(Genesis 2:1) At nayari ang langit at ang lupa, at ang lahat na natatanaw sa mga iyon. (Genesis 2:2) At nang ikapitong araw ay nayari ng Elohim ang kaniyang gawang ginawa; at nagpahinga ng ikapitong araw sa madlang gawa niyang ginawa. (Genesis 2:3) At binasbasan ng Elohim ang ikapitong araw at kaniyang ipinangilin, sapagka’t siyang ipinagpahinga ng Elohim sa madlang gawang kaniyang nilikha at ginawa.
Habang ang salitang Sabbath ay hindi lumilitaw sa tekstong Ingles, ito’y lumilitaw sa orihinal na Hebreo nang dalawang beses, kung saan ito’y isinalin bilang “nagpahinga.” Ang ideya ng pahinga sa salitang Hebreo na shabbath ay isang huli, at nakabatay sa konsepto ng araw ng Sabbath sa halip na ibang paraan pa. Ang orihinal, maagang kahulugan ng salita ay para tumigil, gaya sa Genesis 8:22. Ang tekstuwal na paggamit ng salita ay nagpapahiwatig na ito ay nangangahulugan rin na “para magngilin” o “para magdiwang ng Sabbath.”
Ang isang tapat na pagbabasa ng Hebreong Bibliya ay ginagawang malinaw na ang Sabbath ay bumabalik sa paglikha, kung ito man ay malinaw o hindi sa mga may kinikilingang pagsasalin na mayroon tayo. Ngunit ang unang banggit ng Sabbath sa bersyong King James ay nanatili bago ang pagbibigay ng kautusan sa Bundok Sinai. Dahil dito, ang angkin na ang Sabbath ay unang ibinigay sa tipan sa Sinai sa mga Hudyo ay walang kintab sa anumang kaso.
(Exodo 16:23) At kaniyang sinabi sa kanila, Ito ang sinalita ni Yahuwah, Bukas ay takdang kapahingahan, banal na Sabbath kay Yahuwah: ihawin ninyo ang inyong iihawin, at lutuin ninyo ang inyong lulutuin; at lahat na lalabis ay itago ninyo sa ganang inyo, na inyong itira hanggang sa kinabukasan. (Exodo 16:24) At kanilang itinago hanggang sa kinaumagahan, gaya ng iniutos ni Moises: at hindi bumaho, ni nagkaroon ng anomang uod. (Exodo 16:25) At sinabi ni Moises, Kanin ninyo yaon ngayon; sapagka’t ngayo’y Sabbath na ipinangingilin kay Yahuwah: ngayo’y hindi kayo makakasumpong sa parang. (Exodo 16:26) Anim na araw na inyong pupulutin; datapuwa’t sa ikapitong araw ay Sabbath, hindi magkakaroon. (Exodo 16:27) At nangyari sa ikapitong araw, na lumabas ang iba sa bayan upang mamulot, at walang nasumpungan. (Exodo 16:28) At sinabi ni Yahuwah kay Moises, Hanggang kailan tatanggihan ninyo ganapin ang aking mga utos at ang aking mga kautusan? (Exodo 16:29) Tingnan ninyo, na sapagka’t ibinigay ni Yahuwah sa inyo ang Sabbath, kung kaya’t kaniyang ibinibigay sa inyo sa ikaanim na araw ang pagkain ng sa dalawang araw; matira ang bawa’t tao sa kaniyang kinaroroonan, huwag umalis ang sinoman sa kaniyang kinaroroonan, sa ikapitong araw.
Mula sa tekstong ito, maaari tayong makatiyak sa mga sumusunod na angkin: 1) Inutos ni Yahuwah ang pagtalima sa Sabbath; 2) Minarkahan ni Yahuwah ang araw ng Sabbath sa pagsasagawa ng himala ng mana nang apat na beses: ito ay dalawang beses na kasaganaan sa ikaanim na araw, ang dalawahang bahagi ay hindi nasayang; 3) ilan sa mga tao ay binalewala ang Sabbath at sinisi para sa paggawa nito; 4) ang mga tao ay hindi lalabas at magtitipon ng mana sa Sabbath.
Mula rito ay maaari nating kunin ang mga sumusunod na konklusyon. 1) Ang mga katunayan na ang mana ay dumating sa dalawahang bahagi sa ikaanim na araw, na walang mana ang babagsak sa ikapitong araw, na masisira ang mana kung ipagpalibang kainin sa ibang araw, at ang mana ay hindi masisira sa ikapitong araw, ipinapakita na ang Sabbath ay isang partikular na araw ng sanlinggo at hindi ang isa sa pito na pipiliin ng isang indibidwal o “isang simbahan.” 2) Nangailangan si Yahuwah ng pagtalima tungkol sa pagpapanatili ng Sabbath. Ito ay hindi opsyonal.
Mayroong apat na prominenteng argumento laban sa pagtalima sa Sabbath batay sa mga Kasulatang Hebreo. Ang mga ito ay 1) tinutukoy nito ang isang araw sa pito, 2) ito ay opsyonal, 3) isang pansamantalang seremonyal na lehislasyon, at 4) ito ay para lamang sa mga Hudyo. Ang tekstong ito ay malinaw na winawasak ang unang dalawa sa mga ito.
(Exodo 20:8) Alalahanin mo ang araw ng Sabbath upang ipangilin. (Exodo 20:9) Anim na araw na gagawa ka at iyong gagawin ang lahat ng iyong gawain. (Exodo 20:10) Nguni’t ang ikapitong araw ay Sabbath kay Yahuwah mong Elohim: sa araw na iyan ay huwag kang gagawa ng anomang gawa, ikaw, ni ang iyong anak na lalake ni babae, ni ang iyong aliping lalake ni babae, ni ang iyong baka, ni ang iyong tagaibang lupa na nasa loob ng iyong mga pintuang daan: (Exodo 20:11) Sapagka’t sa anim na araw ay ginawa ni Yahuwah ang langit at lupa, ang dagat, at lahat ng nangaroon, at nagpahinga sa ikapitong araw; na ano pa’t pinagpala ni Yahuwah ang araw ng Sabbath, at pinakabanal.
Ang mga salitang ito na bumubuo sa bahagi ng Dekalogo na inilarawan na sinalita nang direkta at hayagan ni Yahuwah mismo, sa buong pangkat ng mga tao, milyun-milyon ang bilang, na umalis ng Egipto. Maaari tayong makatiyak sa mga sumusunod na angkin sa siping ito: 1) Ang utos ay tinutukoy ang pag-ikot ng sanlinggo, hindi lamang ang isang araw nito; 2) ang utos ay tinitiyak ang anim na araw ng paggawa at ang Sabbath ay minarkahan sa paglitaw ng mana na walang paggawa; 3) ang utos ay ipinagbabawal ang mga nakakataas na paglalatag ng anumang obligasyon sa mga nakakababa sa Sabbath; 4) ang mga nakakababa ay binigyang-kahulugan bilang mga bata, trabahador, banyaga, at maamong hayop, lahat ng mga ito ay mayroong karapatang hindi mapag-usapan na kalayaan mula sa mga obligasyon sa Sabbath; 5) ang Sabbath ay dapat na alalahanin sa panahon ng naunang anim na araw, kaya ang paggawa ay organisado at planado sa buong sanlinggo upang maiwasan ang tukso na ingatan ang mga hindi inaasahang kaganapan sa Sabbath; 6) ang may-ari ng ari-arian ay responsable na makita na ang Sabbath ay pinanatili ng lahat ng mga papasok sa kanyang ari-arian; 7) ang banal na karapatan ng pagpataw ng Sabbath ay batay sa angkin ng banal na kapangyarihan na ipinapahiwatig sa paglikha, at minarkahan, pinagpala, at pinabanal ang araw mula sa paglikha.
Mula sa tekstong ito, maaari nating kunin ang mga konklusyon na 1) ang mga obligasyon at mga pagpapala ng Sabbath ay umabot nang lagpas sa mga kalagayan lamang ng pagbibigay ng mana; 2) na ang mga panlipunang kasunduan ng mga pamilya, trabahador, relasyon sa mga banyaga, at ang paggamit ng mga alagang hayop para sa paggawa ay wasto; 3) na ang Sabbath ay hindi lamang sa Israel, kundi naaangkop sa mga banyaga at mga hayop; 4) na ang Sabbath ay iniuugnay sa batayang proseso ng pagkamit ng isang pamumuhay; 5) na ang Sabbath ay nililimitahan ang awtoridad ng mga nakakataas sa mga nakakababa.
Ang tekstong ito ay winawasak ang huling dalawang argumento laban sa Sabbath batay sa mga Kasulatang Hebreo. Ito ay malinaw na isang panlipunan at pangmoral na institusyon sa halip na isang seremonyal, dahil pinatutunayan nito ang mga karapatan ng mga nasasakupan at nililimitahan ang kapangyarihan ng nakakataas. Malinaw itong lumalagpas sa karapatan lamang ng mga Hudyo tungo sa karapatang pantao sa pangkalahatan. Tinitiyak nito hindi lamang ang karapatang pantao, kundi karapatan ng hayop din. Ibinigay ang paggawa para sa pamumuhay ay hindi limitado sa isang tribo o bayan, kundi isang pangkalahatang pangangailangan ng tao, upang tanggihan ang mga karapatang hindi mapag-usapan na ipinahiwatig sa Sabbath sa mga hindi Hudyo ay hindi mapaniniwalaang may kinikilingan.
Habang ang kalikasan ng Sabbath ay halatang pangkalahatan, ang kapareho ay maaaring sabihin para sa pagpapatuloy nito sa panahon. Ang Sabbath ay hindi maaaring makatuwiran na alisin habang ang sangkatauhan ay hadlangan upang makamit ang pagkain. Marami ang itinuturing na ang Sabbath ay nagtapos sa pagpako sa krus ni Kristo. Gayunman, buhat nang pagpako sa krus ay hindi pinahupa ang sangkatauhan ng obligasyon upang makamit ang pagkain, hindi ito maaari sa kalikasan ay pahupain ang sangkatauhan ng pangangailangan ng pamamahinga mula sa mga paggawa rin.
(Exodo 31:13) Salitain mo rin sa mga anak ni Israel, na iyong sabihin, Katotohanang ipangingilin ninyo ang aking mga Sabbath; sapagka’t isang tanda sa akin at sa inyo sa buong panahon ng inyong mga lahi, upang inyong makilala na ako si Yahuwah na nagpapabanal sa inyo. (Exodo 31:14) Inyong ipangingilin ang Sabbath nga; sapagka’t yao’y pangilin sa inyo: bawa’t lumapastangan ay walang pagsalang papatayin: sapagka’t sinomang gumawa ng anomang gawa sa araw na yaon, ay ihihiwalay ang taong yaon sa kaniyang bayan. (Exodo 31:15) Anim na araw na gagawin ang gawain; datapuwa’t ang ikapitong araw ay Sabbath na takdang kapahingahan, pangilin kay Yahuwah: sinomang gumawa ng anomang gawa sa araw ng Sabbath, ay walang pagsalang papatayin. (Exodo 31:16) Kaya’t ang mga anak ni Israel ay mangingilin ng Sabbath, na tutuparin ang Sabbath sa buong panahon ng kanilang mga lahi, na pinakapalaging tipan.
Ang Sabbath ay naitatag na ng mga maagang teksto mula pa sa paglikha, bilang isang tiyak na araw ng sanlinggo, ng kinakailangang obligasyon, isang panlipunan sa halip na seremonyal na institusyon para sa lahat ng sangkatauhan para sa lahat ng panahon. Ang siping ito ay nagbibigay sa Sabbath ng isang ganap na bagong dimensyon. Ang mga bagong angkin ay matatagpuan sa siping ito ay 1) ang Sabbath ay isang tanda sa pagitan ni Yahuwah at Israel; 2) ang Sabbath ay tumatakbo upang makilala ng Israel na pinapabanal at ibinukod sila ni Yahuwah; 3) ang parusang kamatayan ay ibinigay para sa mga sumisira sa Sabbath; 4) ang Sabbath ay isang palagiang tipan sa Israel; 5) ang mga bagong detalye tungkol sa Sabbath na ibinigay rito ay tiyak na nauugnay sa Israel. Ang mga banyaga at mga hayop ay hindi kabilang, sapagkat nabanggit sa Dekalogo.
