|
Ang lumalagong liwanag sa mga nakalipas na taon ay inilabas na ang Biblikal na araw—at kaya, ang Sabbath—ay nagsisimula sa pagbubukang-liwayway. Ang pagkakasunod ng mga pangyayari na bumalot sa kamatayan ni Yahushua at paglilibing ay kapani-paniwalang napatunayan na ang mga Hudyo ng araw ni Yahushua ay patuloy na tumalima sa Sabbath na nagsisimula sa pagbubukang-liwayway. |
Narinig mo na ba ang isang coup de grâce? Ang mga mamahayag ay paminsan-minsan naiulat ang isang coup d'état (kudeta) sa isang pulitikal na hotspot o iba pa. Ngunit ang coup de grâce ay naiiba. Ang coup de grâce ay isang mabilis at pamatay na atake.
Ito ay nagsimula noong ang medisina sa larangan ng digmaan ay naiwang kinakailangan. Sa panimula, ang coup de grâce ay isang pagpatay ng awa kung saan ang isang halatang naghihingalong kasamahan ay papatayin sa napakabilis at walang sakit habang posible. Ang parirala ay umunlad hanggang, sa modernong paggamit, ito’y nangangahulugang “isang pagkilos o pangyayari na tuluyang tatapos o wawasak sa anumang bagay na pinahina o pinalala.”1
Ang argumento na ang Sabbath ay isang 24-oras na panahon, mula sa paglubog ng araw hanggang sa paglubog ng araw kinabukasan, ay pinahina at pinahina sa natuklasan, sa ibang mga patunay, na ang pangunahing teksto kung saan ang kasanayan ay nakabatay, Levitico 23:32, ay kinuha palabas ng teksto at hindi aplikado sa ikapitong araw ng Sabbath ano pa man.
Ang coup de grâce na wawasak magpakailanman sa paniniwala sa paglubog ng araw hanggang sa paglubog ng araw na Sabbath ay makikita sa talaan ng kamatayan at paglilibing sa Tagapagligtas. Ang napakahalagang pagkakasunod na ito ng mga pangyayari ay itinatag nang may lubos na katiyakan na ang mga oras ng Sabbath ay nagsisimula sa umaga, hindi sa paglubog ng araw.
“At nang malapit na ang oras na ikasiyam ay sumigaw si Yahushua ng malakas na tinig, na sinasabi: Eli, Eli, lama sabachthani? sa makatuwid baga'y, Dios ko, Dios ko bakit mo ako pinabayaan? ... At muling sumigaw si Yahushua ng malakas na tinig, at nalagot ang kaniyang hininga.” (Mateo 27:46 & 50, ADB)
Bago pa ang imbensyon ng mga pangmakinang orasan, ang liwanag ng araw ay pantay na hinati sa 12 bahagi. Noong tinanong ni Yahushua, “Hindi baga ang araw ay may labingdalawang oras?” (Juan 11:9, ADB) walang tumutol sa Kanya. Lahat ay maaaring mabasa ang kuwadrante at nalaman ang araw na nagsimula sa pagdating ng liwanag. Dahil dyan, ang “mga oras” ng taglamig ay mas maiksi kaysa sa mga oras sa tag-init.
Namatay si Yahushua “humigit-kumulang na ikasiyam na oras” sa Paskua, Abib 14. Ito ay katumbas sa humigit-kumulang alas-tres ng hapon. Para sa oras ng taon na iyon, sandali matapos ang equinox ng tagsibol, ito ay kaunting lumipas matapos ang 3 pm. Iyon mga iginigiit na ang Sabbath ay nagsisimula sa paglubog ng araw ay naniniwala na si Yahushua ay kinuha mula sa krus at inilibing sa oras na ang araw ay papalubog na sa guhit-tagpuan. Ang araw sa Jerusalem sa panahong iyon ay lumulubog sa pagitan ng 6:59 pm at 7:19 pm. Ang maingat na pag-aaral ay ipinapakita na magiging imposible sa anumang naitala sa Kasulatan na masiwalat sa halos apat na oras na naganap sa pagitan ng kamatayan ng Tagapagligtas at paglubog ng araw.
Namatay si Yahushua sandali matapos ang 3 pm.
“At nang hapon na ay dumating ang isang mayamang mula sa Arimatea, na nagngangalang Jose, na ito'y naging alagad din naman ni Yahushua; Ang taong ito'y naparoon kay Pilato, at hiningi ang bangkay ni Yahushua. Nang magkagayo'y ipinagutos ni Pilato na ibigay yaon.” (Mateo 27:57-58, ADB)
Mayroong dalawang sipi ng Kasulatan na malinaw na inilabas na ang araw ay nagsisimula sa bukang-liwayway, isa rito ay ang talaan ng pagpako sa krus. Gayunman, dahil sa tradisyon at maling pagsasalin, ang mga siping ito ay tinakpan ng mga pinipilit na ang Sabbath ay nagsisimula sa paglubog ng araw.
Tradisyon: Ang mga tao ay ipinalagay batay sa kaugalian ang Genesis 1 ay itinuturo na ang araw ay nagsisimula sa paglubog ng araw dahil sa malimit uliting parirala: “Lumipas ang gabi, at sumapit ang umaga—iyon ang [una, ikalawa, ikatlo, atbp.] araw.” Gayunman, ang pariralang ito ay kinuha sa labas ng konteksto. Sa unang kabanata ng Genesis, nilinaw na ni Yahuwah kung ano ang humirang sa araw: liwanag! “At sinabi ng Elohim: ‘Magkaroon ng liwanag!’ At nagkaroon nga. Nasiyahan ang Elohim nang ito’y mamasdan. Pinagbukod Niya ang liwanag at ang dilim. Ang liwanag ay tinawag Niyang Araw at ang dilim naman ay tinawag na Gabi.” (Genesis 1:3-5, MBB)
Wala sa hindi malalampasang kadiliman bago ang Paglikha, ang unang araw ng Paglikha ay nagsimula nung ipinahayag ni Yahuwah na, “Magkaroon ng liwanag.” Ang Kanyang susunod na gawa ay ang pagbubukod ng liwanag sa kadiliman. Pagkatapos ay pinangalanan Niya ang dalawang bagay na pinagbukod. “Ang liwanag ay tinawag Niyang Araw at ang dilim naman ay tinawag na Gabi.” Upang ipilit, dahil dito, na ang “araw” ay nagsisimula sa kadiliman ay pinagsasama ang anumang pinagbukod ni Yahuwah.
Ang pariralang “lumipas ang gabi at sumapit ang umaga—iyon ang unang araw” ay dapat maunawaan sa konteksto ng liwanag na naging “Araw” at kasama ng liwanag, at ang “gabi” na panahon ng kadiliman.
Ang salitang isinalin bilang “gabi” at maling ipinalagay na maging mga oras ng gabi ay nagmula sa salitang Hebreo na ereb.
