucibaka cesu, kutegwa aswebo tukakonzye kubaa bululami bokwa Yahuwah kwiinda muli Nguwe. (Langa Balikonnto 5:21.)

Kutobela waawo akukankaminwa Kwakwe, zipaizyo azituuzyo zyamu tempele zyakeelede kulekela limwi kuumpilwa lyoonse akutamani.

Nkaambo tacili cintu cikonzyeka kuti bulowa bwabacende abagutu kuti bugwisye zinyonyoono. Aboobo, eelyo Walo [Yahushua Mesiya] naakaboola munyika, Walo wakati: “Cituuzyo acaabilo Webo tookaciyanda, pele Webo wakandibambila mubili Ime. Zituuzyo zyakuumpa azipaizyo zyacinyonyoono Webo tookazyikkomanina pe. Mpoonya Ime ndakati, ‘Langa, Ime ndaboola – Mumabbuku kulilembedwe kujatikizya Ndime kuti – Kucita kuyanda Kwakwo, O Yahuwah.’” . . . Walo ulagwisya citaanzi kutegwa abambe cabili. Kwiinda muli ceeco swebo tweelede kusalazyigwa kwiinda mucituuzyo camubili ookwa Yahushua Uunanikidwe kwaciindi coonse. (Langa BaHebulayo 10:4-10.)

Tulizyi lino cakutadonaika kuti Yahushua wakakankaminwa mumwakwa wa 31 AD, pele Gabuliyeli wakaamba kuti Mesiya wakali kuyoo “bamba cizuminano abanjaanji kwamvwiki yomwe” (mvwiki icaalizya mumvwiki zyili makumi ciloba yakamanina mucilimo camwaka 34 AD). Cilakonzyeka kuba boobo hena? Cizuminano Cipya eeco Yahushua Mesiya ncaakakambauka mumyaka yotatwe yakukambauka Kwakwe akwiinda akati mwaka omwe, cakaya kumbele mumulimo wabasikwiiya eelyo Walo naakakankaminwa! Cizuminano Cipya cakatambikilwa kuli baJuuda mucilimo camwaka 34 AD, eelyo nikwaaba kuzanga kwakuzangila Julu kupati, ba Sanihedulini nibakajaya Stephen, ooyo wakali mutaanzi kujailwa mulumbe mubotu akata bana Kristu (Milimo 7). Eelyo naakamanizya kukambauka mulumbe uukkomanisya kuli ba Sanihedulini, akubasalazyila cinyonyoono cacisi cabuJuuda mukukaka bashinshimi bokwa Yahuwah akukaka Mesiya, Stephen wakajatwa ambunga yabapaizi akuumwa mabwe.

Kukombelela kwakayoyelwa moza kwa Stephen kwakamvwugwa kuli Yahuwah eelyo majulu naakajaluka kuli nguwe alimwi naakabona Yahushua kaimvwi kujanza lyalulyo lyokwa Taata.

Pele walo, kanjidwe Muuya Uusalala, wakalungumana kujulu akubona bulemu bwa Yahuwah, a Yahushua kaimvwi kujanza lyalulyo lyokwa Yahuwah, alimwi wakati, “Amulange! Ime ndabona julu lilijulidwe aMwanaa muntu kaimvwi kujanza lyalulyo lyokwa Yahuwah” (Langa Milimo 7:55-56.)

Kuleka kuti beempwe, bamwi akataa ba Sanihedulini baakalala cakuti baakaka akumuteelela ncaakali kwaamba. Bakalutila akuzumanana kukaka ciindi cabo camamanino cakutambula cizuminano cokwa Yahuwah.

Mpoonya bakoompolola ajwi pati, kabasinkide matwi aabo, akubalikila kuli nguwe boonse antoomwe aciindi comwe; bakamusowela anze lyamunzi akumuuma mabwe kusikila wakafwa. Ambali kwakali kamboni umwi aawo mpubaatulila zikobela zyabo kumaulu aamulombwana mukubusi umwi wiitwa kuti Saulu. (Milimo 7:57-58)

(Bikkila maanu aawa: Nkamu yaba Sanihedulini yakatula zikobela zyabo aawo kumbele lya Saulu, ooyo mukaindi kasyoonto wakali kuyoocinca zina lyakwe kuti libe Paulu akutumwa Ajulu kuti atole mulumbe mubotu kubana masi.)

Mbuli mbucaazuzikwa ciindi ca mvwiki zyili makumi ciloba eezyo zyakapedwe cisi caba Juuda amunzi wa Jelusalema waanyika, munzi atempele zyakadilimunwa mumwaka wa 70 AD mbweenya mbuli mungele mbwaakashinshimide.

. . . Alimwi bantu bamwanaa mwami ooyo uucizya, bayoodilimuna munzi acikombelo. Mamanino ayoosika azambangulwe lyameenda, Alimwi kusikila kumamanino aankondo kunooli manyongwe. (Daniele 9:26)

Bikkila maanu aawa: "Bantu bamwanaa mwami ooyo uucizya" caamba kuti Loma wakali kucita mulimo wambeta zya Kujulu mukumwayaula Jelusalema munzi waanyika atempele.‘Mamanino ayoosika azambangulwe lyameenda” caamba kuti eeyo mbeta yakabasikila cakufwamvwaanya. “Alimwi kusikila kumamanino aankondo, manyongwe anooliko”.(1) cakali kwaambilizya kufwamba kudilimunwa kwamunzi wa Jelusalema, ooko kwakatola busena mumwaka 70 AD; (2) caambilizya kuti kuzwa kuciindi cakudilimunwa tempele kusikila Kumamanino aaciindi [ciindi ca Kuboola Kwabili kwa Yahushua], nyika eeyo yakakonedwe aIsilayeli wansiku, kunyina pe niyooba aluumuno nokuba kukkala cakuliiba. Eeci ncintu citukonzya kubona abuzuba mazubaano munkondo zyitamani akata cisi ca Isilayeli abaabo bali mumbali lyaco. Aaya manyongwe alaambidwe amwalo mukampango ka Daniele 9:27.