Sa batayan ng impormasyong ito, maaari nating kunin ang konklusyon na mayroong mga pangkalahatang aspeto ng Sabbath, sapagkat nabanggit sa Dekalogo, at ang mga aspeto ng Sabbath na naaangkop lamang sa Israel. Ang partikular ay naitala na palagian, na nagpapahiwatig na ang pangkalahatan ay dapat rin na palagian. Ang katunayan na ang pangkalahatan at permanenteng aspeto ng Sabbath at ang partikular at ang posibleng pansamantalang aspeto ng Sabbath ay naiambag sa pagkalito. Ang mga Kristyano ay madalas humantong nang hindi pinag-iisipan sa pamumudmod sa pangkalahatan at permanente sa batayan ng partikular at pansamantala.
Ang Dekalogo ay muling ipinaliwanag sa sermon ni Moises sa Deuteronomio 5, ngunit sa kasong iyon ay tiyakan na inangkop sa karanasan ng Israel. Ang aspetong iyon ng Sabbath ay mas malinaw na pinaunlad sa sumusunod na berso.
(Exodo 35:2) Anim na araw na gagawa, datapuwa’t ang ikapitong araw ay ipangingilin ninyo, isang Sabbath na takdang kapahingahan kay Yahuwah: sinomang gumawa ng anomang gawa sa araw na iyan ay papatayin. (Exodo 35:3) Huwag kayong magpapaningas ng apoy sa inyong buong tahanan sa araw ng Sabbath.
Ang bagong impormasyon sa siping ito ay ang pagbabawal ng pagpapaningas ng apoy sa buong tahanan sa araw ng Sabbath. Hindi malinaw kung ito ay isang pangkalahatan o partikular na aspeto ng Sabbath. Ang kaugnayan sa parusang kamatayan, gayunman, at ang pagsasama sa kaparehong konteksto dahil sa naunang banggit, nagpapahiwatig na ito ay tiyakang naaangkop sa Israel.
(Levitico 19:3) Matatakot ang bawa’t isa sa inyo, sa kaniyang ina at sa kaniyang ama, at ipangingilin ninyo ang aking mga Sabbath: ako si Yahuwah ninyong Eloah.
Ito ay isang pag-uulit ng mga positibong kautusan sa Dekalogo. Lahat ng iba ay ipinahayag na mga negatibo. Ang mga pangkalahatan at negatibong aspeto ng Sabbath ay muling pinagtibay rito.
(Levitico 19:30) Ipangingilin ninyo ang aking mga Sabbath, at igagalang ninyo ang aking santuario: ako si Yahuwah.
Ang tekstong ito ay hindi tiyak. Hindi malinaw kung tinutukoy nito ang mga taunang kapistahan, ang sanlingguhang Sabbath, o para sa isa o pareho. Subalit ito ay maaaring ituring na katibayan ng sanlingguhang Sabbath.
(Levitico 23:3) Anim na araw na gagawa: datapuwa’t sa ikapitong araw ay Sabbath na takdang kapahingahan, siyang banal na pagpupulong; anomang gawa ay huwag ninyong gagawin: isang Sabbath ni Yahuwah sa lahat ng inyong tahanan.
Ang bagong aspeto ng Sabbath rito ay ang banal na pagtitipon. Lahat ng ibang nabanggit ay inilalagay ang tekstong ito sa kaparehong kategorya bilang mga permanente at pangkalahatang aspeto ng Dekalogo. Sa ibang dako, ang pagtitipon ay lumilitaw na isang seremonyal na gawa. Kung ito man ay naaangkop sa Mosaikong tipan lamang o sa lahat ng mga tao sa lahat ng panahon ay hindi malinaw. Ngunit tiyak na magtipon sa araw ng Sabbath ay hindi lamang nararapat sa diwa ng araw, kundi pinadali sa katunayan na tayo’y malinaw na sinabihan na huwag gumawa sa paggawa ng isang pamumuhay sa araw na iyon. Tayo’y pinalaya upang magtipun-tipon para sa pagsamba.
Ang mga seremonyal na obligasyon bilang sanggunian sa Sabbath at ibang taunang kapistahan ng Mosaikong tipan ay nabanggit sa Levitico 23 at Mga Bilang 28:9, 10. Kabilang sa mga ito ay ang pag-aalay ng mga hayop, mga handog na pagkain at inumin. Mahalaga na tandaan na ganitong mga obligasyon ay inilarawan para sa Sabbath sa tekstong ito, dahil sila’y naging isang punto ng pagtatalo sa maagang ekklesia. Ang mga taunang kapistahan ay tinukoy rito gaya sa Sabbath, gaya sa araw ng pagbabayad-sisi sa Levitico 16, ngunit ang mga ito ay naiiba mula sa sanlingguhang Sabbath. Isa pang seremonyal na aspeto ng Sabbath ay ang paglalagay ng handog na tinapay sa mesa sa santuwaryo. (Levitico 24:8) Sa bawa’t Sabbath ay aayusing palagi ang tinapay sa harap ni Yahuwah; sa ganang mga anak ni Israel, na pinakatipang walang hanggan.
Ang pagbabahagi ng Lupang Ipinangako ay isinama ang Sabbath na pamamahinga ng lupain sa ikapitong taon sapagkat nailarawan sa Levitico 25. Walang implikasyon tungkol sa sanlingguhang Sabbath. Ang kaparehong paksa ay nagpapatuloy sa susunod na kabanata rin, ngunit ang sanlingguhang Sabbath ay muling pinagtibay sa berso 2. (Levitico 26:2) Inyong ipangingilin ang aking mga Sabbath, at inyong igagalang ang aking santuario: ako si Yahuwah.
Ang panghuling teksto sa mga aklat ni Moises ay isang kalunus-lunos na kwento. (Mga Bilang 15:32) At samantalang ang mga anak ni Israel ay nangasa ilang, ay nakasumpong sila ng isang lalake na namumulot ng kahoy sa araw ng Sabbath.
Ang parusang kamatayan para sa paglapastangan sa Sabbath ay kinumpirma ng banal na rebelasyon at isinagawa sa kasong ito. Ang taimtim na obligasyon ng Sabbath ay ipinakita dahil dito ng pinakamalakas na posibleng kaso. Seryoso si Yahuwah tungkol sa Sabbath sapagkat ito’y ipinakita sa mga aklat ni Moises.
Bilang buod, maaari nating sabihin na sa mga aklat ni Moises ay ipinapakita na ang Sabbath hanggang ngayon mula sa paglikha, isang tiyakan, hindi maililipat na araw ng sanlinggong Biblikal, ang ikapito, maging obligado, maging isang pananggalang para sa karapatan ng tao at hayop, maging pangkalahatan at permanente, kailanganin na ang pang-araw-araw na gawain ay isasantabi at para magbigay ng isang karaniwang panahon kapag ang mga tao ay malaya mula sa araw-araw na pamamahala upang magtipun-tipon para sa pagsamba. Maliban sa mga pangkalahatan at permanenteng aspeto nito, mayroon din itong isang partikular at pansamantalang aplikasyon sa Israel, isang tanda ng tipan na tiyak na ginawa kasama ang Israel, kung saan ang parusang kamatayan para sa sumisira sa Sabbath ang ipinataw bilang karagdagan sa mga seremonyal na aspeto sa karagdagang pag-aalay ng mga hayop, mga handog na pagkain at inumin, at ang pagbabago ng handog na tinapay sa tolda.
Sa mga makasaysayang aklat, ang Sabbath ay karaniwang nabanggit lamang sa pagpapatuloy. Ang okasyong ito ay matatagpuan sa kwento ng isang babaeng Sunamita. (2 Mga Hari 4:23) At kaniyang sinabi, Bakit paroroon ka sa kaniya ngayon? hindi Bagong Buwan o Sabbath man. At kaniyang sinabi, Magiging mabuti.
Sa 2 Mga Hari 11 ay ang kwento ng koronasyon ni Josias. Si Adam Clarke sa kanyang Komentaryo sa Bibliya ay itinala ang sumusunod tungkol sa Sabbath sa kabanata. “Lumilitaw na pinili ni Joiada ang araw ng Sabbath upang iproklama ang batang hari, dahil ito ang araw ng pampublikong kalipunan, ang pagtitipon ng mga tao na sa lihim na ito ay hindi napansin.” Ang kwento ay inulit sa 2 Paralipomeno 23.
Ang panghuling banggit ng Sabbath ay nasa mga aklat ng mga Hari ay (2 Mga Hari 16:18) At ang dakong natatakpan na daan sa Sabbath na kanilang itinayo sa bahay, at ang pasukan ng hari na nasa labas, ibinago sa bahay ni Yahuwah, dahil sa hari sa Asiria.
Ang mga aklat ng Paralipomeno ay nagkomento nang marami pa sa mga lehislasyon sa mga aklat ni Moises. Ang unang sanggunian ay nauugnay sa handog na tinapay sa Sabbath. (1 Paralipomeno 9:32) At ang ilan sa kanilang mga kapatid sa mga anak ng mga Coatita, ay nangasa tinapay na handog upang ihanda bawa’t Sabbath.
Ang mga espesyal na handog para sa Sabbath ay nabanggit rin. (1 Paralipomeno 23:31) At upang maghandog ng lahat na handog kay Yahuwah na susunugin sa mga Sabbath, sa mga bagong buwan, at sa mga takdang kapistahan, sa bilang alinsunod sa utos tungkol sa kanila, na palagi sa harap ni Yahuwah. (2 Paralipomeno 2:4) Narito, aking ipinagtatayo ng isang bahay ang pangalan ni Yahuwah kong Eloah, upang italaga sa kaniya, at upang magsunog sa harap niya ng kamangyan na may mga mainam na espesia, at maiukol sa palaging tinapay na handog, at sa mga handog na susunugin sa umaga at hapon, sa mga Sabbath, at sa mga Bagong Buwan, at sa mga takdang kapistahan kay Yahuwah naming Eloah. Ito ang utos sa Israel magpakailan man. (2 Paralipomeno 8:13) Sa makatuwid baga’y ayon sa kailangan sa bawa’t araw, na naghahandog ayon sa utos ni Moises, sa mga Sabbath, at sa mga Bagong Buwan, at sa mga takdang kapistahan, na makaitlo sa isang taon, sa kapistahan ng tinapay na walang lebadura, at sa kapistahan ng mga sanglinggo, at sa kapistahan ng mga balag. (2 Paralipomeno 31:3) Itinakda naman niya ang bahagi ng hari sa kaniyang pag-aari na ukol sa mga handog na susunugin, sa makatuwid baga’y sa mga handog na susunugin sa umaga at sa hapon, at ang mga handog na susunugin sa mga Sabbath, at sa mga Bagong Buwan, at sa mga takdang kapistahan, na gaya ng nakasulat sa kautusan ni Yahuwah.
Ang Paralipomeno ay mayroon lamang isang pahiwatig ng moral na mensahe na nakakabit sa Sabbath sa mga propeta na makikita mamaya. (2 Paralipomeno 36:21) Upang ganapin ang salita ni Yahuwah sa pamamagitan ng bibig ni Jeremias, hanggang sa ang lupain ay nagalak sa kaniyang mga Sabbath: sapagka’t habang giba ay kaniyang ipinagdidiwang ang Sabbath, upang ganapin ang pitong pung taon.
Ang ideyang ito na pinababayaan ang Sabbath kasama ang mga sabbatikong kautusan na dahilan para sa Babilonyang pagkabihag ay ipinipinta ang bawat banggit ng Sabbath sa aklat ni Nehemias, lalo na sa katapusan ng kabanata 13. Mayroong isang pinakamahalagang alalahanin na hindi magdudulot ng kapareho o mas malalang sakuna sa pagpapabaya sa Sabbath. Kinikilala ni Nehemias na ang Sabbath ay isang direktang banal na rebelasyon, sa halip na isang Mosaikong aplikasyon. (Nehemias 9:14) At ipinakilala mo sa kanila ang iyong banal na Sabbath, at nagutos ka sa kanila ng mga utos, at ng mga palatuntunan, at ng kautusan, sa pamamagitan ni Moises na iyong lingkod. Ngunit hindi pinabayaan ni Nehemias ang seremonyal na aspeto ng Sabbath. (Nehemias 10:33) Ukol sa tinapay na handog, at sa palaging handog na harina, at sa palaging handog na susunugin, sa mga Sabbath, sa mga Bagong Buwan sa mga takdang kapistahan, at sa mga banal na bagay at sa mga handog dahil sa kasalanan upang itubos sa Israel, at sa lahat na gawain sa bahay ng aming Yahuwah.
