| Naniniwala ang WLC, batay sa mandato ng Exodo 34:22, na ang Biblikal na Bagong Taon ay kinalkula ng Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol. |
Sa Exodo 12, itinuturo ni Yahuwah kay Moises:
“Ang buwang ito’y magiging sa inyo’y pasimula ng mga buwan: siyang magiging unang buwan ng taon sa inyo.” (Exodo 12:2, ADB)
Sa konteksto, nalalaman natin na ito ay nasa loob o malapit sa tagsibol1, ngunit paano nagtakda ng hangganan si Moises sa “unang buwan” sa mga taon sa hinaharap? Paano niya malalaman kung kailan magsisimula ang tagsibol? Ibinatay niya ba ang Bagong Taon sa halaman (iyon ay sebada), o siya ba ay tumitingin sa kalangitan? Hinahawakan ng Genesis ang kasagutan:
“At sinabi ng Elohim, ‘Magkaroon ng mga tanglaw sa kalawakan ng langit upang maghiwalay ng araw sa gabi; at maging pinakatanda, at pinakabahagi ng panahon, ng mga araw at ng mga taon: At maging pinakatanglaw sa kalawakan ng langit, upang tumanglaw sa ibabaw ng lupa.’ At nagkagayon.” (Genesis 1:14-15, ADB)
Ipinapahayag ng Genesis 1:14 sa napakalinaw na wika na ang mga makalangit na katawan ay para sa “maging pinakatanda, at pinakabahagi ng panahon, ng mga araw at ng mga taon.” Walang nabanggit na halaman sa siping ito. Wala sa Kasulatan na sinasabi na ang pagsisimula ng taon ay tutukuyin ng pagsisiyasat ng sebada. Upang magpahiwatig na ang Bagong Taon ay nakabitin sa pagkahinog ng sebada, subalit ang Kasulatan ay walang alinlangan na ipinahayag na ang mga makalangit na katawan ay tutukuyin ang mga taon, ay pagdagdag sa Salita ni Yahuwah.
“At sinabi ng Elohim, ‘Magkaroon ng mga tanglaw sa kalawakan ng langit upang maghiwalay ng araw sa gabi; at maging pinakatanda, at pinakabahagi ng panahon, ng mga araw at ng mga taon . . . ’” (Genesis 1:14, ADB)
|
Huwag ninyong daragdagan ni babawasan ang salita na aking iniuutos sa inyo, upang inyong maingatan ang mga utos ni Yahuwah ninyong Eloah na Aking iniuutos sa inyo. (Tingnan ang Deuteronomio 4:2.)
Kung anong bagay ang iniuutos ko sa iyo, ay siya mong isasagawa: huwag mong dadagdagan, ni babawasan. (Tingnan ang Deuteronomio 12:32.)
Bawa’t salita ng Eloah ay subok: Siya’y kalasag sa kanila, na nanganganlong sa Kaniya. Huwag kang magdagdag sa Kaniyang mga salita, baka Kaniyang sawayin ka, at masunduan kang sinungaling. (Tingnan ang Kawikaan 30:5-6.)
Habang ang tanyag na tradisyon ay itinuturo na ang pagkahinog ng Palestinong sebada ay ang parola para sa Bagong Taon, ang pagpapalagay na ito ay hindi maaaring itaguyod ng kahit isang sipi ng Kasulatan. (Para sa marami pa kung bakit ang inakalang “kautusang sebada” ay hindi maaaring tamang pantukoy para sa Bagong Taon, sumangguni sa seksyon sa ibaba, pinamagatang “Mga Kasagutan sa Pagsalangsang.”)
Ngayo’y naitatag natin nang may katiyakan na ang mga makalangit na katawan ay tumutukoy sa mga taon, ang katanungan ay “Ano ang nagaganap sa kalangitan na magbibigay ng kaalaman sa atin na ang Taglamig ay nagwakas na at maaaring magsimula ng isang Bagong Taon?” Isang napakahalagang palatandaan ang maaaring matagpuan sa Exodo 34.
“At iyong ipangingilin ang kapistahan ng mga sanglinggo, ang sa mga unang bunga ng pagaani ng trigo, at ang kapistahan ng pagaani sa katapusan [H8622] ng taon.” (Exodo 34:22, ADB)
Ngayon, siyasatin natin ang salitang Hebreo, isinalin rito bilang “katapusan.”
H8622 (tekufah) – “paparating na, palibot ng panahon o puwang, isang paglingon, rebolusyon, sirkito” (Brown-Driver-Briggs Hebrew Dictionary)
Habang ito’y hindi agarang malinaw mula sa ADB, ang salitang isinalin rito bilang “katapusan” [Strong’s H8622] ay tumutukoy sa equinox ng taglagas sa kalagitnaan ng taon. Ito ay kinumpirma ng katunayan na ang Pista ng Pagtitipon, tinukoy rin bilang “Pista ng mga Tolda” at “Pista ng mga Kubol,” ay nagaganap sa taglagas, sa Ikapitong Buwan (Levitico 23:34) – sa kalangitnaan ng taon, hindi sa katapusan ng taon.
Ang Encyclopedia Judaica ay sumasang-ayon sa pagpapaliwanag na ito.
“Sapagkat ipinahayag, ang apat na kapanahunan sa taong Hudyo ay tinawag na tekufot [maramihang salita ng tekufah; H8622]. Mas tumpakan, ito ang pagsisimula ng bawat isa sa apat na kapanahunan – ayon sa karaniwang pananaw, ang nilalayong pagsisimula – na ang pinangalanang tekufah (literal na “palibot,” mula sa קוף at nauugnay sa נקף, “para umikot”), ang tekufah ng Nisan ay nagsasaad na ang nilalayong araw sa ekwinotikong punto ng tagsibol, ukol kay Tammuz na nagsasaad nito sa punto ng soltismo ng tag-init, ukol kay Tishri, sa ekwinotikong punto ng taglagas, at ukol kay Tevet, sa punto ng soltismo ng taglamig.” (Encyclopedia Judaica, Article “Calendar”, p.356)
Ang mga pagsasalin sa ibaba ay nag-aalok ng isang mas tumpak na pagganap ng Exodo 34:22.