Ang salitang ito ay kumakatawan sa panahon ng araw na agad sinusundan ng paglubog ng araw. . . . Ang pariralang “ang gabi” [literal na “sa pagitan ng mga gabi”] ay nangangahulugang panahon sa pagitan ng paglubog ng araw at kadiliman, “takipsilim.”2
Ang salita rito na isinalin sa Ingles ay hindi maaaring tumukoy sa panahon ng kadiliman na tinawag ng Manlilikha na Gabi, dahil ito ay nagsisimula bago ang paglubog ng araw! Ang liwanag ay naghahari sa araw; ang kadiliman ay naghahari sa gabi. Dahil dito, kung may kapiraso pa ng liwanag sa kalangitan, patuloy pa rin itong Araw.
Maling Pagsasalin: Ang ikalawang beses na nilinaw ng Kasulatan na ang paglubog ng araw ay hindi simula ng araw ay, ang talaan ng paglilibing kay Yahushua. Tiyakan, noong si Jose ng Arimatea ay tumungo at nakiusap kay Pilato para sa katawan. Sapagkat ang Ingles ay walang direktang pagsasalin para sa salitang Griyego, ang mga tagapagsalin ay piniling gamitin ang salitang “hapon.” Sapagkat halos katulad ito sa salitang “gabi” na ginamit sa Genesis 1, ang resulta ay pagkalito at isang patuloy na paniniwala na ang araw ay nagsisimula sa paglubog ng araw.
Gayunman, ito ay hindi itinataguyod ng Kasulatan. Sa katunayan, ang maiksing sipi sa Mateo ay nagbibigay ng pinakamalinaw na kumpirmasyon na ang Sabbath ay hindi nagsisimula sa paglubog ng araw. Isaalang-alang muli ang sipi: “At nang hapon na ay dumating ang isang mayamang ... na nagngangalang Jose, na ... ito'y naparoon kay Pilato, at hiningi ang bangkay ni Yahushua. (Mateo 27:57-58)
Ang salitang “hapon” rito ay nagmula sa salitang Griyego na opsios at, habang pareho, ang karaniwang paggamit rito ay walang pagkakapareho ng kahulugan sa salitang Hebreo na ginamit sa Genesis 1. Ang salitang ito ay nangangahulugang: “Takipsilim … Ang salitang tunay na sumisimbulo sa ‘huling gabi,’ ang panghuli ng dalawang ‘gabi’ sapagkat inasahan ng mga Hudyo, ang una mula 3 pm hanggang paglubog ng araw, ang panghuli matapos ang paglubog ng araw; ito ang karaniwang kahulugan. Ito ay ginamit, gayunman, sa pareho.”3
Kahit na wala nang anumang karagdagang kronolohikong ebidensya, ito lamang ay sapat nang patunay magpakailanman na ang Sabbath ay hindi nagsisimula sa paglubog ng araw dahil ang karaniwang paggamit ng salita ay inilabas na si Jose ay hindi lumapit kay Pilato para sa pahintulot na kunin ang katawan hanggang matapos ang paglubog ng araw!
Ang layunin ng pag-aaral na ito, gayunman, ay hindi para patunayan na si Jose ng Arimatea ay tumungo kay Pilato matapos ang paglubog ng araw. Ito ay para ipakita ang pagkaimposible ng pagtatapos ng paglilibing kay Yahushua bago ang paglubog ng araw. Ang karaniwang paggamit ng opsios ay tumutukoy sa pagkatapos ng paglubog ng araw. Subalit dahil ito ay paminsan-minsang ginamit sa panahon ng oras mula kalagitnaan ng hapon hanggang paglubog ng araw, ang pinakamaagang oras ay gagamitin rito. Muli, ito ay hindi ang karaniwang gamit ng salita, ngunit dahil ito ay ginamit nang minsan para tumukoy sa huling bahagi ng hapon bago ang paglubog ng araw, iyon ang magiging simulain para sa ating pag-aaral.
Para sa ngalan ng argumento, sa buong pag-aaral na ito, ang pinakamaiksi, pinaka konserbatibong oras na tinantya ay laging pipiliin.
Ang mga magandang balita ay maingat na tiniyak kung sinu-sino sa mga tagasunod ng Tagapagligtas ang naroroon sa Kanyang oras ng kamatayan. Sina Jose ng Arimatea at Nicodemo ay wala sa listahan ng mga naroroon sa anumang talaan ng magandang balita. Ang presensya nila bilang nakakataas na tagasunod ay siguradong babanggitin kung sila’y naroroon.
Dahil sa haba ng oras sa panahon ng taon na iyon, si Yahushua ay pinakamalamang namatay sa oras ng 3:10 pm. Lilipas pa ang oras para kay Jose ng Arimatea na malaman ang Kanyang kamatayan. Ang ilan sa mga Hudyo na ikinalugod ang kamatayan ng Tagapagligtas ay bumalik sa Jerusalem matapos nito, sa takot sa kadiliman at paglindol. “At ang lahat ng mga karamihang nangagkatipon sa panonood nito, pagkakita nila sa mga bagay na nangyari ay nangagsiuwing dinadagukan ang kanilang mga dibdib.” (Lucas 23:48, ADB) Patuloy pang lilipas ang sandali para sa salita na umabot kay Jose.
Hindi naman wala sa katuwiran na ipalagay na hindi bababa sa 45 minuto hanggang isang oras o higit pa para kay Jose na malaman na namatay si Yahushua. Tiyak na magpapalipas siya ng kaunting panahon para bumuti mula sa lubos na pagkagulat at kalungkutan, magpasya sa paraan ng aksyon at magpatuloy. Siya ay, sa puntong ito, nagpakonsulta kay Nicodemo. Sinasabi namin ang tungkol sa tunay na puso ng tao kasama ang tunay na damdamin at tugon ng tao. Kahit na malaman ni Jose ay kamatayan ng Tagapagligtas sa medyo maikling panahon, hindi makatotohanan na ipalagay na ang minuto na natanggap niya ang mensahe, makikiusap siya na kunin ang katawan. Magpapalipas siya ng sandaling nagluluksa. Pagkatapos ay kaunting minuto pa ang kailangan sa paglalakad patungo sa tahanan kung saan tumutuloy si Pilato. Darating si Jose nang hindi aaga sa 4:30 ng hapon.
Marahil si Jose ay isang nakatataas na Hudyo, ngunit si Pilato pa rin ang mas mataas ang posisyon. Magtatagal ng kaunting minuto para sa mga guwardya na ipadala ang pakiusap ni Jose kay Pilato at bumalik nang may tugon, bigyan siya ng panahon na makinig.
Tinantya nang konserbatibo na si Jose kay tumungo ay Pilato nang 4:30 pm, ang mas malapit na magagawa niyang lumapit kay Pilato—at nang may pagmamadali—ay 4:45 pm.