Aboobo, Mvwiki zyacishinshimi zyili makumi ciloba zyakazuzikwa mubwini alimwi zyoonse zyakaambwa aJulu kuti zyakali kuyoocitika, zyakacitika ncobeni:

  1. kumanizya kusotoka mulawo: caambilizya ciindi cibotu cakuti cisi caba Juuda cileke kusotoka mulawo akuzangila Yahuwah, kuti cikome cinyonyoono.
  2. kumanizya zinyonyoono: caambilizya cisi caba Juuda kubaa ciindi cakweempwa zinyonyoono akukoma kwa Yahushua atalaa cinyonyoono.
  3. kuletela lumvwano aawo aakali cibi: caambilizya lumvwano oolo Yahushua ndwaakaleta aciciingano mucibaka cacibi akutamvwana.
  4. kuleta bululami buteeli: caambilizya bululami buteeli oobo bwakaletwa kwiinda mulusyomo muli Yahushua acituuzyo Cakwe.
  5. kujala cilengaano acishinshimi: caambilizya kuzuzika cibeela cacishinshimi comwe comwe mucilengaano.
  6. kunanika Yooyo Uusetekene: caambilizya kunanikwa kwa Yahushua aMuuya Uusalala.

Ciindi caapedwe cisi caba Juuda lino cakazuzikwa, alimwi mulumbe mubotu lino wakatolwa kubana masi. (Langa Mateyo 21:33-43 kuti ulibalile kaano katondeka kuciindi ciboola eelyo “bulelo bwa Yahuwah” nobuyoogwisyigwa mucisi caba Juuda akupegwa kuli bambi.)
 


 

Kubikka zyoonse antoomwe….

Lino mbotwalibonena kakwiina kudonaika kuti mwaka wa 31 AD wakali mwaka wakukankaminwa kwa Yahushua ncobeni ooyo weendelana a Mangwalo, atusanyangule zyintu zijatikizyigwa makani aaya, mbuli mvwiki yamazuba aali ciloba eeyo njotubamba mazubaano kuti kunyina niyaaimpyide nokuba kulekezya kuzinguluka kuzwa Kumalengelo! Ikkalenda lyamazubaano lina Gregory ndya lweeno.

Kukankaminwa Aciciingano

Kweendelanya a Mangwalo, Yahushua wakakankaminwa mubuzuba bwa Pasika, oobo lyoonse busikila mubuzuba bwakkumi abwane bwamwezi mutaanzi uutobezya akweendela antoomwe amwezi uulibonya ameso. Eeyi nzila yakabikkwa abulemu bwa Kujulu kuti ibale mazuba kusikila buzuba oobo kukankaminwa nikwaatola busena, alimwi yakapa bumboni kuti Yahushua waku Nazaleta wakali Pasika wini “mwanaambelele ookwa Yahuwah ooyo uugwisya zinyonyoono zyanyika.” (Johani 1:29)

Mubuzuba bwakkumi abwane bwamwezi mutaanzi kumangolezzya ngu Pasika ookwa Yahuwah. (Langa Bapaizi / Balevi 23:5.)

Mangwalo aalo atwaambila kuti oobo “bwakali buzuba busolweda bwa Nsabata,” nkokuti buzuba bwacisambomwe bwa mvwiki.

Alimwi eelyo sikalumamba, ooyo wakaimvwi munsi lya [Yahushua] naakabona kuti Walo woongolola, akulekezya muya Wakwe, walo wakati, Ncobeni ooyu muntu wakali Mwanaa Elohimu. Nkabela lino mangolezya akasika, alimwi bwakali buzuba bwakulibambila, nkokuti, buzuba kiitaninga sika Nsabata, Josefa waku Alimateya . . . wakalyuunkila kakkazyikide camba kuli Pilato, akuyookumbila mubili naa mutumba ookwa Yahushua. (Langa Maako 15:39-43.)

Bamwi bakeezyeezya kuti eeyo “Nsabata” yaambwa mukampango aaka yakali buzuba butaanzi bwa Cinkwa Citakwe Mimena, oobo mbobaamba kuti inga bwasika kufumbwa buzuba akataa mvwiki. Bufubafuba bwa kweezyeezya kamusyobo ooyu inga bwatondezyegwa buyo mukuti buzuba bwakatobela “Nsabata” eeyo bwakali “buzuba butaanzi bwa mvwiki.”

 

Kumamanino aa Nsabata, eelyo nikwaatalika kuyaakuba kubucedo kwa buzuba butaanzi bwamvwiki, kwakaboola Maliya Magadalena aMaliya umwi kuzyoobona cuumbwe. (Mateyo 28:1)

 

Bamwi bantu Babamba Nsabata Mujibelo bataminina kuti Mufutuli wakakankaminwa mubuzuba bwakkalenda lina Gregory bwatatu naa Wednesday, akuti buzuba bwa Thursday bwakali buzuba butaanzi bwa Pobwe lya Cinkwa Citakwe Mimena (ipobwe lya “Nsabata”), alimwi akuti “Nsabata” yaambwa atalaawa mukampango Muujibelo. Kulubila kuli mulusyomo oolu, nokuba boobo kulakonzya kulibonya mukaambo kakuti inga kwabikkila buzuba bwa Abib 10 mukkalenda lina Gregory lya Mujibelo, buzuba oobo mbobasyoma aabo bantu Babamba Nsabata Mujibelo kuti mbobuzuba bwa Nsabata yamu Bbaibbele.