“At papanatilihin mo ang mga pista ng mga linggo, ang pagsisimula ng pag-aani ng trigo; at ang pista ng pagtitipon sa kalangitnaan ng taon.” (Exodo 34:22, Brenton’s English Septuagint)
“Iyong ipapangilin ang Pista ng mga Sanlinggo, ang mga unang bunga ng pag-aani ng trigo, at ang kapistahan ng pagtitipon ng ani sa rebolusyon ng taon.” (Exodo 34:22, YLT)
“Ipagdiriwang ninyo ang Pista ng mga Sanlinggo, ang unang pag-aani ng trigo, gayon din ang Pista ng mga Tolda tuwing gitna ng taon.” (Exodo 34:22, Darby)
Hanggang sa ngayon, naitatag natin ang sumusunod:
Makatuwiran lamang na tapusin batay sa ibabaw na ang pagsisimula ng taon dahil dito ay konektado sa equinox ng tagsibol, na nagaganap sa loob ng humigit-kumulang anim na buwan at matapos ang equinox ng taglagas. Kung ang mga kapistahan ng taglagas ay konektado sa equinox ng taglagas sa kalagitnaan ng taon, ang mga kapistahan ng tagsibol ay dapat na konektado sa equinox ng tagsibol sa pagsisimula ng taon.
Napakahalagang tandaan rin dito na ang Pista ng Pagtitipon ay direktang nauugnay sa equinox ng taglagas; dahil dito, upang matupad ang Biblikal na mandato, ang Pista ng Pagtitipon ay dapat na ipagdiriwang sa o pinakamalapit sa equinox ng taglagas.
(1a) Ito ba ay nasa pagkakasundo sa pagkalkula ng Bagong Taon ng unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol?
Hindi, hindi palagi. Minsan, kapag ginagamit ang pamamaraang ito ng pagtataya, ang Pista ng Pagtitipon ay ipagdiriwang sa o pinakamalapit sa equinox ng taglagas. Minsan, gayunman, ang Pista ng Pagtitipon ay tatapat hanggang sa limang sanlinggo matapos ang equinox ng taglagas! (Ito ang aktwal na kaso noong 2015, kung ang pamamaraang ito ang ginamit.)
(1b) Ito ba ay nasa pagkakasundo sa pagkalkula ng Bagong Taon ng Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol?
Oo, palagi. Gamit ang pamamaraang ito, ang Pista ng Pagtitipon ay palaging tatapat sa o pinakamalapit sa equinox ng taglagas. Ang pinakamaaga na ang Pista ay tatapat ay nasa 7-10 araw bago ang equinox ng taglagas. Ang pinakahuli na ang Pista ay tatapat ay nasa mga tatlong linggo matapos ang equinox ng taglagas. (Ito sa katunayan ay isang liberal na pagtataya; wala kaming natagpuan na iisang kaso kung saan ang Pista ay tatapat sa isang buong tatlong sanlinggo matapos ang equinox, kapag ginagamit ang pamamaraang ito.)
Pagwawakas:
Ang tanging tiyak na punto ng angkla na ibinigay sa Kasulatan para sa pagtukoy ng tamang pamamaraan ng pagkalkula ng Bagong Taon ay ang equinox ng taglagas. Ipinapahayag ng Exodo 34:22 na ang Pista ng Pagtitipon (sa ikapitong buwang lunar) ay ipagdiriwang sa tekufah, na nasa konteksto ay ang equinox ng taglagas. Hindi posible na tuluy-tuloy na panatilihin ang mandatong ito kapag palaging kinakalkula ang Bagong Taon ng unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol. Kung tinaya natin ang Bagong Taon ng Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol, gayunman, ang Biblikal na mandato ay patuloy na matutugunan. Ngunit hindi tayo maaaring tumigil rito…
Si Philo, isang Helenistikong pilosopong Hudyo na namuhay bago, sa panahon, at matapos ang makalupang paglilingkod ng ating Tagapagligtas, ay nagtala na maraming detalye tungkol sa Biblikal na kalendasyon noong unang siglo. Sa mga sipi sa ibaba, kinukumpirma ni Philo na ang Pista ng Tinapay na Walang Pampaalsa ay nakatali sa equinox ng tagsibol at ang Pista ng Pagtitipon ay nakatali sa equinox ng taglagas.
“Sa unang kapanahunan na ang pangalan na ibinibigay niya sa panahon ng tagsibol at ang equinox nito, itinalaga niya na ang tinawag na pista ng tinapay na walang pampaalsa ay dapat na panatilihin sa loob ng pitong araw, lahat ng ipinahayag niya ay dapat na parangalan nang pare-pareho sa ritwal na itinalaga sa kanila. Sapagkat inutos niya ang sampung alay na ihahandog sa bawat araw dahil sa mga bagong buwan, buong sunog na mga handog na katumbas ng pitumpu sa lahat ng hiwalay mula sa mga paghahandog ng pagkakasala. Itinuring niya, iyon ay, ang pitong araw ng pista ay dala ang kaparehong ugnayan sa equinox na tumatapat sa ikapitong buwan gaya ng ginagawa ng bagong buwan sa buwan.” (Philo, Special Laws I (181-182) [Colson’s Translation]) [Tandaan: Si Philo, rito, ay sinasabi na ang equinox ng taglagas ay nagaganap sa ikapitong buwan, gaya ng ipinapahiwatig ng Kasulatan – Exodo 34:22.]
“Para sa pito ay nagbibigay siya sa mga pangunahing pista na tumatagal ng maraming araw, dalawang pista, iyon ay para sa dalawang equinox, bawat isa’y tumatagal ng pitong araw, ang una sa tagsibol para ipagdiwang ang pagkahinog ng itinanim na mga pananim, ang ikalawa ay sa taglagas para sa pagtitipon ng lahat ng mga bunga ng puno…” (Philo, The Decalogue (161) [Colson’s Translation])
“…Sapagkat ito ang pangunahing pagdiriwang ng mga Hudyo sa panahon ng equinox ng taglagas, kung kailan kaugalian ng mga Hudyo na manahan sa mga tolda.” (Philo, Flaccus XIV (116) [Yonge’s Translation]) [Tandaan: Ang siping ito ay tinutukoy ang Pista ng Pagtitipon, tinawag rin na “Pista ng mga Tolda” o “Pista ng mga Kubol,” kung saan ang mga Israelita ay “nananahan sa mga kubol sa loob ng pitong araw.” Tingnan ang Levitico 23:39-42.]