Ang pinakamaagang oras para kay Jose na makasama si Pilato ay 4:45 pm.
Ang kamatayan sa pagpapako sa krus ay mabagal at napakahirap na kamatayan. Mula sa salitang “ipinako” na nakuha namin ang salitang “napakasakit,” nagpapahiwatig ng napakatinding paghihirap. Karaniwang tumatagal ng ilang araw para sa kalamnan na malugmok at sa biktima na mamatay sa pagkabagabag. Gayunman, si Yahushua ay hindi namatay sa pagkabagabag. Siya ay namatay mula sa pagsambulat ng puso.
Hindi alam ni Pilato ito. Kaya nung nakiusap si Jose para sa pahintulot na kunin ang katawan, “Nagtaka si Pilato nang marinig niyang patay na Siya.” (Marcos 15:44, MBB) Hindi makapaniwala si Pilato na sinuman ay mamatay sa pagpapako sa krus nang napakabilis. “Ipinatawag niya ang senturyon at itinanong kung patay na nga si Yahushua. Nang matiyak niya mula sa senturyon na patay na nga si Yahushua, pumayag siyang kunin ni Jose ang bangkay.” (Marcos 15:44-45, Filipino Standard Version)
Ito ay tumagal ng ilang sandali. Hindi naninirahan si Pilato sa Jerusalem. Nakatira siya sa Caesarea. Ang mga talaan ay nagpahiwatig na siya lamang ay dumating sa Jerusalem sa panahon ng mga pambansang kapistahan kung kailan ang mga Hudyo ay nalamang mas nais na magkagulo. Ang mga bagong arkeolohikong tuklas ay tinanggal ang posibilidad ng pananatili ni Pilato sa Muog ng Antonia at nagpahiwatig na si Pilato ay mas malamang isang panauhin ni Herod Antipas sa palasyong itinayo ni Herod ang Dakila.
Modelo ng Palasyo ni Herod, kung saan si Pilato ay pinaniwalaan na nanatili bilang panauhin ni Herod Antipas.
Nakakuha ng pagpasok sa palasyo upang magsalita kay Pilato ay malamang tumagal pa ng 15 minuto na inilaan sa pag-aaral na ito. Tiniyak sa oras na si Jose ay nakita si Pilato, nagpalitan ng pagbati alinsunod sa kaugaliang Sinilangan, ipinahayag ang kanyang pakiusap, nakinig sa mga kahanga-hangang tanong ni Pilato, at muling nakinig gayong nagbigay ng kautusan para sa mensahero na pumunta sa senturion na nakatalaga sa Golgotha, mas maraming panahon ang lilipas. Sa pinakamaaga, ito ay 5:00 pm, at mas malamang 5:15, o mas huli pa, depende sa pagdating ni Jose at simulang maghangad na makakuha ng sandali kasama si Pilato.
Para sa ngalan ng argumento, gayunman, ilalagay namin ang oras sa konserbatibong 5:00 pm.
Ang lugar ng pagpapako sa krus ay mga nasa 1 kilometro (o wala pang 1 milya ) ang layo mula sa Palasyo ni Herod.4 Ang isang malusog na sundalo ay maaaring bagtasin ito sa isang katuwiran ng mga minuto, lalo na kung nakakabayo. Ngunit dapat na tandaan na ang senturion ay babagal sa dami ng mga peregrino na pumunta sa Jerusalem para sa Paskua at Pista ng Tinapay na Walang Pampaalsa. Sa panahon na (1) isang mensahero ang tinawag, binigyan ng isang mensahe at ipinadala, (2) dumaan sa kapal ng dami ng tao, (3) hinatid ang utos, (4) ang senturion ay nagbigay ng utos na nagtatalaga sa isa pang sundalo na manatili habang wala siya, (5) at ang senturion ay dumaan sa madla, ang oras ay malamang hindi aaga sa oras na 5:15 pm.
Sa oras ng pagdating ng senturion upang sagutin ang tanong ni Pilato, ito ay hindi aaga sa 5:15 pm.
“Nang matiyak niya mula sa senturyon na patay na nga si Yahushua, pumayag siyang kunin ni Jose ang bangkay.” (Marcos 15:44-45, Filipino Standard Version)
Imposible na malaman kung nagbigay ng literal na kautusan sa senturion na ibigay ang katawan ni Yahushua kay Jose ng Arimatea, o isinulat ang kautusan sa pergamino. Ano pa man, sa oras na ang senturion ay binigyan ng pagpasok, sinagot ang mga katanungan ni Pilato, sinigurado ang kamatayan ng Tagapagligtas, ibinigay ni Pilato ang pahintulot, at umalis si Jose, ang pinakamabilis na oras ay hindi bababa sa isa pang 15 minuto, magdadala sa oras na 5:30 pm. Kung nagpadala si Pilato ng isang eskriba upang isulat ang kautusan, at selyuhan ng kanyang singsing ng paglagda, magpapaliban ito sa oras ng pag-alis ni Jose mula sa palasyo sa isa pang 15 minuto sa pinakamaiksi.
Si Jose ay hindi iiwan si Pilato hanggang 5:30 pm.
Ang Golgotha ay mga nasa 1 kilometro ang layo mula sa Palasyo ni Herod. Sinuman tatahakin ang distansya ay babagal sa dami ng mga bisita na nagtipun-tipon para sa Paskua at Pista ng Tinapay na Walang Pampaalsa.
“At nang matanto niya sa senturion, ay ipinagkaloob niya ang bangkay kay Jose. At binili niya ang isang kayong lino ...” (Marcos 15:45-46, ADB)
Hindi kaagad tumungo si Jose sa Golgotha. Siya ay hindi malalaman kung siya ay binigyan ng pahintulot na kunin ang katawan ng isang hinatulang kriminal. Matapos makuha ang pahintulot, ginawa niya ang mga sumusunod:
1) Bumalik siya sa tahanan upang magbigay ng pagtuturo sa kanyang mga alagad na simulang tipunin ang mga kasangkapan at mga suplay na kinakailangan upang tanggalin ang katawan mula sa krus, dalhin sa libingan, at linisin roon at ihanda sa paglilibing.
2) Malamang nagpadala siya ng mensahe kay Nicodemo, sapagkat si Nicodemo ay darating na may dala-dalang mga pabango (pampalasa) para sa paglilibing.
3) Siya ay pumunta (o nag-utos ng isang alagad) at bumili ng lino para sa paglilibing. (Marcos 15:46)
Habang ang ilan ay maaaring magtanong kung paano nakapamili si Jose ng mga pambalot sa paglilibing sa huling bahagi ng hapon sa Paskua, mayroong tatlong mahahalagang puntong dapat tandaan. Ang mga ito ay aplikado rin sa kaganapan kapag ang karaniwang paggamit ng salitang opsios ay tinanggap, nagpapahiwatig na si Jose ay tumungo kay Pilato matapos ang paglubog ng araw.