Ang Sabbath sa mga aklat ni Moises ay pangunahing nakadikit sa mga aktibidad ng pagkamit ng kakainin. Ang pangkalahatang aspeto na ito ng Sabbath, sa halip na sa mga seremonyal na aspeto nito, ay kinilala ni Nehemias. Naitala niya na hindi lamang pag-aani, pagtitipon at paghahanda ng pagkain sa Sabbath ang ipinagbawal, kundi ang pamimili rin nito. (Nehemias 10:31) At kung ang mga bayan ng lupain ay mangagdala ng mga kalakal o ng anomang pagkain sa araw ng Sabbath upang ipagbili, na kami ay hindi magsisibili sa kanila sa Sabbath, o sa pangiling araw: aming ipagpapahinga ang ikapitong taon, at ang pagsingil ng bawa’t utang.
Mayroong isang malalim na sikolohikal na isyu na sa sangkot sa pagtigil ng pagkuha ng pagkain sa Sabbath. Iyon ay malinaw mula sa parehong kwento ng Paglikha at kwento ng mana, ngunit dumating din sa sarili nito kay Nehemias. Ang pangunahing layunin ng Sabbath ay para hadlangan ang likas na pagkahilig ng mga tao upang isaalang-alang na napapanatili nila ang kanilang sarili sa pamamagitan ng kanilang sariling trabaho. Ang pagpapatigil para sa muling pagsusuri sa Sabbath ay dinisenyo upang palakasin ang katunayan na ang mga tao ay nakabatay sa Manlilikha para sa pagkabuhay.
Ang aspetong ito ng pagkuha ng pagkain na nauugnay sa Sabbath ay hinatid nang napakalakas sa kabanata 13. (Nehemias 13:15) Nang mga araw na yaon ay nakita ko sa Juda ang ilang nagpipisa sa mga ubasan sa Sabbath, at nagdadala ng mga uhay, at nangasasakay sa mga asno; gaya naman ng alak, mga ubas, at mga higos, at lahat na sarisaring pasan, na kanilang ipinapasok sa Jerusalem sa araw ng Sabbath: at ako’y nagpatotoo laban sa kanila sa kaarawan na kanilang ipinagbibili ang mga pagkain. (Nehemias 13:16) Doo’y nagsisitahan naman ang mga taga Tiro, na nangagpapasok ng isda, at ng sarisaring kalakal, at nangagbibili sa Sabbath sa mga anak ni Juda, at sa Jerusalem. (Nehemias 13:17) Nang magkagayo’y nakipagtalo ako sa mga mahal na tao sa Juda, at sinabi ko sa kanila, Anong masamang bagay itong inyong ginagawa, at inyong nilalapastangan ang araw ng Sabbath? (Nehemias 13:18) Hindi ba nagsigawa ng ganito ang inyong mga magulang, at hindi ba dinala ng ating Eloah ang buong kasamaang ito sa atin, at sa bayang ito? gayon ma’y nangagdala pa kayo ng higit na pag-iinit sa Israel, sa paglapastangan ng Sabbath. (Nehemias 13:19) At nangyari, na nang ang pintuang-bayan ng Jerusalem ay magpasimulang magdilim bago dumating ang Sabbath, aking iniutos na ang mga pintuan ay sarhan, at iniutos ko na huwag nilang buksan hanggang sa makaraan ang Sabbath: at ang ilan sa aking mga lingkod ay inilagay ko sa mga pintuang-bayan, upang walang maipasok na pasan sa araw ng Sabbath. (Nehemias 13:20) Sa gayo’y ang mga mangangalakal at manininda ng sarisaring kalakal, ay nangatigil sa labas ng Jerusalem na minsan o makalawa. (Nehemias 13:21) Nang magkagayo’y nagpatotoo ako laban sa kanila, at nagsabi sa kanila, Bakit nagsisitigil kayo sa may kuta? kung kayo’y magsigawa uli ng ganiyan, aking pagbubuhatan ng kamay kayo. Mula nang panahong yaon ay hindi na sila naparoon pa ng Sabbath. (Nehemias 13:22) At ako’y nagutos sa mga Levita na sila’y mangagpakalinis, at sila’y magsiparoon, at ingatan ang mga pintuang-bayan, upang ipangilin ang araw ng Sabbath. Alalahanin mo ako, Oh aking Eloah, dito man, at kahabagan mo ako ayon sa kalakhan ng iyong kaawaan.
Ang praktikal na aspeto ng pag-iwas sa paggawa upang makamit ang kabuhayan ng isa sa araw ng Sabbath ay hindi mahusay na binuo sa mga aklat ni Moises. Narito ang kwento ng mana, at ang detalye ng hindi pagtitipon ng panggatong para sa pagluluto, ngunit maliban dito, ang mga detalye ay madalang. Ang siping ito ni Nehemias ay nakatuon sa paghahatid, pamimili at pagbebenta ng pagkain na ipinagbabawal din.
Bilang buod, ang mga makasaysayang aklat ay nagdagdag ng kaunti sa ating kaalaman ng mga seremonyal na aspeto ng Sabbath. Ngunit pinalalakas nila ang ating pagkakaunawa kung bakit dapat nating isantabi ang ating pang-araw-araw na paggawa sa araw na iyon. Una sa lahat, ang mga detalye ng paghahatid, pamimili at pagbebenta ng pagkain ay ipinagbabawal, na isang paglilinaw sa mga aklat ni Moises. Ang hugpong ng Sabbath sa proseso ng pagkuha ng pagkain ay ginawang mas tumpakan, kaya mauunawaan natin kung gaano kahalaga ang Sabbath sa pagkakaunawa natin sa isang praktikal na paraan na tayo’y nakabatay, hindi sa ating sariling gawa na magsusustento sa atin, kundi sa banal na pagpapala at banal na kalooban na nagtatakda sa paggawa nang epektibo.
Tiyakan na ang relasyon ng mga pagsisikap ng tao upang makamit ang pamamalagi sa anim na araw ng paggawa at ang pagtigil upang sumalamin sa katunayan ng patuloy na pagiging depende kay Yahuwah para sa buhay at pagpapakain na ang Sabbath ay ipinapakita sa isang praktikal na paraan. Ang kabiguan ng mga Kristyano na matanto na ang Sabbath ay isang praktikal na rebelasyon ng ating ganap na pagiging depende kay Yahuwah para sa buhay ay nasa ugat ng Kristyanong kabiguan na maunawaan ang proseso ng kagandahang-loob sa panustos ng kaligtasan at walang hanggang buhay rin.
Habang ang mga Awit ay aklat ng panalangin ng ikalawang templo, sa pagtatanghal ng pagsamba nito sa Sabbath at iba pang banal na araw ng Hudaismo, ang Sabbath mismo ay halos hindi nabanggit. Ito ay nabanggit sa Awit lamang sa isa sa mga panimula nito. (Awit 92:1) Isang Awit para sa Sabbath. Mabuti ang magpasalamat kay Yahuwah, ang umawit ng mga papuri sa iyong pangalan, O Kataas-taasan.
Mayroong posibilidad na ang buong ikaapat na aklat ng Awit, ang bahagi na naglalaman ng Awit 92, pinagsama-sama para sa layunin ng pagsamba sa Sabbath.
Ang mga propeta, medyo mahuhulaan, ay nakatuon sa mga moral na isyu na nauugnay sa Sabbath, gaya sa mga nauugnay sa ibang aspeto ng Kautusan. Makikita natin agad iyon sa pagsisimula ni Isaias.
(Isaias 1:13) Huwag na kayong magdala ng mga walang kabuluhang alay; kamangyan ay karumaldumal sa akin; ang Bagong Buwan, at ang Sabbath, ang tawag ng mga kapulungan, hindi ako makapagtitiis ng kasamaan at ng takdang pulong.
Narito’y naghinakdal si Yahuwah sa pamamagitan ni Isaias tungkol sa pagpapaimbabaw ng pagpapanatili ng mga nayong pangrelihiyon bilang balot sa kawalan ng katuwiran. Ito ang sentrong tema ng karamihan sa mga propeta, maging ang mga pagsasaalang-alang ng iba ay malinaw. Ang tekstong ito mula kay Isaias lalo sa mga seremonyal na aspeto ng pagtalima sa Sabbath.
Ngunit kinikilala rin ni Isaias ang moral na aspeto ng Sabbath. Narito’y kinikilala ni Isaias ang papel ng mga nagpapanatili ng Sabbath sa pagkandili sa pagkamatuwid, at ang pagiging epektibo nito para maiwasan ang mga tao sa paggawa ng kasamaan. (Isaias 56:2) Mapalad ang taong gumagawa nito, at ang anak ng tao na nanghahawak dito; na nangingilin ng Sabbath upang huwag lapastanganin, at nagiingat ng kaniyang kamay sa paggawa ng anomang kasamaan.
Kinikilala ni Isaias na ang mapapagbalik-loob na Hentil sa pagsamba ng tunay na Eloah, si Yahuwah, ay may tungkulin din na panatilihin ang Sabbath. Siya ay hindi gagawa ng isang pagkakaiba sa pagitan niya at Israel. (Isaias 56:3) At huwag ding magsalita ang taga ibang lupa, na nalakip kay Yahuwah, na magsasabi, Tunay na ihihiwalay ako ni Yahuwah sa kaniyang bayan; at huwag ding magsabi ang bating, Narito, ako’y punong kahoy na tuyo.
Ang kulturang Hudyo at ang buong Gitnang Silangan ay itinuturing ang mga anak bilang isa sa pinakamahalagang bahagi ng buhay. Kinukuha ni Isaias ang kahalagahan na nakakabit sa pagkakaroon ng mga anak sa Gitnang Silangan at ginagamit ito upang bigyang-diin ang kahalagahan ng Sabbath. Ipinapakita niya na ang pagtalima sa Sabbath ay naglalatag ng isang kayamanan sa langit na mas mahalaga kaysa sa pagkakaroon ng mga anak. (Isaias 56:4) Sapagka’t ganito ang sabi ni Yahuwah tungkol sa mga bating na nangingilin ng aking mga Sabbath, at pumipili ng mga bagay na nakalulugod sa akin, at nagiingat ng aking tipan: (Isaias 56:5) Sila’y bibigyan ko sa aking bahay at sa loob ng aking mga kuta, ng alaala at pangalan na maigi kay sa mga anak na lalake at babae; aking bibigyan sila ng walang hanggang pangalan, na hindi mapaparam. (Isaias 56:6) Gayon din ang mga taga ibang lupa, na nakikilakip kay Yahuwah, upang magsipangasiwa sa kaniya, at magsiibig sa pangalan ni Yahuwah, upang magsipangasiwa sa kaniya, at magsiibig sa pangalan ni Yahuwah, upang maging kaniyang mga lingkod, bawa’t nangingilin ng Sabbath upang huwag lapastangin, at nagiingat ng aking tipan.
Iyong mga nakikipaglaban na ang Sabbath ay inalis ay karaniwang nakatuon sa Sabbath bilang isang legal at seremonyal na tungkulin. Sila’y hindi nakatuon sa tunay na papel nito sapagkat ang nagpapatibay na pagtitiwala sa kamay ni Yahuwah na nag-iingat sa mga karapatang hindi mapag-usapan ng mga nasasakupan. Sa kaparehong sagisag, hindi nila tinatalakay ang katunayan na ang Sabbath ay hindi lamang isang obligasyon, hindi lamang isang pananggalan sa mga karapatan ng parehong tao at hayop, kundi isa ring kagalakan. Maging ang tunay na nagpapanatili ng Sabbath ay mararanasan ang ganoong kagalakan. Napansin din ni Isaias ang aspetong ito ng pagtalima sa Sabbath. (Isaias 58:13) Kung iyong iurong ang iyong paa sa Sabbath, sa paggawa ng iyong kalayawan sa aking banal na kaarawan; at iyong tawagin ang Sabbath na kaluguran, at ang banal ni Yahuwah na marangal; at iyong pararangalan, na hindi ka lalakad sa iyong mga sariling lakad, ni hahanap ng iyong sariling kalayawan, ni magsasalita ng iyong mga sariling salita….
Panghuli, ipinupunto ni Isaias ang panghinaharap na pagtalima sa Sabbath. Batay sa pananaw ng isa sa propesiya, ang Sabbath ay magiging isang sentro bahagi ng kagalakan ng pagbabalik mula sa pagkakabihag sa parte ng mga Hudyo o sa pinabagong lupa na paparating. (Isaias 66:23) At mangyayari, na mula sa Bagong Buwan hanggang sa panibago, at mula sa isang Sabbath hanggang sa panibago, paroroon ang lahat na tao upang sumamba sa harap ko, sabi ni Yahuwah.