Si Flavius Josephus, isang unang siglong iskolar na Romano-Hudyo, ay nagbuhos ng mas maraming liwanag sa isyu sa pagkumpirma ng ating pagkakaunawa mula sa isa pang anggulo. Nagkomento si Josephus sa posisyon ng araw na nauugnay sa mga bituin sa panahon ng Paskua.
“Sa buwan ng Xanthicus, na tinawag sa atin na Nisan, at ang pagsisimula ng ating taon, sa ikalabing-apat na araw ng buwang lunar, kapag ang araw ay nasa Aries, (sapagkat sa buwang ito tayo’y nakalaya mula sa pagkakapiit sa kamay ng mga taga-Egipto), ang kautusan ay itinalaga na dapat tayo sa bawat taon ay papaslangin ang alay na sinabi ko sa iyo noong una na pinaslang natin noong nakalabas tayo ng Egipto, at tinawag na Paskua…” (Flavius Josephus, Antiquities of the Jews, Book III, Chapter 10, paragraph 5, http://www.ccel.org/ccel/josephus/complete.ii.iv.x.html)
Bago magkomento sa nakakaintrigang sipi ni Josephus, kailangan na maunawaan natin ang sumusunod: Ang makalangit na ekwador na nauugnay sa mga bituin ay hindi pareho sa anong kaganapan sa panahon ni Josephus. Sa unang siglo, ang equinox ng tagsibol ay naganap sa pagpasok ng araw sa tanda ni Aries (ang lalaking tupa). Ngayon, gayunman, ang equinox ay nagaganap sa tanda ni Pisces.
Ibabaw: Equinox, 31 AD – Pansinin na ang Aries ay nasa agarang landas ng araw kasunod ng equinox.
Ibabaw: Equinox, 2013 AD – Pansinin ang Aries, ngayon, ay hindi na sa agarang landas ng araw kasunod ng equinox.
Bagama’t hindi natin maaaring gamitin ang kaparehong konstelasyon ngayon na nagamit nila noong unang siglo upang tukuyin ang pagsisimula ng taon, maaari nating matukoy sa isang matuwid na antas ng katiyakan kung paano ang Bagong Taon ay kinalkula na nauugnay sa equinox.
Muli nating tingnan ang sipi ni Josephus:
“Sa buwan ng Xanthicus, na tinawag sa atin na Nisan, at ang pagsisimula ng ating taon, sa ikalabing-apat na araw ng buwang lunar, kapag ang araw ay nasa Aries, (sapagkat sa buwang ito tayo’y nakalaya mula sa pagkakapiit sa kamay ng mga taga-Egipto), ang kautusan ay itinalaga na dapat tayo sa bawat taon ay papaslangin ang alay na sinabi ko sa iyo noong una na pinaslang natin noong nakalabas tayo ng Egipto, at tinawag na Paskua…” (Flavius Josephus, Antiquities of the Jews, Book III, Chapter 10, paragraph 5, http://www.ccel.org/ccel/josephus/complete.ii.iv.x.html)
Narito, malinaw na ipinahayag ni Josephus na ang Paskua ay siniyasat noong ang araw ay nasa tanda ni Aries.
(2a) Ang patotoo ba ni Josephus ay alinsunod sa palaging pagkalkula ng unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol bilang pagsisimula ng taon?
Hindi. Kung, sa unang siglo, hinihingi nila na ang unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol ay palagi sa pagsisimula ng taon, ang Paskua ay minsang siniyasat kapag ang araw ay nasa tanda ni Taurus (lagpas sa tanda ni Aries). Minsan, ang pamamaraang ito ay ilalagay ang Paskua kay Aries; minsan hindi.
Ibabaw: 31 AD – Pagkalkula ng unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol bilang pagsisimula ng taon ay inilagay ang Paskua (ang ika-14 na araw ng unang buwang lunar) sa tanda ni Taurus, lagpas kay Aries. Ito’y hindi sumang-ayon sa patotoo ni Josephus na ang araw ay dapat nakatapat kay Aries (unang siglo) sa Paskua. (Tandaan: Ang aninag na bilog sa ilalim ng araw ay hindi ang buwan; ito ay ningning ng araw, na tinularan ng astronomong software.)
(2b) Ang patotoo ba ni Josephus ay alinsunod sa pagkalkula ng Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol bilang pagsisimula ng taon?
Oo. Kung, sa unang siglo, ang Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol ay kinalkula bilang pagsisimula ng taon, ang Paskua ay patuloy na tatapat sa kalapitan kay Aries. Gamit ang pamamaraang ito ay magiging mas alinsunuran sa patotoo ni Josephus.
Ibabaw: 31 AD – Ang pagkalkula sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol bilang pagsisimula ng taon ay inilagay ang Paskua (ang ika-14 na araw ng unang buwang lunar) sa tanda ni Aries, nasa pagkakasundo sa patotoo ni Josephus.
Ngayon ay ating siyasatin ang isang kapansin-pansing sipi mula sa Eusebius’ Ecclesiastical History. Si Eusebius ay isang Romanong mananalaysay na namuhay halos 260 AD to 340 AD. Sa sumusunod na sipi, siya ay nagsisipi mula sa Canons of Anatolius on the Paschal (Passover) Festival.