1) Ang Paskua ay isang araw ng paggawa
2) Alinman sa mga tindahan ay bukas pa; o,
3) Siya ay nagawang makita ang isang may-ari ng tindahan na hindi nag-alinlangan na magbenta sa kanya, kahit gabi na, dahil sa mahigpit na kinakailangan sa paglilibing ng mga Hudyo na kinakailangan sa agarang paglilibing.
Kapani-paniwala na si Jose ay maaaring makabili ng mga tela matapos ang paglubog ng araw. Ang mga Hudyo, laging kilala sa kanilang hindi natitinag na landas na magkasalapi, ay magpapatuloy pa ring bukas ang mga tindahan matapos ang paglubog ng araw. Sa Amos 8, ang mga Hudyo ay hindi tinuligsa sa pagbebenta sa gabi. Sa halip, sila’y tinuligsa sa nais na pabilisin ang mga banal na oras ng Sabbath.
“Pakinggan ninyo ito, Oh kayong nananakmal ng mapagkailangan, at inyong pinagkukulang ang dukha sa lupain, Na sinasabi, Kailan daraan ang bagong buwan, upang tayo'y makapagbili ng gugulayin at ang sabbath, upang ating mailabas ang trigo? na gawing munti ang efa, at malaki ang siklo, at gumawa ng karayaan sa magdarayang timbangan” (Amos 8:4, 5, ADB)
Tandaan na kapag ang lahat ng mga tindahan ay regular na sarado sa paglubog ng araw, walang hayagang nais na pabilisin ang mga banal na oras dahil alam ng lahat na hindi sila makakapagbukas ng tindahan hanggang sa susunod na araw ano pa man.
Kapag ang mga tindahan ay sarado, gayunman, hahanapin ni Jose ang mga nagbebenta ng mga pambalot sa kanilang mga tahanan. Sa maraming bansa, maging sa panahong ito, ang mga may-ari ay naninirahan sa ibabaw o likod ng kanilang tindahan. Hindi naman magiging mahirap para sa kanya na bumili ng mga tela sa paglilibing maging sa huling bahagi ng hapon o gabi. Ngunit ito’y magtatagal pa rin ng maraming panahon sapagkat ang tagabenta ay nagdiriwang (o naghahanda sa pagdiriwang) ng Paskua kasama ang mga kapamilya at mga kaibigan. Ipalagay na si Jose ay nalalaman kung saan papunta at hindi gumawa ng anumang walang saysay na pagliko. Ang Jerusalem ay hindi isang modernong siyudad, nilatagan ng mahaba, tuwid na kalsada. Ang mga kalye nito ay makitid, paikut-ikot, at puno ng mga tindahan at mga peregrino.
Ang Golgotha ay ilang daang metro lamang sa labas ng tarangkahan ng siyudad. Gayunman, ito ay ganap na isang kilometro mula sa palasyo ni Herod. Kapag ang sinuman ang idinagdag iyon sa karagdagang distansyang nilakad ni Jose habang pabalik siya sa kanyang tahanan, tumungo upang maghanap at bumili ng mga tela, bumalik sa bahay upang tipunin ang mga nalalabi na kinakailangan, at maglakbay sa tarangkahan ng siyudad, lahat ng ito’y dumagdag sa akumulasyon ng lumilipas na oras.
Mula sa paglisan ni Jose kay Pilato, hanggang sa pagdating niya sa Golgotha, hindi bababa sa dalawang oras ang lumipas, mas malamang kung huli. Makatuwiran na ipalagay na sina Jose at Nicodemo ay malamang nagkita sa tarangkahan ng siyudad at tumungo sa Kalbaryo nang magkasama. Ang pagdagdag sa ibang mga gawain na naganap simula noong unang pumunta si Jose kay Pilato, ito ay magdadala sa kanya, sa pinakamaaga, sa oras na 7:30 pm, gayong pumunta sa Golgotha kasama ang mga alagad at malamang isa o dalawang buriko upang dalhin ang mga kinakailangan na suplay.
Kapag ang limitadong makatotohanang oras na kabilang sa prosesong ito ay maingat na isinaalang-alang, mabilis na naging maliwanag na ang paglilibing sa paglubog ng araw (6:59 – 7:19 pm) ay imposible. Dahil dyan, kapag ang pinakamaaga at pinakamaiksing oras ay ipinalagay, ang araw ay lumubog na sa panahong nilisan na ni Jose ang siyudad.
“… Ibinaba mula sa krus ang bangkay [Niya] …” (Marcos 15:46, MBB)
Hindi naman matagal para kay Jose, Nicodemo, at kanilang mga alagad na marating ang Golgotha. Ito ay, sa huli, sadyang nakatapat sa pangunahing kalsada papasok ng Jerusalem. Dumating sa pahintulot ni Pilato na kunin ang katawan, makakakita sila ng isang abalang eksena.
Matapos ang pagkamatay ni Yahushua, ang mga Hudyo ay inobserbahan ang mga napagpasyahang pamamaraan na wala sa mga katawan ang maaaring manatili sa mga krus sapagkat ang susunod na araw ay Sabbath at ang unang araw ng Pista ng Tinapay na Walang Pampaalsa.
“Noo'y Araw ng Paghahanda, at ayaw ng mga Hudyo na manatili sa krus ang mga bangkay hanggang sa Araw ng Pamamahinga, dahil natatangi ang Araw na iyon ng Pamamahinga. Kaya't hiniling nila kay Pilato na ipabali ang mga binti ng mga ipinako sa krus at alisin ang mga bangkay. Pumunta nga roon ang mga kawal at binali ang mga binti ng dalawang ipinakong kasama ni Yahushua. Ngunit pagdating nila kay Yahushua at makitang patay na siya, hindi na nila binali ang kanyang mga binti.” (Juan 19:31-33, MBB)
Ang siping ito ay nagbigay ng karagdagang patunay na ang Sabbath ay hindi maaaring magsimula sa paglubog ng araw. Isaalang-alang ang mga sumusunod na katunayan:
|
“Sa dako nga ng pinagpakuan sa kanya ay may isang halamanan; at sa halamana’y may isang bagong libingan na kailan ma’y hindi pa napaglalagyan ng sinuman.” “Doon nga, dahil sa Paghahanda ng mga Hudyo (sapagka’t malapit ang libingan) ay kanilang inilagay si Yahushua.” (Juan 19:41-41, ADB) |
Kaya ang mga Hudyo ay tumungo kay Pilato para sa pahintulot na pabilisin ang kamatayan ng dalawa pang bilanggo matapos5 matanggap ni Jose ang pahintulot na kunin ang katawan. Ipinakilala nila ang kanilang pakiusap kay Pilato na mas malamang habang si Jose ay nakikipagtulungan kay Nicodemo para sa paglilibing kay Yahushua.
