Print

Kufutulwa Ciindi Comwe, Ulifutukidwe Lyoonse

kukwabililwa aamfulumendeOoyo wakali mwaka wa 1979. Muntu walupatipati waku Burma wakatumidwe ku Sri Lanka wakalilutide bufwi kuyeeyela kuti mukaakwe wakali kulya nkwela kunzaa matewo amumambi wakwe. Lino eeco nicakaindila kumucumba kumoyo, wakalizakamuna kuti abajanikizye, mpoonya bumwi buzuba kumangolezya mukaakwe naakamuka kupiluka amunzi masiku, wakamudubula . Aabo bakali kukkala mumbalilyakwe bakaita bakapokola kuti bazyoolange nkwalundaika nkuni zyakuumpa mutunta wamuntu nkunzaa ŋanda yakwe. Nibakasika bakapokola, bakabona mwaalumi walupatipati ooyo nkwabikka mutumba wamukaintu wakwe talaa mulwi wankuni, pele ooyo walupatipati waabakakila kuti batalyati noliba tende mulubuwa.

Kweendelanya aba Gerald Hensley, aabo bakali balupatipati aciindi cimwi akwiiminina cisi ca New Zealand: “Amunzi woonse kwakanunka kuti nsu. Ooyo walupatipati waabakasya kunjila mulubuwa ategwa batayingani kunjila mulubuwa nkaambo ncooko cacisi ca Burma, aboobo tiibakakonyza kunjila.”1

Nokuba kuti ooyo wakali mulandu mupati, cisi ca Sri Lanka tiicakakonzya kumupa mulandu ooyo muntu walupatipati, pele mukuya kwaciindi wakagwisyigwa amulimo akujosyegwa kucisi kwabo.2

Ooyu mujayi wakalyeendelela katapedwe mulandu . . . nkaambo buyo kakuti wakalaa bukwabilizi bwacisi.

Kapepa kakuleya kuya mu ntolongoPele kunyonganya bukwabilizi bwacisi ooku kwakaleta twaambo tunjaanji akubuzya mbokweendelana abukwabilizi bwa mulawo. Tacili buyo cintu ciluleme nokuba cilaa maanu kupa lwaanguluko kufumbwa muntu uusotoka mulawo nkaambo buyo kakuti muntu walupatipati.

Pele nokuba boobo...

Zyuulunzuma zya banakristu baciyiisya lusyomo, mubwini, alwalo lutaluleme kweendelanya aamulawo mbuli kulekela muntu mujayi kuti alyeendelele kaangulukide nkaambo ngwalupatipati. Oolo lusyomo ndwakuti “kuti wafutulwa aciindi comwe, lyoonse ulifutukide.” Mumajwi amwi ooko nkokwaamba kuti, kuti wafutulwa aciindi comwe, lyoonse unooli muntu uufutukide. Oolu lusyomo, lulaa mpuwo kapati cakuti lwakawulikwa zina kuti “bukwabilizi butamani.” Nokuba kuti eeco cilakondelezya mbocimvwika, pele kuvwuntauzya kabotu-kabotu lusyomo oolu, kuyubununa kuti talujanwi mu Bbaibbele pe.

Aabo basendekezya kukwabililwa kutamani bayaamikide lusyomo luli boobu mutumpango tongaye tutaminina kuti muntu uusyoma ulikwabilidwe mu Mufutuli:

Mbelele zyangu zilamvwa jwi lyangu, alimwi Ime ndilizyizi, alimwi zilandiccilila: Ime ndazipa buumi butamani; nkabela tazikanyonyooki, naba muntu umwi takazikwempuli kuzwa mujanza lyangu. Taata Wangu, ooyo wakandipa nzizyo, mupati kwiinda boonse; kunyina muntu uukonzya kuzikwempula kuzwa mujanza lya Taata. (Johane 10:27-29)

(Langa amuli 1 Petulo 1:5; Johane 6:3; amuli Juda 24.)

Mukampango aaka, bantu basyoma baambwa kuti, " nimbelele" eezyo ziteelela jwi lya Mweembezi akutobela Nguwe. Muciindi cakuyiisya kuti "kuti wafutulwa aciindi comwe, unoofutukide lyoonse", ootu tumpango tusyomya buyo kuti kunyina ntenda mumoza nokuba aasyoonto iinga yasikila muntu, uulibatamika kuli Yahuwah, kayendelana akuyanda kwa bulemu.

Mbelele, nokuba boobo, zyilizyibidwe kuyandisya kwiingaila akusweeka. “Toonse tuli mbuli mbelele zyakaingaila akusweeka; toonse twakapambukana umwi awumwi watozya nzila yakwe.” (Izaya 53:6) Kuti muntu waleka kulyaaba kuluyando lwa Yahuwah akutalika kucita cinyonyoono cakuliyandila mwini, ooyo muntu uyoosweeka ncobeni – nokuba kuti aciindi cimwi wakali tambwide cipego ca lufutuko.

Yahuwah kunyina pe nanga wasinikizya muntu ncatayandi. Aaka nkakaambo keni Mangwalo ncaazwide kucenjezya cintu ciyoocitikila baabo, aciindi cimwi bakatambwide lufutuko, mpoonya batalika kwiingaila. Kaano ka mbelele yakasweeka kayubununa luyando lwa Taata a Mufutuli mbobeetezyegwa nkaambo ka bantu baingaila akusweeka. Pele alyalo eelyo, kunyina muntu uusinikizyigwa kuti apiluke. Lwaanguluko lukkwene mu bupaizi lulisyomezyedwe kuli boonse. Ikuti moyo wayuminina kulamatila zinyonyoono nzyayandisya muntu, mukuya kwa ciindi, aalo mayuwe aaluse lwabulemu inga aleka kusika munsi lyakwe, akulekela limwi kusika aawo mpabede.

kukobaula mitabiKabelesya mukonzyanyo wa musamu wa masaansa amitabi yawo, Yahushua wakapandulula ciyoocitikila kufumbwa uutazumanani kukkalila muli Nguwe: “Ikuti muntu taakkalila muli ndime, uyoosoogwa mbuli mutabi wakayuma; mpoonya bantu batebba mitabi eeyo, akwiiwaalila mumulilo, mpoonya yawumpwa akupya.” (Johane 15:6)

Eeyo mitabi tiili nsaku zyatakasyuukide amusamu wa masaansa pe. Mutabi ukonzya buyo kukomena kuti kuusyuukide acisamu. Mitabi mukaano ka Mufutuli aaka, yiimnina baabo aciindi cimwi, bakaswaangene akukamantana Anguwe, kabatambula busani bwa moza kuti bakomene! Pele, munzila njibaabelesya lwaanguluko lwabulemu ndobaapedwe, bakayaamuka kuzwa kukasensa kabuumi bwabo. Aboobo bakaba mitabi iitazyali micelo mpoonya akugonkwa akuwaalilwa kooko.

Kuleka kuyiisya "bukwabilizi butamani,” Mangwalo ayiisya ciimpene aceeco kuti: ncintu cikonzyeka kutambula lufutuko, pele mukuya kwaciindi, akubelesya lwaanguluko ndopedwe omwini cakuliyandila, kuti uzangile Mwami Yahuwah. Kubelesya mukonzyanyo wa kuzundana kulunduka musinzo, mwaapositolo Paulu wakayiisya mbobalibambila kabotu-kabotu akubambilila nkobacita aabo batijaana kutegwa bakawine bulumbu. Walo ulamanizya mukonzyanyo wakwe kaamba kuti, awalo lwakwe nokuba boobo kuti taazumanana kusyomeka inga wakusweeka:

Saa tamuzyi kuti aabo bayindilana kutijaana musinzo boonse balatijaana, pele omwe buyo nguutambula bulumbu bupati? Amubalike cakuti mukakonzye kutambula bulumbu bupati anywebo. Alimwi kufumbwa uuzundanina bulumbu oobo uleelede kulijata muzintu zyoonse. Lino aabo bacita boobo kutegwa bakatambule musyini uununsauka, anukuti swebo tutijaanina musyini uutamani. Aboobo Ime nditijaanina boobo: kakwiina kudonaika. Mbombuboobo mbwelwisya: nsizuzi cakulengaana pe, mbuli yooyo uutandaanya muwo. Pele Ime ndanyonauna mubili wangu akuululamika, nkaambo kutabi kuti ndamanizya kukambaukila bamwi, Ime lwangu nkeyoolijana ndilisweekede nsyetambuliki. (1 Bakolinto 9:24-27)

Kwiingana kulunduka kumbelePaulu wakalizyi kuti, nokuba kuti wakalaa cilongwe cakufutulwa a Munununi wakwe, eeci tiicakali cintu cimulesya lwaanguluko lwakusala mwini. Walo wakacili kukonzya kwiinda mukusala zintu nzyacita, kusweekelwa buumi butamani. Lufu lwa Mufutuli aciciingano lutupa "bukwabilizi mumulawo" kuzibi nzitwaacita kaindi. Pele eeco tacilesyi kubaa mulandu kuzinyonyoono nzyotucita cino ciindi cakuliyandila. Mbombuboobo, Paulu mbwaakaibaluka kuti, nokuba kuti wasolweda bantu bamwi kulufutuko, pele zintu nzyasala mwini inga zyamusolweda kuti "atakatambulwi." Ibbala lisanduludwe kuti “Cisowedwe” mu Bbaibbele lya Mwami James (KJV), lizyila kubbala lya Adokimos (#96), eelyo liiminina: “citazumizyidwe, nkokuti cikakidwe; aboobo ooko nkwaamba akuti citakwe mpindu . . . cisowedwe, cikasyidwe, cilaa kaambo.”

Ibbala lyakuti “cilaa kaambo” ndibbala likondelezya lyakasalwa. Talicibelesyegwi kapati mazubaano, pele liiminina zinjaanji. Eelyo bbala, nolibelesyegwa mbuli zina lya cintu, lyaamba “Muntu waalekelwa ku cinyonyoono; ooyo uutacikwe mulemeko nokuba bupaizi.”3 Kuli tumpango tongaye mu Mangwalo tubelesya bbala eeli. Ootu tumpango tulisalazyide mikonzyanyo iitondezya ncociiminina kubaa kaambo nokuba kubaa moyo uulaa kaambo. (Langa muli Tito1:10-16, 2 Timoteo 3:8; 1 Bakolinto 13:5-7 , aamwi.)

Ambweni kampango kabelesya bbala eeli munzila iisalala alimwi kampango kagaminide kukazya lusyomo lwakuti “kuti wafutulwa aciindi comwe, unoofutukide lyoonse,” kajanwa mu BaLoma 1: 18-32. Aawa Paulu ugaminina kwaamba kuti, nokuba kuti aaba bantu basofweede "nibalimuzyi " Yahuwah (kampango 21) pele nibacili gagambide kulamatila cibi. Pele eeco teesyi ncecinga caambwa bantu batakwe luzyibo lwa Mulengi. Pele, nokuba kumuzyiba, kampango 28 kaamba kuti balo tiibakali kuyanda kwiibaluka Nguwe: “Alimwi mbweenya mbubatakali kuyanda kwiibaluka luzyibo lwa Eloah, Eloah wakabalekela kuti babaa muzeezo wuungukide.”

Bikkila maanu aawa kuti Yahuwah “wakabalekela kubaa muzeezo uusofweede.” Aawa mpaatondezyedwe kasimpe ka lufutuko ndwatwaabila Yahuwah. Walo “ulaa moyo uutanyeminyemi nokuba kufwamba kunyemena ndiswe alimwi walo tayandide kuti naba omwe akati kesu akanyonyoonwe, pele kuti boonse beelede kweempwa.” (2 Petulo 3:9) Pele, nokuba kuti uyandisya buti kuti boonse beempwe kutegwa bakafutulwe, kunyina pe Walo nanga walesya muntu laanguluko lwakulisalila.Walo ulekelela baabo batayandi kubaa cilongwe Anguwe, kuti bamuyaamuke akutobela nzyobafwide busa kuyandisya.

Mwaapositolo Petulo awalo wakayiisya cintu eeci mbweenya buyo:

Kuti kabanooli bavwunwa kubusofwaazi baansi kwiinda mukuzyibisya Mwami Mufutuli Yahushua Munanik, eelyo kusyulwe lyaboobo babweedela kukukukulizambaila akuzundwa mubusofwaazi, ncobeni magolelo aabo abija kwiinda ciindi cakutaanguna.

Nkaambo nicabota kuti nibatakazyiba nzila yabululami kwiinda kuti basaangune kwiizyiba , eelyo musyule bafutatile mulawo uusalala ngobapedwe.

Cababeda mbubonya mbukakaamba kasimpi kenikeni kakuti, Mubwa wabweedela malusi aakwe ngaaluka; alakwe nkutula wakasanzyidwe wabweedela kuyokwaalabana muntimba. (2 Petulo 2:20-22)

Mubwa ujokelela malusi ngaalukaMulazyo wamu Bbaibbele ngwakuti “Kwiinda mumulomo wabakamboni bobile nanka botatwe makani woonse aleelede kukosolwa masimpe.” (2 Bakolinto 13:1) Mbombuboobo, boonse bobile ba Paulu, mwaapositolo wabuleya amasi, a Petulo, mwaapositolo wa baJuuda, balazumina kuti nokuba kuti muntu wakalitambwide cipegoncipego cakupegwa buyo, pele eeco cipego tacilesyi mulimo wamuntu wakuteelela akutobela mulawo akulyaaba abuzuba kuli Yahuwah. ca lufutuko aciindi cimwi, pele kwiinda mukusala kwakwe mwini inga walisweesya.‑

Intenda iiliko mukulamatila cintu cilubide ca "bukwabilizi butamani" cankuti, mbweenya mbuli, bukwailizi bwa cisi, inga eeco cabelesyegwa kuba kaambo kakucitila zinyonyoono eezyo moyo muyumu ncinko mukuzanga nzyuutayandi kweempwa. Lufutuko ncipego cakupegwa buyo, pele eeco cipego tacilesyi mulimo wamuntu wakuteelela akutobela mulawo akulyaaba abuzuba kuli Yahuwah. ca lufutuko aciindi cimwi, pele kwiinda mukusala kwakwe mwini inga walisweesya.

“Kufutulwa aciindi comwe, mpoonya kofutukide lyoonse,” ooyu muzeezo uulubide citaambiki nkaambo, waangulula muntu kuzwa kumilandu ya micito yakwe iyoocitika kumbelaa mazuba nokuba kuti ileta manyongwe aali buti, amuziindi zinjaanji buti, na “Kufutulwa aciindi comwe, mpoonya kofutukide lyoonse,” ooyu muzeezo uulubide citaambiki nkaambo, waangulula muntu kuzwa kumilandu ya micito yakwe iyoocitika kumbelaa mazuba nokuba kuti ileta manyongwe aali buti, amuziindi zinjaanji buti, nasotoka mulawo wabulemu. Ooyu muzeezo uumvwikaanga "mbukwabilizi bwa cisi" oobo mbobasendekezya, kubee uvwumbilila milandu yoonse nkaambo bakafutulwa kale aciindi cimwi.

Eeyi nimbaakani iilaa ntenda kapati kwiimina muli njiyo. Mulimo wa Muya Uusalala ngwa “kwiibalusya nyika cinyonyoono, bululami, alimwi ambeta.” (Johane 16:8) Muya Uusalala inga wasinsa moyo wamuntu kuti alazyike ansi cinyonyoono cimwi, pele kuti ooyo muntu kuti kasyoma kuti “wakafutulwa kale aciindi cimwi, aboobo ulifutukide lyoonse,” ooku kusinswa zibi kutonkelwa kumbali kuti "nkudonaika." Eeci cintu cilaa ntenda kapati nkaambo ooko nkukaka Muya Uusalala, eeco nceinyonyoono citakonyzi kulekelelwa.Eelyo Muya Uusalala na soleka kukwelakwela muntu pele walo uzumanana kumutandila kooko, kucinyina acimbi Julu ncolinga lyactila muntu ooyo pe.

Mangwalo alisalazyide bulumbu bwabo aabo badukwida syule Mufutuli akuleka kumutobela:

Pele nciyumu kuli baabo bakamunikilwa kale mumuni, ibakalabila cipego ca kujulu, abakasanganyidwe kale ku Muya Uusalala, abakalabila kale bubotu bwa jwi lya Yahuwah anguzu zya musela uucizya; ikuti baleya, nciyumu kubajokolweda kukweempwa, nkaambo bacibambula Mwanaa Yahuwah aciciingano akumusampauzya." (BaHebulayo 6:4-6)

Bamwi inga batalika kukazya kuti, ikuti muntu wadilika musyule mulusyomo lwakw, ooyo muntu taakafutulwa ncobeni aciindi cimwi bakalipedwe mumuni.” Ikuti muntu adukwida syule lyakwe kulweenglelo lwabulemu, luyando lwa bulemu talukonzyi pe kumusinikizya kuti akkalilile kumwi katayandide. “Nkaambo kuti twabisya cakuliyandila eelyo notwakatambwide kale kasimpe, kucinyina cituuzyo cinga capedwa zinyonyoono zyesu.” (BaHebulayo 10:26)

Ambweni cintu ciinda kulubila kwiinda lusyomo lwakuti “kuti wafutulwa aciindi comwe, lyoonse unoofutukide,” nciceeco ncociyiisya kujatikizya ciimo cokwa Yahuwah. “Obuya Yahuwah mbwaakiyandisya nyika cakuti Walo wakiipa mwanaakwe simuzyalwaalikke, kutegwa kufumbwa uusyoma muli Nguwe atakafwidilili pele akabaa buumi butamani . Nkaambo Yahuwah taakatumina mwanaakwe kuti aboole munyika kuzyoosinganya nyika pe, pele kuti nyika kwiinda muli Nguwe ikafutulwe.” (Johane 3:16-17) Kukona ciimo ca kucita cibi, eeco cakabbida mwana musankwa amusimbi ookwa Adamu, lwanguluko lwa kusala yooyo ngobayanda kutobelai: Yahuwah naa Saatani. Cituuzyo cokwa Yahushua tiicakayomezya kuti boonse bayoofutulwa pe. Pele cakajokolosya buyo lwaanguluko lwa kulisalila lwabo beni, kwiinda kuti bakasweekelwe buumi butamani kwiinda mukusala kwa Adamu.

Yahuwah, ooyo wakalyaaba boobu kutegwa alomye kupa lwaanguluko lwa kulisalila, taakwe pe natiikagwisye lwaanguluko ku muntu kufumbwa buyo kuti ooyo muntu kalaa cilongwe a cakufutulwa a Mufutuli. Cibi cinjizya mubuzike lwaanguluko lwa muntu, kunununa kujokolosya lwaanguluko oolo kuti kweendelane a Yahuwah. Pele kunyina uunyangwa lwaanguluko aciindi eeco akutolwa buzike pe. Boonse bacilaa nguzu zyakusala alimwi Mwami Yahuwah kunyina pe noyoogwisya lwaanguluko oolo, akusinikizya kyanda Kwakwe ku zilengwa leza Zyakwe pe.

IBbaibbele liyiisya kuti aabo basyoma bacikwabilidwe eelyo buyo nobacisyomeka kuli Yahuwah. Pele kuti umwi wasala kulekezya janza lyokwa Yahushua, kunyina ncasyomezyedwe ooyo muntu pe. “Bulumbu bwa cinyonyoono ndufu.” (BaLoma 6:23) nokuba kuli baabo, aciindi cimwi, bakatambwide lufutuko.

Kulubila koonse kuzandula muntu kuzwa kukasensa ka buumi aluyando. Masimpe kuti Yahuwah wakaaba Mwanaakwe kutegwa asyomezye lwaanguluko lwakusala akuti ucizumizya boonse kuti kabacilaa lwaanguluko oolo, eeco cini citondezya luyando lupati boobo cakuti nuuba muzeezo wamuntu tuukonzyi kumvwisisya luyando oolo cakumaninizya pe. Kolazyika muzeezo uulubide wakuti “kuti wakafutulwa aciindi cimwi, ulifutukide kale lyoonse.” Koswenena munsaa yooyo uukonzya kukukwabilila akukuvwuna kuzwa kuntenda zyoonse. Walo kunyina nanga wakutundulula, kukunyonuna akukulesya kwaanguluka akulisalila, pele eelyo webo nosala kulyaaba kuyanda kwako kuli Nguwe, walo uyookusunga.
 


1 http://www.theguardian.com/world/blog/2012/mar/28/dominique-strauss-kahn-diplomatic-immunity-scandal

2
http://www.thenews.com.pk/TodaysPrintDetail.aspx?ID=29779&Cat=9

3
Noah Webster, American Dictionary lya Mulaka wa Cikuwa, 1828.