“At ito ay hindi isang kuro-kuro ng aming sarili; kundi ito’y nalalaman sa mga Hudyo ng luma, maging bago si Kristo, at maingat na siniyasat nila. Ito’y maaaring matutunan mula sa anong sinabi nila Philo, Josephus, at Musæus; at hindi lamang sa kanila, kundi rin sa mga mas sinauna, ang dalawang Agathobuli, may apelyidong ‘Panginoon,’ at ang tanyag na Aristobulus, na pinili sa pitumpung tagapagsalin ng sagrado at banal na Hebreong Kasulatan ni Ptolemy Philadelphus at kanyang ama, at nakatuon sa kanyang mga eksegetikong aklat sa kautusan ni Moises sa mga kaparehong hari. Ang mga manunulat na ito, ipinapaliwanag ang mga katanungan tungkol sa Exodo, sinasabi at nagkakaisa ang lahat na dapat ialay ang mga paghahandog ng Paskua matapos ang equinox ng tagsibol, sa kalagitnaan ng unang buwan. Ngunit ito’y nagaganap habang ang araw ay dumadaan sa unang sangay ng solar, o sapagkat ilan sa kanila ay inistilo ito, ang maka-Zodiac na bilog. Nagdagdag si Aristobulus na kinakailangan para sa pista ng paskua, na hindi lamang ang araw ang dapat na dumaan sa equinoctial na sangay, kundi pati rin ang buwan. Sapagkat mayroong dalawang equinoctial na sangay, ang tagsibol at taglagas, direktang sumasalungat sa isa’t isa, at dahil ang araw ng paskua ay itinalaga sa ika-14 ng buwan, nagsisimula sa gabi, ang buwan ang hahawak ng posisyon na dayametrikong salungat sa araw, sapagkat maaaring makita sa kabilugan ng buwan; at ang araw ay nasa sangay ng equinox ng tagsibol, at sa pangangailangan ang buwan sa equinox ng taglagas.” (Eusebius' Ecclesiastical History, Book 7, Chapter 32, http://www.newadvent.org/fathers/250107.htm)
Mula sa siping ito, maaari nating hinuhain ang sumusunod:
“. . . sinasabi at nagkakaisa ang lahat na dapat ialay ang mga paghahandog ng Paskua matapos ang equinox ng tagsibol, sa kalagitnaan ng unang buwan.”
“Nagdagdag si Aristobulus na kinakailangan para sa pista ng paskua, na hindi lamang ang araw ang dapat na dumaan sa equinoctial na sangay, kundi pati rin ang buwan. Sapagkat mayroong dalawang equinoctial na sangay, ang tagsibol at taglagas, direktang sumasalungat sa isa’t isa, at dahil ang araw ng paskua ay itinalaga sa ika-14 ng buwan, nagsisimula sa gabi, ang buwan ang hahawak ng posisyon na dayametrikong salungat sa araw, sapagkat maaaring makita sa kabilugan ng buwan; at ang araw ay nasa sangay ng equinox ng tagsibol, at sa pangangailangan ang buwan sa equinox ng taglagas.”
Sa isang sulyap, ang mga ito’y maaaring gaya ng dalawang ganap na bagong pamantayan. Sinisiyasat ang mga siping ito nang mabuti, gayunman, ay ipinapakita na ito sa katunayan ay isang mas tumpak na paraan ng pagpapahayag ng anong natutunan natin hanggang sa puntong ito, ibig sabihin na ang Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol ang magsisimula ng taon. Ang pangunahing tampulan rito ay dapat na sa kabilugan ng buwan, na hindi maiiwasang nakatali sa Paskua at Pista ng Tinapay na Walang Pampaalsa. Ang kabilugan ng buwan ay ang pulkrum ng buwang lunar; ito’y nagtatakda ng kalagitnaan ng lunar na pag-ikot. Kung ang kabilugan ng buwan (ang kalagitnaan ng lunar na pag-ikot) ay tumatapat nang sandali bago ang equinox ng tagsibol, ang susunod na Bagong Buwan ay pinakamalapit sa equinox. Ito’y hindi simple gaya ng pagbibilang ng mga araw sa pagitan ng bawat Araw ng Bagong Buwan at equinox, dahil ang mga araw ay hindi tiyak na isang tumpak na tagapagpahiwatig ng kalagitnaan ng lunar na pag-ikot. Iyon ay sinasabi na ang tunay na kalagitnaan ng buwang lunar (iyon ay ang kabilugan ng buwan) ay hindi palaging sumasabay sa ika-14 na araw ng buwan; hindi rin palaging sumasabay sa ika-15 araw ng buwan. (Sa katunayan, mayroong bihirang pagkakataon kapag ang buwan ay hindi magiging 100% bilog hanggang sa ika-16 na araw ng buwang lunar.) Sinabi iyon, tayo’y paminsan-minsang sa kamalian kung simpleng pagbibilang lamang ng mga araw sa pagitan ng bawat Araw ng Bagong Buwan at equinox ang gagawin. Tiyakin na ang parehong Paskua (ika-14 na araw ng buwang lunar) at ang kabilugan ng buwan ay tatapat matapos ang equinox ay ang tunay na pagsusulit. Nasa ibaba ang isang paglalarawan ng eksakto kung ano ang tinutukoy ni Aristobulus noong ipinahayag niya,
“Nagdagdag si Aristobulus na kinakailangan para sa pista ng paskua, na hindi lamang ang araw ang dapat na dumaan sa equinoctial na sangay, kundi pati rin ang buwan. Sapagkat mayroong dalawang equinoctial na sangay, ang tagsibol at taglagas, direktang sumasalungat sa isa’t isa, at dahil ang araw ng paskua ay itinalaga sa ika-14 ng buwan, nagsisimula sa gabi, ang buwan ang hahawak ng posisyon na dayametrikong salungat sa araw, sapagkat maaaring makita sa kabilugan ng buwan; at ang araw ay nasa sangay ng equinox ng tagsibol, at sa pangangailangan ang buwan sa equinox ng taglagas.”
Ibabaw: Ito ay isang paglalarawan ng anong mangyayari sa unang kabilugan ng buwan matapos ang equinox. Ang berdeng bilog ay kumakatawan sa paikot sa kaliwa na landas ng araw at buwan. Tandaan na ang parehong araw at buwan ay tumawid sa makalangit na ekwador (kumatawan sa pulang linya) at nakaposisyon nang dayametrikong salungat sa isa pa sa “mga puntong equinoctial,” ang araw sa equinox ng tagsibol, at ang buwan sa equinox ng taglagas, eksaktong inilarawan ni Aristobulus, ayon kay Eusebius.