Aaya makani aatondezyegwa atalaawa taakonzyi kuba makani aaluleme nkaambo bana ba Isilayeli bakalailidwe kuti beelede basale mwanaambelele mubuzuba bwakkumi bwamwezi mutaanzi ooyu (Kulonga 12:3); kuti nibatakali vwubide banyama oomo mubakali kunga basala mwanaambelele, bakeelede kuula omwe. Kuula akuulisya cakali cintu caakasyidwe kucita mubuzuba bwaciloba bwa Nsabata, aboobo aabo bazumanana kulamatila kuti Mujibelo nje Nsabata beelede kuzumina kuti aaya makani aakufubaala aabulide maanu akutyola mulawo wa Nsabata.5

Tulizyi kuzwa mu Mangwalo kuti Yahushua wakakankaminwa:

Lino, tweelede kubikkila antoomwe zyoonse eezyi. Ansi aawa kuli cifwanikiso citondezya zibeelabeela zyamwezi mumwaka wa 31 A.D., mwaka wa Kukankaminwa. (Bikkila maanu kuti cibeela cacifwanikiso Astronomical “New Moon” citondezya ziindi eelyo mwezi azuba noziimpana akwiinduluka kutalika kubala ciindi bupya.)

Source: http://astropixels.com/ephemeris/phasescat/phases0001.html

Kuli mizeezo minjaanji atalaa makani aakuti mwezi amwaka wamu Bbaibbele utalikila aciindi nzi. Pele nkamu ya WLC yakalibalila akuvwuntauzya makani aaya kuti Buzuba bwa Mwezi Mupya, butalikila kubucedo kabutobela ciindi mwezi azuba kazyiimpene kale, alimwi Mwaka Mupya utalikila aaMwezi Mupya uuli munsimunsi kapati aciindi cakweelana buzuba abusiku.8 Tulasanyangula mwaka wakunkaminwa muzibeelabeela zyawo zyoonse katubelesya nzila iili yoonse njotukonzya kubelesya mazubaano, kuti tubone ncobeni naa ncintu cikonzyeka ncobeni “Kukankaminwa Muli Bwasanu.”

Kutaanguna, tweelede kubikkila maanu akuzyiba ciindi cakwiimpana mwezi azuba mumwezi wa Miyoba a Mukubwe Kaangala wamwaka 31 A.D, nkaambo Mwaka Mupya niwaatalikila muli umwi akataa myezi yobile eeyi eelyo notubelesya nzila eezyo zyizyibidwe kale anselelo aawa:

Ciindi ca Kwiimpana Mwezi aZuba:

Eelyo notulangalanga Buzuba bwa Mwezi Mupya (nokuba buzuba bumwi bwa mwezi) kuti mbobuzuba butobela kwiimpana kwamwezi azuba, tujana kuti Pasika (buzuba bwa kkumi abwane bwa Mwezi uulibonya ameso) niwaasikila mumwezi wa Miyoba 25 (kweendelanya akkalenda lina Gregory oobo buzuba buli mu “Nsondo”) nanka mu Mukubwe Kaangala 24 (kweendelanya akkalenda lina Gregory oobo buzuba buli “Muli Bwabili”). Webo ulakonzya kulibonena kkalenda6 lyazilengwa leza zyamumwaka wa 31 A.D mbozyakeenda aawa: http://www.timeanddate.com/calendar/?year=31&country=34

Oobo buzuba kunyina pe anobunga bwaba “Kukankaminwa Muli Bwasanu.”

Lino atusoleke kubelesya nzila yaciindi mwezi nuutalika kulibonya ameso kuti mpaatalikilwa mwezi, mbuli zilengwa zyimwi mbozyitaminina. Kweendelanya abasicikolo abasyaazyibwene bazilengwa leza zyamumweenya, mwezi uutaanguna kulibonya mbuli kapapa mumawoola aali 17-23 kaciindide ciindi cakwiimpana mwezi azuba, nokuba kuti muziindi zyimwi wakaambilizyigwa kuti waalibonya kakwiindide “mawoola 15.5 kuzwa aciindi cakwiimpana azuba” (United States Observatory).

“Mawoola 17-23 kaciindide ciindi cakwiimpana azuba, kapapa kamwezi kalalibonya ameso atalaa nyika”. (http://www.moonsighting.com/faq_ms.html7)

 

“Mumwaka wa 1855, Ba G.B Airy bakabamba . . . kuvwuntauzya kwabo . . . kweendelanya amyaka ya 29 A.D kusikila ku 34 A.D . . . . Bakajana kuti, kapati mumwezi wa Miyoba kusikila ku Mukubwe Kaangala mucooko caku Judiya, mawoola 18 kaciindide ciindi cakwiimpana mwezi azuba ceelede kuba ciindi cakutalika kulibonya kwamwezi ameso. Pele kababambilila kabotu kabotu, bakapima mawoola aali 23.” (“ The moon’s visibility and the date of the Crucifixion,” Courtenay R.,The Observatory,Vol 34, p.228-232 (1911))

Kweendelanya a Nkamu Yakuvwuntauzya Misela yaku General Conference ya Balangila Kuboola Kwabili ba SDA, kapapa kamwezi kataanzi kalalibonya Kujwe mumawoola aali makumi one aabili 42, kaciindide ciindi cakwiimpana mwezi azuba:

“Kujwe citola mawoola 16.5 kusikila 42 kaciindide ciindi cakwiimpana kwa mwezi azuba, kweendelanya abweende bwamwezi mbuulibonya atalaa nyika kusikila walibonya mbuli kapapa kayaa kukomena akuzulila kumweka kusikila waba mwezi uuzwide kumweka.” (The Chronology of Ezra 7, A Report of the Historical Research Committee of the General Conference of Seventh-Day Adventists, p.11)

Kujokela kasyoonto musyule, mwezi mutaanzi:

Eeci caambilizya kuti tweelede kulangila mwezi mutaanzi uulangika mbuli kapapa kuti ulibonye kujwe mumawoola aali 17-42 kaciindide ciindi cakwiimpana azuba mu Jelusalema.