Nabanggit ni Jeremias ang Sabbath sa isang mas limitadong konteksto kaysa kay Isaias. Mulin niya lamang pinagtibay ang mga tuntunin ng pagtalima sa Sabbath na nabanggit sa Nehemias. Sa katunayan, si Jeremias ay naunang nagsulat bago si Nehemias, at walang duda na malakas naimpluwensyahan ang mga gawa at sulat ni Nehemias. (Jeremias 17:21) Ganito ang sabi ni Yahuwah, Mangagingat kayo sa inyong sarili, at huwag kayong mangagdala ng pasan sa araw ng Sabbath, o mangagpasok man sa mga pintuang-bayan ng Jerusalem; (Jeremias 17:22) Huwag din kayong maglabas ng pasan sa inyong mga bahay sa araw ng Sabbath, o magsigawa man kayo ng anomang gawain: kundi inyong ipangilin ang araw ng Sabbath, gaya ng iniutos ko sa inyong mga magulang…. (Jeremias 17:24) At mangyayari, kung kayo’y mangakinig na maingat sa akin, sabi ni Yahuwah, na huwag magpasok ng pasan sa mga pintuan ng bayang ito sa araw ng Sabbath, kundi ipangilin ang araw ng Sabbath, upang huwag gawan ng anomang gawain;… (Jeremias 17:27) Nguni’t kung hindi ninyo didinggin ako upang ipangilin ang araw ng Sabbath, at huwag mangagdala ng pasan at pumasok sa mga pintuang-bayan ng Jerusalem sa araw ng Sabbath; kung magkagayo’y magsusulsol ako ng apoy sa mga pintuang-bayan niyaon, at pupugnawin niyaon ang mga palacio sa Jerusalem, at hindi mapapatay.
Ito rin ay mula sa mga sulat ni Jeremias na si Nehemias ay natanto ang papel ng pagpapabaya ng Sabbath na ginampanan sa nagpapalitaw sa pagkakabihag sa Babilonya. (Mga Panaghoy 1:7) Naaalaala ng Jerusalem sa kaarawan ng kaniyang pagdadalamhati at ng kaniyang mga karalitaan ang lahat niyang naging maligayang bagay ng mga kaarawan nang una: nang mahulog ang kaniyang bayan sa kamay ng kalaban, at walang sumaklolo sa kaniya, nakita siya ng mga kalaban, tinuya nila ang kaniyang mga Sabbath. (Mga Panaghoy 2:6) At kaniyang inalis na may karahasan ang tabernakulo niya na gaya ng nasa halamanan; kaniyang sinira ang kaniyang mga dako ng kapulungan: ipinalimot ni Yahuwah ang takdang kapulungan at Sabbath sa Sion, at hinamak sa pagiinit ng kaniyang galit ang hari at ang saserdote.
Nagdadala si Ezekiel ng isang ganap na naiibang aspeto. Ibinatay niya ang kanyang mga pagmamasid tungkol sa Sabbath sa Exodo 31:13-16. Binigyang-diin niya ang Sabbath bilang isang tanda sa pagitan ni Yahuwah at Israel. (Ezekiel 20:12) Bukod dito’y ibinigay ko rin naman sa kanila ang aking mga Sabbath, upang maging tanda sa akin at sa kanila, upang kanilang makilala na ako si Yahuwah na nagpapaging banal sa kanila. (Ezekiel 20:13) Nguni’t ang sangbahayan ni Israel ay nanghimagsik laban sa akin sa ilang: sila’y hindi nagsilakad ng ayon sa aking mga palatuntunan, at kanilang itinakuwil ang aking mga kahatulan, na kung gawin ng tao, ay mabubuhay sa mga yaon; at ang aking mga Sabbath ay kanilang nilapastangang mainam. Nang magkagayo’y sinabi ko na aking ibubuhos ang aking kapusukan sa kanila sa ilang, upang lipulin sila…. (Ezekiel 20:16) Sapagka’t kanilang itinakuwil ang aking mga kahatulan, at hindi nagsilakad ng gayon sa aking mga palatuntunan, at nilapastangan ang aking mga Sabbath: sapagka’t ang kanilang puso ay nagsisunod sa kanilang mga diosdiosan…. (Ezekiel 20:20) At inyong ipangilin ang aking mga Sabbath; at mga magiging tanda sa akin at sa inyo, upang inyong maalaman na ako si Yahuwah ninyong Eloah.
Habang si Ezekiel ay binibigyang-diin ang Sabbath bilang tanda ng espesyal na tipan sa pagitan ni Yahuwah at Israel, kinikilala niya rin ang iba pang isyu tungkol sa Sabbath. Sa partikular, nakatuon siya sa idolatrya, at ang katunayan na ang Sabbath ay nagdadala ng isang kaalaman kay Yahuwah. Nakita na natin kung paano ang Sabbath ay nagdadala ng kaalaman kay Yahuwah sa isang praktikal na paraan, sa pamamagitan ng pagpapakita na ang sangkatauhan ay patuloy na nakadepende kay Yahuwah para sa buhay at pagpapakain, at sa pamamagitan ng pagpapakita na ang mga nakatataas ay mayroong limitadong kapangyarihan sa mga nasasakupan nito. Itinatala ni Ezekiel na ang ganoong kaalaman ay mahalaga upang maiwasan ang idolatrya. Ang pagsamba sa mga diyus-diyosan ng Israel ay may kaugnayan sa pagpapabaya sa pagtalima sa Sabbath sa mga maagang siglo ng Kristyanismo at ang paglitaw ng isang huwad na teorya ni Yahuwah at ang Trinidad. Ang mga ito’y tumungo nang magkakasabay, nagaganap sa kaparehong panahon.
Hindi nabigo si Ezekiel na ilarawan ang mga resulta ng mga idolatryang sumisira ng Sabbath sa Israel, kasama ang mga kinahihinatnang implikasyon para sa kaparehong palatandaan sa mga Kristyano sa huli. (Ezekiel 20:21) Nguni’t ang mga anak ay nanganghimagsik laban sa akin; sila’y hindi nagsilakad ng ayon sa aking mga palatuntunan, o nangagingat man ng aking mga kahatulan upang isagawa, na kung gawin ng tao ay mabubuhay sa mga yaon: kanilang nilapastangan ang aking mga Sabbath. Nang magkagayo’y sinabi ko na aking ibubuhos ang aking kapusukan sa kanila, upang ganapin ang aking galit sa kanila sa ilang.
Ang idolatryang sumisira ng Sabbath sa aklat ni Ezekiel ay nauugnay rin sa pagpapabaya ng katarungan sa pagdadala ng mga banal na paghuhukom sa mga kaso ng pagtatalo. (Ezekiel 20:24) Sapagka’t hindi nila isinagawa ang aking mga kahatulan, kundi itinakuwil ang aking mga palatuntunan, at nilapastangan ang aking mga Sabbath, at ang kanilang mga mata’y nakasunod sa mga diosdiosan ng kanilang mga magulang.
Dalawang kabanata ang nakalipas, ipinupunto ni Ezekiel kung paano ang mga sumisira ng Sabbath ay nakakaapekto sa mga pagkaunawa ng tao, kaya ang isang tao ay walang kakayahan ng pagkilala sa pagitan ng banal at bawal, malinis at marumi. Ang mga sumisira ng Sabbath ay tumungo nang sabay-sabay sa ideya na ang karumihan at Kristyanismo ay magkatugma. Ang idolatrya, sumisira sa Sabbath, at pagkain ng mga nakasusuklam na bagay nang walang pagkabalisa ay nakikita sa paligid natin ngayon, at inulit lamang kung ano ang nakita ni Ezekiel sa kanyang panahon. (Ezekiel 22:8) Iyong hinamak ang aking mga banal na bagay, at iyong nilapastangan ang aking mga Sabbath… (Ezekiel 22:26) Ang mga saserdote niyaon ay nagsigawa ng pangdadahas sa aking kautusan, at nilapastangan ang aking mga banal na bagay: sila’y hindi nangaglagay ng pagkakaiba sa banal at sa karaniwan, o kanila mang pinapagmunimuni ang mga tao sa marumi at sa malinis, at ikinubli ang kanilang mga mata sa aking mga Sabbath, at ako’y nalapastangan sa gitna nila. (Ezekiel 23:38) Bukod dito’y ginawa nila ito sa akin: kanilang nilapastangan ang aking santuario sa araw ding yaon, at nilapastangan ang aking mga Sabbath.
Bumabalik si Ezekiel sa isyu ng katarungang panlipunan at Sabbath, na naiwan sa halip na palihim na ipinahayag sa kabanata 20. Sa kanyang mga huling prediksyon ng paparating na paglitaw ng katarungan o kahatulan, nabanggit niya ang muling pagbabalik ng pagtalima sa Sabbath kasama ang katarungan sa harap ng kautusan. (Ezekiel 44:24) At sa pagtatalo ay magsisitayo sila upang magsihatol; ayon sa aking mga kahatulan ay kanilang hahatulan: at kanilang iingatan ang aking mga kautusan at ang aking mga palatuntunan sa lahat kong takdang kapistahan; at kanilang ipangingilin ang aking mga Sabbath.
Ang prediksyon ni Ezekiel ng ikalawang templo ay hindi pa natupad sa detalye. Ngunit ang pagbabalik ng mga seremonyal na aspeto ng Sabbath sa ilang lawak ay sumalamin sa mga paglilingkod nito. (Ezekiel 45:17) At magiging tungkulin ng prinsipe na magbigay ng mga handog na susunugin, at ng mga handog na harina, at ng mga inuming handog, sa mga kapistahan, at sa mga Bagong Buwan, at sa mga Sabbath, sa lahat ng takdang kapistahan ng sangbahayan ni Israel: siya’y maghahanda ng handog dahil sa kasalanan, at ng handog na harina, at ng handog na susunugin, at ng mga handog tungkol sa kapayapaan, upang ipangtubos sa sangbahayan ni Israel. (Ezekiel 46:1) Ganito ang sabi ng Panginoong Yahuwah, Ang pintuang-daan ng lalong loob na looban na nakaharap sa dakong silanganan ay sasarhan sa anim na araw na iginagawa; nguni’t sa Sabbath ay bubuksan, at sa kaarawan ng Bagong Buwan ay bubuksan. (Ezekiel 46:3) At ang bayan ng lupain ay sasamba sa may pintuan ng pintuang-daang yaon sa harap ni Yahuwah sa mga Sabbath at sa mga Bagong Buwan. (Ezekiel 46:4) At ang handog na susunugin na ihahandog ng prinsipe kay Yahuwah sa araw ng Sabbath ay anim na batang tupa na walang kapintasan at isang lalaking tupang walang kapintasan. (Ezekiel 46:12) At pagka ang prinsipe ay maghahanda ng kusang handog, ng handog na susunugin o ng mga handog tungkol sa kapayapaan na pinakakusang handog kay Yahuwah, may isang magbubukas sa kaniya ng pintuang-daan na nakaharap sa dakong silanganan; at kaniyang ihahanda ang kaniyang handog na susunugin at ang kaniyang mga handog tungkol sa kapayapaan, gaya ng kaniyang ginagawa sa araw ng Sabbath; kung magkagayo’y lalabas siya; at pagkalabas niya ay sasarhan ng isa ang pintuang-daan.
Dahil dito, maingat si Ezekiel sa pagbukod sa pagitan ng panlipunan at moral na mga aspeto ng Sabbath sa isang panig, at ang seremonyal at hudyat na mga aspeto sa isa pa. Isinulat niya nang pareho, ngunit sa mga naiibang sipi.
Dalawang menor na propeta ang magkasama sa kanilang mga tinig sa mensahe ng Sabbath. Sinasalita ni Hosea ang pagtigil ng mga seremonyal na anyo. (Hosea 2:11) Akin din namang papaglilikatin ang kaniyang mga kalayawan, ang kaniyang mga kapistahan, ang kaniyang mga Bagong Buwan, at ang kaniyang mga Sabbath, at lahat ng kaniyang takdang kapulungan.
Ang mensahe ni Hosea ay papuri sa Isaias 1:13. Dahil ang mga seremonya ng pananampalataya ay ginamit bilang isang balot para sa moral at panlipunang kawalan ng kahatulan, ang mga ito’y kukunin sa kaparusahan, at ang Israel ay maiiwang walang takip, madaling matukso at nakikita sa kanyang pagtataksil. Ang Sabbath ay isang sentrong isyu sa bagay na ito, dahil lamang ito’y naglalaman ng parehong moral at panlipunang mga elemento at ang mga seremonyal pa. Narito muli ay isang kapansin-pansing pagtutulad sa kasalukuyan. Tulad ng sinaunang Israel ay bigong mapanatili sa kaisipan ang panlipunang kahatulan na ang ipinahiwatig ng Sabbath, habang sa lahat ng panahon ay pinapanatili ang mga pag-aalay at seremonya, ganon din ang mga nagpapanatili ng Sabbath ngayon ay malakas para makipagtalo sa tiyak na araw at ang Sabbath bilang isang tanda ng pagsunod, ngunit sa pangkalahatan ay bigo na makilala ang Sabbath bilang isang saksi sa patuloy na pag-asa ng tao kay Yahuwah para sa buhay at pagpapakain at bilang isang praktikal na pananggalang sa mga karapatan ng parehong tao at hayop sa pamamagitan ng paglilimita ng kapangyarihan ng mga nakatataas.