Ito ay pinaka kapansin-pansin! Kung kalkulahin natin ang Bagong Taon sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol, na ipinaliwanag nang tama ay ilalagay ang Paskua at kabilugan ng buwan matapos ang equinox, tayo’y nasa pagkakatugma sa mga detalye ng kalendasyon na naitala ni Eusebius. (Mahalagang itala rito na ang pahayag ni Aristobulus tungkol sa pangangailangan ng equinox ng tagsibol na mauuna sa kabilugan ng buwan ng unang buwan ay gagawa ng katiting na diwa kung ang Bagong Buwan matapos ang equinox ay palaging magsisimula ng taon. Sapagkat kung ang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol ay palaging magsisimula ng taon, ang kabilugan ng unang buwan ay likas na tatapat nang ilang sanlinggo matapos ang equinox. Ang katunayan na naisip ni Aristobulus na kinakailangan na magkomento sa pamantayang ito ay nagpapahiwatig na ang kabilugan ng buwan ng unang buwan ay minsang tatapat nang malapit sa equinox ng tagsibol.)
Tandaan: Bilang dagdag sa pagiging alinsunuran sa komentaryo ni Eusebius sa mga tuntunin ng Biblikal na kalendasyon, tinitiyak na ang Paskua ay palaging tatapat matapos ang equinox ng tagsibol ay lubos na makatuwiran rin, dito’y tinitiyak na tanging isang Paskua lamang ang siniyasat sa loob ng bawat isang taong solar (equinox ng tagsibol hanggang sa isa pa).
(2c) Ang makasaysayang talaan ba ay nasa pagkakasundo sa pagkalkula ng Bagong Taon sa unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol?
Hindi. Ang pagkalkula ng Bagong Taon sa unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol:
(2d) Ang makasaysayang talaan ba ay nasa pagkakasundo sa Bagong Taon sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol?
Oo. Ang pagkalkula ng Bagong Taon sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol (na tamang ipinaliwanag ay palaging inilalagay ang kabilugan ng buwan at Paskua matapos ang equinox) ay alinsunuran sa patotoo nina Philo, Josephus, at Eusebius.
Pagwawakas:
Ang patotoo ng maagang mananalaysay ay nagpapahiwatig na ang Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox na nagpasimula sa taon (na tamang ipinaliwanag ay palaging inilalagay ang kabilugan ng buwan at Paskua matapos ang equinox). Ang isa ay hindi maaaring mapanatili ang pagkakatugma sa mga patotoo nila Philo at Josephus, habang kumakapit sa unang Bagong Buwan matapos ang equinox na pamamaraan ng pagkalkula ng Bagong Taon.
(3a) Kapag kinakalkula ang Bagong Taon sa unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol, ang lahat ba ng tatlo ay kinuha tungo sa talaan (araw, buwan at mga bituin)?
Hindi. Ang patotoo ni Josephus kung paano ang mga bituin (iyon ay ang tanda ni Aries) ay sumabay sa Paskua sa unang siglo ay dapat na pabayaan upang kumapit sa pamamaraang ito ng pagkalkula.
(3b) Kapag kinakalkula ang Bagong Taon sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol, ang lahat ba ng tatlo ay kinuha tungo sa talaan (araw, buwan at mga bituin)?
Oo. Ang pamamaraang ito ay nasa pagkakasundo sa patotoo ni Josephus kung paano ang mga bituin (iyon ay ang tanda ni Aries) ay sumabay sa Paskua noong unang siglo.
Tandaan: Bagama’t ang pagpapatuloy ng araw sa makalangit na ekwador ay nagbago na may kaugnayan sa mga bituin mula sa panahon ni Josephus, maaari pa rin nating gamitin ang mga bituin sa isang diwa upang kumpirmahin ang pagsisimula ng taon. Habang maaari sa isang bihirang pagkakataon na posible para sa araw na maabot ang tanda ni Aries sa Paskua, ang araw ay pinakamadalas na nasa tanda ni Pisces sa Paskua. Ngayon, ang araw ay palaging nasa Pisces kapag ang equinox ng tagsibol ay nagaganap, at nasa Virgo naman kapag ang equinox ng taglagas ay nagaganap.
Pagwawakas:
Ang pagkalkula ng Bagong Taon sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol ay naaayon sa Kasulatan, narito kapag kinuha tungo sa talaan, at nasa pagkakatugma sa makasaysayang patotoo kung paano ang mga bituin (iyon ay ang konstelasyon ni Aries) ay sumabay sa Paskua noong unang siglo.
(4a) Ang Metonikong Pag-Ikot ba ay ipinakita na kapag ang pagkalkula ng Bagong Taon sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol?
Oo. Ito ay patunay lamang ng kahanga-hangang likha ng ating Manlilikha. Ang pagkakatatag ng Metonikong Pag-Ikot ay hindi pinatutunayan ang anumang partikular na pagkalkula, ngunit mahalagang pag-aralan, sapagkat ipinakita sa atin kung saan tayo sa maringal na plano ng mga embolismikong taon. (Tingnan ang tsart ng Metonikong Pag-Ikot.)
Ibinigay ang dakilang kahalagahan na inilalagay ng Kasulatan sa mga makalangit na katawan, makatuwiran na tapusin na ang mga eklipseng ito ay, sa katunayan, isang banal na palatandaan, at may pagsabay sa mga taunang Kapistahan ay hindi arbitraryo.
“Kaniyang sinasaysay ang bilang ng mga bituin; Siya ang nagbibigay sa kanila ng lahat nilang pangalan. Dakila ang ating Panginoong Yahuwah, at makapangyarihan sa kapangyarihan; ang Kaniyang unawa ay walang hanggan.” (Awit 147:4-5, ADB)
“Itingin ninyo ang inyong mga mata sa itaas, at tingnan ninyo kung sinong lumikha ng mga ito, na tinutuos ang kanilang hukbo ayon sa bilang; tinatawag niya sila sa pangalan; sa pamamagitan ng kadakilaan ng kaniyang kapangyarihan, at dahil sa siya’y malakas sa kapangyarihan ay walang nagkukulang.” (Isaias 40:26, ADB)
(5a) Ang mga eklipseng ito ba ay sumabay sa unang araw ng Tinapay na Walang Pampaalsa at unang araw ng Tolda sa parehong taon kapag kinakalkula ang Bagong Taon sa unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol?