Lino mbotwasalazya bweende bwamwezi nuutalika kulibonya mbuli kapapa (nkokuti mawoola 17-42 kaciindide ciindi cakwiimpana azuba), atulange mwezi wa Miyoba mu mwaka wa 31 A.D kuti tubone naa cilakonzyeka kuti wakasikila a “Kukankaminwa muli bwasanu” eelyo notubelesya nzila yakutobezya mwezi mutaanzi kulibonya mbuli kapapa mumwezi ooyo.

Ciindi cakwiimpana mwezi azuba = Miyoba 11 aciindi 10:20 masiku = Miyoba 12 aciindi 12:20 (mu Jelusalema nkaambo ooyu munzi uli mawoola obile kumbele lyakubala ciindi.) Ansi aawa kuli ciindi cipedwe cili akataa kwiimpana kwamwezi azuba amabbililo aazuba mubuzuba bupedwe. (Mabbililo aazuba mu Jelusalema akasikila aciindi ca 5:45 wamangolezya akataa mwezi wa Miyoba.)

Eeci, catusalazyila ncobeni kuti kunyina pe nokuba asyoonto mbokunga kwaabede “Kukankaminwa muli Bwasanu” mumwezi wa Miyoba 31 A.D. Lino, atuvwuntauzye kasyoonto mwezi wa Mukubwe Kaangala kuti tubone naa cilakonzyeka kusikila a “Kukankaminwa muli Bwasanu) eelyo notubelesya nzila yakutobezya mwezi uutaanguna kubonwaa meso kuti tutalikile mpawo kubala mwezi.

Ciindi cakwiimpana mwezi azuba = Mukubwe Kaangala 10 aciindi 10:33 Mafumofumo = Mukubwe Kaangala 10 aciindi 2:33 masyikati ku Jelusalema. Ansi aawa kuli ziindi zipimidwe akataa ciindi cakwiimpana mwezi azuba amabbililo aazuba mubuzuba bupedwe. (Mabbililo aazuba ku Jelusalema asikila aciindi ca 7 mangolezya akataa Mukubwe Kaangala.)

Aawa alimwi inga twakonzya kubona kuti tacikonzyeki kusika a “Kukankaminwa muli bwasanu.” Pele kutegwa muzeezo wakutaminina kuti Kukankaminwa kwaacitika muli Bwasanu mu 31 A.D. uzwidilile, bamwi basiziyanza baamba kuti mwezi mutaanzi kulibonya tiiwakaninga libonya kusikila mawoola aali 76.5 aakumweka kaayindide! Eeci ncintu citaalukila anze kulaale aciga camawoola aali 17-42.

Koibaluka alimwi kuti, mwezi mutaanzi uulibonya mbuli kapapa:

Kunooli mwezi wakalibonya mubuzuba bwa Mukubwe Kaangala 11 eelyo niwakatalikide kale kumweka kwamawoola aali 28.5. Kuti kakutali boobo, niwakabonwa ncobeni mu Mukubwe Kaangala 12 eelyo niwakabbila mawoola obile (2) musyule lya zuba kuutalikide kumweka kwamawoola aali 52.5.

Kweezyeezya kuti mwezi wakali kumweka kwamawoola aali 76.5 kuutaninga libonya ameso tacili cintu camaanu pe. Nokuba kuti nicali kukonzyeka kuba boobo, eeci inga caba cintu ciletelezya kucinculula zintu zinjaanji mubweende bwazilengwa leza, aboobo ooku nkweezyeezya kubulide maanu akufubaala:

Kulamatila kwaamba kuti “Kukankaminwa Muli Bwasanu” mu Mukubwe Kaangala 31 A.D inga caambilizya kuti kwamyaka iitobelene yosanwe (Mulumi kusikila mu Ganda Pati), mwezi wakalileyede kuzwa munzila muuyendela lyoonse akulibonya (17-42 mawoola kuzwa kuuyimpene azuba). Kuti muntu wazumanana kwaamba kuti Kukankaminwa kwaatola busena muli Bwasanu, Mukubwe Kaangala 27 mu 31 A.D., nkokuti uleelede akusyomenezya kuti mwezi mupya wakatalikide kulibonya kuutalikide kumweka mawoola aali 47.75 akataa myezi ya Mulumi kusikila ku Ganda Pati mumwaka ooyo.

Bantu basiziyanza aabo balamatide buzuba Bwasanu, bwa Mukubwe Kaangala 31 A.D, beelede kuzumina akuti buzuba bwa Mulumi 13 mbobuzuba bwa Mwezi Mupya nkaambo mwezi tuukonzyi kubaa mazuba aayindilila makumi otatwe pe. Kubala kujokela musyule kuzwa aawo aMwezi Mupya muli Miyoba inga twazyikusikila ku buzuba bwa Mulumi 13. Eeci caambilizya kuti boonse aabo balamatide kubala munzila eeyi beelede akusyoma kuti mwezi tiiwakali kulibonya ameso kusikila mu Mulumi 12 eelyo kuutalakide kale kumweka mawoola 53.25. (Bikkila maanu kuti: Ooyu mwezi uutalikide kale kumweka wakabbila mumawoola obile kalibbilide kale zuba.) Mwezi unooli wakatalikide kale kulibonya mubuzuba bwa Mulumi 11 eelyo niwakabbila muwoola lyomwe musyule lyazuba kuutalikide kumweka kwamawoola 29.25.

