Mayroong libu-libong simbahan sa buong mundo ngayon, lahat ay inaangkin na kumakatawan sa tunay na pananampalataya kay Yahuwah. Ilan sa kanila ay inangkin na sila at wala nang iba ang ekklesia, at ang lahat ng hindi susunod sa kanila ay mapapahamak. Ito’y tila isang imposible at nakapanghihina ng loob na tungkulin para tukuyin kung alin, anuman, ang tunay na ekklesia ni Yahuwah.
Ilang buwang pag-aaral ang kailangan para suriin nang sapat ang isa lamang sa mga denominasyong ito. Kahit natapos na ito, ang isyu ay nananatili kung ang pagsusuri ay nananahan sa isang matatag na pundasyon. Ang isang may karanasang naghahanap ay nalalaman nang mabuti na sa isang pagkakataon sa kanyang personal na pamantayan ay ginagawa niyang kanais-nais ang isang denominasyon at sa ibang pagkakataon ay mainam ang iba. Kaya ang pagsisiyasat lamang ay hindi maaaring magbigay ng isang tiyak na kasagutan.
Ang Bibliya ay tila isang malayon at matuwid na pamantayan upang hatulan ang ginagawa ng mga simbahan. Ngunit sa kasanayan, tayo’y tumatakbo laban sa isang tunay na suliranin. Una sa lahat, ang Bibliya ay lubos na malawak, kaya nangangailangan ng mas maraming trabaho kaysa sa posibleng siyasatin ang iba’t ibang simbahan. Ikalawa, ang mga pamantayan ng sinumang tao o maging ang lupon na maaaring itatag sa mga batayan ng Bibliya ay malinaw na pasakali. Ang Bibliya ay madaling tablan sa maraming pagpapaliwanag, at ang lahat ay magkakaroon ng kanyang sariling ideya tungkol sa ano ang mahalaga at ano ang dapat na isama. Isang libong “Biblikal” na pamantayan ay maaaring ipalagay.
Ang solusyon lamang ay kunin ang mga bahagi ng Bibliya na nagbibigay ng mga pinakamatataas na angkin na ipinakita ni Yahuwah bilang isang komprehensibong pagpapahayag ng ano ang kailangan ng mga tao na paniwalaan at gawin. Sa paraang iyon, isang maiksi ngunit komprehensibong pamantayan ang maaaring itatag nang hindi ipinapakilala ang mga pasakaling aspeto. Ang Dekalogo ay nangyayari na tanging teksto na ang mga angkin ay mayroong direktang sinabi si Yahuwah, walang propeta, anghel, pangitain o panaginip, at hayagan sa isang malaking madla ng mga tao mula sa lahat ng bansa. Inulat ang mga ito na nagmumula sa mga pinakadakilang siyudad ng sibilisasyon ng tao sa panahong iyon. Ang bilang nila ay umabot sa mahigit dalawang milyong indibidwal na kumakatawan sa sangkatauhan ng panahon. Walang ibang teksto ng mga klasikong aklat-pangrelihiyon sa buong mundo ang gumagawa ng kaparehong angkin para tunguhin ang pahayag. Paniwalaan man natin ang kwento o hindi, ang teksto ay natatangi sa mga angkin nito, at dahil dito, ito ang pinakamahusay na pamantayan na mayroon tayo para sa pagsusuri ng mga simbahan.
Isa pang isyu na ginagawa ang paggamit ng Dekalogo bilang isang kasangkapan ng mabilis at tiyak na pagsusuri ay tunay na karamihan sa Kristyanismo ay kinikilala ang kapangyarihan ng Dekalogo. Totoo na kakaunting tinig ang sumasalungat rito. Ngunit ang malawak na karamihan ng mga inangkin na maging mga Kristyano na nabibilang sa mga denominasyon na hindi lamang kinikilala ang kapangyarihan ng Dekalogo, kundi nagbibigay pa nga sa Dekalogo ng isang prominenteng lugar sa kanilang katesismo, ang kanilang mga aklat ay inilathala para ituro ang kanilang pananampalataya. Ang ganitong mga katesismo batay sa Dekalogo ay umiiral sa mga komunyon ng Romano Katoliko, Orthodox, Lutheran, Reformed, Anglican, Methodist, at Presbyterian, ilan sa mga nabanggit, at para banggitin ang mga denominasyon na bumubuo sa malawak na karamihan ng Kristyanong populasyon sa kanilang mga konstityuwensya.