Ang pagtanggal sa katawan ng Tagapagligtas mula sa krus ay isang matrabahong gawain, maraming oras ang dapat gugulin. Naitala ng Kasulatan na wala sa mga buto ni Yahushua ang nabali, alinsunod sa propesiya. Sina Jose, Nicodemo at kanilang mga alagad, ay napakaingat sa pagtanggal sa katawan, ngunit gayon pa man, ito ay hindi isang madaling gawain na tanggalin ang malaking pako, nakabaon nang malalim sa kahoy. Sa katunayan, ang mga arkeolohiko ay binuksan ang mga buto sa isang puntod (kahon ng mga buto) na naglalaman pa rin ng mga pako. Malinaw, sinumang naglibing ng katawan na hindi tinanggalan ng pako o itinuturing na hindi katumbas ng pagsisikap.
Sina Jose at Nicodemo ay magpapalipas ng anumang oras na kinakailangan sa mas maingat, mapitagang pagtanggal ng katawan mula sa krus. Sila ay hindi magmamadali na kumain ng hapag-kainan ng Paskua. Sila ay sumalang sa pinakamahalagang pangyayari ng kanilang mga buhay. May mga alagad sila na magdadala nito sa Libingang may Halamanan, na malapit lang. Ito ay magtatagal ng isang oras para matapos, magdadala sa oras na 8:30 pm.
Ang pagtanggal sa katawan nang walang pinsala ay isang mahirap na trabaho.
Hindi aaga sa 8:30 pm, ang oras kung kailan sila natapos.
“Ibinaba niya ang bangkay, binalot sa telang lino at inilagay sa isang libingang inuka sa bato na hindi pa napaglilibingan.” (Lucas 23:53, MBB)
Ang paghahanda sa katawan para sa paglilibing ay laging gumugugol ng maraming oras. Sa ilang abusong tiniis ng Tagapagligtas bago ang kamatayan, kasama ang mga ritwal ng proseso ng paglilibing ng mga Hudyo, ito ay mas maraming oras pa. Si Jose, bilang isang napakayamang tao, ay mayroong sariwang tabas na libingang hinanda para sa kanyang asawa at sa kanya mismo sa isang payapang halamanan. Sa lokasyong ito, ay isang saganang pinagkukunan ng tubig-ulan. Marami silang naipong tubig, ngunit magiging napakahaba, mahirap na gawain na linisin ang katawan na lubos na gutay at napinsala. Bawat timba ng tubig ay binababa at tinataas; ang buhok at natitirang bahagi ng bigote, hinugasan. Ang ritwal na paglilinis ay matatapos sa mabilis na pagbabanlaw. Ang tagal ng paglilinis ay mga nasa dalawang oras. Sa puntong ito, mga nasa 10:30 na ng gabi.
Ang paglilinis ng katawan ay napakahirap, magdadala sa oras na 10:30 pm.
“Kasama rin niya si Nicodemo na noong una ay sa gabi nagsadya kay Yahushua. May dala itong pabango, mga tatlumpung kilong pinaghalong mira at aloe. Kinuha nila ang bangkay ni Yahushua at nilagyan ng pabango at binalot sa telang lino, ayon sa kaugalian ng mga Hudyo.” (Juan 19:39-40, MBB)
 |
|
Ang Libingang may Halamanan.
|
Kapag ang katawan ay lubusang nalinis, ang maingat na gawa ng pagbabalot nito ng pambendang tela at pabango (pampalasa) ay nalalabi. Di katulad sa mga katawang inilalagay sa mga ataol sa Kanluran, walang bahagi ng katawan ang tatama sa isa pang bahagi. Ang mga braso at mga binti ay may mga telang nakabalot na maghihiwalay sa kanila. Ang mga kamay at paa ay tipikal na nakahiwalay gaya ng mukha. Ito na tipikal na kasanayan ay maaaring pagtibayin mula sa paglalarawang ibinigay sa Kasulatan ni Lazaro matapos ang kanyang muling pagkabuhay: “Siya na patay ay lumabas, na natatalian ang mga kamay at mga paa ng mga kayong panglibing; at ang kanyang mukha ay nababalot ng isang panyo. Sinabi sa kanila ni Yahushua. Siya’y iyong kalagan, at bayaan ninyo siyang yumaon.” (Juan 11:44, ADB)
Sa kaisipan ng mga Hudyo, ang proseso ng paglilibing ay napakahalaga. Kapag ang bangkay ay hindi maayos na nailibing, ang indibidwal ay itinuturing na isinumpa ni Yahuwah. Dahil dito, ang proseso ng paglilibing ng katawan, lalo na kung mahal sa buhay, ay magiging masusi, maselan at maingat na proseso.
Hindi lahat ay inililibing ay nakabalot sa pabango. Ang mga hari at mga mayayaman lang ang may kaya ng pagpapabango. Si Haring Ezechias ay nagtago ng mga pabango sa kanyang tahanan ng kayamanan. Itinuring itong bahagi ng kayang kayamanan. “Ang mga pabangong nabanggit na ginamit ni Nicodemo para sa paghahanda ng katawan ng ating Panginoon, Juan 19:39, 40 ay ‘mira at mga aloe,’ kung saan ang huling salita ay dapat maunawaan na hindi mga aloe ng medisina, kundi ang napakabangong kahoy ng Aquilaria agallochum.”6 Ilang mananaliksik ay nagpahiwatig na ang halaga ng mga pabangong hatid ni Nicodemo ay mahigit $200,000 dolyar sa kasalukuyang merkado.7
Isang “daang librang bigat ng mga pabango” ay napakalaking bilang ng napakamahal na pabango! Ang mira ay isang likido. Ang mga aloe ay mga pulbos. Ang ritwal ng pagbabalot ng katawan na may pabango ay higit pa sa mabilis na trabahong pang-momya, na may kaunting bilang ng bangong inilalagay. Bawat bahagi ng katawan ay dapat balutan sa iba’t-ibang patong. Ang paghahalo ng likido at pinulbos na pabango ay inilalagay sa bawat patong, napakaingat at mapitagan. Ito ay lubos na makonsumong-oras na proseso.
Ang maselang pagbabalot ng katawan na may pabango, ay mas malamang magtatagal ng hanggang dalawang oras para matapos. Ang oras na akumulado ay magdadala sa kanila sa sandali matapos ang hating-gabi.
Ang pagbabalot ng katawan ay isang napakatagal na proseso.
Hindi bababa sa 12:30 am ang oras na sila’y matatapos.