Ang panlipunan at moral na aspeto ng Sabbath, labis na pinabayaan ng mga sinaunang tagapag-panatili ng Sabbath, ay nabanggit rin ni Amos. (Amos 8:5) Na sinasabi, Kailan daraan ang Bagong Buwan, upang tayo’y makapagbili ng gugulayin at ang Sabbath, upang ating mailabas ang trigo? na gawing munti ang efa, at malaki ang siklo, at gumawa ng karayaan sa magdarayang timbangan.
Ang mga propeta ay lubos na pinalakas ang ating pagkakaunawa ng Sabbath. Ang unang isyu na nilapitan ng mga propeta ay ang seremonyal na pagtalima sa Sabbath bilang isang anyo ng pagpapaimbabaw ng mga ginamit ito upang balutin ang panlipunang kawalan ng katarungan. Sina Isaias, Hosea at Amos ay binigyang-diin ang puntong iyon. Nakatuon si Jeremias sa Sabbath bilang isang tanda ng tipan ni Yahuwah sa Israel. Nagdadala si Jeremias ng mas maraming detalye tungo sa tamang pagtalima sa Sabbath at ipinapakita kung paano ang pagpapabaya nito ay nagdulot ng pagkakabihag sa Babilonya. Binigyang-diin ni Ezekiel ang papel ng Sabbath bilang isang tanda ng espesyal na tipan sa pagitan ni Yahuwah at Israel. Sa kaparehong panahon ay ipinapakita niya kung paano ang pagpapabaya sa Sabbath ay nagdudulot ng idolatrya, kawalan ng kakayahan na makilala ang banal at bawal, malinis at marumi, at ang panlipunang kawalan ng katarungan sa harap ng kautusan. Nahulaan niya ang pagbabalik ng seremonyal na aspeto ng pagtalima sa Sabbath sa ikalawang templo. Tumungo naman si Isaias upang ipakita na ang mga pagpapala ng Sabbath ay nabibilang sa mga mapapagbalik-loob na Hentil rin gaya sa Israel, at kung paano ang pagpapanatili ng Sabbath ay isang mas dakilang kayamanan kaysa sa maging ang pinakadakilang kayamanan sa Gitnang Silangang kaisipan, mga anak. Ipinunto ni Isaias na ang Sabbath ay hindi isang pasanin, kundi isang kagalakan, at nahulaan niya ang pagbabalik nito matapos ang pagkabihag at sa pananaw ng marami sa bagong lupa.
Ang Sabbath ay nabanggit nang mas madalas sa mga Mabubuting Balita kaysa sa mga aklat ni Moises. Kung naging tangka ni Yahushua na alisin ang Sabbath, maaari niyang sabihin ito, sa halip na makibahagi sa napakaraming talakayan ng mga detalye ng tamang pagtalima sa Sabbath. Ngunit ang layunin ng mga Ebanghelyo, tungkol sa Sabbath, ay hindi ipawalang-bisa ito, kung upang ituro sa atin kung ito susundin nang mas mabuti.
Ang pagpapahayag ng Kautusan at Ebanghelyo ay isang luma at madalas narinig. Ngunit mas madalas kaysa sa hindi, sinalita ito nang may layunin ng paghihiwalay at pag-iiba ng dalawa, sa halip na panatilihin ang mga ito nang magkasama bilang isa. Kung, dahil maraming Kristyano ang tila nagtatalo, ang Ebanghelyo ay pumapalit at inalis ang Kautusan, pagkatapos ang tinatawag na Lumang Tipan ay hindi na kailangang ingatan sa Bibliya ano pa man. Gayunman ang katunayan na si Yahuwah ay iningatan ang Bibliya sa mga Kristyano, ang parehong luma at bagong tipan. Ang katunayang iyon ay dapat na mag-alerto sa atin sa kamalian ng paghihiwalay ng Kautusan mula sa Ebanghelyo. Ang isa ay ang pundasyon ng iba, at ang ikalawa ay ang tanglaw ng nauna. Mismo, sinabi ni Kristo Yahushua, “Huwag ninyong isiping ako’y naparito upang sirain ang kautusan o ang mga propeta: ako’y naparito hindi upang sirain, kundi upang ganapin.” Mateo 5:17.
Ang Sabbath ay unang nabanggit sa mga Ebanghelyo sa Mateo 12. (Mateo 12:1) Nang panahong yaon ay naglalakad si Yahushua nang araw ng Sabbath sa mga bukiran ng trigo; at nangagutom ang kaniyang mga alagad at nangagpasimulang magsikitil ng mga uhay at magsikain. (Mateo 12:2) Datapuwa’t pagkakita nito ng mga Pariseo, ay sinabi nila sa kaniya, Tingnan mo, ginagawa ng mga alagad mo ang hindi matuwid na gawin sa Sabbath. (Mateo 12:3) Datapuwa’t sinabi niya sa kanila, Hindi baga ninyo nabasa ang ginawa ni David nang siya’y nagutom, at ang mga kasamahan niya; (Mateo 12:4) Kung paanong siya’y pumasok sa bahay ni Yahuwah, at kumain siya ng mga tinapay na handog, na hindi matuwid na kanin niya, ni ng mga kasamahan niya, kundi ng mga saserdote lamang? (Mateo 12:5) O hindi baga ninyo nabasa sa kautusan, kung papaanong sa mga araw ng Sabbath ay niwawalang galang ng mga saserdote sa templo ang Sabbath, at hindi nangagkakasala? (Mateo 12:6) Datapuwa’t sinasabi ko sa inyo, na dito ay may isang lalong dakila kay sa templo. (Mateo 12:7) Datapuwa’t kung nalalaman ninyo kung ano ang kahulugan nito, Habag ang ibig ko, at hindi hain, ay hindi sana ninyo hinatulan ang mga walang kasalanan. (Mateo 12:8) Sapagka’t ang Anak ng tao ay Panginoon ng Sabbath.
Ang kwentong ito ay naulit sa Marcos 2:23-28 at Lucas 6:1-5. Isang bilang ng mga isyu ay dapat na tandaan. Una sa lahat, sa pagpapaliwanag ng kautusan, habang ang butil ay hindi natanggal mula sa batawan, walang paglabag sa Sabbath sa pamamagitan ng pag-aani at pagkain nito. Kaya sa mismong Rabinikong pamamaraan, ang akusasyon ng pagsira sa Sabbath ay maaaring bumagsak. Ikalawa, ang kakulangan ng kagandahang-loob sa parte ng mga mismong tao na itinaas ang kritisismo ay isang paglabag ng kautusan. Ang mga alagad ay napilitan na tipunin ang pagkain upang hindi malabag ang Sabbath sa pamamagitan ng pag-aayuno. Ang mga kritiko mismo ay inilagay sila sa kalagayang ito ng isang dalawahang tanikala para sa mga salungatang layunin.
Kawili-wili, hindi inakusahan ni Yahushua ang mga kritiko, kundi inaalok ang isang maka-Kasulatang hudyat para sa kanilang pakikitungo sa Sabbath, ang halimbawa ni David. Sa pagpapaliwanag ng Kasulatan sa paraang ito, sinamantala ni Yahushua ang pagkakataon na pagtibayin ang kanyang mesianikong awtoridad bilang anak ni David, ang kanyang banal na itinalagang papel sa pagpapaliwanag at pagpapatupad ng Kasulatan. Kaya tinanggihan niya ang awtoridad ng Rabinikong pamamaraan, pinapalitan ito ng mesianikong awtoridad. Ang kanyang pagpapaliwanag ay tiyak na wala sa pagkakatugma sa mga patakaran ng Rabinikong pagpapaliwanag. Ito ay dapat paniwalaan.
Ang paninindigan ng mesianikong awtoridad sa parte ni Yahushua ay dumarating sa isang tuktok sa huling berso. Ang sipi ay tunay na nagsasabi nang kaunti tungkol sa pagtalima sa Sabbath. Ang paksa ng bahagi ay mesianikong awtoridad. Walang kibo, ang pangungusap sa Marcos 2:28 ay nagbibigay ng paghinto. (Marcos 2:27) At sinabi niya sa kanila, Ginawa ang Sabbath ng dahil sa tao, at di ang tao ng dahil sa Sabbath.
Habang ang pangungusap ay pangunahing kinokondena ang implikasyon sa likod ng Paraseikong kaisipan, na ang Sabbath ay isang kahalagahan mismo na ihahain ng kilos ng tao, isa pang ideya ay lumilitaw mula sa pagsisimula ng pangungusap. Ang Sabbath ay ginawa para sa tao. Iyon ay, ang Sabbath ay hindi ginawa para sa mga Hudyo, kundi para sa lahat ng sangkatauhan. Dagdag pa, ang Sabbath ay isang banal na paglikha, isang kaloob ng kagandahang-loob, para sa sangkatauhan. Ang paraan na inuugnay ng isa sa kaloob ay ipinapakita kung ano ang naiisip ng isa sa Tagabigay.
Ang ikalawang kwento ay lumilitaw sa Mateo 12:9-14. (Mateo 12:9) At siya’y umalis doon at pumasok sa sinagoga nila: (Mateo 12:10) At narito, may isang tao na tuyo ang isang kamay. At sa kaniya’y itinanong nila, na sinasabi, Matuwid bagang magpagaling sa araw ng Sabbath? upang siya’y kanilang maisumbong. (Mateo 12:11) At sinabi niya sa kanila, Sino kaya sa inyo, na kung mayroong isang tupa, na kung mahulog ito sa isang hukay sa araw ng Sabbath, ay hindi baga niya aabutin, at hahanguin? (Mateo 12:12) Gaano pa nga ang isang tao na may halaga kay sa isang tupa! Kaya’t matuwid na gumawa ng mabuti sa araw ng Sabbath. (Mateo 12:13) Nang magkagayo’y sinabi niya sa lalake, Iunat mo ang iyong kamay. At iniunat niya; at napauling walang sakit, na gaya ng isa. (Mateo 12:14) Datapuwa’t nagsialis ang mga Pariseo, at nangagpulong laban sa kaniya, kung papaanong siya’y maipapupuksa nila.
Ang kwentong ito ay naulit sa Marcos 3:1-6 at Lucas 6:6-11. Ito’y malayong-malayo sa katangian mula sa nauna. Narito’y pinagtibay ni Yahushua na ang pagpapagaling ay alinsunod sa batas sa sanggunian sa isang Rabinikong hatol. Mayroong Rabinikong hidwaan sa isyu kung ang pagkahulog ng hayop sa hukay ay maaaring iligtas nang hindi sinisira ang Sabbath. Ilan sa mga Rabi ay pinagtibay na ito’y alinsunod sa kautusan. Ang sagot ni Yahushua ay ganap na nakapaloob sa Rabinikong konteksto. Anong pahiwatig sa kwento ay ang pagtanggap ni Yahushua sa bisa ng kautusang Sabbath. Habang ang iyong mga nais ipawalang-bisa ang Sabbath ay karaniwang naniniwala na ang pagpapawalang-bisa ay naganap matapos ang pagpako sa krus at nasa pagpapatakbo na sa kamatayan ni Kristo, sila’y patuloy na madalas umaapela sa mga teksto ng Ebanghelyo na tumutukoy sa isang panahon bago ipako sa krus upang itaguyod ang pagpapawalang-bisa. Ito ay isang malinaw na ekshegetikong kamalian. Kung sa katunayan ang Sabbath ay maaaring makita na pinawalang-bisa na bago ang pagpako sa krus, pagkatapos ang Kristyanong argumento ng pagpapawalang-bisa nito bilang isang anino ng mga bagay na darating ay dapat rin bumagsak.
Para sa mga tagapanatili ng Sabbath, ang kwentong ito ay mahalaga sa pagpapatibay na ang mga gawa ng awa ay naaangkop sa Sabbath.
Ang susunod na teksto na magaganap ay ang (Mateo 24:20) At magsipanalangin kayo na huwag mangyari ang pagtakas ninyo sa panahong taginaw, o sa Sabbath man.