Ito’y parehong mainam at malayon na suriin ang mga simbahan at mga denominasyon sa batayan ng Dekalogo. Ang Dekalogo ay sapat nang ipakita kung ang isang denominasyon ay bumagsak na o hindi. Syempre mayroong mga aspeto ng isang denominasyon na nagpapakita ng bumagsak na katangian nito na hindi lumilitaw sa pagsisiyasat lamang ng mga isyung nabanggit sa Dekalogo. Maaaring may mga hindi makatuwirang pasanin na inilagay ng denominasyon sa kanilang mga kasapi sa anyo ng mga paniniwala at mga kasanayan na hindi nabanggit sa Dekalogo. Sa ibang salita, ang Dekalogo ay maaaring hindi maipakita ang lawak kung paano bumagsak ang mga denominasyon, ngunit kung ipinakita sila na bumagsak, tiyak na sila’y bumagsak.
Mula sa isang tunay na punto ng pagtanaw, gayunman, ang tatlong kautusan ay sapat na:
Walang lumilitaw na iisang simbahan o denominasyon na naninindigan maging sa tatlong kautusan na ito, para sabihing wala rin sa sampu.
Para maging makatarungan, siyasatin natin ang Simbahang Katoliko sa sariling bersyon nito ng Sampung Utos sa Exodo 20 mula sa Bersyon Douay-Rheims ng taong 1899.
(Exodo 20:1) At sinalita ni Yahuwah ang lahat ng salitang ito, na sinasabi,
(Exodo 20:2) Ako si Yahuwah mong Eloah, na naglabas sa iyo sa lupain ng Egipto, sa bahay ng pagkaalipin.
(Exodo 20:3) Huwag kang magkakaroon ng ibang elohim sa harap ko.
(Exodo 20:4) Huwag kang gagawa para sa iyo ng larawang inanyuan o ng kawangis man ng anomang anyong nasa itaas sa langit, o ng nasa ibaba sa lupa, o ng nasa tubig sa ilalim ng lupa:
(Exodo 20:5) Huwag mong yuyukuran sila, o paglingkuran man sila; sapagka't ako si Yahuwah mong Eloah, ay Eloah na mapanibughuin, na aking dinadalaw ang katampalasanan ng mga magulang sa mga anak, hanggang sa ikatlo at ikaapat na salin ng lahi ng mga napopoot sa akin;
(Exodo 20:6) At pinagpapakitaan ko ng kaawaan ang libolibong umiibig sa akin at tumutupad ng aking mga utos.
(Exodo 20:7) Huwag mong babanggitin ang pangalan ni Yahuwah mong Eloah sa walang kabuluhan; sapagka't hindi aariin ng Eloah na walang sala ang bumanggit ng kaniyang pangalan sa walang kabuluhan.
(Exodo 20:8) Alalahanin mo ang araw ng sabbath upang ipangilin.
(Exodo 20:9) Anim na araw na gagawa ka at iyong gagawin ang lahat ng iyong gawain.
(Exodo 20:10) Nguni't ang ikapitong araw ay sabbath kay Yahuwah mong Eloah: sa araw na iyan ay huwag kang gagawa ng anomang gawa, ikaw, ni ang iyong anak na lalake ni babae, ni ang iyong aliping lalake ni babae, ni ang iyong baka, ni ang iyong tagaibang lupa na nasa loob ng iyong mga pintuang-daan:
(Exodo 20:11) Sapagka't sa anim na araw ay ginawa ni Yahuwah ang langit at lupa, ang dagat, at lahat ng nangaroon, at nagpahinga sa ikapitong araw; na ano pa't pinagpala ni Yahuwah ang araw ng sabbath, at pinakabanal.
(Exodo 20:12) Igalang mo ang iyong ama at ang iyong ina: upang ang iyong mga araw ay tumagal sa ibabaw ng lupa na ibinibigay sa iyo ni Yahuwah mong Eloah.
(Exodo 20:13) Huwag kang papatay.
(Exodo 20:14) Huwag kang mangangalunya.
(Exodo 20:15) Huwag kang magnanakaw.
(Exodo 20:16) Huwag kang magbibintang sa iyong kapuwa.
(Exodo 20:17) Huwag mong iimbutin ang bahay ng iyong kapuwa, huwag mong iimbutin ang asawa ng iyong kapuwa, ni ang kaniyang aliping lalake o babae, ni ang kaniyang baka, ni ang kaniyang asno, ni anomang bagay ng iyong kapuwa.