“Ibinaba niya ang bangkay, binalot sa telang lino at inilagay sa isang libingang inuka sa bato na hindi pa napaglilibingan.” (Lucas 23:53, MBB)
Sa oras na naibalot na ang katawan, magtatagal lamang ng kaunting minuto na ilatag ang katawan na mamahinga sa libingan. Ilagay ang pintuang bato sa kinalalagyan nito, tipunin ang mga basahang may dugo, at ipunin ang mga kasangkapang ginamit sa pagtanggal sa Tagapagligtas mula sa krus, ay hindi magtatagal. Sa oras na 12:50 am, ang malungkot na pangkat ay tatahakin ang nakakapagod na pag-uwi sa tahanan.
Ang mga kalalakihan at mga kababaihan ay makakabalik sa Jerusalem sa oras na 12:50 am.
Magtatagal ng mga nasa 15 hanggang 20 minuto para sa mga kababaihan na makabalik sa Libingan.
“Sumunod kay Jose ang mga babaing sumama kay Yahushua mula pa sa Galilea. Nakita nila ang libingan at ang pagkakalagay doon ng bangkay ni Yahushua. Pagkatapos, umuwi sila at naghanda ng mga pabango at mira. Pagsapit ng Araw ng Pamamahinga, nangilin sila ayon sa Kautusan.” (Lucas 23:55-56, MBB)
Sa mga kultura ng Gitnang Silangan, ang mga kasapi ng pamilya ang naghahanda ng mga bangkay para sa paglilibing. Ang mga kababaihan ng pamilya ay ang naghahanda sa bangkay kapag ang namatay ay isang babae, habang mga lalaking kasapi ng pamilya ang naghahanda sa bangkay na lalaki. Iba’t-ibang pinagkukunan ang nagpahiwatig na si Jose ng Arimatea ay isang kasapi ng pamilya ni Yahushua, kaya makatuwiran na kabilang siya sa paglilibing sa Tagapagligtas.
Sapagkat naitala sa Kasulatan, ang mga kababaihan ay hindi kasali sa proseso ng paglilibing. Naghintay sila upang may gawin din sa paglilibing, ngunit ang paghahanda sa katawan na ililibing ay gawa ng mga kalalakihan. Sa halip, sila ay nanood mula sa magalang na distansya, tinukoy na mag-ipon ng mga pabango at mga pampahid upang pahiran ang katawan matapos itong balutan.
Kapag ang bato ay nairolyo na sa kinalalagyan nito, wala nang magagawa pa sa libingan. Ang mga kababaihan ay nakabalik na sa tahanan, malamang kasama sa pangkat ng mga kalalakihan para sa proteksyon. Ito ay hindi isang pagmamadaling paglalakad. Sila ay nagtrabaho nang halos buong magdamag. Sila ay pagod sa pisikal, emosyonal at pangkaisipang mga aspeto. Syempre, walang paraan na matukoy kung saan eksaktong naninirahan ang mga kababaihan, ngunit kung sila ay naninirahan sa karaniwang kalapitan ng dakong itaas, sila ay mahigit na isang kilometro ang layo mula sa libingan. Kung naninirahan naman sa dakong ibaba ng siyudad, mas matagal silang makakabalik. Ang pagpunta gamit ang mas maiksing distansya, gayunman, mga nasa 15-20 minuto ang tagal upang tahakin ang distansya mula sa libingan hanggang sa kanilang mga tahanan.
Lugar ng Dakong Itaas ay nasa ibabang kanang sulok ng larawang ito na modelo ng Sinaunang Jerusalem. Itala din ang Palasyo ni Herod sa itaas ng kaliwa.
Ang mga kababaihan ay gumamit din sandali upang talakayin ang kanilang susunod na aksyon. Nais nilang pahiran ang katawan ng kanilang minamahal na Panginoon. Nais nilang magkaroon ng kahit kaunting bahagi sa pagpaparangal din sa Kanya. Sa pagbabalik sa kanilang mga tahanan, masigasig silang naghanap ng mga pabangong pampahid. Sinabi ni Lucas na ang mga kababaihan ay “naghanda ng mga pabango at mira.” Gayunman, malinaw mula sa Biblikal na talaan na, kapag kinumpara at tinipon nila ang mga hawak nila, natanto nila na wala silang sapat na dami. Walang nang magagawa pa sa puntong ito dahil ang Sabbath ay nagsisimula nang magbukang-liwayway. Dahil dito, “Pagsapit ng Araw ng Pamamahinga, nangilin sila ayon sa Kautusan.” (Lucas 23:56, MBB)
Noong lumipas ang Sabbath at ang mga puwesto sa merkado ay muling bumukas para sa negosyo, ang mga kababaihan “ay bumili ng pabango upang sila ay magpunta sa libingan at lagyan ng pabango ang bangkay Niya.” (Marcos 16:1, MBB) Gayong naghangad sila na bumalik sa libingan upang pahiran ang katawan ni Yahushua, sila’y naghintay. Hindi sila maaaring bumili ng karagdang pabango na kailangan nila hanggang ang Sabbath ay lumipas ano pa man. Nalaman nila na pinakamabisang paraan para parangalan Siya ay sundin Siya. Sinabi Niya mismo, “Kung ako’y inyong iniibig, ay tutuparin ninyo ang aking mga utos.” (Juan 14:15, ADB) Pinanatili nilang banal ang araw ng Sabbath na parangalan ang “Panginoon ng Sabbath.”
Sapagkat naunang naipahayag, makatuwiran na ipalagay na ang mga kababaihan ay bumalik sa Jerusalem kasama ang mga kalalakihan. Pahintulutan ang 15 minuto para sa paglalakad pauwi, makakabalik sila sa oras na mga nasa 1:05 ng madaling araw. Bumalik ang mga kababaihan sa kani-kanilang mga tahanan, naghahanap ng mga suplay, tinipon nila muli upang pag-usapan kung ano pa ang kulang na dapat nilang bilhin kapag ang Sabbath ay lumipas. Gayong ito ay nasa kalagitnaan ng gabi, syempre walang tindahan ang nakabukas. Makatuwirang sabihin, ito ay magtatagal ng hindi bababa sa isang oras, magdadala sa oras matapos ang 2:00 am.
Sa tinantyang konserbatibong oras, mga nasa 2:00 am na ang oras na isinantabi ng mga kababaihan ang kanilang mga paghahanda.
“Araw noon ng Paghahanda at magsisimula na ang Araw ng Pamamahinga.” (Lucas 23:54, MBB)
Ang talaan ng Magandang Balita ng pagkamatay at paglilibing kay Yahushua ay lubhang pinaikli. Ang Bibliya ay nagpahiwatig lamang sa dami ng oras na kabilang sa proseso ng paglilibing. Gayunman, kapag ang listahan ng mga pangyayari ay kinuha, hakbang-hakbang, ang katunayan ay naging malinaw: si Yahushua ay hindi maaaring mailibing bago ang paglubog ng araw. Kapag ang mas karaniwang paggamit ng opsios ay tinanggap, ito ay tumagal ng halos buong magdamag! Anumang naganap sa panahon ng mga oras ng gabi ay itinuturing na bahagi ng ikaanim na araw ng sanlinggo, ang araw ng paghahanda (Paskua). Ayon sa Magandang Balita ni Lucas, hindi sila natapos hanggang sa susunod na araw nung ang Sabbath ay nagsimulang magbukang-liwayway.8 Bagama’t hindi ito malinaw sa Ingles na pagsasalin, ang orihinal na Griyego ay itinatatag ito nang walang tanong.