Basizilengwa aabo balamatide buzuba Bwasanu, Miyoba 27 kuti mbobuzuba bwa Kukankaminwa mu 31 A.D beelede akuzuminizya kuti buzuba bwa Miyoba 15 mbobuzuba bwa Mwezi Mupya nkaambo mwezi tuukonzyi kubaa mazuba aayinda makumi otatwe pe. Kubala kupiluka musyule mazuba aali makumi otatwe kuzwa a Mwezi Mupya inga catuleta kubuzuba bwa Miyoba 15. Eeci caambilizya kuti aabo bataminina buzuba bwakubala munzila eeyo beelede akusyoma kuti mwezi tiiwakali kulibonya kusikila buzuba bwa Miyoba 14 eelyo niwaatalikide kale kumweka kwamawoola aali 65.5. (Bikkila aamu aawa kuti: Ooyu mwezi uumweka wakabbila mumawoola obile akwiinda akati lyomwe musyule lyazuba lyakabbilide kale.) Ooyu mwezi niwaatalikide kale kulibonya ncobeni ameso mubuzuba bwa Miyoba 13 eelyo nowaabbila muwoola lyomwe akwiinda akati lyomwe musyule lyazuba lyakabbilide kale, kuutalikide kale kumweka kwamawoola aali 41.5.

Basizilengwa aabo balamatide buzuba Bwasanu, Mukubwe Kaangala 27 A.D kuti mbobuzuba bwa Kukankaminwa mu 31 A.D beelede akuzuminizya akuti buzuba bwa Mukubwe Kaangala 14 mbobuzuba bwa Mwezi Mupya .Eeci caambilizya kuti aabo bataminina buzuba bwakubala munzila eeyo beelede akusyoma kuti mwezi tiiwakali kulibonya kusikila buzuba bwa Mukubwe Kaangala 13 eelyo niwaatalikide kale kumweka kwamawoola aali 76.5. (Bikkila aamu aawa kuti: Ooyu mwezi uumweka wakabbila mumawoola otatwe musyule lyazuba lyakabbilide kale.) Alimwi, ooyu mwezi niwaatalikide kale kulibonya ncobeni ameso mubuzuba bwa Mukubwe Kaangala 11, niwaatalikide kale kumweka kwamawoola aali 28.5. Pele kuti kakutali boobo, niwakabonwa ncobeni mubuzuba bwa Mukubwe Kaangala 12 eelyo niwaabbila mumawoola obile musyule lyazuba eelyo lyakabbilide kale, kuutalikide kale kumweka kwamawoola aali 52.5.

Basizilengwa aabo balamatide buzuba Bwasanu, Mukubwe Kaangala 27 31 A.D kuti mbobuzuba bwa Kukankaminwa mu 31 A.D beelede akuzuminizya akuti buzuba bwa Kaanda Kaniini 13 mbobuzuba bwa Mwezi Mupya. Eeyi njenzila yeelela kuti twabala kubelesya nzila eeyi nkaambo inga capa kuti kuti twabalilizya kuyungizya buzuba bomwe kukkwanya mazuba aali makumi otatwe inga twasanganizya mwezi uutalikide kaindi loko kumweka. Eeci caambilizya kuti aabo bataminina buzuba bwakubala munzila eeyo beelede akusyoma kuti mwezi tiiwakali kulibonya kusikila buzuba bwa Kaanda Kaniini 12 eelyo niwaatalikide kale kumweka kwamawoola aali 62.5. (Bikkila maanu aawa kuti: Ooyu mwezi uumweka wakabbila mumawoola obile amaminiti 25 musyule lyazuba lyakabbilide kale.) Ooyu mwezi niwaatalikide kale kulibonya ncobeni ameso mubuzuba bwa Kaanda Kaniini 11 eelyo nowaabbila muwoola lyomwe amaminiti 25 musyule lyazuba lyakabbilide kale, kuutalikide kale kumweka kwamawoola aali 38.5.

Basizilengwa aabo balamatide buzuba Bwasanu, Mukubwe Kaangala 27, 31 A.D kuti mbobuzuba bwa Kukankaminwa mu 31 A.D beelede akuzuminizya akuti buzuba bwa Ganda Pati 11. Eeyi njenzila yeelela kuti twabala kubelesya nzila eeyi nkaambo inga capa kuti kuti twabalilizya kuyungizya buzuba bomwe kukkwanya mazuba aali makumi otatwe inga twasanganizya mwezi uutalikide kaindi loko kumweka. Eeci caambilizya kuti aabo bataminina buzuba bwakubala munzila eeyo beelede akusyoma kuti mwezi tiiwakali kulibonya kusikila buzuba bwa Ganda Pati 10 eelyo niwaatalikide kale kumweka kwamawoola aali 47.75. (Bikkila aamu aawa kuti: Ooyu mwezi uumweka wakabbila muwoola lyomwe amaminiti 75 musyule lyazuba lyakabbilide kale.) Ooyu mwezi niwaatalikide kale kulibonya ncobeni ameso mubuzuba bwa Ganda Pati 9 eelyo nowaabbila muwoola lyomwe amaminiti 45 musyule lyazuba lyakabbilide kale, kuutalikide kale kumweka kwamawoola aali 23.75.

 

 

Aabo bazumanana kutobela nzila iili atalaawa basyoma kuti mwezi wakataanguna kulibonya kumweka wakabonwa akataa myezi ya Mulumi kusikila ku Ganda Pati 31 niwaatalikide kale kumweka mawoola 47.75. Ziindi zyitambulika zyakutaanguna kulibonya kumunika kwamwezi : mawoola 53.25 a 65.5 a 76.5, a 62.5 47.75. Comwe comwe caziindi eezyi, kakwiina kugwisyila ambali nociba comwe, cilataaluka ziindi zyeelede zyakuti mwezi utalike kulibonya ameso kuzwa niwaatalika kumunika.