Ang mga berso 2 at 3 ay tinutukoy si Yahuwah ng mga panghalip na “Ako” at “ko.” Ito ay isang tumpak na salamin ng orihinal na Hebreo. Ang mga salita ay pang-isahan. Kapag higit sa isang tao ang ipinakahulugan, palagi nating ginagamit ang mga panghalip na “kami” at “tayo” o ang kanilang katumbas na mga salita sa ibang wika. Ito’y kataka-taka, saliwa at lubhang hindi karaniwan maging sa isang lupon ng tatlo na gamitin ang mga salitang “Ako” at “ko” sa halip na “kami” at “tayo.” Ang teksto ay malinaw na ipinapakita si “Yahuwah mong Eloah” bilang iisang personahe. Kung ang Simbahang Katoliko, o iba para sa bagay na iyon, tanggihan man ang pag-iral ng Isang Makapangyarihang Eloah na nagsasalita ng mga salitang ito ayon sa teksto, o para gawin Siya na isang maramihan na mga personahe, iyon ay higit sa isa, iyon ay isa bukod sa iisang tagapagsalita nito, dito na babagsak sa unang pagsubok sa pamantayan. Iyon mismo ay sapat na para uriin ang simbahan o denominasyon bilang bumagsak.
Ang Simbahang Katoliko ba ay pumasa sa unang pagsubok? Tingnan natin. Tatlong sipi mula sa mga punto ng kaparehong uri ng Katolikong katesismo ay nararapat na.
Artikulo 249: “Mula sa simula, ang ipinakitang patotoo ng Banal na Trinidad ay naging mismong ugat ng nabubuhay na pananampalataya ng Simbahan,...”
Artikulo 258: “Ang buong banal na kabuhayan ay ang karaniwang gawa ng tatlong banal na personahe....”
Artikulo 266: ”Ngayon, ito ang pananampalatayang Katoliko: Sinasamba natin ang isang Diyos sa Trinidad at ang Trinidad sa pagkakaisa, nang hindi nililito ang mga tao o hinahati ang sangkap; sapagkat ang personahe ng Ama ay isa, ang Anak ay isa pa, ang Espiritu Santo ay isa pa; ngunit ang Pagkadiyos ng Ama, Anak at Espiritu Santo ay isa, ang kanilang kaluwalhatian ay pantay-pantay, ang kanilang kadakilaan ay kapwa walang hanggan” (Kredong Athanasian: DS 75; ND 16).
Sa doktrinang ito, ang Simbahang Katoliko ay inilalagay ang sarili sa pagsasalungat sa pamantayan ng Dekalogo at ipinapakita ang sarili na isang bumagsak na simbahan. Wala nang dagdag na ebidensya ang kailangan para dito.
Ngunit tayo’y sumulong. Ang mga berso 4 at 5 ay ipinagbabawal ang paggawa, pagyuko at paglilingkod sa mga larawan. Makakapasa ba ang Simbahang Katoliko sa ikalawang pagsubok na ito?
Artikulo 2132: “Ang Kristyanong benerasyon ng mga larawan ay hindi salungat sa unang kautusan na nagbabawal ng mga diyus-diyosan. Tunay nga, ‘ang karangalan ay ibinigay sa isang larawan na ipinapasa sa tularan nito,’ at sinuman na gumagalang sa isang larawan ay gumagalang sa personahe na isinadiwa nito.’ Ang parangal na binayaran para sa sagradong larawan ay isang ‘mapitagang benerasyon,’ hindi lamang sa adorasyon na nararapat sa Diyos: Ang pagsambang pangrelihiyon ay hindi direkta sa mga larawan, itinuring na isang bagay lamang, ngunit sa ilalim ng kanilang natatanging aspeto bilang mga larawang mangunguna sa atin sa Diyos na nagkatawang-tao. Ang samahan sa larawan ay hindi hinihinto ito bilang isang larawan, kundi magsilbi kung sino ang nasa larawan.”
Gaya ng doktrina ng Trinidad na naghahangad na mapanatili ang pagiging isa ni Yahuwah habang inalalapat ang isang pagano, Trinitaryang pananaw, ang tuntuning ito ay naghahangad na pangatuwiranan ang paggamit ng mga larawan sa debosyon sa pamamagitan ng angkin na ang debosyon ay direkta sa “Diyos” at hindi mismo sa larawan. Habang ito ay walang duda na totoo, ito sa halip na sinasamsam ang angkin na hindi kinukuha sa pagsasaalang-alang, ito’y tila, ang mga tiyak na kailangan ng kautusan ay hindi para “gumawa, yumuko at maglingkod.” Kahit na ang Katolikong argumento ay tinanggap, ang kasanayan ay nananahan saanman sa isang hindi tiyak na lugar sa salitang “yumuko.” Mga nasa kalahati ng kautusan ang nasira.