Ang pariralang isinalin na “magsisimula na” sa tekstong ito, ay ang salitang Griyego, ... (epiphosko). Ang kahulugan ay nakagugulat: “mag-umpisang magliwanag:--pagbubukang-liwayway.”9 Ito ay isang anyo ng #2017, ... (epiphauo), na ang nangangahulugang “magpailaw ... magbigay liwanag.”10 Sapagkat sila’y naghintay hanggang gabi upang simulan ang proseso ng paghahangad ng pahintulot na kunin ang katawan, tanggalin, linisin at balutin ito, atbp., ito’y tumagal ng mga oras sa magdamag upang gawin ang kanilang trabaho. Sila’y hindi natapos hanggang ang Sabbath ay nagsimulang magbukang-liwayway.11
Pinaliwanag ng The New Strong’s Expanded Dictionary of Bible Words ang kahulugan nito, ipinahayag na ang epiphosko ay “pagdating ng Sabbath.”12 Kapag ang salita ay ginamit sa pagtukoy sa pagdating ng Sabbath, at kapag ang mismong salita ay nangahulugang “pagbubukang-liwayway,” halata na ang konklusyon: ang Sabbath ay nagsimula sa pagbubukang-liwayway ng liwanag, hindi ang paglubog ng araw at ang kasunod na pagtitipon ng kadiliman.
Sa Jerusalem, ang pagsikat ng araw sa panahon ng taon ay nagaganap sa pagitan ng 5:54 at 6:27 am. Gayunman, ang bukang-liwayway—ang simula ng liwanag—ay dumarating nang mas maaga. Ang astronomikong bukang-liwayway sa Jerusalem para sa buwan ng Abril ay nasa pagitan ng 5:05 am (maaga ng buwan) at 4:25 am (sa katapusan ng buwan sapagkat ang mga araw ay humahaba sa paglapit ng solstice ng tag-araw).
Muli, naunang ipinahayag, ang pinakamaiksing oras na tinantya ay sadyang pinili para sa pag-aaral na ito. Walang kailangang pagtaas ng bloke ng oras ang kasama. Alinman sa buong proseso ang maaaring makumpleto bago ang paglubog ng araw o hindi maaari. Ipalagay na si Jose ay hinangad ang pahintulot na makuha ang katawan bago ang paglubog ng araw, magdadala sa atin ngayon sa mga kababaihan na naghahanda ng mga pabango para pagpapahid. Matatanto nila na wala silang sapat at walang paraan na makakabili sila ng marami pa sa kalagitnaan ng gabi. Sa ating kalkulasyon, ito ay mga nasa pitong oras matapos ang paglubog ng araw. Kahanga-hanga man, ang ating konserbatibong pagtantya ay malayo nang apat na oras. Sa ibang salita, ginawang malinaw ng Kasulatan ang proseso sa katunayan ay tumagal ng mas maraming oras kaysa sa pinahintulan para sa pag-aaral na ito!
Ang Bibliya ay malinaw na ipinahayag na ang Sabbath ay nagsisimula nang magbukang-liwayway gayong isinantabi nila ang kanilang mga paghahanda. Dahil dito, sa oras na ang gawa ng paglilibing ng mga kalalakihan ay kumpleto na, bumalik sila sa Jerusalem, ang mga kababaihan ay tinipon ang mga pabangong mayroon sila at natanto na kailangan pa nila ng marami pa, sa katunayan ay malapit na sa 5:00 am ng umaga! Ang Sabbath, Abib 15, dumating sa bukang-liwayway at ang mga kababaihan ay namahinga ayon sa kautusan.
Ipinahayag ng Bibliya ang buong prosesong natapos sapagkat ang Sabbath ay nagsimula nang magbukang-liwayway o, mga nasa 5:00 am! Ang mga nakalistang gawain ay literal na naganap sa halos buong magdamag.
“At nang makaraan ang sabbath, si Maria Magdalena, at si Mariang ina ni Santiago, at si Salome, ay nagsibili ng mga pabango, upang sila'y magsiparoon at siya'y pahiran. At pagkaumagang-umaga nang unang araw ng sanglinggo, ay nagsiparoon sila sa libingan nang sikat na ang araw.” (Marcos 16:1-2, ADB)
Narito ang isa pang kumpirmasyon na ang araw ay nagsisimula sa bukang-liwayway, hindi paglubog ng araw: “Makaraan ang Araw ng Pamamahinga, sa pagbubukang-liwayway nang unang araw ng [san]linggo, pumunta si Maria Magdalena at ang isa pang Maria sa libingan ... upang tingnan ito.” (Mateo 28:1, MBB) Ang pariralang “pagbubukang-liwayway” ay nagmula sa eksakto at kaparehong salitang ginamit sa Lucas 23:54 para tukuyin na ang Sabbath ay “magsisimula na” sapagkat ang mga kababaihan ay isinantabi ang kanilang paghahanda dahil nagsisimula na ang Sabbath. Ibig sabihin nito’y “mag-umpisang magbigay ng liwanag:-- pagbubukang-liwayway.”13
“Nang” ay isang salita na nagpapakita ng paggalaw sa direksyon ng isang bagay. Ito ay isang mabuting pagsasalin ng salitang Griyego, eis, na nagpapahayag ng paggalaw at nagpapakita ng puntong naabot.14 Ang salitang ito ay hindi magagamit kapag ang Unang Araw ay nagsisimula sa paglubog ng araw bago ang gabi. Ito lamang gayon ang liwanag ay “[n]agbubukang-liwayway nang unang araw ng [san]linggo” na ang araw ay nagsimula na.
Kapag ang mga Hudyo ay sinimulan ang kanilang araw sa paglubog ng araw, sisimulan nila araw-araw ang araw sa paglubog ng araw, kabilang ang unang araw ng sanlinggo. Gayunman, malinaw na ipinahayag ng Mateo 28:1 na matapos magwakas ang Sabbath (natapos ito sa paglisan ng liwanag bago ang gabi) sapagkat ito’y nagsimulang magliwanag sa unang araw ng sanlinggo, (ang unang araw ng sanlinggo ay hindi nagsimula sa paglubog ng araw bago ang gabi), ang mga kababaihan ay bumalik sa libingan upang pahiran ang katawan ni Yahushua. Ito ay Pista ng Unang Bunga, Abib 16.