Tinutukoy ng mga tagapanatili ng Sabbath sa tekstong ito bilang pagpapatotoo na ang intensyon ni Kristo Yahushua ay para pagtibayin ang pagpapanatili sa Sabbath matapos ang kanyang muling pagkabuhay, sa panahon na karamihan sa mga Kristyano ay inaangkin ang Sabbath ay pinawalang-bisa bilang isang anino ng mga bagay na darating, na natupad sa pagpako sa krus. Ang tugon sa argumentong ito ay ang kautusan ay kinikilala lamang ang kalagayan sa Palestinong pinaghaharian ng mga Hudyo bago ang pagkawasak ng Jerusalem noong 70 A.D. Ang pagpapanatili ng Sabbath ng mga Hudyo ay ginagawa itong mahirap para sa mga tagasunod na hindi nagpapanatili ng Sabbath ni Kristo na tumakas. Mayroong iilang problema sa argumentong ito, ang pinakatanyag ay ang kawalan ng ebidensya ng mga hindi Sabbath na pagtalima sa mga tagasunod ni Kristo sa panahong iyon. Maging matapos ang paglitaw ng pagtalima sa araw ng Linggo na malapit sa pagsisimula ng ikalawang siglo ayon kay Mozna at Bacchiocchi, ang Sabbath ay patuloy pa rin tinatalima ng lahat ng mga Kristyano (Samuele Bacchiocchi, From Sabbath to Sunday: A Historical Investigation of the Rise of Sunday Observance in Early Christianity, Biblical Perspectives, 1977). Dahil dito, ang propesiya ay tinutukoy ang isang komunidad na nagpapanatili ng Sabbath. Kung nilayon ni Yahushua na ang kanyang kamatayan ay dapat na ipawalang-bisa ang pagpapanatili ng Sabbath, mawawalan siya ng pagkakataon ng pagsalaysay sa kanyang mga tagasunod na itigil ang pagtalima sa Sabbath, dahil maaari nito mapadali ang kanilang pagtakas mula sa Jerusalem. Sa halip, pinagtibay niya ang kanilang pagtalima sa Sabbath.
Kung ang kautusan man ay nauugnay sa mga nahuling henerasyon o hindi, ang pagpapatibay ng pagtalima sa Sabbath ng kanyang mga tagasunod nang huli noong 70 A.D ay binabawasan ang argumento na ito’y pinawalang-bisa ng kanyang kamatayan sa ekshegetikong kamalian, bigo na maitugma ang lahat ng nauugnay na mga tekstuwal na ebidensya. Ang Mateo 24:20 ay patotoo na positibo na si Yahushua ay hindi tinaggap ang ideya na ang pagtalima sa Sabbath ay dumating sa katapusan sa krus. Itinatatag nito ang isang pamarisan na nangangailangan sa atin na hanapin ang isang nagkakasundong ekshegesis ng Colosas 2:16-17, at ang pagkakabigo doon na tanggihan ang pagiging kanoniko sa sulat sa mga taga-Colosas. Mas mabuti na tanggapin ang pagtalima sa Sabbath at ipaliwanag ang Colosas sa pagkakatugma sa Mateo kung posible ano pa man.
Ang panghuling sanggunian sa Sabbath sa unang Ebanghelyo ay (Mateo 28:1) Nang magtatapos ang araw ng Sabbath, nang nagbubukang liwayway na ang unang araw ng sanglinggo, ay nagsiparoon si Maria Magdalena at ang isa pang Maria upang tingnan ang libingan.
Habang ang ilan sa mga mambabasa ng Bibliya ay gumagawa ng marami ang Griyego rito at sa mga kaparehong teksto, ang pagsasalin ng bersyong King James ay talagang tama. Ang salita para sa sanlinggo ay aktwal na nangangahulugang sanlinggo sa konteksto at ang salita para sa bukang-liwayway, gayunman, ito’y ipinaliwanag, hindi nakakaapekto ang katunayan na ang Sabbath ay nabanggit sa pgpapatibay. Ibinigay na ang mga alagad ay hindi pa nalalaman ang muling pagkabuhay, ang Sabbataryang argumento na pinatitibay ito na ang Sabbath matapos ang pagpako sa krus ay mahina.
Isang kaparehong sipi ay matatagpuan sa Marcos. (Marcos 16:1) At nang makaraan ang Sabbath, si Maria Magdalena, at si Mariang ina ni Santiago, at si Salome, ay nagsibili ng mga pabango, upang sila’y magsiparoon at siya’y pahiran.
Naglalaman din si Marcos ng ilang sipi na nakikitungo sa Sabbath na hindi sumalalim sa Mateo. Ang una ay (Marcos 1:21) At nagsipasok sila sa Capernaum; at pagdaka’y pumasok siya sa sinagoga nang araw ng Sabbath at nagtuturo. (Marcos 1:22) At nangagtaka sila sa kaniyang aral: sapagka’t sila’y tinuturuan niyang tulad sa may kapamahalaan, at hindi gaya ng mga eskriba. (Marcos 1:23) At pagdaka’y may isang tao sa kanilang sinagoga na may isang karumaldumal na espiritu; at siya’y sumigaw, (Marcos 1:24) Na nagsasabi, Anong pakialam namin sa iyo, Yahushua ikaw na Nazareno? naparito ka baga upang kami’y puksain? Nakikilala kita kung sino ka, ang Banal ni Yahuwah. (Marcos 1:25) At sinaway siya ni Yahushua, na nagsasabi, Tumahimik ka, at lumabas ka sa kaniya. (Marcos 1:26) At ang karumaldumal na espiritu, nang mapangatal niya siya at makapagsisigaw ng malakas na tinig, ay lumabas sa kaniya. (Marcos 1:27) At silang lahat ay nangagtaka, ano pa’t sila-sila rin ay nangagtatanungan, na sinasabi, Ano kaya ito? isang bagong aral yata! may kapamahalaang naguutos pati sa mga karumaldumal na espiritu, at siya’y tinatalima nila.
Ang Sabbath ay nabanggit lamang sa pagdaan sa siping ito. Ang tampulan ng sipi ay ang Mesianikong awtoridad ni Yahushua, lubos sa kaparehong paraan gaya sa unang sipi ng Sabbath ni Mateo. Ang reporma sa Sabbath na isinusulong ni Yahushua ay nakita nila Mateo at Marcos na malapit na konektado sa kanyang papel at estado bilang Mesias. Ang implikasyon ay ang pagtanggi ng Sabbath ay para tanggihan ang mismong Mesias. Sa katunayan, nakikita natin ito sa kasanayan, para sa Kristyanismong hindi Sabbataryan na madalas tinatanggihan si Yahushua, kahit papaano’y ginagawa siya na ikalawang katauhan ng Trinidad sa halip na bugtong na anak ni Yahuwah o si Kristo. Ang kaparehong kwentong ito ay sumalamin sa Lucas 4:31-37.
Ang mga pangungusap ng Marcos 6:1-5 sa pagbisita ni Yahushua sa kanyang bayan sa Sabbath. Higit pa kay Mateo, nakatuon si Marcos sa mesianikong awtoridad ni Yahushua na nauugnay sa Sabbath. Sa siping ito, ipinapakita ni Yahushua ang kanyang kapangyarihan sa kanyang mapanghahawakang pagtuturo. (Marcos 6:2) At nang dumating ang Sabbath, ay nagpasimulang magturo siya sa sinagoga: at marami sa nangakakarinig sa kaniya ay nangagtataka, na nangagsasabi, Saan nagkaroon ang taong ito ng mga bagay na ito? at, Anong karunungan ito na sa kaniya’y ibinigay, at anong kahulugan ng gayong mga makapangyarihang gawa na ginagawa ng kaniyang mga kamay?
Ngunit siya ay nakilala ng pinalaking kawalang-paniniwala ng pagkilala. Sa kadahilanang ito ay hindi siya gumawa ng maraming himala rito, at sa kaparehong panahon ay iniwasan ang paghaharap tungkol sa paggaling sa Sabbath. Ang kwentong ito marahil ay tinutukoy ang kaparehong okasyon dahil naiulat sa (Lucas 4:16) At siya’y napasa Nazaret na kaniyang nilakhan: at ayon sa kaniyang kaugalian, siya’y pumasok sa sinagoga nang araw ng Sabbath, at nagtindig upang bumasa.
Ang pagpapaliwanag ni Yahushua ng haftarah na pagbabasa bilang isang propesiya ng kanyang sariling paglilingkod ay kinalkula upang dalhin ang reaksyon na ito’y nagawa.
Ang Sabbath ay nabanggit lamang nang isa pang beses sa Marcos, noong si Jose na taga Arimatea ay nakiusap para sa bangkay ni Yahushua. (Marcos 15:42) At nang kinahapunan, sapagka’t noo’y Paghahanda, sa makatuwid baga’y ang araw na nauuna sa Sabbath.
Ang kaparehong gabi ay nabanggit sa Lucas (Lucas 23:54) At noo’y araw ng Paghahanda, at nalalapit na ang Sabbath. (Lucas 23:56) At sila’y nagsiuwi, at nangaghanda ng mga pabango at mga unguento. At nang araw ng Sabbath sila’y nangagpahinga ayon sa utos.
Habang hindi na kagulat-gulat na ang Sabbath ay dapat na siyasatin, marahil na mahalaga na nabanggit sa Ebanghelyo dahil ibinigay, hindi isang bagay na kakaiba. Ang mga pagpapahayag ni Juan sa ilang lugar ay nagpapakita ng bahagyang mas distansya.
Habang ang tampulan ni Mateo ay nasa pagtalakay ng pagpapaliwanag ng mga Hudyo kung paano ang Sabbath ay dapat na panatilihin, at ang tampulan ni Marcos ay ang Sabbath bilang isang tagapagpahiwatig ng mesianikong awtoridad, ang tampulan ni Lucas ay naiiba. Tanging kay Lucas ay makikita natin ang lahat ng mga himala ng paggaling na inulat ni Yahushua na siya mismo ang nagsagawa, nang walang pakiusap, ay isinagawa sa Sabbath. Ang Sabbath dahil dito’y nauugnay sa mga gawa ng awa ni Yahushua. Ang mga pagkakaibang ito sa mga sinoptikong Ebanghelyo ay sumasalamin sa mga pagkakaiba na karaniwan sa tatlo. Si Mateo ang pinaka-Hudyo sa mga Ebanghelyo, nakatuon si Marcos sa kapangyarihan at awtoridad, at Lucas ay nakatuon sa awa at mga panlipunang isyu. Aasahan na ang mga pagkakaibang ito ng pagkaunawa ay dapat na sumalamin sa Sabbath rin.
Ilan sa mga pagpapagaling na ito na isinagawa ni Yahushua sa Sabbath ay nabanggit lamang ni Lucas. Ang una ay (Lucas 13:10) At siya’y nagtuturo sa mga sinagoga nang araw ng Sabbath. (Lucas 13:11) At narito, ang isang babae na may espiritu ng sakit na may labingwalong taon na; at totoong baluktot at hindi makaunat sa anomang paraan. (Lucas 13:12) At nang siya’y makita ni Yahushua, ay kaniyang tinawag siya, at sinabi niya sa kaniya, Babae, kalag ka na sa iyong sakit. (Lucas 13:13) At ipinatong niya ang kaniyang mga kamay sa kaniya: at pagdaka siya'y naunat, at niluwalhati niya si Yahuwah. (Lucas 13:14) At ang pinuno sa sinagoga, dala ng kagalitan, sapagka’t si Yahushua ay nagpagaling nang Sabbath, ay sumagot at sinabi sa karamihan, May anim na araw na ang mga tao’y dapat na magsigawa: kaya sa mga araw na iyan ay magsiparito kayo, at kayo’y pagagalingin, at huwag sa araw ng Sabbath. (Lucas 13:15) Datapuwa’t sinagot siya ni Yahushua, at sinabi, Kayong mga mapagpaimbabaw, hindi baga kinakalagan ng bawa’t isa sa inyo sa Sabbath ang kaniyang bakang lalake o ang kaniyang asno sa sabsaban, at ito’y inilalabas upang painumin? (Lucas 13:16) At ang babaing itong anak ni Abraham, na tinalian ni Satanas, narito, sa loob ng labingwalong taon, hindi baga dapat kalagan ng taling ito sa araw ng Sabbath? (Lucas 13:17) At samantalang sinasabi niya ang mga bagay na ito, ay nangapahiya ang lahat ng kaniyang mga kaalit: at nangagagalak ang buong karamihan dahil sa lahat ng maluwalhating bagay na kaniyang ginawa.