Ang Simbahang Katoliko ba ay sinukat ang ideya ng berso 7?
Artikulo 2143: “Sa lahat ng mga salita ng Pahayag, mayroong isa na natatangi: ang ipinakitang pangalan ng Diyos. Ang Diyos ay ipinagkatiwala ang Kanyang pangalan sa mga naniniwala sa Kanya; nagpapakita Siya sa kanila sa Kanyang personal na hiwaga. Ang kaloob ng isang pangalan ay nabibilang sa order ng tiwala at pagpapalagayang-loob. ‘Ang pangalan ng Panginoon ay banal.’ Sa kadahilanang ito, hindi dapat ito abusuhin ng tao. Dapat niya itong itago sa katahimikan ng kaisipan, mapagmahal na adorasyon. Hindi niya ito ipapakilala tungo sa kanyang pansariling pananalita maliban sa pagpapala, papuri, at pagpaparangal nito.”
Ang pagpapahayag na ito ay tila sumusunod sa kautusan. Iyong mga ipinaliwanag ang kautusan na ipagbawal ang pagsumpa sa kabuuan, ay makikita ang kamalian sa Artikulo 2154.
Artikulo 2154: “Kasunod ni San Pablo, ang tradisyon ng Simbahan ay naunawaan ang mga salita ni Hesus na hindi kasamang panunumpa ang ginawa sa mabigat at tamang dahilan (halimbawa, sa hukuman). ‘Ang panunumpa, iyon ay ang pagsang-ayon sa banal na pangalan bilang isang saksi sa patotoo, ay hindi maaaring makuha maliban sa katotohanan, sa paghahatol, at sa pagkamatuwid.’”
At sa kaparehong tanda, mayroong kamalian sa Artikulo 2155.
Artikulo 2155: “Ang kabanalan ng banal na pangalan ay nangangailangan na hindi dapat natin ito gamitin sa mga bagay na walang halaga at sa pagkuha ng panunumpa na nasa batayan ng mga kalagayan na maaaring ipaliwanag bilang pagpapatibay ng isang awtoridad nang hindi matuwid na kinakailangan ito. Kapag ang isang panunumpa ay kailangan sa hindi lehitimong sibil na awtoridad, ito’y maaaring tanggihan. Ito’y dapat tanggihan kapag kailangan para sa mga layunin na salungat sa dignidad ng mga tao o sa eklesiastikong komunyon.”
Nasa ating pananaw na ang Simbahang Katoliko ay tama sa pagpapaliwanag ng kautusan na ang panunumpa ay maaaring maganap. Gayunman, mayroong pagkabahala na ang dignidad ng Simbahan ay inilagay nang higit sa kautusan. Ang artikulong ito ay maiiwasan, halimbawa, ang isang tao mula sa pagbibigay ng sinumpaang salaysay sa paggawa ng pedopilya na pinagyaman ng isang pari. Malamang ang Simbahan ay gumagawa ng isang pagkakaiba sa konsiderasyon na iyon, ngunit sa anumang kaso, ito’y ginagawa ang awtoridad na ilagay nang higit sa moralidad. Nirereserba nito ang karapatan na tukuyin ang moralidad, at ito ay hindi katanggap-tanggap.
Kung ang berso 7 ay walang kabuluhan, maaari tayong magbigay ng pakinabang ng pagdududa sa Simbahan ng Roma, ang mga berso mula 8 hanggang 11 ay hindi. Ang Simbahang Romano ay malinaw na itinalaga ang sarili laban sa literal na kahulugan at kasanayan ng kautusan ukol sa Sabbath sa pamamagitan ng institusyon ng araw ng Linggo.
Artikulo 2175: “Ang araw ng Linggo ay hayagang bantog mula sa sabbath na kasunod nito bawat linggo; sapagkat sa mga Kristyano, ang seremonyal na pagtalima nito ay pinalitan ang sa sabbath. Sa Paskua ni Kristo, tinupad ng araw ng Linggo ang espiritwal na patotoo ng sabbath ng mga Hudyo ay ipinahayag ang walang hanggang pamamahinga sa Diyos. Sapagkat ang pagsamba sa ilalim ng Kautusan ay inihanda para sa hiwaga ni Kristo, at anong natupad rito ay inilarawan ang ilang aspeto ni Kristo: Iyong mga nabuhay ayon sa mga dating bagay ay dumating sa isang bagong pag-asa, hindi na pinapanatili ang sabbath, kundi ang Araw ng Panginoon, kung saan ang ating buhay ay binasbasan niya at sa kanyang kamatayan.”