“Idilat mo ang aking mga mata, upang ako’y makakita ng kagila-gilalas na mga bagay sa iyong kautusan.” (Mga Awit 119:18, ADB)
Ang nakakaalam ng lahat na karunungan ni Yahuwah ay sadyang nilikha ang kamatayan ng Kanyang bugtong na Anak sa bawat partikular. Ang Kanyang paunang kaalaman ay nalalaman na ang patotoo ng Sabbath ay itatago sa loob ng halos 2,000 taon. Ang mismong huling gawa ng walang pag-iimbot na buhay ng Tagapagligtas ay nag-iwan ng talaan ng isang pagkakasunod ng mga pangyayari na ipinapakita sa huling henerasyon ang katotohanan tungkol sa kung kailan nagsisimula ang Sabbath.
Ang mga sumasamba sa araw ng Sabado na tumatalima sa Sabbath mula sa paglubog ng araw sa araw ng Biyernes hanggang sa paglubog ng araw sa araw ng Sabado, nais ikasya ang buong pagkakasunod ng mga pangyayari sa pagitan ng kamatayan ni Yahushua sandali matapos ang 3:00 pm at paglubog ng araw sa 7:00 pm – mga nasa apat na oras! Gayunman, ito ay isang imposibleng trabaho. Sapagkat ipinakita, ang pinakakonserbatibong oras na tinantya ay ipinapakita ang proseso ay tatagal ng siyam na oras sa pinakamaiksi! At, sapagkat napatunayan ng mga panahon para sa astronomikong bukang-liwayway (pagsisimula ng liwanag), ang buong proseso sa katunayan ay mas matagal pa sa tinantya.
Wala lamang paraan na kakasya sa anumang naganap sa loob ng apat na oras. At saka, kung gagawin man ay sasalungat sa mga sumusunod na katunayang binigkas ng Kasulatan:
Ang pagkakasunod ng mga pangyayari ng kamatayan ni Yahushua at ang paglilibing ay matatag na itinayo ang katunayan na ang Biblikal na araw, at ang ikapitong araw ng Sabbath, ay nagsisimula sa pagbubukang-liwayway, hindi paglubog ng araw. Panahon na para isantabi ang mga pagkakamali ng tradisyon at pagpapalagay at salubungin ang mga banal na oras ng Sabbath, gayong inilaan: mula sa pagdating ng liwanag sa bukang-liwayway, hanggang ang liwanag ay lumisan sa gabi. Anumang iba ay tradisyon lamang batay sa mga depektibong pagpapalagay.
|
Hinahamon ng World’s Last Chance ang lahat ng naniniwala sa paglubog ng araw sa paglubog ng araw na Sabbath na magbigay ng alternatibong pagkakasunod upang patunayan ang kanilang posisyon. Dapat magkasya sa pagitan ng oras ng kamatayan ni Yahushua, sandali matapos ang 3 pm at paglubog ng araw, mga 7 pm. Ipakita ang oras, distansya at pagkakasunod. Kapag ito ay totoo, ito ay maaaring patunayan. Kung hindi, ito ang oras na muling siyasatin ang tradisyonal na pagkakaunawa. |
1 Merriam-Webster Dictionary
2 The New Strong’s Expanded Dictionary Of Bible Words, 2001 ed., #6153, binigyang-diin.
3 Ibid., #3798, binigyang-diin.
4 Ang “tradisyonal” na lugar ng pagpako sa krus na itinaguyod ng mga Katoliko bilang Golgotha ay maaaring pinasiyahan para sa iba’t-ibang dahilan, isa ay ito’y nasa pinakamalapit na kanluran ng siyudad. Ang mga batas ng ritwal na paglilinis ng mga Hudyo gayon din ang mga may kinalamang kadahilanan ay inutos na walang maaaring ilibing sa kanluran ng Jerusalem. Nung malinaw na sinabi ng Bibliya na ang libingan kung saan si Yahushua ay inilibing ay malapit sa lugar ng pagpaparusa, ito ay hindi isinama na tradisyonal na lokasyon bilang lehitimong lugar ng pagpaparusa.
5 Ang Juan 19 ay inilarawan ang mga sundalo ay binali ang mga binti ng ibang nakapako, ngunit hindi ginawa kay Yahushua dahil Siya ay patay na. Ang Berso 38 ay isinalin sapagkat ipinahayag na “pagkatapos ng mga bagay na ito si Jose na taga Arimatea, ... ay namanhik kay Pilato na makuha niya ang bangkay ni Yahushua at ipinahintulot ni Pilato sa kanya. Naparoon nga siya, at inalis ang kanyang bangkay.” Narito muli ang paglitaw ng mga isyu ng pagsasalin. Ang salitang ibinigay na “pagkatapos” sa katunayan ay tinukoy ang “saliw’ ‘sa gitna’ ... (karaniwang asosasyon o pagkakasunod) kung saan isinama; umuokupa ng agarang posisyon.” (Strong’s Expanded Dictionary, #3326, binigyang-diin.)
Sa ibang salita, ito ay naglalarawan ng isang sipi ng panahon kung saan ang maraming iba’t-ibang bagay ay nagaganap lahat, nagpapang-abot nang walang malinaw na inilarawang pagkakasunod. Posible pa rin na ipunto nang eksakto kung kailan lumapit ang mga Hudyo kay Pilato sa pagkuha sa pagsasaalang-alang ng talaan ni Marcos ng kaparehong pangyayari, na nagpapatunay na si Pilato ay walang kamalayan ng kamatayan ng sinumang bilanggo sa panahon na tumungo si Jose sa kanya.
7 Ang Bibliya ay hindi sinasabi na tumungo at bumili ng mga pabango para sa paglilibing si Nicodemo. Ito rin ay naaayon sa kung paano ang mga mayayaman sa panahong iyon ay pinanatili ang kanilang kayamanan. Sapagkat walang mga bangko na maglalagak ng salapi, karaniwan na bumili ng “tunay” na mga ari-arian na maaari, kapag kinakailangan, maibenta.
8 Si Lucas ay inilagay ang komento na ang Sabbath ay nagsisimula sa bukang-liwayway na agad sinusundan ng tekstong naglalarawan sa mga kalalakihan na ibinabalik ang bato sa kinalalagyan nito. Gayunman, lahat ng talaan ng magandang balita ay dapat kunin sa pagsasaalang-alang. Ito ay halata na isang pangkalahatang konklusyon, nagdaragdag sa katunayan na ang mga pangyayari ng paglilibing ay nakapaloob lahat sa halos magdamag, sa halip na ipunto ang isang tiyak na sandali sa panahon.
9 The New Strong’s Exhaustive Concordance of the Bible, #2020, 1990 ed.
10 Ibid.
11 eLaine Vornholt and Laura Lee Vornholt-Jones, The Great Calendar Controversy, p. 40.
12 Op. cit., #2020, emphasis supplied.
13 Ibid.
14 Strong’s Expanded Dictionary, #1519.