Narito’y bumabalik si Yahushua sa argumento ng baka sa hukay, sumalamin sa Talmudikong salita ng Mishna, aklat 4, Qama Bava 3:10. Ito’y lumilitaw na isang pinakamahalagang Rabinikong argumento na ginagamit ni Yahushua upang pangatuwiranan ang kanyang mga gawa ng pagpapagaling sa Sabbath. Anong kapansin-pansin ay nakikilahok siya sa ganoong talakayan, kaya pinagtitibay ang obligasyon ng Sabbath sa pagtatalakay kung paano dapat tumalima rito. Kapansin-pansin rin na nakasama niya ang kanyang mga kritiko sa kanilang sariling saligan sa pamamagitan ng kanilang mga sariling pamamaraan.
Ang kaparehong argumento ay pinindot sa sumusunod na kabanata, tungkol sa isa pang pagpapagaling na isinigawa ni Yahushua at kaya ipinapakita ang Sabbath bilang isang simbulo ng awa. (Lucas 14:1) At nangyari, sa pagpasok niya sa bahay ng isa sa mga pinuno ng mga Pariseo nang isang Sabbath upang kumain ng tinapay, at inaabangan nila siya. (Lucas 14:2) At narito, sa kaniyang harapan ay may isang lalaking namamaga. (Lucas 14:3) At pagsagot ni Yahushua, ay nagsalita sa mga tagapagtanggol ng kautusan at sa mga Pariseo, na sinasabi, Matuwid baga o hindi na magpagaling sa Sabbath? (Lucas 14:4) Datapuwa’t sila’y di nagsiimik. At siya’y tinangnan niya, at siya’y pinagaling, at siya’y pinayaon. (Lucas 14:5) At sinabi niya sa kanila, Sino kaya sa inyo ang kung magkaroon ng isang asno o isang bakang lalake na mahulog sa hukay, at pagdaka’y hindi kukunin kahit araw ng Sabbath? (Lucas 14:6) At di na muling nakasagot sila sa kaniya sa mga bagay na ito.
Ang isyu ng Sabbath kay Juan ay naiiba sa mga sinoptiko sa isang kaparehong paraan sa mga pagkakaiba sa paggamit ng terminong anak ni Yahuwah. Sa sinoptiko, ang terminong anak ni Yahuwah ay isa lamang katumbas para sa terminong Kristo o Mesias. Para kay Juan, ang konseptong ito ay pinalaki upang maging tampulan kay Yahushua bilang tagabigay ng buhay. Ang mga akusasyon ng pag-angkin ng pagiging diyos na matatagpuan kay Juan ay nauugnay sa mga akusasyon ng pagsira sa Sabbath. Bilang tugon, ang konsepto ni Yahushua bilang tagabigay ng buhay ay nauugnay sa mga pagpapagaling sa Sabbath.
Ang kaugnayan ng mga ideyang ito ay malinaw na sa unang kaganapan kay Juan. (Juan 5:9) At pagdaka’y gumaling ang lalake, at binuhat ang kaniyang higaan at lumakad. Noon nga’y araw ng Sabbath…. (Juan 5:10) Kaya sinabi ng mga Hudyo sa kaniya na pinagaling, Ito’y araw ng Sabbath, at hindi matuwid na buhatin mo ang iyong higaan…. (Juan 5:16) At dahil dito’y pinagusig ng mga Hudyo si Yahushua, sapagka’t ginagawa niya ang mga bagay na ito sa araw ng Sabbath…. (Juan 5:18) Dahil dito nga’y lalo nang pinagsikapan ng mga Hudyo na siya’y patayin, sapagka’t hindi lamang sinira ang araw ng Sabbath, kundi tinatawag din naman na kaniyang sariling Ama si Yahuwah, na siya’y nakikipantay kay Yahuwah.
Ang teksto ay ipinapahayag ang dalawang akusasyon, ang angkin ng pagiging diyos at pagsira sa Sabbath, nang tahasan. Kakaiba, sa halip na nakatuon sa paglilingkod at mensahe ni Yahushua na ipinapakita ang kanyang papel bilang Kristo upang magdala ng buhay at tagumpay laban sa kamatayan sa Sabbath, karamihan sa mga Kristyanong komentarista sa katunayan ay tinanggap ang akusasyon laban kay Yahushua bilang totoo, at ipinakita ang kanyang sarili bilang tagapagsira ng Sabbath at inaangkin na maging Yahuwah, ang Makapangyarihan. Ang isa ay maaaring bahagya na makita ito maliban sa paninirang-puri at kalapastanganan ganon din bilang kabiguan na lampasan ang mensahe ni Yahushua na ipinahayag ni Juan. Bakit ang mga angkin ng mga saksing kaaway ay dapat na tanggapin sa ekshegesis ngunit hindi sa ibang mga konteksto ay isang hiwaga.
Ayon kay Juan, gumagamit si Yahushua ng isang naiibang argumento upang pangatuwiranan ang mga gawa ng pagpapagaling ng awa sa Sabbath. (Juan 7:22) Ibinigay sa inyo ni Moises ang pagtutuli (hindi sa ito’y kay Moises, kundi sa mga magulang); at tinutuli ninyo sa Sabbath ang isang lalake. (Juan 7:23) Kung tinatanggap ng lalake ang pagtutuli sa Sabbath, upang huwag labagin ang kautusan ni Moises; nangagagalit baga kayo sa akin, dahil sa pinagaling kong lubos ang isang tao sa Sabbath?
Sa halip na baka sa nasa hukay na argumento batay sa Rabinikong talakayan, siya’y umaapela nang direkta sa pagkakasundo sa kautusang Torah. Sa katunayan, ito’y bumubuo sa isang argumento na nakatutok sa mga Saduseo, na tinanggihan ang mga pasalitang kautusan. Kaya ang mga Ebanghelyo ay inilarawan si Yahushua bilang nagtatanggol ng kanyang mga aksyon sa Sabbath sa pamamagitan ng paggamit ng parehong mga Pariseikong Rabinikong argumento at mga Saduseong Torah na argumento.
Ngunit si Juan ay matalas sa pagdadala ng isa pang uri ng aksyon sa Sabbath sa parte ni Yahushua. (Juan 9:14) Araw nga ng Sabbath nang gumawa ng putik si Yahushua, at padilatin ang kaniyang mga mata…. (Juan 9:16) Ang ilan nga sa mga Pariseo ay nangagsabi, Ang taong ito’y hindi galing kay Yahuwah, sapagka’t hindi nangingilin sa Sabbath. Datapuwa’t sinasabi ng mga iba, Paano bagang makagagawa ng gayong mga tanda ang isang taong makasalanan? At nagkaroon ng pagkakabahabahagi sa gitna nila.
Maraming salaysay ng Ebanghelyo ay ipinapakita na ang mga kritiko ni Yahushua ay sinusubukan na ibitag siya sa sopistri. Palagi namang iniikot ni Yahushua ang mesa sa isang matalas na tugon. Ipinapakita ng Juan 9 si Yahushua ay ginagamit ang Sabbath upang magdulot ng pagkakahati sa kanyang mga kritiko. Muli, ang walang ingat na mambabasa ay natukso na kunin ang akusasyon ng kaaway laban kay Yahushua sa mahalagang panig. Dahil dito, hindi niya natatagpuan ang tulak ng sagupaan sa pagitan ni Yahushua at kanyang mga kritiko, at kung paano ito nagagawang pakitunguhan ni Yahushua sa napakatalinong paraan.
Ang panghuling banggit ng Sabbath sa Magandang Balita ni Juan ay ang pangungusap ni Juan sa pagpako sa krus. (Juan 19:31) Ang mga Hudyo nga, sapagka’t noo’y Paghahanda, upang ang mga katawan ay huwag mangatira sa krus sa Sabbath (sapagka’t dakila ang araw ng Sabbath na yaon), ay hiniling nila kay Pilato na mangaumog ang kanilang mga hita, at upang sila’y mangaalis doon.
Sa kabuuan, ang mga Ebanghelyo ay ipinapakita na si Yahushua ay nakikipag-ugnayan sa isyu ng Sabbath. Hindi niya kailanman pinawawalang-bisa ang Sabbath. Pumasok siya tungo sa detalyadong talakayan kasama ang kanyang mga kritiko kung paano tumalima sa Sabbath. Pinangatuwiranan niya ang kanyang kasanayan ng awa sa araw ng Sabbath sa pamamagitan ng parehong Rabiniko at Saduseong pamamaraan, kaya nagtatagumpay sa kanyang mga akusador. Itinatatag niya ang kanyang mesianikong awtoridad sa kanyang mga kilos sa Sabbath sa parehong pagtuturo at pagpapagaling, at sa huli’y pinatitibay ang kanyang mesianikong papel bilang tagabigay ng buhay sa pamamagitan ng kanyang reporma sa Sabbath.
Kabaligtaran sa mga Ebanghelyo, ang aklat ng Mga Gawa ay nabanggit ang Sabbath lamang sa pagdaan, nang walang pagpasok sa isyu ng teolohiya at kasanayan ng Sabbath. Ang Sabbath ay isa lamang pagpapalagay sa aklat ng Mga Gawa. Ibinigay sa halip na kumplikadong istruktura ng Sabbath sapagkat naipakita sa mga Kasulatang Hebreo at ang mga Ebanghelyo, sa halip na kumplikadong talakayan ay kinailangan ng paglansag nito. Ito’y pumulupot sa mga sentrong isyu ng Ebanghelyo mismo, na para iabandona ito ay nangangailangan ang imbensyon ng isang ganap na bagong sistema ng Ebanghelyo. Iyon ay, sa katunayan, ang ginagawa ng mga Kristyanong hindi tumatalima sa Sabbath.
Ang unang banggit ay sa (Mga Gawa 1:12) Nang magkagayon ay nangagbalik sila sa Jerusalem buhat sa tinatawag na bundok ng mga Olivo, na malapit sa Jerusalem, na isang araw ng Sabbath lakarin.
Ang ikalawang banggit ay sa (Mga Gawa 13:14) Datapuwa’t sila, pagkatahak sa Perga, ay nagsidating sa Antioquia ng Pisidia; at sila’y nagsipasok sa sinagoga nang araw ng Sabbath, at nagsiupo.
Ang tekstong ito ay hindi maliwanag, at hindi dapat gamitin upang itaguyod o tanggihan ang pagpapanatili ng Sabbath sa parte ng mga apostol sa panahong ito. Ang berso 5 ay nagpapahiwatig sa pagpapahayag na “sinagoga ng mga Hudyo” na ang banggit lamang ng salitang sinagoga ay hindi nagpapahiwatig ng isang institusyon ng mga Hudyo sa halip na isang lugar ng pagtitipon para sa mga tagasunod ni Kristo Yahushua. Gayunman, ang mga sumusunod na berso ay tinukoy ito bilang isang lugar ng pagtitipon ng mga Hudyo at ipinapakita na si Pablo at ang kanyang kasama ay dumating rito, nakilahok man o hindi sa pagbabasa ng kautusan sa Sabbath, kahit papaano’y para sa layunin ng pagdadala ng mensahe ni Kristo para sa mga Hudyo sa lugar na iyon. Ang kalagayang iyon ay hindi itinatatag o tinatanggihan ang pagtalima sa Sabbath.
Isinama ni Pablo ang isang sanggunian sa Sabbath sa kanyang diskurso sa okasyong ito, at habang ang karaniwang tono ng banggit ay positibo, ito ay nakapaloob sa konteksto ng tiyakang kasanayang Hudyo at hindi maaaring kunin bilang isang saksi na panig sa o laban sa pagtalima sa Sabbath ng apostolikong komunidad. (Mga Gawa 13:27) Sapagka’t silang nangananahan sa Jerusalem at ang mga pinuno nila, dahil sa hindi nila pagkakilala sa kaniya, ni sa mga tinig ng mga propeta na sa tuwing Sabbath ay binabasa, ay kanilang tinupad ang hatol sa kaniya.
Ang tono tungkol sa Sabbath dahil ang kasanayang Hentil ay tila itinaas, gayunman, huli sa kabanata. Ang tekstong ito ay nagpapakita nang malinaw na walang pagtitipon sa araw ng Linggo ang isinagawa sa panahong iyon para sa mga mananampalatayang Hentil. Sila rin ay nagtipun-tipon sa araw ng Sabbath. (Mga Gawa 13:42) At pagalis nila, ay kanilang ipinamanhik na salitain sa kanila ang mga salitang ito sa Sabbath na susunod… (Mga Gawa 13:44) At nang sumunod na Sabbath ay nagkatipon halos ang buong bayan upang pakinggan ang salita ni Yahuwah.