Kahit na tanggapin natin ang hindi matuwid na kritisismo sa bagay ng Trinidad, ang matuwid na kritisismo sa bagay ng mga larawan, at sa walang katibayang pagpapaliwanag ng pagbibigay ng mga panunumpa, ang posisyon tungkol sa Sabbath ay lubos na kaaway sa malinaw na layunin ng teksto na nagpapatunay na ang Simbahang Katoliko ay bumagsak.
Habang sa puntong ito hindi na kailangang tumungo sa pagsisiyasat, maaaring ipunto na karamihan sa bahagi ang Simbahang Katoliko ay itinataguyod ang nalalabi ng mga kautusan. Mayroong tangka na palakasin ang sariling awtoridad nito sa pagdagdag sa kahulugan ng paggalang sa mga magulang. Mayroong pag-unlad ng konsepto ng matuwid na digmaan, ngunit ito ay lubos na nagtakda sa teorya, na ang kasanayan ay marapat na maiwasan, kung ang nakasaad na posisyon ng Simbahan ay tinanggap sa lahat ng punto. Binigyan ang Simbahang Katoliko ng pakinabang ng pagdududa sa lahat ng posibleng punto, ito’y nananatiling bumagsak sa mga isyu ng pagiging Isa ni Yahuwah at ng Sabbath, pinapalitan ang mga ito ng Trinidad at ng araw ng Linggo.
Mayroong tiyak na parehong nagpapagaan at nakapipinsalang kalagayan na hindi na natin sisiyasatin. Ngunit ang pamantayan na sinundan nang sapat ay ipinapakita na ang Simbahan ng Roma ay bumagsak.
Lumilitaw sa sandali na walang iisang pinapahintulutang bersyong Ingles ng Bibliya sa Simbahang Orthodox. Ang Simbahang Orthodox ay ibinabatay ang mga Bibliya nito sa LXX sa Griyego. Habang ang LXX ay madalas naiiba mula sa Bibliyang Hebreo at sa sumunod na Bersyong Ingles na King James, ang sampung utos ay tila lubos na matatag. Ang tanging pagkakaiba ng posibleng kahalagahan ay lumilitaw sa katunayan na ang salitang Sabbath sa berso 8 ay maramihan sa LXX. Habang binubuksan nito ang teksto sa pagpapaliwanag nang mas madali kabilang ang mga taunang kapistahan, ito’y hindi kinakailangan na isang kahinaan.
Ang unang pangungusap sa Katesismong Orthodox (http://orthodoxcatechism.org/), sa ilalim ng artikulong The Holy Trinity ay ito:
“Kami ay naniniwala sa isang Diyos. Ang Diyos na ito ay trinitaryan. Iyon ay, ang Diyos na may tatlong personahe: ang Ama, ang Anak, at ang Banal na Espiritu.”
Ito’y sapat nang ipakita na ang Simbahang Orthodox ay bumagsak.
Ang LXX ay gumagamit ng mga salitang Griyego sa berso 5 na tila mas tiyakan kaysa sa bersyong Douay-Rheims, at sa kaparehong tanda, ang tradisyong Orthodox ay umatras mula sa lawak ng idolatrya na matatagpuan sa Simbahang Romano.
“Ang patotoong ipinahayag sa ibabaw, na ipinakita sa Kristyanismo, ang bumubuo sa mga pundasyon ng Kristyanong larawan. Ang Larawan ay hindi lamang na hindi sumasalungat sa diwa ng Kristyanismo, kundi walang patid na nakadugtong rito; at ito ang pundasyon ng tradisyon na mula sa pinakasimula ng Mabuting Balita na hinatid sa buong sanlibutan ng Simbahan sa parehong salita at larawan.
“Si San Juan ng Damascus, isang Ama ng Simbahan noong ikawalong siglo, na nagsulat sa kaitaasan ng mga kontrobesyang iconoclastic (anti-larawan) sa Simbahan, ipinapaliwanag, na dahil ang Salita ng Diyos ay naging laman (Juan 1:14), tayo’y wala na sa ating kamusmusan; tayo’y malaki na, tayo’y binigyan ng Diyos ng kapangyarihan ng pagtatangi at nalalaman natin kung ano ang maaaring ilarawan at ano ang hindi maaaring ilarawan. Sapagkat ang Ikalawang Personahe ng Banal na Trinidad ay lumitaw sa laman, maaari natin Siyang ilarawan at paramihin para sa pagmumuni-muni, Siya na nagpakababa para makita. Maaari nating ilarawan nang may tiwala ang Diyos na Hindi Nakikita – hindi bilang isang nilalang na hindi nakikita, kundi isa na ginawa ang sarili na nakikita sa ating ngalan sa pamamagitan ng pagbabahagi ng ating laman at dugo.