 

 

Koibaluka alimwi kuti mwezi mutaanzi kumunika:

 

  • Kanjikanji ulatalika kubonwa ameso kuumunika mumawoola 17-23 kwiinda aciindi cakwiimpana azuba.
  • Zimwi ziindi utola mawoola 42 kwiinda aciindi cakwiimpana azuba nokuya utalike kulibonya muzyisi zya Kujwe mbuli ku Jelusalema.

 

Bikkila maanu aawa: Nzila ilaatala aawa njenzila yeelela baabo bazumanana kuyaamina abuzuba bwa “Kukankaminwa muli Bwasanu” mumwaka wa 31 AD. Kufumbwa buyo kusoleka kubambulula mundando wamazuba munzila yamyezi eeyi inga cayandika akuzuminizya kutobela mwezi uutalikide kaindi loko kumunika kuti ngomwezi mutaanzi kulibonya kumweka. Zyoonse zyeelede kubalwa kutalikila ku Mwezi Mupya ooyo uusimpidwe mu Mukubwe Kaangala 14, nkaambo nkuuzwa abuzuba oobo nokunga kwabalwa kusikila abuzuba bwakkumi abwane bwamwezi munzila iiluleme (Buzuba bwa Pasika/ Bakukankaminwa). Kufumbwa kucinca buzuba oobo inga calengelezya kuti buzuba bwakkumi abwane bwamwezi butasikili muli “Bwasanu”. Kubala kupiluka musyule kuzwa waawo (Mukubwe Kaangala 14), tokonzyi kubala kwiinda amazuba aali kkumi awotatwe nkaambo myezi iitobezya mwezi uubonwa ameso kunyina penilaa mazuba aayinda amakumi otatwe. Kubala kuzwa waawo kuya kumbele, webo weelede kubala mazuba makumi obile afuka nkaambo myezi iitobezya mwezi uulibonya ameso kunyina pe nilaa mazuba aalezya kusika amakumi obile afuka.

 

Eeci caamba kuti kutegwa kube kukankaminwa muli Bwasanu, Mukubwe Kaangala 27 31 A.D., muntu weelede kuleka buyo kuzumina cintu citeeleli alimwi citapanduluki comwe, pele kuli zyintu zyosanwe zyamuzyobo ooyo! Mbubuti muntu uukkwene maanu, uuvwumbwide meso aakwe, mbwanga wakumbatila kweezyeezya kwamusyobo ooyu? Kusyomeka camasimpe ncintu ciyanda kuti tutobele bumboni kufumbwa nkobutusolweda, nokuba kuti tabweendelani amizeezo yabuntu bwesu, nanka ziyanza azintu nzyotubikkide kumoyo kapati.

Kasimpe kakuti kunyina pe nikwakali kunga kwaba “Kukankaminwa muli Bwasanu” mu 31 A.D, ncintu cakavwuntauzyigwa abasicikolo banjaanji, kusanganya aba Isaac Newton (aabo balo akataa bamwi bakali kulanganyigwa kuti “nguwisi walwiiyo lwamazubaano lwazibulo”).

“Walo [Newton] wakazandula myaka ya A.D 31, 32 , a 35 nkaambo oomo buzuba bwa Nisani 14 tiibwakali kukonzya kuba muli Bwasanu pe; eeco cakalomya kwaambwa abasyaabupampu bamazubaano.” ("Newton's Date for the Crucifixion," Pratt, J. P., Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society, Vol.32, NO. 3/SEP, P.301, 1991)


Kukosozya Kaambo:

Mangwalo alasalazya kwiinda “mucishinshimi ca Daniele camvwiki zyili makumi ciloba” kuti Mufutuli wakakankaminwa mu 31 A.D. Mangwalo alasalazya akuti kukankaminwa kwaatola busena mubuzuba bwacisambomwe bwamvwiki, alimwi mubuzuba bwakkumi abwane bwamwezi mutaanzi. Eelyo woonse makani aaya naabikkwa antoomwe, ncintu cilibonya antangalala kuti bana Isilayeli bakali kubelesya kkalenda liimpene alyeelyo libelesyegwa anyika mazubaano Tiibakali kubelesya kkalenda lina Juliyasi, eelyo lyakasolweda leelyo lyamazubaano lina Gregory lilaa mvwiki zyitobelana kakwiina kulekezya nokuba kuyozya.

Kuyaamina a “Kukankaminwa muli Bwasanu” mu 31 A.D takuli kusyomeka kutobela bumboni kusikila aawo mpobutuyubunwida masimpe eeni. Pele, mubwini nkuyandisya kutobela ziyanza ancinko yakukaka cikkelo cabumboni.

Bana Kristu batonkomene banjaanji, basyomena kuti Mujibelo nje Nsabata yamu Bbaibbele kuleka kaambo kali koonse pele buyo nkaambo kakuti mbobuzuba butobelwa “abamajuuda” bamazubaano. Nokuba kuti bama Juuda bamazubaano bakomba Mujibelo, aaya teesyi ngamasimpe lyoonse. Basicikolo baJuuda balisalazyide mpobayimvwi kuti nzila ntaanzi yakubala ciindi iliindene ayeeyo yakkalenda lyamazubaano alimwi akuti mumusela wakupenzyegwa kapati abulelo bwa Loma mumusela wane A.D, bama Juuda bakalekezya kutobela kkalenda litaanzi litobezya mwezi-azuba antoomwe.