Hindi. Sila’y sumabay lamang sa mga Kapistahan noong 2014. Ang Kapistahan sa sumunod na taon ay tatapat nang huli nang isang buwan kaysa sa mga eklipse.
(5b) Ang mga eklipseng ito ba ay sumabay sa unang araw ng Tinapay na Walang Pampaalsa at unang araw ng Tolda sa parehong taon kapag kinakalkula ang Bagong Taon sa unang Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol?
Oo. Sila’y sumabay sa mga Kapistahan sa parehong taon (2014 at 2015).
Pagwawakas:
Magiging hindi responsable para sa matapat ni Yahuwah na balewalain ang mga tanda na nagaganap sa kalangitan sa mga huling araw na ito. Ang kamay ni Yahuwah ay ang naninindigan at nagsasaayos ng lahat ng bagay sa Paglikha. Sa mga nagtatapos na sandaling ito, ang matapat ni Yahuwah ay dapat na mas lalong maalalahanin at mapagmasid sa lahat ng nagaganap sa kalangitan.
At magpapakita ako ng mga kababalaghan sa langit sa itaas, At mga tanda sa lupa sa ibaba, Dugo, at apoy, at singaw ng usok: Ang araw ay magiging kadiliman, At ang buwan ay dugo, Bago dumating ang araw ng Panginoon, Yaong araw na dakila at tangi. (Tingnan ang Mga Gawa 2:19-20.)
Tandaan: Ito ay hindi kinakailangan na nilayon na maging ebidensya pabor sa paggamit ng pinakamalapit na Bagong Buwan sa equinox ng tagsibol na pamamaraan ng pagkalkula, sapagkat mayroong mga tetrad ng lunar eklipse sa nakalipas (halimbawa: 1967-1968) na walang pagkakahanay sa mga kapistahan gamit ang pagkalkulang ito. Gayunman, kawili-wili na tandaan ang palatandaang ito.
| Naniniwala ang WLC, batay sa mandato ng Exodo 34:22, na ang Biblikal na Bagong Taon ay kinalkula ng Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol. Ang makasaysayang komentaryo sa bagay lamang na tumutukod sa anong hinuha mula sa Kasulatan lamang. |
(1) Tanong/Pagsalungat: Kung ang Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol ang tunay na parola ng Bagong Taon, paano namin malalaman nang maaga kung anong Bagong Buwan ang pinakamalapit? Paano posibleng nalaman ng sinaunang Israel ang tungkol rito?
KASAGUTAN: Ang mga ito’y mabubuting katanungan. Walang duda na ang mga matatapat na Israelita ay malalaman nang mabuti at nang maaga kung kailan ang Paskua ay sisiyasatin. Sa mga taon kapag ang Paskua ay tumapat nang napakalapit sa equinox ng tagsibol (halimbawa ang araw matapos), ang mga Israelita na namumuhay sa labas ng Jerusalem ay sisimulan ang kanilang paglalakbay maging bago pa ang equinox ay maganap. Hindi malinaw sa panahong ito kung paano ang mga Israelita ay nagawa na mahulaan kung kailan ang equinox ng tagsibol ay magaganap na may kaugnayan sa mga Bagong Buwan – kaya maaari nilang ipahayag nang may katiyakan ang pagsisimula ng taon. Isang bagay lamang ang tiyak, gayunman: ang mga sinaunang Israelita ay mayroong hindi mapaniniwalaang pagkakaunawa ng kalangitan. Tayo, sa kasalukuyan, kasama ang lahat ng makukuhang teknolohiya ay malamang maaabot lamang ang anong karaniwang kaalaman ng isang katampatang Israelita.
Ang ating kamangmangan, ngayon, ay patunay ng walang bagay maliban sa kawalan ng kaalaman na dumarating sa pamamagitan ng rebelyon at pagsuway. Ang ating kawalan ng kakayahan na maunawaan ang mga sapakatan ng kalangitan dahil ang mga sinauna ay nagawa ito at walang paraan na pinawawalang-bisa ang napakalaking ebidensya na ang Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol ay ang magsisimula ng Biblikal na taon.
Malamang, nagbilang lamang sila ng 180 araw2 mula sa equinox ng taglagas upang tukuyin nang halos kung saan tatapat ang equinox ng tagsibol, at pagkatapos ay kalkulahin kung saan tatapat ang mga Bagong Buwan na nauugnay roon. Halimbawa, kung ang equinox ng taglagas ay naganap sa unang araw ng Pista ng mga Tolda (ang ika-15 araw ng ikapitong buwang lunar), maaari nilang gawing posible ang sumusunod na ekwasyon:
Tandaan: Kapag ang kasalukuyang posisyon sa 19 na taong tularan (Metonikong Pag-Ikot) ay itinatag nang may katiyakan, ang bilang ng mga buwan sa mga taon sa hinaharap (at dahil dito’y ang unang buwan ng bawat taon) ay maaaring malaman nang maaga.
Gawin ang matematika sa ayos na ito ay tiyak na hindi maaaring itala para sa kanilang kakayahan na tumpakan na mahulaan ang pagsisimula ng taon kapag ang equinox ng tagsibol ay tumapat nang napakalapit sa kabilugan ng buwan sa kalagitnaan ng buwang lunar, ngunit, muli, ang kanilang kaalaman ng kalangitan ay hindi matatawaran na nakatataas sa atin. Tinaglay nito nang paulit-ulit na ang ating kakulangan ng kakayahan na maunawaan ang mga sapakatan ng kalangitan dahil ang mga sinauna ay nagawa ito at walang paraan na pinawawalang-bisa ang napakalaking ebidensya na ang Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol ay pinasisimulan ang Biblikal na taon.
(2) Tanong/Pagsalungat: Ipinapahayag ni Philo na ang “pagsisimula” ng equinox ng tagsibol ay ang unang buwan ng taon. Ito ba’y hindi nagpapahiwatig na Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol na nagsisimula ng taon?
“Ibinaba ni Moises ang pagsisimula ng equinox ng tagsibol bilang unang buwan ng taon, inuugnay ang punong karangalan, hindi ang ginagawa ng ilang tao sa mga peryodikong rebolusyon ng taon tungkol sa panahon, ngunit sa halip ay sa mga kagandahang-loob at mga kagandahan ng kalikasan na nagdulot na lumiwanag sa mga tao . . . Kaya sa buwang ito, tungkol sa ika-14 na araw ng buwan, kung kailan ang bilog ng buwan ay kadalasang nagiging ganap, ang pampublikong pangkalahatang pista ng paskua ay ipinagdiwang . . .” (Philo, On The Life Of Moses II, Section XLI (222-224), http://www.earlychristianwritings.com/yonge/book25.html)
KASAGUTAN: Ito ay napakahusay na katanungan. (Unang mali ang pakahulugan ng WLC sa komentaryong ito sa kaparehong paraan.) Sa unang sulyap, lumilitaw na sinasabi ni Philo na ang unang buwang lunar ng taon na nagsisimula sa equinox ng tagsibol. Si Philo, rito, ay hindi maaaring tinutukoy ang mga buwang lunar, gayunman; ang lunar na pag-ikot ay walang binibigyang-pansin kung kailan magaganap ang equinox, at dahil dito, ang Bagong Buwan ay hindi nakahanay nang alinsunuran sa equinox ng tagsibol. Si Philo, rito, ay malinaw na tinutukoy ang mga buwang solar, hindi ang mga buwang lunar. Ang isang buwang solar ay tinukoy ng lokasyon ng araw sa zodiac; ang unang buwang solar ay nagsisimula sa equinox ng tagsibol. Sa panahon ni Philo, ang unang buwang solar ay Aries (naitala ni Josephus), sinundan ng Taurus, Gemini, atbp. Ang unang buwang solar ng bawat taong solar ay nagsisimula sa equinox ng tagsibol.
Huli sa siping ito, tumungo si Philo sa pagsabi na “kaya sa buwang ito, tungkol sa ika-14 na araw ng buwan, . . . [ang] pista ng paskua ay ipinagdiwang.” Narito ay malinaw na tinutukoy ni Philo ang unang buwang lunar. Kapag magkasamang tiningnan, makikita natin na si Philo ay muling nagsasaad ng anong natutunan natin nang maaga mula kay Josephus: Ang Paskua (ang ika-14 na araw ng unang buwang lunar) ay tinalima sa unang buwang solar (kapag ang araw ay nasa Aries). Ang pahayag na ito ay walang sinasabi tungkol sa pagkalkula ng Bagong Taon sa unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol.
(3) Tanong/Pagsalungat: Ipinapahayag ni Philo na ang mga buwan ay kinalkula “mula sa equinox ng tagsibol.” Hindi ba ipinapahiwatig nito na ang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol ang magsisimula ng taon?
“Naiisip (ng Kasulatan) na tama na kalkulahin ang pag-ikot ng mga buwan mula sa equinox ng tagsibol. Dagdag pa, (ang buwan na ito ay) sinabi na ang ‘una’ at ang ‘simula’ sa sinonimya, dahil ang mga (terminong) ito ay ipinaliwanag sa isa’t isa, sapagkat sinabi na ang una sa parehong pagkakasunod at sa kapangyarihan; katulad sa panahong iyon na nagpapatuloy mula sa equinox ng tagsibol ay lumilitaw rin (bilang) ang simula sa parehong pagkakasunod at sa kapangyarihan, sa kaparehong paraan bilang ulo (ang simula) ng isang nabubuhay na nilalang. At kaya iyong mga natuto sa astronomya ay ibinigay ang pangalang ito sa nabanggit nang panahon. Sapagkat tinatawag nila ang Lalaking Tupa na ulo ng zodiac sapagkat dito lumilitaw ang araw upang ilahad ang equinox ng tagsibol.” (Philo, Supplement II, Questions and Answers on Exodus, translated by Ralph Marcus, Ph.D., Harvard University Press, Cambridge, MA:, 1953, pp. 2-3.)
KASAGUTAN: Narito, muli, hindi tinutukoy ni Philo ang pag-ikot ng mga buwang lunar, kundi sa halip sa pag-ikot ng mga buwang solar, na tinalakay natin sa naunang “tanong/pagsalungat,” nagsisimula sa equinox ng tagsibol. Dagdag na patotoo nito ay natagpuan nang huli sa siping ito, kapag si Philo ay gumagawa ng sanggunian kay Aries, “ang Lalaking Tupa ang ulo ng zodiac,” na noong unang siglo, ay ang unang buwan ng taong solar. Muli, ang pahayag na ito ay walang sinasabi tungkol sa Bagong Taon sa unang Bagong Buwan matapos ang equinox ng tagsibol.
(4) Tanong/Pagsalungat: Ang pagkalkula ng Bagong Taon sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol ay hindi magpapahintulot ng panahon para sa sebada na maging hinog (“Abib”) bago ang araw ng Unang Bunga.
KASAGUTAN: Mas marami pang masasabi sa puntong ito, ngunit hindi na kailangang maglaan ng isang nakalulutang na dami ng oras para tugunan at isiwalat ang kamaliang ito. Kailangan lang natin na tumingin sa anong aktwal na sinasabi ng Kasulatan tungkol sa “Abib” at paghahandog sa Unang Bunga.
“At ang lino at ang cebada ay nasaktan; sapagka’t ang cebada ay naguuhay [Abib] na at ang lino ay namumulaklak na.” (Exodo 9:31)
“Sa araw na ito ay umaalis kayo ng buwan ng Abib.” (Exodo 13:4)
“Ang pista ng tinapay na walang lebadura ay iyong ipagdidiwang; pitong araw na kakain ka ng tinapay na walang lebadura, gaya ng iniutos ko sa iyo, sa takdang panahon, sa buwan ng Abib (sapagka’t niyaon ka umalis sa Egipto); at walang lalapit sa harap ko na walang dala: (Exodo 23:15)
“Ang kapistahan ng tinapay na walang lebadura ay iyong ipangingilin. Pitong araw na kakain ka ng tinapay na walang lebadura na gaya ng iniutos ko sa iyo, sa takdang panahon sa buwan ng Abib: sapagka’t sa buwan ng Abib, ay umalis ka sa Egipto.” (Exodo 34:18)
At kung maghahandog ka kay Yahuwah ng handog na harina na pangunang bunga, ay ihahandog mong pinakahandog na harina ng iyong pangunang bunga [Abib] ay sinangag sa apoy, mga murang butil na pinipi. (Tingnan ang Levitico 2:14.)