“Ang mga Banal na Larawan ay pinaunlad nang tabi-tabi sa mga Banal na Paglilingkod at, gaya ng mga paglilingkod, ipinapahayag ang mga pagtuturo ng Simbahan sa pagkakatugma sa salita ng Banal na Kasulatan. Kasunod ng pagtuturo ng Ikapitong Ekumenikong Konseho, ang Larawan ay tila hindi isang simpleng obra, kundi mayroong isang kumpletong kaisahan ng Larawan sa Banal na Kasulatan, ‘sapagkat ang Larawan ay naipakita sa Banal na Kasulatan, ang Banal na Kasulatan ay ginawang malinaw at hindi matutulan sa Larawan’” (Acts of the 7th Ecumenical Council, 6). http://www.ocf.org/OrthodoxPage/reading/catechism.html
Ang posisyon ng Orthodox ay naiiba mula sa Katoliko sa pagbabawal ng anito o tatlong-dimensyong larawan ayon sa kautusan. Ang teolohikong konsepto ng dalawang-dimensyong larawan ay naiiba sa anuman rin. Isang kumpletong kaagapay ang iginuhit sa pagitan ng larawan o imahe at Salita ng pahayag, parehong nakikita bilang magkatumbas na itinuturong awtoridad. Dito, gaya sa napakaraming bagay, kumuha ang Roma ng isang karagdagang hakbang sa pagtalikod, lagpas pa sa ibang simbahan. Sasang-ayunan natin sa pag-angkin na ang Roma ay mas maidolatrya sa paggamit ng mga larawan nito, habang ang Orthodoxy ay hindi. Ngunit sa isang mas istriktong pananaw ng mga berso 4 at 5, maaaring makita ang pareho na maidolatrya.
Sa mga termino ng berso 7, ang Orthodoxy ay lumilitaw na sumukat sa mga kinakailangan ng kautusan. Ngunit tungkol sa Sabbath, ang Orthodoxy ay nagkukulang. Bagama’t hindi nito pinapalitan ang Sabbath ng araw ng Linggo, lubos namang pinababayaan ang Sabbath maliban sa minsan sa isang taon.
“Sa Dakila at Banal na Sabado ang Simbahan ay pinagbulay-bulayan ang hiwaga ng paglusong ng Panginoon sa Hades, ang lugar ng mga patay.” (http://lent.goarch.org/holy_saturday/learn/)
Ang Banal na Sabado ay ipinagdiriwang sa Romanong tradisyon din, ngunit hindi ito kinikilala bilang Sabbath.
Ang Orthodoxy, para sa karamihan ng bahagi, ay itinataguyod ang mga nalalabi ng kautusan. Ito rin ay nagkukulang bilang isang saksi laban sa pagpatay sa digmaan. Kung ang isa ay nakatuon sa kasanayan, ang parehong Simbahang Katoliko at Simbahang Orthodox ay may pagkukulang sa isyu ng pagpatay. Ang mga panloloob ng Katoliko noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ginawa ng mga Katolikong Croatians sa pahiwatig na pagpapala ng Simbahan ay ang senaryo para sa bagong paghihiganti ng mga Orthodox sa Bosnia, mga paghihiganti na marahas na hinusgahan ng buong mundo. Isang matinding pagsasaalang-alang para sa kautusan sa magkabilang-panig ang makakapagligtas ng maraming buhay. Ngunit wala sa simbahan ang may moral na kapangyarihan pati rin ang teolikong pagkakaunawa ng kautusan para bumangon sa hamon ng pag-iimpluwensya ng konstityuwensya nito. Ang Orthodoxy rin ay bigo gaya ng Roma sa kautusan na, Huwag kang papatay.
Habang ang Orthodoxy ay hindi matamo ang kaparehong antas ng rebelyon laban kay Yahuwah na ginagawa ng Simbahang Romano, ang pagsunod nito sa Trinidad at ang kapabayaan nito sa Sabbath ay ipinapakita na ito ay isang bumagsak na simbahan.
Ang Simbahang Coptic ay naiiba mula sa Orthodoxy, pangunahin sa suliraning Monophysite. Ang paniniwalang Orthodox ay ang Anak ni Yahuwah ay may dalawang kalikasan, isang banal at ang iba ay tao. Ang posisyong Monophysite ay mayroon lamang isang kalikasan, parehong banal at tao. Sa kasanayan, ito ay humantong sa pagbibigay-diin kay Yahushua bilang Eloah sa halip na tao.