Ang pagpapalagay na ang mga mananampalatayang Hentil ay humarap sa Sabbath upang marinig ang pagbabasa ng kautusan ay lumilitaw sa Mga Gawa 15 bilang isang argumento para sa pagpapataw ng hindi hihigit sa pagbabasa ng kautusan, pagkatapos ay marami pa ang dapat ipataw sa kanila. Dagdag pa, ang salitang sinagoga rito ay malinaw na tinutukoy ang institusyon ng mga Hudyo tungkol sa “lumang panahon,” ngunit hindi maliwanag tungkol sa panahon na ito’y sinalita. Maaari nitong isama ang lugar ng pagtitipon para sa mga tagasunod ni Kristo, kung saan ay dapat nating ipalagay na ang liturhiya sa panahong iyon ay isinama ang binabasang aral ng Torah, marahil sa Griyego o malamang sa Palestinong ayos, sa Hebreo kasama ang isang pagsasalin o “targum” ng bawat berso. (Mga Gawa 15:21) Sapagka’t si Moises mula nang unang panahon ay mayroon sa bawa’t bayan na nangangaral tungkol sa kaniya, palibhasa’y binabasa sa mga sinagoga sa bawa’t Sabbath.
Ang mga Sabbataryan ay paminsan-minsang tinutukoy ang sumusunod na berso bilang patotoo na ang Sabbath ay pinanatili sa labas ng mga institusyon ng Hudyo. Ito ay batay sa maling saligan na ang salitang sinagoga ay dapat palaging tinutukoy ang isang institusyon ng Hudyo. Hindi ganoon ang kaso. Ikalawa, ito ay batay sa maling pagpapalagay na ang mga Hudyo na hindi nakikilala si Kristo ay palaging mayroong edipisyo kung saan magtitipon sa araw ng Sabbath. Hindi rin ganoon ang kaso. Ang bersong ito ay maaaring tumukoy nang mabuti sa isang ordinaryong lugar ng pagtitipon para sa mga ordinaryong Hudyo. Hindi nito itinataguyod o tinatanggihan ang pagtalima sa Sabbath sa mga Hentil. (Mga Gawa 16:13) At nang araw ng Sabbath ay nagsilabas kami sa labas ng pintuan sa tabi ng ilog, na doo’y sinapantaha naming may mapapanalanginan; at kami’y nangaupo, at nakipagsalitaan sa mga babaing nangagkatipon.
Ang sumusunod na berso ay maaari ding ituring na ebidensya lamang ng kaugalian ni Pablo ng pagsama sa mga Hudyo sa Sabbath upang ituro si Kristo sa kanila. (Mga Gawa 17:2) At si Pablo, ayon sa ugali niya ay pumasok sa kanila, at sa tatlong Sabbath ay nangatuwiran sa kanila sa mga kasulatan, gayunman, ang sumusunod na berso ay kabilang ang mga Hentil sa lugar ng pagtitipon at sa araw ng Sabbath. (Mga Gawa 18:4) At siya’y nangangatuwiran tuwing Sabbath sa sinagoga, at hinihikayat ang mga Hudyo at ang mga Griyego. Karamihan sa aklat ng Mga Gawa ay ipinapalagay lamang ang Sabbath sa loob ng isang kontekstong Hudyo. Tanging kakaunting sipi ang nagpapahiwatig ng pagtalima sa Sabbath sa parte ng mga Hentil.
Ang mga sulat ay nabanggit ang salitang Sabbath sa iisang teksto lamang. (Colosas 2:16) Sinoman nga ay huwag humatol sa inyo tungkol sa pagkain, o sa paginom, o tungkol sa kapistahan, o Bagong Buwan o araw ng Sabbath. (Colosas 2:17) Na isang anino ng mga bagay na magsisidating: nguni’t ang katawan ay kay Kristo.
Marami pa ang nagawa sa tekstong ito bilang isang pagpapawalang-bisa ng sanlingguhang Sabbath, na ipinalagay, sa naunang sipi, na “napako sa krus.” Ang pagpapaliwanag na ito ay pinababayaan ang ekshegetikong tuntunin tungkol sa mga kasulatan ng Bagong Tipan upang siyasatin ang mga siping Hebreo kung saan ang paksa ay gumagawa ng sanggunian. Ang Bagong Tipan ay isang dakilang sukatan sa isang aklat ng komentaryo sa mga Kasulatang Hebreo. Ang mas mahinang ekshegesis ay ang resulta ng kabiguan upang ituring ang mahalagang katunayang ito. Ang limang paksa na nabanggit sa berso 16 ay tinipon lahat sa nag-iisang lugar: ang Levitico 23. Mayroong mga pag-aalay ng hayop at ang mga handog na pagkain at inumin ay nararapat sa sanlingguhang Sabbath, ang unang araw ng buwan, at ang mga taunang kapistahan, ay ipinakita.
Mas mabuting pag-iingat ang kailangan sa pagpapaliwanag ng mga sulat ni Pablo. Si Pedro, na namuhay sa panahon at nalalaman ang mga kalagayan, ay natagpuan ang mga ito nang napakahirap maunawaan. Maging ang pinakamagaling at pinakamatalino sa ating panahon ay dapat na matanto na maaari tayong tumalon sa maling konklusyon pagdating kay Pablo. Dahil dito’y dapat tayong maging maingat tungkol sa pagiging dogmatiko sa ating pagkakaunawa kay Pablo.
Ang mga sulat ni Pablo ay karaniwang sinasalita sa tiyak na ekklesia sa pananaw ng mga tiyakang problema na hindi binalangkas sa detalye, ngunit nagpahiwatig lamang. Lahat tayo’y nagkukulang ng mahalagang karanasan at kaalaman. Kinukuha ang kasulatang Hebreo na sanggunian bilang isang palatandaan ng anong suliranin ay sinasalita rito, maaari tayong gumawa ng sumusunod na pansamantalang pagpapalagay. Mayroong isang tunggalian sa ekklesia tungkol sa mga paghahandog ng pagkain at inumin na ibibigay sa tatlong kategorya ng mga araw ay nabanggit rin. Ang tugon ni Pablo ay para iwan ang isyu sa budhi ng indibidwal, maging o paano ibibigay ang mga handog na iyon, buhat nang mga ito sa anumang kaso ay mga anino lamang ng mga bagay ang darating, na natupad na. Iyon ang naabot ng pagtuturo, at para tumungo nang lagpas ay para basahin ang sariling kinikilingan ng isa tungo sa teksto.
Ang teksto ay nagpapahiwatig na ang pag-aalay ng hayop, hindi nabanggit, ay hindi isang dahilan ng pagtatalo. Maaari lamang silang ibigay sa templo sa Jerusalem. Walang duda na sinasabi ng iilan ang kapareho para sa mga handog na pagkain at inumin, at ang iba’y hindi sumasang-ayon. Ang teksto ay nagpapahiwatig rin na ang mga tao ng ekklesia na ito ay nakikibahagi sa pagtalima sa lahat ng mga nabanggit na pagdiriwang, kabilang ngunit hindi eksklusibo ang Sabbath. Ang pangungusap ni Pablo ay hindi nagbibigay ng indikasyon kung ang ganoong pagtalima ay tama, pinalitan, mali o kinakailangan. Hindi niya tinutukoy ang isyu na iyon ano pa man. Tinutukoy niya lamang ang isyu ng mga handog na pagkain at inumin sa mga araw na iyon. Naiisip niya na sila ay hindi dapat isang bagay ng pagtatalo.
Ang salitang Sabbath ay hindi nagaganap saanman sa mga sulat, bagama’t ilan sa mga sanggunian sa mga araw ay maaaring nauugnay. Ang ikapitong araw, sanggunian sa Sabbath, ay hiniling sa Hebreo 4 bilang isang anyo ng pamamahinga na nananatili para sa Israel kay Kristo. Ang sipi ay hindi nakikitungo sa aktwal na pagtalima sa Sabbath ano pa man, positibo man o negatibo.
Sa kabuuan, ang Mga Gawa at mga sulat ay nagbigay ng kakaunting bagong impormasyon sa Sabbath. Tulad nito, ang mga ito’y walang ibinibigay na talakayan na nagtitiyak ng pagbabago. Dagdag pa, kung itinuro nila na ang Sabbath ay pinawalang-bisa at natapos na, ano pa ang patutunayan? Iyon ay maaari lamang patunayan na ang mga sulat ay nasa pagtatalo sa Kautusan at Ebanghelyo. Sa kasong iyon, dapat tayong mapilitan na tanggihan ang mga ito na hindi kanoniko at huwad, sapagkat walang banal na rebelasyon ano pa man. Dahil ang mga ito’y naninindigan, gayunman, maaaring tumugma ang mga ito sa Ebanghelyo, na nagbibigay ng isang mahalaga, espiritwal na pagkakaunawa ng Kautusan tungkol sa Sabbath.
Sa isang kakaibang pagkabaluktot ng kawalan ng katuwiran, iyong mga sumasalungat sa pagtalima sa Sabbath ay madalas gumagawa ng mga akusasyon ng legalismo. Subalit sila mismo ay pinaninindigan ang lahat ng ibang mga moral na tuntunin ng kautusan na umiiral sa lahat at inaasahan ang iba na iiwasan ang pangangalunya, pagpatay, pangnanakaw, at ang iba pa. Kung bakit ang legalismo ay nakadikit sa isang moral na kasanayan at hindi sa isa pa ay hindi maaaring ipaliwanag na tuwiran. Ito ay batay sa isa lamang kiling, o sa maling pagkakaunawa na ang lahat ng bagay na nauugnay sa Sabbath ay seremonyal at isang anino ng mga bagay na darating, dahil nga ganito ang ilan sa mga bagay. Para sa kanila ang Sabbath ay dapat na isama ang mga pag-aalay ng hayop, mga handog na pagkain at inumin, parusang kamatayan, at ang pagbabalik ng handog na tinapay, o pagkatapos wala na ano pa man. Ang ganitong mga tao ay hindi pa nakikilala ang mga moral at panlipunang aspeto ng Sabbath na ipinakita sa Dekalogo, hindi ang Sabbath bilang isang behikulo ng banal na awa sapagkat ipinakita sa mga Ebanghelyo. Sa katunayan, sila’y mga legalista tungkol sa Sabbath.
Ang pagtalima sa Sabbath ay hindi pinapahina ang kahalagahan ng diskurso ni Pablo sa kautusan sa mga taga-Galacia nang anumang higit sa ginagawa sa pag-iwas sa pangangalunya at pagpatay. Ang kaparehong pananaw sa Kautusan at pananampalataya ay maaaring mapanatili ng isang tumatalima sa Sabbath gaya sa monogamista at hindi marahas. Ang Sabbath na nakikita sa Bibliya ay pinapaunlad ang konsepto at karanasan ng kaligtasan sa pananalig sa kagandahang-loob.
Mayroong apat na pangunahing argumento laban sa pagtalima sa Sabbath na iminungkahi ng mga Kristyano sa batayan ng Sabbath. 1) Mayroong mga direktang kautusan para sa lahat ng ibang kautusan ng Dekalogo sa Bagong Tipan, ngunit hindi para sa Sabbath; 2) Nilabag ni Yahushua ang Sabbath at kaya ipinakita na ito’y pinawalang-bisa; 3) Ang Sabbath ay ganap na binubuo ng mga seremonyal na obligasyon na mga anino ng bagay na darating at “napako sa krus”; 4) Ang teksto ng Bagong Tipan ay hindi ipinapakita ang maagang ekklesia na pinanatili ang Sabbath. Ang mga ito kasama ang apat na pangunahing argumento batay sa Lumang Tipan ay sapat nang tinutugunan lahat dito sa ilang detalye.
Sa kabuuan, isang pagkakatugma ng mga sipi sa Bibliya na tinutukoy ang Sabbath ay hindi mahirap at hindi nakikipagtalo sa Ebanghelyo. Sa halip, ito’y nag-aambag sa mas mabuting pagkakaunawa at implementasyon ng mismong Ebanghelyo. Malapit nitong pinagsasama ang pagkilala ng banal na kapangyarihan, binibigyan nito ng tanglaw si Yahuwah bilang Manlilikha at Tagabigay, nililimitahan nito ang kapangyarihan ng makapangyarihan at nag-iisa sa mga moral na kautusan na binabago ang kalipunan ng tao sa isa ng katarungan at order mula sa pagiging ilalim ng kautusan ng kagubatan. Ang Sabbath ay nagiging behikulo para sa paglagpas ng Ebanghelyo ng buhay at awa sa buong sanlibutan. Pinababayaan nito ang isa sa mga pangunahing dahilan para sa limitadong impluwensya ng Ebanghelyo ni Kristo Yahushua sa sanlibutan sa kasalukuyan.