“Mubulelo bwa Constantius (337-362) kupenzyegwa kwaba Juuda wakasikila ambaakani yakupenzyesya cakuti . . . kubamba kkalenda kwaakasyigwa kuti muntu katayandi kujayigwa nokuba kusubulwa kapati.” (“Calendar, “The Jewish Encyclopedia)

“Mwezi mupya ucili, alimwi Nsabata kumatalikilo, yakayeeme abweende bwa mwezi uubonwa ameso.” (Universal Jewish Encyclopedia, p. 410)

Aabo bayiisya kuti Mujibelo nje Nsabata bayaamika lusyomo oolu atalaa manjezyeezya aziyanza zyabantu. Kunyina uukonzya kutabilila Nsabata iina Gregory ya Mujibelo kuzwa mu Mangwalo alikke luzutu.Boonse aabo balamatide Mujibelo bayeeme aziyanza zyabaabo, mbuli cisi ca buJuuda mujwi lyomwe, mbocaasulaika Mesiya akutobela kkalenda lyaabumbililwa abaabo baagagaila Nguwe.

Kuleka kweezyeezya kwamazuba aano, kunyina pe mu Mangwalo aawo mpocaamba kuti Nsabata yeelede kubambwa “mumazuba aali ciloba aali woonse” pe. Pele, kulembedwe kuti Nsabata yabuzuba bwaciloba yeelede kutobela kakwiindide mazuba aakubeleka aali cisambomwe.

Koibaluka buzuba bwa Nsabata, kuti ubusalazye. Mazuba aali cisambomwe weelede kubeleka, akumanizya milimo yako yoonse: Pele mubuzuba bwaciloba mbuzuba bwa Nsabata yokwa Yahuwah Leza wako. (Kolanga Kulonga 20:8-10.)

Kolanga amutumpango ootu: Ex. 16:26, 23:12, 31:15, 34:21, 35:2; Lev. 23:3; Deut. 5:13-14

Ndilyeelyo buyo nokweezyeezyegwa mvwiki iizinguluka kakwiina kuyozya eelyo muntu nakosozya makani kuti Nsabata yeelede kusika kufumbwa mumazuba aali woonse aali ciloba. Eelyo Mangwalo naatambulwa mbwaalembedwe akwaamba bwini alimwi tumpango toonse tujatikizya kkalenda amapobwe (kusanganya a Nsabata) notubalwa kabotu-kabotu, ncintu cisalala kuti kkalenda lya Bbaibbele litobezya mwezi-azuba alimwi kunyina pe nolyeendelana akkalenda lina Gregory alyeelyo lyakasolweda ndilyo [lina Juliyasi].

Mumangwalo, mwezi omwe-omwe utalikilaa kusekelela buzuba bwiindene bwakukomba: Buzuba bwa Mwezi Mupya.10 Mazuba aali cisambomwe aatobelwa abwaciloba bwa Nsabata bwalusele mumwezi ooyo kuzwa kubutaanzi. Mvwiki zyotatwe zyilatobela, akumanina muli bwamakumi obile abwafuka. Mpoonya mulongo wamvwiki ulainduluka kutalika alimwi mu Buzuba bwa Mwezi Mupya butobela. (Kunyina mwezi ulaa mazuba aayinda amakumi otatwe.)



Kufumbwa ciindi buzuba bwa Nsabata yabuzuba bwaciloba nobupegwa mu Mangwalo, lyoonse busikila muli bwalusele,
bwakkumi wabwasanu, bwamakumi obile abwabili, abwakumi obile afuka bwamwezi ooyo.

Kumatalikilo, woonse makkalenda aansiku, akali kutobezya mwezi azuba kalaa mvwiki zyiindene bulamfu zyiinduluka kutalika mumwezi mupya watalika kumweka. Basyaabupampu baciindi bapede kkalenda litaanzi kubaa mvwiki zyizingulukana kuzwa kubulelo bwa Bbabbuloni mu 600 B.C. Kuzwa aciindi eeco kunyina pe kkalenda lyakali kubelesya mvwiki zyizingukana kakwiina kuyozya. Mulongo wamvwiki wakali kutalika lyoonse kumatalikilo aamwezi akumatalikilo aamwaka kutobela mazuba osanwe aakasekkeledwe kuzyola mwaka wakainda pele taakali cibeela camulongo wamazuba aali mumvwiki.11

"Twakukulwaizya webo, omuyandwa ookwa Yahuwah, kuti utayaamini buyo mujwi lyesu. Twakukomba kuti ulivwuntauzyile webo zyintu zyoonse lwako omwini. Kuli zyintu zyinjaanji zyikazya makani aa Nsabata iitobezya mwezi azuba, eezyo zyilangikaanga zyilaa maanu, pele zyilaalilwa kupa bumboni kuti zyanjizyigwa mumusunko."

Masimpe kuti kkalenda lina Gregory lyamazubaano lilaa Nsabata ya Mujibelo talikonzyi kujanwa mu Mangwalo nokuba mumakkalenda aamisela yakainda.12 Kuyiisya zitaluleme kwakuti mvwiki ilazinguluka kakwiina kuyozya kuyeeme cigaminina akweezyeezya buyo. Casika ciindi lino cakuti basyomeka bokwa Yahuwah bayaamuke lweeno oolu akubamba Mangwalo alikke luzutu kuti abe mulawo walusyomo abweende bwabo.

Twakukulwaizya webo, omuyandwa ookwa Yahuwah, kuti utayaamini buyo mujwi lyesu. Twakukomba kuti ulivwuntauzyile webo zyintu zyoonse lwako omwini. Kuli zyintu zyinjaanji zyikazya makani aa Nsabata iitobezya mwezi azuba, eezyo zyilangikaanga zyilaa maanu, pele zyilaalilwa kupa bumboni kuti zyanjizyigwa mumusunko.

Twakukulwaizya kuti webo kodibaula kuya mukati kakaambo aaka amoyo uusyomeka.
 

Kotyanka aawa kuti ubone mulongo wazilembedwe azipekupeku zya Nsabata iitobezya Mwezi.

Kotyanka aawa kuti ubone mulongo wazilembedwe azipekupeku zya Kkalenda lya Bbaibbele.


Lunar Sabbath | The Defense - Part 1

Lunar Sabbath | The Defense - Part 1

International Date Line Change: The Sabbath Unchanged?

International Date Line Change:
The Sabbath Unchanged?

Lunar Sabbath | The Defense - Part 3

Lunar Sabbath | The Defense - Part 3

Lunar Sabbath | The Defense - Part 2

Lunar Sabbath | The Defense - Part 2

1 Cuusisya ncakuti eeci cishinshimi ceebeka, bantu banji balacilubizya kucisandulula kutegwa basikile waawo aali muzeezo ulaa mpuwo kapati mazubaano uutali wa Bbaibbele, muzeezo wakuti mumazuba masyoonto aacizya kuyooba, “simukukazya kristu” ooyo uyoobaa nguzu akulela kwamyaka iili ciloba akubamba cizuminano caluumuno acisi ca Isilayeli nation of Israel. Kutegwa ubone zinjaanji zijatikizya makani aaya, kolanga Seven Year Tribulation (Q&A) a Kutolwa Kujula Mukalaba Kwaliso Kakwiina Kufwa: Cilwanyo ca Saatani Camaseseke.”

2 Cishinshimi ca “Mvwiki zyili makumi ciloba” ngomusemo wacishinshimi cipati ca “Mazuba aali Zyuulu Zyobile Amyaanda Yotatwe. Kolanga: Daniel 8: The 2300 Days Prophecy Made Simple

3 Kunjila kwa Atazezekisi I mumulimo wabuleli mu 465-464 B.C; mwaka mutaanzi wabuleli bwakwe wakataalukila kuzwa kucilimo camwaka 464 B.C kusikila ku cilimo camwaka 463 B.C. Tulizyi kuti “kwaambilizyigwa” kwamulazyo ookwa Atazezekisi kwakali mumwaka wa 457 B.C, nkaambo Ezula utwaambila kuti wakayaamuka munzi bwa Bbabbuloni muciindi camalubaluba, mumwaka mutaanzi bwa Bbaibbele, akusika ku Jelusalema mumwaka wasanu wa Bbaibbele ooyo wakali mwaka waciloba wakulela kwa Atazezekisi. “Alimwi walo [Ezula] wakeza ku Jelusalema mumwezi wasanu, ooyo wakali mwaka waciloba wabulelo bwamwami. Nkaambo mubuzuba butaanzi bwamwezi wakatalika musinzo kuzwa ku Bbabbuloni, alimwi mubuzuba butaanzi bwa mwezi wasanu wakeza ku Jelusalema, kweendelanya ajanza libotu lyokwa Yahuwah mbulyakali kumweendelezya walo.” (Ezula 7:8-9)

4 http://en.wikipedia.org/wiki/Tiberius

5 Kubelesya the Biblical lunar-solar calendar established at Creation aawa kunyina kaambo pe. Bafalisi aabo bakali kulemba bbuku lyamilawo bakeelede kwaanza milazyo yakubambulula bweende bwazyintu mbuli zyeezyo pele eeyo milazyo kwiina awomwe uutabililwa mu Bbaibbele. http://www.truthontheweb.org/postpone.htm (Bikkila maanu aawa: Nkamu ya WLC kunyina pe niizuminizya ziiyo zijanwa aawa. Eeci cipedwe buyo nkaambo kakuti citondezya nzila eeyo mbobaali kugwisyila mazuba, aabo bakasaulaika Mesiya aKkalenda lya Kujulu.)

6 Munzi wa Loma muciindi ca Kristu, tiiwakali kutobela mvwiki yazilengwa leza zyili ciloba eezyo zyitobelwa mazubaano munyika. Pele wakali kutobela mvwiki yamazuba aali lusele yakkalenda lina Juliyasi:

7 http://www.moonsighting.com/faq_ms.html Mbunga ya WLC kunyina pe niitabilila ziiyo zijanwa aawa nokuba muzibaka zimwi ziswaangene aceeci, nkaambo eeci cibaka cisangene aaziiyo zya Islam. Kunyina nokuba boobo uunga wakazya kuti, aabo bacita ziiyo zya Islam, nokuba kuti balicengedwe, pele bali masimpe alimwi balitonkomene mukuvwuntauzya makani aamwezi anuulibonya ciindi citaanzi kuzwa waimpana azuba, nkaambo kwiinda munzila eeyo mbombubo mbobatalika myezi yabo.

8 Kwiinda munzila yakubala yambunga WLC, Pasika niwakasika mubuzuba bwa Miyoba 25 mu 31 A.D.

9 Ziindi zilembedwe aawa zyakupasuka akubbila kwamwezi amweelwe wakumunika kwawo, zyakalomya kujanwa kubelesya zibelesyo eezyi Starry Night Pro, Quick Phase Pro. Ayebo ulakonzya kubuula cibelesyo ca Stellarium kakwiina muulo aawa: http://www.stellarium.org/

10 Cintu cipati cijatikizya Mwezi Mupya cilakonzya kubonwa muzyituuzyo zyakuumpilila eezyo zyakalailidwe kupedwa mu Myezi Mipya mbuzyakali zyinji kwiinda zyamu Nsabata yabuzuba bwaciloba bwa mvwiki. (Numbers 28:11-15)

11 Eviatar Zerubavel, The Seven Day Circle, pp. 7-8.

12Sicikolo muna Katolika Wakonkezya kuti Mujibelo niiba Nsondo Tiili Nsabata yamu Bbaibbele