Ang Simbahang Ethiopian ay naiiba mula sa Coptic sa pagtalima sa ikapitong araw ng Sabbath. Lahat ng mga makasaysayang anyo ng Silangang Kristyanismo ay may ilang anyo ng Trinidad. Ito ay totoo sa Simbahang Ethiopian rin, lahat ng mga sinauna, makasaysayang simbahan ay bumagsak dahil sa idolatrya. Lahat ay kinuha ang paganong Trinidad. Ilan na mas marami sa iba ay sumasalang sa lubos na kaduda-dudang pagsamba ng mga larawan. Lahat maliban sa Simbahang Ethiopian ay pinabayaan ang Sabbath, at ang Simbahang Katoliko sa katunayan ay pinalitan ang Sabbath ng araw ng Linggo. Ganon kalinaw ang lahat na bumagsak! Ang mga simbahang ito ay kabilang sa malawak na karamihan ng Kristyanismo ngayon.
Hatulan sa batayan ng sampung utos, ang mga simbahang Anglican, Lutheran, at Reformed ay bumagsak lahat. Lahat sila’y sumunod sa doktrina ng Trinidad, lahat sila’y tinanggihan ang tungkulin ng pagtalima sa Sabbath, at lahat sila’y nagsisilbi bilang mga Estadong Simbahan at itinataguyod ang opensibang aksyong pangmilitar noong itinuring nila na ito’y makatuwiran, kaya sumisira sa kautusan na, Huwag kang papatay. Para maging kasapi ng ganoong simbahan ay para makibahagi sa mga kasalanang iyon. Para manatili na maging isang kasapi ng simbahang Lutheran, halimbawa, ay para makibahagi sa kasalanan ng pagtataguyod ng Lutheran sa mga krimen ni Hitler laban sa sangkatauhan at para panatilihin ang dugo sa kamay ng isa. “Pagkatapos, mula sa langit ay narinig ko ang isa pang tinig na nagsasabi, Lumabas kayo mula sa kanya, bayan ko, upang kayo'y hindi makabahagi sa kanyang mga kasalanan, at upang sa kanyang mga salot ay hindi kayo madamay.” (Pahayag 18:4)
Sa artikulo 85 ng The Large Catechism, ang mga Lutherans ay nagsasalita nang mas malakas laban sa Sabbath kaysa sa ginagawa ng Roma, sapagkat tinawagan nila ang pagtalima sa Sabbath na paglikha ng “kaguluhan sa hindi kailangang pagbabago.”
“Ngunit mula sa dating Linggo [ang Araw ng Panginoon] ay itinalaga para sa layuning ito, dapat din naming ipagpatuloy ito, upang magawa ang lahat sa magkakatugmang kaayusan, at walang lilikha ng kaguluhan sa hindi kailangang pagbabago.”
Paano ang sinuman ay maaaring ituring ang Sabbath na isang pagbabago at ang araw ng Linggo na may bisa, matapos lamang iulat na ang Sabbath ay sapilitang ipinatupad sa ilalim ng Lumang Tipan at ang araw ng Linggo ay ipinalagay na ipinakilala matapos ang Bagong Tipan, lumagpas sa mga limitasyon ng katuwiran na katanggap-tanggap sa matinong kaisipan ng tao.
At sa kaparehong panahon, ang katesismo, habang pinababayaan ang mga malinaw na salita ng kautusan, ay nagdadagdag ng mga pansariling pasanin ito. Ang kahulugan ng Sabbath ay hindi isang pamamahinga mula sa paggawa, kundi para makinig at sumunod sa pari! Ang ganap na pagtuturo sa ilalim ng Kautusang Sabbath sa Small Catechism ay bumagsak rito:
“Dapat tayong matakot at ibigin ang Diyos kaya hindi natin maaaring hamakin ang pagtuturo at Kanyang salita, kundi hawakan ito nang sagrado, at magalak na makinig at matuto nito.”
Kaya ang pagpapanatili ng Sabbath, inilagay nang mali sa araw ng Linggo, ay para tumungo sa simbahang Lutheran, makinig sa pari, at “magalak na makinig at matuto nito.”