Magdidiwang ka sa buwan ng Abib, at ipangingilin ang Paskua kay Yahuwah mong Elohim: sapagka’t sa buwan ng Abib inilabas ka ni Yahuwah mong Elohim sa Egipto sa gabi. (Tingnan ang Deuteronomio 16:1.)
Ayon sa Brown-Driver-Briggs’ Hebrew Dictionary, ang Abib ay nangangahulugan bilang: “(1) sariwa, batang uhay ng sebada, sebada; (2) buwan ng pagbuo ng uhay, ng pagiging luntian ng mga pananim, ng paglago ng luntiang Abib, buwan ng exodo at paskua . . .” Ang ugat ng Abib ay Strong’s #H3, ibig sabihin ay “kasariwaan, sariwang luntian, luntiang sibol, o halamanan.” (Brown-Driver-Briggs’ Hebrew Dictionary)
Ang Abib ay hindi nangangahulugang “hinog,” hindi rin nangangahulugan na 16 na araw mula sa pagiging hinog. Ito’y nangangahulugan lamang na bata o luntian. Ito, tunay nga, ang pinakabuod ng bagay. Noong naitala ni Moises ang estadong Abib ng sebada (Exodo 9:31), ipinahayag niya lamang na ang sebada ay sumibol na; ito ay luntian at lumalago. Iyon ay kung bakit ito nasira, habang ang trigo at senteno (na hindi pa sumibol) ay hindi (Exodo 9:32). Kapag sumasangguni ng Kasulatan ang “buwan ng Abib,” tinutukoy lamang nito ang buwan kung kailan ang mga pananim ay nahihinog, o nagsisimulang maghinog.
Ang ikalawang napakahalagang puntong kailangan nating pagtuunan ng pansin ay ang mga pagtuturo ni Yahuwah tungkol sa paghahandog ng Unang Bunga.
“At sinalita ni Yahuwah kay Moises na sinasabi, ‘Salitain mo sa mga anak ni Israel, at sabihin mo sa kanila, Pagka kayo'y nakapasok sa lupain na ibibigay ko sa inyo, at inyong nagapas na ang ani niyaon, ay magdadala nga kayo sa saserdote ng bigkis na pinaka pangunang bunga ng inyong paggapas: At aalugin niya ang bigkis sa harap ni Yahuwah upang tanggapin sa ganang inyo: sa kinabukasan pagkatapos ng Sabbath aalugin ng saserdote. At sa araw na inyong alugin ang bigkis, ay maghahandog kayo ng isang korderong lalake ng unang taon, na walang kapintasan, na pinakahandog na susunugin para kay Yahuwah. At ang handog na harina niyaon ay magiging dalawang ikasangpung bahagi ng isang epa ng mainam na harina na hinaluan ng langis, handog nga para kay Yahuwah na pinaraan sa apoy na pinakamasarap na amoy: at ang pinakahandog na inumin niyaon ay alak, na ikaapat na bahagi ng isang hin. At huwag kayong kakain ng tinapay, ni trigong sinangag, ni uhay na bago, hanggang sa araw na ito, hanggang sa inyong madala ang alay sa inyong Elohim: siyang palatuntunan magpakailan man sa buong panahon ng inyong lahi, sa lahat ng inyong mga tahanan.” (Tingnan ang Levitico 23:9-14.)
Ilagay lamang, walang nabanggit rito ng “hinog” na sebada. Ang utos ay dadalhin ang isang bigkis ng unang bunga sa saserdote upang alugin sa itinalagang araw, at hindi kakainin ang mga nasa batawan hanggang sa ito’y naisagawa.
Bilang mga responsableng mag-aaral ng Bibliya at mga naghahangad ng katotohanan, hindi natin maaaring balewalain ang bigat ng ebidensya na tumutukoy sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox ng tagsibol bilang pagsisimula ng taon pabor sa tradisyong Karaite ng Hudyo, at isang ipinalagay na pagkakaunawa ng mga nahihinog na pananim sa sinaunang Palestino.
(5) Tanong/Pagsalungat: Palagi akong tinuruan na ang Bagong Taon ay hindi maaaring ipahayag hanggang mahinog ang Palestinong sebada. Bakit hindi mo kinukuha ang pagkahinog ng sebada tungo sa pagsasaalang-alang?
KASAGUTAN: Napakaraming hindi masusupil na mga isyu sa pagpapalagay na ang Bagong Taon na eksklusibong umiikot sa pagkahinog ng Palestinong sebada:
Tandaan: Naniniwala ang WLC na ang oras ng Jerusalem ay dapat na gamitin upang tukuyin ang pagsisimula ng taon, hindi dahil kinakalkula ng WLC ang makalupang Jerusalem sapagkat ngayo’y hinahawakan ang isang itinaas na posisyon, kundi dahil ang mga araw ng kapistahan ay mga anibersaryo ng mga totoong kaganapan. Ang Paskua, halimbawa, ay ang araw ng pagpako sa krus ni Yahushua sa Jerusalem. Gamit ang oras ng Jerusalem (nauugnay sa equinox ng tagsibol) para simulan ang taon ay tinitiyak na tayo’y tumatalima ng mga araw ng kapistahan sa mga kaparehong araw gaya nila Kristo Yahushua at kanyang mga apostol, 2,000 taon ang nakalipas.
1 Naitala ng Exodo 9:31 na ang sebada at ang flax ay nalalapit ang pagkahinog noong sila’y sinira ng salot ng ulan. Sa pamamagitan nito, nalalaman natin na ito ay panahon ng tagsibol, o nalalapit sa tagsibol.
2 Mayroong humigit-kumulang 180 araw sa pagitan ng equinox ng taglagas at equinox ng tagsibol.
3 Ang paghahandog sa Unang Bunga ay nagaganap sa ika-16 na araw ng unang buwan, kasunod ng Sabbath ng Tinapay na Walang Pampaalsa. (Tingnan ang Levitico 23:9-11.)