Sa katanungan 103 ng Reformed Heidelburg Catechism, sa halip na aminin ang malinaw na kahulugan ng Sabbath bilang isang araw ng pamamahinga, mas pinili nilang gamitin ito bilang isang karwahe para ipahayag ang kanilang mga opinyon tungkol sa pagsakop sa mga kababaihan, sa pagsisipi sa ilalim ng suliranin sa Sabbath, ang mga sumusunod na teksto:
“1 Timoteo 2:3 Ito ang mabuti at nakalulugod sa Diyos na ating Tagapagligtas.; 1 Timoteo 2:8 Sa lahat ng dako, nais kong ang mga lalaki ay manalangin nang may malinis na puso, walang sama ng loob at galit sa kapwa. 1 Timoteo 2:9 Ang mga babae naman ay dapat maging mahinhin, maayos at kagalang-galang sa pananamit at ayos ng buhok. Hindi sila dapat maging magarbo sa pananamit at maluho sa mga mamahaling alahas na ginto o perlas; 1 Timoteo 2:10 Sa halip, ang maging palamuti nila ay ang mabubuting gawa, gaya ng nararapat sa mga babaing itinuturing na maka-Diyos. 1 Timoteo 2:11 Ang mga babae ay dapat matuto nang tahimik at nagpapasakop.”
Paano ang Kautusang Sabbath, na naglilista ng mga tauhang babae at lalaki, ngunit hindi ang asawang babae, inuutos ang pagsakop sa mga kababaihan, ay mahirap na pangatuwiranan na isipin. Subalit ang mga simbahang Reformed ay maaaring gawin ito, habang tinatanggihan ang mismong salita ng kautusan.
Ang mga pambansang simbahan ay mas bumagsak pa kaysa sa Roma, sa paraang ito, sila’y nakadikit sa mga pambansang hukbo bilang mga parokyano. Ang simbahang Reformed o Presbyterian sa loob ng maraming siglo ay itinaas ang araw ng Linggo sa lugar ng Sabbath nang mas mataas pa kaysa sa Kapapahan, at sa aspetong iyon ay kumakatawan sa mas malalim na pagtalikod. Lahat sila’y sangkot sa pag-uusig. Bago ang Repormasyon, maraming mababang uring Kristyanong grupo ang nagpapanatili ng Sabbath sa Europa. Sa mga lugar kung saan ang Lutheranismo ay nakakuha ng posisyon, ang unang aksyon ay para paslangin ang mga grupong ito. Ang mga Sabbataryan sa Selicia, Sweden, Finland at Norway ay pinatay hanggang sa pinakahuling kaluluwa.
Tatlong kautusan na sapat nang ipakita ang lahat ng mga opisyal na Kristyanong gusali ay bumagsak. May mga bilang ng libu-libong denominasyon batay sa pananampalataya, at ito’y hindi posible na banggitin. Sa mga ito, ang mga Baptists at Methodists ay bumubuo sa karamihan, at sila’y bigo sa lahat ng tatlong utos maliban sa iilang maliliit na grupo ng Sabbataryan. Sa mga iyon, walang sumusunod sa tatlong kautusan, para sabihing wala rin sa sampu.
Ang nakalilitong dami ng mga maliliit na denominasyon na nag-iingay para sa atensyon ay maaaring bawasan sa simpleng pagsubok ng tatlong kautusan. Wala sa kanila ang sumusunod sa tatlo. Ang Seventh-day Adventists ay tinatanggap ang Trinidad at kaya sinisira ang unang kautusan. Sila rin ay nakompromiso sa kautusan na huwag pumatay, minsa’y pinapahintulutan ang mas malaking pakikilahok ng militar kaysa sa maaaring ipataw ng pamahalaan sa kanila. Isa sa pinaka nakikitang halimbawa ay ang mga simbahang Adventist sa Alemanya sa parehong Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig. (Ang SDAs ay tinapon rin ang sumusulong na liwanag sa Sabbath.) Ang Saksi ni Jehovah ay bigo sa kautusang Sabbath, sa kabila ng kanilang kahanga-hangang katunayan sa iba. Ang mga Mormons ay bigo sa lahat ng tatlo, sa kanilang sistema ng maramihang diyos na isa sa pinaka nakasisindak na bagay na nilikha ng Kristyanismo.
Ang bilang ng mga denominasyon na nakapasa sa pagsubok ng tatlong kautusan ay lubos na napakaliit, kung may umiiral ano pa man, kaya sila’y maaaring siyasatin ng sinuman sa ilang lalim at ipakita sa batayan ng Bibliya na mga tumalikod na simbahan. Tunay nga, ang Babilonya ay bumagsak na. Sa mga luha ng pag-ibig, nananawagan si Yahushua na lumabas sa pagkalito ng mga denominasyon patungo sa pagsunod sa kanya.
Inimungkahing Basahin: