Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi mu nkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wa balanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mu malembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano ya milimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu kuTusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko tulavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa. |
Luzyibo a kuteelelakwa Yahuwah takupimiki. Ncobeni Mangwalo apandulula Yahuwah mumabala aakuti takonzyi kweezyekanyigwa. Ngooyu mukonzyanyo, aamba kuti Yahuwah ulizyi zintu zyoonse,1 alimwi kuteelela Kwakwe takweeli alimwi takupandulukiki.2 IBbaibbele alyalo lyaamba kuti Yahuwah ulizyi maseseke aa mumoyo alimwi akumvwisyisya kufumbwa makanze aa mizeezo.3 Kuyungizya waawo, lyaamba kuti, Yahuwah ulayubununa makani aasisidwe a zintu zikatazya.4 Walo ulizyi kale ncotuyanda kwaamba katutaninga caamba aceeco ncotubulide katutaninga kumbila kuli Nguwe.5 Ncobeni, nguni uunga wazubulula bulamfu bwa busongo aluzyibo lwa Yahuwah:
BaLoma 11:33 Ha! Muli bulondo buteeli mu busongo bwa-Yahuwah amuluzibo lwakwe! Ncobeni imbeta zyakwe tazilangiki, aziyanza zyakwe tazitobeleki!
Yahuwah Nguuzyizyoonse
Kuzyibazyoonse: 1. Kubaa luzyibo luteeli, kuteelela, akumvwa; 2. Kubaa luzyibo lwa mulengalenga woonse nokuba luzyibo luzwide.
|
Bamwi baamba luzyibo lwa bulemu oolo kuti nkuzyiba cili coonse, akupandulula kuti “kubaa luzyibo lukkwene naa lutagoli, kuzyiba, naa kuteelela zintu zyoonse.”6 Nokuba kuti tacaambidwe mu malembe aali woonse aakatuminwa mu miswaangano iili ciloba kuzikombelo, kuyeeyelwa kuti aabo basyoma lusyomo lwa baleza botatwe kuti umwi-umwi mu mutwe wa buleza ulaa luzyibo loonse. Ikaambo keni nkakuti Leza Taata ulizyi kale zyoonse, alimwi ategwa mbwaanga Yahushua a Muya Uusalala baleelene a Taata, nkokuti abalo balizyi kale zyoonse.7
Yahushua taakazyi zyoonse pe
Ikuti katuli batobeli ba Kristu basyomeka, nokuba boobo, swebo tweelede kubambulula kwiimpana akataa lusyomo lwa Cikombelo a jwi lyokwa Yahuwah. Swebo tatweelede kwiimpya kubona nokuba kudyakaizya kasimpe kakuti Mangwalo ayubununa zintu zimwi eezyo Yahushua nzyaatakazyi.
Ngooyu mukonzyanyo, eelyo mukaintu wakaala bulwazi bwa dokaloka lya bulowa naakaguma moombe wa cikobela cakwe, Yahushua taakazyi kuti nguni wamuguma:
Luuka 8:45-46 Yahushua wakati “Ino nguni uwandyaampa?” Boonse nobakakazya, Petro wakati, ambaali abo, Mwami, bantu balikubunganine, balikuzingulukide, ino waamba kuti, Nguni uwandyaampa? 46Pele Yahushua wakateeti, Mpali uwandyaampa, nkaambo ndalimvwa kuti nguzu zyazwa kulindime.”
Mbubuti Yahushua mbwaakalaa nguzu zya kuponya mukaintu pele taakaazyi kuti nguni wamwaampa? Kuyungizya waawo, Yahushua wakalizyi kuti Lazalosi wakakalifwide nokuba kuti bacizyi bakwe bakatumide buyo mulomo wakuti ulaciswa. Pele Yahushua taakazyi busena nkocaabede cuumbwe cakwe.8
Johane 11:34 [Yahushua] wakati, Ino nkuli nkomwakamuzikila? Bakamwaambila kuti, “O mwami, koboola ubone.
Kweezyekanya akubusya Lazalosi kuzwa kubafu, muntu umwi inga wayeeyela kuti, tee kayi kuzyiba busena ooko kwakali cuumbwe cakwe inga kacili cuubauba, kuti koli Leza. Nokuba boobo, Yahushua wakabuzya buya.
Yahushua takwe ncaakazyi, pe mwati kuli ncaakazyi buya?
Kuli kukazyanya kuliko akataa kutaminina kwakuti Yahushua ulizyi zyoonse a zibalo eezyo ziyubununa mbwaatakajisi luzyibo lwa zintu zimwi. Bamwi basoleka kubambulula kuteendelana ooku kwiinda mukwaamba kuti Yahushua wakalizyi zintu zyoonse pele wakali kulicengeezya aanga taakwe ncazyi. Pele busanduluzi buli boobu bubamba kuti Yahushua abaanga mucenjezu a mubeji kapati. Swebo tweelede kubambilila kuti tutamusebaanyi kuyandisya buyo kululamika penzi liletwa aa lusyomo lwa tunsiyansiya. Mucibaka ca boobo, swebo tweelede kululamika penzi lya kukazyanya eelyo kwiinda mu Bbaibbele.
Kuli kwiimpana akataa kutaminina kwakuti Yahushua ulaa luzyibo loonse a zibalo ziyubununa kuti walo takwe luzyibo lwa zintu zimwi.
|
Kuli masena aamwi aalaa mulimo kapati aajatikizya zintu eezyo Yahushua nzyaatakazyi. Ngooyu mukonzyanyo, eelyo Yahushua naakalaa myaka yakuzyalwa iili kkumi ayibili, bazyali bakwe bakamujana uli mu tempele, ooko nkwaakali kupedwa malailile kuzwa kuli bamayi ba mulawo:
Luuka 2:46-47 Munsi lya mazuba otatwe bakamujana mu ntempele, ulikede akati ka baiyi, ulabaswiilila akubabuzya, 47boonse abakamuswiilila bakayoowa kukuziba kwakwe akukuvuwa kwakwe.
Aakale, tubala kuti mumalembe ookwa Johane kuti neliba leelyo naakakula Yahushua taakazyi zintu zyoonse. Ooyu muntu wakazyila ku Nazaleta wakaamba kuti wakaayiisyigwa aa Taata. Kuba masimpe, Mufundisi Mupati wakajisi Mwiyi awalo lwakwe:
Johane 8:28 Nkaambo kaako Yahushua wakabaambila kuti, Mwaakwaanzika Mwana a-Muntu, nomuti kazibe kuti ndime yooyo, akwalo kuti nsilicitili cintu ndemwini, pele ndaamba aya mbuli mbwandiisya Taata.
Mpoonya Yahushua wakatalika kwiisya bamwi eeco Yahuwah ncaakamwiisya:
Johane 7:16-17 Yahushua wakabavuwa wakati, Kwiisya kwangu takuli kwangu ndemwini, nkukwakwe uwakandituma. 17Kwanooli muntu uuyanda kucita luyando lwakwe, ulaziba kwiisya kuti naa kuzwa kuli-Leza naa ndilalyaambila buyo ndemwini.
Johane 14:24 “Ooyo uutandiyandi tabambi majwi aangu, alyalo ijwi ndomumvwa talili lyangu, pele ndilya-Taata uwakandituma.
Ceelede kutukatazya kuti Ijwi lya Yahuwah lyakeelede kuyiisyigwa majwi eeni aakwaamba. Mukubula coolwe, basicikolo banji tababikkili maanu kuti Yahushua wakakomena mu busongo9 naa wakayiisyigwa aa Yahuwah. Ngooyu mukonzyanyo, kukazya kwa mwiyi wa Bbaibbele mulembi A.W. Tozer kuti kuzyiba zyoonse kwa Yahuwah alike kulesya kooko kwa Kristu:
Kwaamba kuti Leza ulizyi zyoonse, walo ulaa luzyibo lukkwene alimwi, tabulide ca kwiiya. Pele cilainda awaawo: ooko nkwaambilizya akuti Leza taninga naakayiide alimwi takonzyi kwiiya. Mangwalo ayiisya kuti Leza kunyina naakayiya kuzwa ku muntu nabani… kuzwa waawo nintaamu yomwe buyo kusikila aakosokela kaambo kuti Leza takonzyi kwiiya. Hena kunooli Leza aciindi cimwi nokuba munzila imwi wakatambula luzyibo ndwaatakajisi alimwi ndwaatakajisi kuzwa kutamani, Walo naatali zwide cakumaninina bwini alimwi naatali nguwe lwakwe. Kuyeeyela Leza uunga kakkede kumatende aa mufundisi, nokuba kutii ooyo mwiyi kali silutwe wa bangele nokuba yooyo uugatela Leza, ooko nkuyeeyela muntu uumbi kunze lya Leza Singuzu zyoonse, ooyo waabamba julu anyika.10
Tozer, uusyoma baleza botatwe waamba “Leza” kuti ngu Taata, Mwanaa a Muya Uusalala,11 eeco tacikazyi buyo Yahushua, mulumbe wakwe ulesya Messiah kuba Leza. Tozer waamba kuti Yahuwah takonzyi kwiiya alimwi taninga yiide. Pele, Mangwalo alimwi aamba kuti Yahushua wakalaa zintu zimwi zya kwiiya:
BaHebulayo 5:8 Walo nekuba kuti wakali Mwana a-Leza, pele wakaiya kumvwa mumapenzi aakwe.
" Pele taakwe muntu naba umwi uuzi buzuba oobo nanka ciindi, nibaba baangelo bakujulu naba Mwana, pele Taata luzutu nguuzi." (Mateyo 24:36)
|
Ambweni cimwi ciinda kunyonyoona kuyeeyela kuti Yahushua ngu Leza- uuzyi-zyoonse nkasimpe kakuti Yahushua taakazyi eelyo naakali kuyoozyokela akujuzya bulelo bwa Yahuwah:
Mateyo 24:36 “Pele taakwe muntu naba umwi uuzi buzuba obo nanka ciindi, nibaba baangelo bakujulu naba Mwana, pele Taata luzutu nguuzi.12
Ikuti Yahushua kali Yahuwah ncobeni, nkaambo nzi ncaatakazyi buzuba mbwayoozyokela a matalikilo aa buleli bwakwe bwaanyika?
Ncobeni, kaambo kokwa Yahushua kakuti walo taakazyi buzuba nokuba woola kakazya kutaminina kwatunsiyansiya kwakuti ulizyi kale zintu zyoonse. Pele eelyo talisyi penzi lyalikke aabo basyoma muli baleza botatwe ndyobalangene nkaambo Yahushua tali buyo alike mumutwe wabuleza uutazyi zintu ziyandika kapati zyaacitika mumusela wanyika. Kwiinda mukwaamba kuti “Taata alike nguuzyi” eeco caambilizya kuti awalo Muya Uusalala tuuzyi pe. Hena ono tweelede kuzeka katuyeeme ku kaambo kakuti ooyo watatu mumutwe wa buleza wakabikka ambali luzyibo lwakwe lwa zintu zyoonse na? Naa Yahushua munzila imwi ngu kamboni uutasyomeki na? Hena inga twamusyoma Yahushua eelyo walo naamba kuti ciindi ca kuboola kwakwe cakasalwa mu nguzu zyaTaata, eeco caambilizya kuti tazili nguzu zyakwe nanka zya Muuya?
Milimo 1:6-7 Nobakabungene bakamubuzya kuti, O mwami, sena ulabweedezya bwami ku-Israyeli kuliceecino ciindi? 7 Wakati kuli mbabo, Takuli kwanu kuziba ziindi, naaba mazuba ngaabika Taata kubwami bwakwe mwini?”;13
Eelyo notulangana aa kuteendelana akataa lusyomo lwa tunsiyansiya a Mangwalo, bamwi bafwamba kutondeka zibalo oomo Yahushua mwazyi zintu “zitazyibiki”. Bacita boobo kuti batondezye kuti awalo ngu Leza nokuba kuti tajisi luzyibo lwazintu zyoonse. Ngooyu mukonzyanyo, bamwi batondeka zibalo zyaamba kuti Yahushua wakali izyi mizeezo amyoyo ya bantu kuti oobo mbumboni bwakuti ngu Yahuwah:
Mateyo 9:3-4 Mpawo bamwi balembi bakaamba mumyoyo yabo bati, Muntu oyu ulatukila Leza. 4Nkabela Yahushua wakaziba miyeeyo yabo, elyo wakati, Ino nkaambonzi mulayeeya bubi mumyoyo yanu?
Nokuba boobo, luzyibo luli boobo, nokuba kuti lumvwika kubaa busongo, talulesyi masimpe aakuti Yahushua taakajisi luzyibo mu zibaka zimwi. Kubaa luzyibo bwinibwini, muntu weelede kuzyiba zintu zyoonse, kutali buyo zimwi zikondelezya. Kuyungizya waawo, mbuli mbotutiibone linolino, Yahushua wakali kukonzya kuzyiba zintu eezyo munzila ziindene kunze lya kubaa ciimo ca kuzyiba zyoonse.
Kukakatila Kugwisya Kwiimpana ooko Kutali kwamu Mangwalo
Inzila ntaanzi eeyo tunsiyansiya mbotusoleka kumanya penzi nja kutabukila ku kukamantana kwa ziimo, ooko kwakuti Yahushua ulaa ziimo zyobile, cimwi nca bulemu bwa kujulu. Balo bataminina kubula luzyibo kwa Yahushua kuti nkaambo ka ciimo cakwe ca buntu, akusendekezya kuti eeco ciimo ciyeeyelwa kuba ca bulemu cakali kkwene kubaa luzyibo oolo ciimo cabuntu nducataakubwene.14 Ooyu muzeezo, nokuba boobo, tuujaanwi mu Mangwalo. Kunze lya boobo, wakalengelezyegwa mubweende bwaciindi a Bamatata ba Cikombelo, aabo bakali kuzuunyana kuti Yahushua wakeelede kubaa ziimo zyobile kutegwa akonzye kucita akumvwa zintu zibakali kuyeeyela kuti alike buyo muntususu nokuba ulaa bulemu mbwakaali kukonzya kumvwa. Umwi wisi wa Cikombelo, Athanasius waku Alexandria (298-373 AD), wakazeka akuti nokuba kuti Yahushua wakaamba kuti talizyi woola nokuba buzuba, mubwini walo wakalizyi. Pele ooyu Wisi wa Cikombelo mu musela wane, wakasungilizya muzeezo wa ziimo zyobile, akuyumya kukazya Yahushua walo wakaamba kuti tazyi ciindi:
Luzyibo lwa tunsiyansiya lusendekezya kubula luzyibo kwa Yahushua ku ciimo ca buntu bwakwe, akusendekezya kuti ciimo cakwe ca bulemu cakali zwide luzyibo oolo ciimo cakwe ca buntu nducataakubwene.
|
Athanasius waku Alexandria
Saa lino, nkaambo nzi ncocili boobo kuti, nokuba kuti wakalizyi, Walo taakabaambila basikwiiiya Bakwe caantangalala aciindi eeco, kunyina muntu uunga wayandisya kumvwisya waawo mpaakaumuna kuti zi; nkaambo nguni uunga wazyi bakuyeeya kwa Mwami, nguni wakali mulailili wakwe? Pele ino nkaambo nzi, naakuti Walo wakalizyi, ncaakaamba kuti, ‘pe, awalo Mwana tazyi,” eeci Ime njeeya kuti kunyina uusyomeka uutazyi [kuganta kwaamba] kuti walo wakaamba boobo mbweenya mbwaambilizya zimwi mbuli muntususu nkaambo kabuntu bwa nyama bwakwe. Nkaambo eeci mbuli kaindi takuli kubulila kwa Jwi, pele nciimo ca buntu ca kubula luzyibo…15
Kuleka mbuli Banakristu baJuuda bataanzi mbubakateelede kuti Yahushua muntu, Bamatata ba Cikombelo aabo bakakwelelezyedwe ku buGiliki bakali kulanganya Yahushua mu mizeezo ya zilengwe, akulengelezya lupyopyongano akuzwangana kwa misela yakatobela. Ncenciceeci kubala Bbaibbele mbuli bbuku lya buJuuda ncocili cintu ciyandika.
Kuyungizya waawo, bamwi bakasoleka kuzimaanya kubula luzyibo kwa Yahushua kwiinda mukusandulula baFilipo 2:7 kuti Yahushua wakalazyika ambali naa wakalisamununa ziimo zimwi eelyo walo naakazyalululwa. Ooyu muzeezo uuzyibidwe kuti muzeezo wa Kenotic, awalo ulengelezya mapenzi mbuli lyakuti, mbubuti Yahuwah mbwaakalisamununa ciwa cilaa bulemu bwa kujulu pele kacizumanana kuba Leza. Naa mbubuti Leza-Muntu mbwabambilila ciimo cakwe ca buntu kuti citalubi luzyibo lwa bulemu? Cimwi ciyandika kapati, ilugwalo lwa Paulu talugaminide kuganta kuti Yahushua wakalisamununa ciimo ca luzyibo lwa bulemu nokuba ciimo cakwe, naaba Mangwalo woonse.
Cikombelo citaanzi tiicakali kusyoma kuti Yahushua ngu Leza-wakazyalululwa. Kunze lyaboobo, balo bakateelede kuti wakali muntu wakatumwa aa Yahuwah kuzyooba Messiah. Mufundisi waziiyo zyamu Bbaibbele, Michael Goulder, upandulula kuti:
Kasimpe keni nkakuti malembe aa buJuuda kunyina pe naakali kuyeeyela Messiah kubee ngwa bulemu bwa kujulu nokuba kupona kataninga zyalwa—mu bupaizi bwa BuJuuda, walo ngwa mukowa wa Cizuminano cina Davida ca 2 Samueli 7… Ikuti . . . [Yahushua] naakali kuliyeeyela kuti walo ngu Messiah, cakali ciwa ca buntu bwakwe ncaakajisi mu muzeezo, antoomwe a mazina aakuti “Mwanaa Leza,” “Mwanaa Muntu,” “Mwami”—aayo aabelesyegwa kwaamba bamami baJuuda bantususu mu Ntembauzyo (2:7; 80:18; 110:1, azimwi.)…Mbuli mbwaakali muntu uusyoma leza omwe, . . .[Yahushua] takonzyi kuti wakali kuliyeeyela kakkwene maanu kuti awalo lwakwe ngu Leza, alimwi mu ziyanza zyaansi walo lyoonse ulyaamba buntu bwakwe, bu messiah… [Walo taakali kuyeeyela] kuti wakali Leza, pele kuti wakali muleli mucibaka ca Leza… Nkusendekezya kwa tunsiyansiya kuzumanana kudyakaizya mabala aaswaanganya twaambo tobile. Icikombelo citaanzi kapati [tiicakali kumulanganya] aanga ngu Leza Mwana, pele mbuli muntu ngwaakasumpwida kujanza lya lulyo lwa Leza alimwi mbwaakatambula kuli wisi cisyomezyo ca Muya Uusalala (Incito 2:33).16
Ncobeni, Yahushua kunyina naakataminina kuba Yahuwah, pele wakayumya biyo kuti Taata alike ngo Leza wamasimpe kakuli walo wakali Messiah muntususu.
|
Masimpe, kunyina pe Yahushua naakataminina kuba Yahuwah, pele wakalomya kuti Taata alike ngo Leza wakasimpe kakuli walo wakali Kristu muntu:
Johane 17:1-3 Eno Yahushua aambe buyo majwi aya, wakalungumana kujulu wakati, Taata, ciindi casika. Lemya Mwanaako kuti awalo akulemye. 2Mbubonya mbookamupa bwami kubantu boonse, kupa buumi ubutamani kulibaabo boonse mbookamupa. 3Mboobu buumi ubutamani, kuti bazibe nduwe, Leza mwini-mwini, ooli olike, ayooyo ngookatuma, nguwenya Yahushua Messiah.
Johane 8:40 “Pele eno muyanda kundijaya, ndi muntu uumwaambila bwini, mbwendakamvwa kuli-Yahuwah. Abrahamu takacitide bobuya pe.
Kuyungizya waawo, kunyina nokuceya Petulo a Paulu nibakayiisyide kuti Yahushua wakali Yahuwah, pele bakaamba kuti walo wakali muntu wakasalidwe aa Yahuwah kuba Messiah (Kristu):
Incito 2:22 “Nobaalumi ba-Israyeli, amuswiilile majwi aya, Ngaa-Jesu wa-Naza-reta, mwaalumi ngomwakatondekelwa Yahuwah, emilimo mipati amalele azitondezyo, Yahuwah nzyaakacita anguwe akati kanu, mbubonya mbuli mbomuzi nobeni—
Incito 17:31 nkaambo wabika [Taata Yahuwah] buzuba mbwati kabeteke nyika mubululami, kumwaalumi oyo ngwasungwide. Wakabapa bantu boonse cisinizyo camakani ayo mbwaakamubusya kubafu.”
1 Timoti 2:5 Nkaambo kuliide Leza omwe luzutu, alimwi kuli sikuyanzanya omwe uuli akati ka-Yahuwah abantu, ngumuntu Kristo Yahushua,
"Nkaambo kuliide Leza omwe luzutu, alimwi kuli sikuyanzanya omwe uuli akati ka-Yahuwah abantu, ngumuntu Kristo Yahushua." (1 Tim. 2:5)
|
Naaba madaimona akaliteelede kuti Yahushua taakali Yahuwah, pele kuti nguyooyo wakatumwa aa Yahuwah:
Luuka 4:34 “Akaka, tuleke, Tujisi makaninzi ayebo, o-Yahushua wa-Nazareta? Sena waboola kutufwidilizya? Ndilikuzi yebo, nduwe Uusalala wa-Yahuwah!”
Kuyungizya aawo, balembi bamakanaa misela Bakatolika bakabona kuti lusyomo lwakuti Yahushua wakalizyi zyoonse (zintu nzyaakazyi alimwi anaakazyizyiba) lwakaanzwa mukuyakwa ciindi.17 Mufundisi wa Bbaibbele a Lwiiyo lwa Buleza Kerry McRoberts awalo ulaazumina makani aaya:
Mu musela wabili bamatata baapositolo bakajuzya lwiiyo lwa Kristu lutanamvwidwe. Kweendelana akataa ziimo zyobile zya Kristu, ca buntu aca bulemu bwa kujulu, eeco tiicakalibonya mumalembe aabo.18
Mumajwi amwi, kuzwa kuciindi cabo kusikila aakale mbuli kutandila kumusela wabili, muzeezo wakuti Yahushua wakalaa ziimo zyobile tawaambidwe mu malembe aa balembi aaba. Kuyungizya waawo, kusikila mumusela wasanu, balembi bamisela ba Cikombelo bakateelede kuti makani aakuti Yahushua ulizyi zyoonse taakazuminidwe. Nokuba kakwiindide kuzwangana kuna Nestoria19, tiikwakaninga ba kuzuminana kujatikizya kuzyiba zintu zyoonse kwa Yahushua. Kuyungizya awaawo, muciindi ca matalikilo aa musela wa Busicikolo (c. 1100 AD) aaya makani akacili kukazyanyigwa.20 Aboobo, kwaamba kuti Yahushua wakalizyi zintu zyoonse mu ciimo cakwe ca bulemu pele taakajisi luzyibo oolo mubuntu bwakwe wakali muzeezo wakaanzwa kalilembedwe kale Bbaibbele.
Mbubuti Yahushua Mbwaakazyi Zintu Zitazyibwi?
Nokuba mazubaano, Bunakristu bwatunsiyansiya bulaapenzi kumvwisyisya, kuzubulula, a kukwabilila mpobwimina kujatikizya ziimo zipilingene zyobile eezyo. Fwala Jim Martin waamba kuti:
Lino ooyu ngo mubuzyo wa lwiiyo lwa buleza muyumu nta. Ikuti . . . [Yahushua] kalaa buleza cakumaninina mbwabede bwini, hena naatalizyi zintu zyoonse na? Kujanza limwi ikuti . . . [Yahushua] kali muntususu mubukkwene, oobo mbwabede bwini, nkokuti wakali kulimvwa mbuli muntu, alimwi aboobo walo wakali kuyandika kuyiisyigwa cintu cimwi kataninga cizyiba…Mubuzyo wakuti . . . luzyibo lwa [Yahushua] ulipilingene kapati.21
Mukwiimpanya waawo, iBbaibbele lipa bwiinguzi busalazyidwe bwa Yahushua mbwaakali kukonzya kuzyiba zintu zimwi zitazyibigwi” kakwiina kubaa luzyibo lwa zintu zyoonse.
Yahushua wakazwide Muya Uusalala
Mangwalo atwaambila kuti Yahushua wakali nanikidwe Muya Uusalala ookwa Yahuwah kakwiina mpocigolela:22
Johane 3:34 “Nkaambo oyo [Yahushua] ngwaakatuma Yahuwah nguuamba majwi aa-Yahuwah, nkaambo teeleki Muuya ngwapa.
Cimwi cibeela ca kunanikwa kwa Yahushua ncaakatambula kuzwa kuli Yahuwah cakali muuya wa busongo, kumvwisyisya, awa luzyibo..
|
Cimwi cibeela ca kulongezyegwa Yahushua ncaakatambula kuzwa kuli Yahuwah cakali muya wabusongo, kumvwisyisya, a luzyibo:
Izaya 11:1-2 Mulasyuuka mutabi mucifumpu ca-Jese, nkabela kasamu kazwa mumiyanda yakwe kalazyala micelo. 2Uyookalwa Muuya wa-Yahuwah, Muuya wabusongo awakuswiililisya, Muuya walulayo awanguzu, Muuya waluzibo awakulemeka Yahuwah.
Nkaambo nzi Yahuwah ncaakeelede kulongezyegwa Muya Uusalala wakwe mukamwini? Tacimvwiki kubaa maanu eeco pe. Kujanza limwi, kakwiina kudonaika Yahushua waku Nazaleta wakali kuyandika kubaa Muya Uusalala ookwa Yahuwah kutegwa abeleke mulimo wakwe cakumaninina. Cilakondelezya kuti, nokuba naakasumpudwe kujanza lyalulyo lwa Yahuwah, Yahushua wakacili kutambula luzyibo kuzwa kuli Yahuwah. Bantu banji balalubizya kusyoma kuti Yahushua ngomatalikilo aa ciyubunuzyo eeci Johane ncaakatambula cijatikizya zintu zyamamanino. Nokuba boobo, malembe aamba kuti Yahuwah wakapa ciyubunuzyo kuli Yahushua, mpoonya walo wakatumina mulumbe kuli Johane kwiinda mu mungele wakwe:
Ciyubunuzyo 1:1 Aya nceciyubunuzyo ca-Yahushua Kristo ncaakapegwa kwa-Yahuwah kuti atondezye bazike bakwe zintu zyeelede kufwambaana kuboola kuciindi ciza, nkabela wakatuma kujanza lyaangelo wakwe akuziyubunwida muzike wakwe Johane…
Ikuti Yahushua kalaa luzyibo lwa zintu zyoonse, tacimvwi kubaa maanu kuti Yahuwah naakamupa ciyubunuzyo, kapati eelyo naakasumpulidwe kale. Pele mu lugwalo lomwe-lomwe Yahushua ndwatumizya kuzikombelo zili ciloba, walo waamba kuti, “teelela mbwaamba Muuya.”23 Muya Uusalala, Muya wa Yahuwah, a Muya wa Taata mabala aakonzyene aambilizya Yahuwah Taata. Muya wa Yahuwah wakapa Yahushua luzyibo ndwaakajisi. Yahushua, awalo, wakaletela Johane kwiinda mu mungele wakwe.
Yahushua, Mushinshimi
Umwi mulimo wa Muuya mu buumi bwa Yahushua wakali wa bushinshimi. Tulizyi kuti Yahushua mushinshimi wakasyomezyedwe aa Mozesi kuti ngwayootuma Yahuwah.24 BamaJuuda bakalimuzyi Yahushua kwiinda mumulimo ooyu ngwaakapedwe kuli Yahuwah:
Luuka 24:19 Wakababuzya wakati, Ino makaninzi? Bakamwaambila kuti, Makani aa-Yahushua wa-Nazareta, uwakali musinsimi uujisi nguzu kumilimo akumajwi kumbele lya-Yahuwah akubantu boonse.
Mbuli mushinshimi wa Yahuwah, Yahushua naakali, mbuli mbokweelede, kubaa luzyibo oolo ndwaatakali kunga wazyiba.
|
Mbuli mushinshimi ookwa Yahuwah, Yahushua wakali kunoopedwe luzyibo, biyobiyo kunyina ncaakali kunga wazyiba. Ngooyu mukonzyanyo, eelyo Yahushua naakambila mukaintu mu Samaliya zintu nzyaatakali kunga wazyiba muli lwakwe mukamwini, walo wakamwaamba kuti mushinshimi:
Johane 4:15-19 Mwanakazi wakamwaambila kuti, O mwami, ndipa aya maanzi, kuti nkentacifwi limbi nyota, nokuba kuti nkentacibooli kuno kuteka lyoonse. 16Yahushua wamwaambila kuti, Koya ukaite mwaalumaako, ayebo uze kokuno. 17Mwanakazi wakavuwa kuti, Nsijisi mwaalumi Yahushua wakamwambila wati, Waamba kasimpe kuti, Nsijisi mwaalumi, 18nkaambo wali kujisi baalumi bosanwe, eno oyo uukukwete sunu tali mwaalumaako, obo waamba kasimpe. 19Mwanakazi wakamwaambila kuti, Mwami “ndakuziba kuti uli musinsimi. …29 “Kamuboola, mukabone muntu uwandyaambila zintu zyoonse nzendakacita, inga kali ngo-Kristo?”
Ooyo mukaintu ku mugonti wakateelede kapati kuti Kristu wakali kunooli aa mulimo wa bushinshimi; nkokuti, wakali kunoozyi zintu kwiinda mu Muya wa Yahuwah eezyo nzyaatakali kukonzya kuzyiba mu buntu bwakwe. Pele muciindi ca kupa bulemu kuli Yahuwah mukukanana aa mushinshimi wakwe, eeco cintu cinga caba ca maanu kweendelanya aku Bbaibbele, bamwi bayanda kupindula luzyibo lwa bushinshimi bwa Yahushua kuti bubaanga nkuzyiba zyoonse kwa bulemu bwa kujulu.
Mbweenya buyo, Petulo wakalizyi zintu zijatikizya Ananiasi a Sapphira eezyo nzyaatakali kunga wazyiba biyobiyo:
Milimo 5:1-3 a 7-9 1Pele mwaalumi umwi uutegwa Hananiya, abanakwe Safira, wakauzya lubono. 2Eno amwi mali ngaakauzya wakaasisa, abanakwe abalo bakazumina, amwi waaleta, waabika kumatende aabaapostolo. 3Ndilyonya Petro wakaamba wati, Hananiya, nkaambonzi Saatani ncaazuzya moyo wako kuti ucenge Muuya Uusalala, usise amwi mali ngookauzya muunda?
Petulo wakalizyi kuti Ananias a Sapphira bakali kubeja, pele kunyina wakayeeyela kuti cakali boobo nkaambo kakuti wakalizyi zyoonse pe.
|
7Nokwakati inde maola otatwe mukaintu wakwe wakanjila, katezi icakacitwa, 8Petro wamwaambila kuti, Ndyaambila na mwakauzya muunda mali aali boobu? Wakavuwa kuti, Ii, ali boobo. 9Petro wakati kulinguwe, “Mwazumininanzi kusunka Muuya wa-Mwami? Bona matende aabaabo abaakuzika mwaalumaako ali amulyango, bazookutola ayebo.“
Petulo wakalizyi kuti aabo banabukwetene bakali kubeja, pele kunyina wakayeeyela kuti walo wakalizyi zyoonse. Swebo tulakosozya camaanu kuti Petulo wakalizyi nkaambo Yahuwah wakamuyubunwida. Tee kayi, Mangwalo aamba kuti Petulo wakazwide Muya Uusalala.25
Kusanganya waawo, mushinshimi Agabus wakalizyi kuyooba nzala mpati mbuli yabbenda matako, kuleka bkuti wakalizyi zyoonse, pele nkaambo Muuya wakamwaambila oobo:
Milimo 11:27-28 Mumazuba aya kwakasika ku-Antiokeya bashinshimi abazwa ku-Jerusalemu. 28Kwakanyamuka umwi kulimbabo, uwali kutegwa Agabo, Muuya wamusinsimya kuti kuyoosika nzala mpati munyika yoonse. Njenjiyo yakasika kumazuba aa-Klaudiya.
Nceenya eeco inga caambwa akuli Elisha, Daniele, abamwi bashinhimim aabo Yahuwah “mbayubunwida maseseke Aakwe.”26
Mangwalo Aasetekene
Zimwi zintu zitamininwa kuzyiba zintu zyoonse kwa Yahushua zilakonzya kupandululwa kwiinda muluzyibo lwa Jwi lya Yahuwah kwakwe. Ngooyu mukonzyanyo, mangolezya aayo Yahushua naakaabwa, twaambilwa kuti Yahushua wakalizyi zintu zyoonse eezyo zyakali kuyanda kucitika: 27
Johane 18:4 Eno Yahushua, mbwaakali kuzi zyoonse iziti muzide, wakainka nkukonya kubacinga, wakababuzya kuti, Ino nguni ngomuyandaula?”
Bamwi bayeeyela kuti mbubuti Yahushua mbwaakali kunga wazyiba pele buyo kuti walo naakali Yahuwah. Nokuba boobo, Yahushua wakali sicikolo wa Mangwalo. Kweendelanya ku busena bwa makani kumwi, Yahushua wakainduluka kwaamba cilembedwe mu Cizuminano Cakale ziindi zili makumi aali ciloba-alusele.28 Mbuli mbokuli boobo, walo wakalizyi zishinshimi zijatikizya Messiah a mbwaakali kuyoosulaikwa, kutakatwa, mwaalumi wa buumba, kukwabbaulwa, alimwi akuti ooyo sikumwaaba uyoopegwa makkobili aansiliva aali makumi otatwe.29 Hena kunooli Yahuwah wakayungizya kumupa makani aambi na? Eeco kucilangila atalaa zyoonse, mbombubo, pele Yahushua wakalizyi zinji kuzwa mu Mangwalo cakuti azyibe cakulangila.
Johane 19:28 Munsi lyaaya Yahushua mbwaakali kuzi kuti zintu zyoonse zilimaninide, kuti Magwalo azyulile wakati, “Ndafwa nyota.”
Zimwi zintu zyaambwa Yahushua kubaa luzyibo loonse zilakonzya kupandululwa kwiinda muluzyibo lwa Jwi lya Yahuwah.
|
Mumukonzyanyo uumbi, swebo twaambilwa kuti Yahushua wakalizyi icintu cakali mumuntu:
Johane 2:24-25 But Yahushua, taakali kulisyomena mbabo, nkaambo walibezi bantu boonse, 25akwalo kuti teelede kuti aambwe bantu, nkaambo walo mwini walizi izyali mumyoyo yabantu.
Mbubuti Yahushua mbwakali kunga wzyiba zintu zisisidwe mu bantu boonse? Kwiinda mukabala Mangwalo:
Jelemiya 17:9 “Moyo wamuntu uleena kwiinda zintu zyoonse, ulijisi bulwazi bukaka kupona, taakwe uukonzya kuzibisya?30
Kulangilwa kapati kuti Taata wakalipede Yahushua luzyibo luyungizyidwe, pele kuli nzinji Yahushua nzyaakali kunga waiya kuzwa biyo mukubala malembe aasetekene.
Mizeezo ya Buntu
Zimwi zintu nzyaakazyi Yahushua zyakaboolela mukulangilizya, mizeezo akuzyiba; eezyo nzintu toonse nzyotujisi lwesu. Ngooyu mukonzyanyo:
Mateyo 22:18-19 Pele Yahushua wakaziba luuni lwabo, wabaambila wati, Ino nkaambonzi mulandisunka nubasikuupaupa ameso? 19Amunditondezye mali aabutelo. Mpawo bakamuletela isheleni.
Ibbala lya kuzyiba muci Giliki ndyakuti ginôskô, alimwi liiminina kutalika kuzyiba, kwiibaluka, nokuba kubona. Ndeenya bbala libelesyegwa eelyo umwi muntu nalanga mujulu kuti azyibe (abone) mbobuyanda kuba buzuba oobo.31 eelyo ba Falisi nibakamvwa twaano twa Yahushua, bakateelela (bakazyiba) kuti walo wakali kwaamba mbabo.32 Aboobo, ncintu ciyandika kupa bulemu ku mizeezo ya buntu yokwa Yahushua eelyo nokweelede.
Kutamvwisyisya Cilembedwe
Akamwi kaambo Yahushua ncayeeyelwa kuba luzyibo lwaandeene nkakuti swebo tatumvwisyisyi makani aacibalo cimwi cigaminina. Ngooyu mukonzyanyo, bamwi bayaamina buyo ku cibalo citobela kuti “batondezye” kuti Yahushua ulaa luzyibo loonse:
Johane 16:30 “Eno twaziba kuti ulizizi zintu zyoonse, toelede kuti muntu akubuzye. Aboobo twasyoma kuti wakazwa kuli-Yahuwah.”33
Biikila maanu kuti basikwiiya bakali kusyoma kuti luzyibo lwa Yahushua lwakali bumboni bwakuti walo wakazyila kuli Yahuwah, kuleka kuti walo wakali Yahuwah pe.
|
Kusanyangula ca kulangila afwaafwi, eeci cibalo tacigwasyilili kwiimina a muzeezo wakuti Yahushua ngu Leza-uuzyi zintu zyoonse. Bikkila maanu kuti basikwiiya bakali kusyoma kuti luzyibo lwa Yahushua lwakali bumboni bwakuti walo wakazyilide kuli Yahuwah, kutali kuti walo wakali Yahuwah.
Bamwi inga basungilizya kampango aaka kuti mbumboni buyungizyidwe:
Johane 21:17 Wamwaambila alwatatu kuti, Simoni, omwana a-Jona, sena ulandiyanda? Petro wakausa nkaambo wakamubuzya alwatatu kuti, Sena ulandiyanda? Wakamwaambila kuti, O mwami, ulizi zintu zyoonse, ulizi kuti ndilakuyanda, Yahushua wamwaambila kuti, Sanina mbelele zyangu.
Ikuti kaambo kakuti inywe muyoozyiba zintu zyoonse kakali citondezyo ca kuzyiba zyoonse a buleza, nkokuti batobeli ba Yahushua abalo beelede kuba baleza abalo:
Juda 1:5 Lino ndayanda kumwiibalusya, nomwaazi kale oonse, kuti Yahuwah wakafutula cisi kuzwa kunyika ya-Egepita, pele kusule wakabanyonyoona batazumina.
Mutumpango toonse tobile ootu, bweende bwa zintu zyoonse buyeeme muli ncociiminina cibalo. Mu cibeela citaanzi, zintu zyoonse zyaambilizya luyando lwa Petulo akulyaaba kuli Kristu. Mukwiimpanya , cibeela ca macaalizyo mu kampango caambilizya lubeta oolo lwakali kuboolela batasyomi abatatobeli leza.
Yahushua upa bulemu kuli Yahuwah
Kulaale akuzyiba zyoonse, Yahushua upa bulemu Yahuwah kuti ngulaa luzyibo lwa bulemu. Naakali kukwabana aa baFalisi, Yahushua akababwentela nkaambo ka kuliyanda kwabo akubacenjezya kuti Yahuwah wakaliizyi myoyo yabo:
Luuka 16:14-15 Aba-Farisi abakali kuyandisya mali nobakamvwa makani ayo oonse bakamuseka. 15Nkabela wakabaambila kuti, Nywebo mulimbabo abalilulamika kumbele lyabantu, kwalo Yahuwah uliizi myoyo yanu, nkaambo icilemekwa bantu ncisesemyo kuli-Yahuwah.
Yahushua upa bulemu kuli Yahuwah, ooyo mgwaamba kuti ngu Taata,34 kuti nguuzyi cili mumyoyo ya bantu.
Kukosozya makani
Nokuba kuti lusyomo lwa tunsiyansiya luzuunyene kutaminina luzyibo lwa bulemu bwa kujulu muli Yahushua, Mangwalo aamba bumbi. Yahushua wakalizyi zintu zinjaanji kwiinda mbwaakali kukonzya kuzyiba mukamwini, kutali kuti nkaambo wakalizyi zyoonse, pele nkaambo Yahuwah wakaziyubununa kuli nguwe. Umwi mulembi waamba kuti:
Eelyo notuswaanganya kwiimpana akataa lusyomo lwesu a jwi lya Yahuwah, atutaangune twasanganyula Mangwalo akujatilisya kuli ceeco cili masimpe. Nkaambo kulakonzyeka kuti eeco muntu ncaita kuti mbuzangi, Yahuwah uciita kuti ntunsiyansiya.
|
Aboobo, Mangwalo ayubununa kuti Kristu wakazyi biyo zyeezyo nzyaakaiya mbuli muntu alimwi azyeezyo Wisi nzyaakamuyubunwida kwiinda mu Muya Wakwe. Mbwaanga Taata uuli Kujulu ulizyi zintu zyoonse, nkabela Kristu alakwe wakali kukonzya kuzyiba zintu zyoonse “ikuti” muya wa Leza naakamuyubunwida. Aboobo, ikuti Yahushua taakazyi iwoola lya kuzyokela Kwakwe, inga nicakali boobo biyo nkaambo kakuti Taata taakamuyubunwida, alimwi tatwaambidwe kaambo keni ncicakali boobo.35
Mizeezo minjaanji ipandulula Yahushua mbwaakali kunga wazyiba zintu zyoonse alimwi akuti taakazyi zimwi, eeyo tiijanwi mu Bbaibbele pe. Kuyungizya waawo, ilipilingene, ilakopa kumvwisyisya, alimwi tiizukide bwinibwini. Mukubula coolwe, lusyomo lwa tunsiyansiya lukulika mwaala uumina kulema wa buzangi ali baabo bakasala kuti batatambuli busandulizi bulaanze lya Bbaibbele. Mbuli Poopo Damascus mbwakaamba mu 382 AD, mwaka omwe kuzwa lusyomo lwa Baleza botatwe nilwakaanzwa kuti ndolusyomo lwa Cikombelo mu mulawo:
Ikuti kufumbwa muntu taamba kuti Mwanaa Leza ngo Leza wamasimpe mbweenya mbuli Wisi [wakwe] Awalo ngu leza singuzyoonse alimwi uuzyi zyoonse alimwi weelene a Taata, ooyo muntu muzangi.36
Eelyo notujana kwiimpana akataa lusyomo lwesu a jwi lya Yahuwah, atuvwuntauzye mu Mangwalo akujatilisya ceeco cili masimpe.
Nkaambo cilakonzyeka kuti eeco muntu ncaaita kuti mbuzangi, Yahuwah uciita kuti ndusyomo lwa tunsiyansiya. Mbuli William Whiston (1667-1752), mubelesinyina aa Isaac Newton, aciindi cimwi wakati:
Kuli buyo Omwe Mupati wa boonse, Uupona, Uuteeli, Uutagoli, Uuzyi zyoonse, Singuzuzyoonse, alimwi Leza uutalibonyi; Taata wa Mwami wesu Yahushua Messiah…37
Akube boobo.
1 1 Johane 3:20.
2Intembauzyo 147:5 a Izaya 40:28.
3 Intembauzyo 44:21 a Milimo 15:8; 1 Makani 28:9.
4 Daniele 2:22
5Intembauzyo 139:4; Mateyo 6:8
6“omniscient” Dictionary.com, cakazubulwa mu 9-6-19, https://www.dictionary.com/browse/omniscient
7 Muswaangano waku Nicaea mu 325 AD wakakosozya kuti Yahushua uleelene a Leza Taata. Muswaangano waku Constantinople mu 381 AD wakakosozya kuti Muya Uusalala uleelene a Leza Taata a Leza Mwana.
8 Johane 11:14 a 34.
9Luuka 2:40, 52.
10 A. W. Tozer, The Knowledge of the Holy, chapter 10 (HarperCollins, 1961).
11 Tozer, cipati 4.
12 Langa amuli Maako 13:32 a Zekaliya 14:7.
13 Incito 17:24 a 30-31.
14 Matt Perman, “How Can Jesus Be God and Man, ” Desiring God, Kavwumbi Kaniini 5, 2006, cakazubulwa mu 9-20-19, https://www.desiringGod.org/articles/how-can-Jesus-be-God-and-man
15 Athanasius, Discourse Against the Arians, Chapter 28, (c. 370). Christian Classics Ethereal Library, cakazubulwa mu 9-16-19, https://www.ccel.org/ccel/schaff/npnf204.xxi.ii.iv.vi.html
16 Michael Goulder, Incarnation and Myth: the Debate Continued, ( Eerdman’s, 1967), p. 143
17 Knowledge of Jesus Christ, Christian Answers Encyclopedia, cakazubulwa mu 9-16-19, https://www.catholic.com/encyclopedia/knowledge-of-Jesus-christ
18 Kerry D. McRoberts, “The Holy Trinity,” Systematic Theology (Revised Edition, Stanley M. Horton, ed.), p. 155.
19 Kuti ubone cifwiinsyidwe kusimbwa ca Nestorian Controversy langa ku: https://en.wikipedia.org/wiki/Nestorianism
20 Knowledge of Jesus Christ, Catholic Online, cakazubulwa mu 9-16-19, https://www.catholic.org/encyclopedia/view.php?id=6328
21 Father Jim Martin, “Jesus Didn’t Know Everything,” Catholic TV, cakabulwa mu 9-16-19, http://www.catholictv.org/shows/ten-things-know-about-Jesus/Jesus-didnt-know-everything
22 Luuka 4:1
23 Ciyubunuzyo 2:11, 17, 29; 3:6, 13, 22.
24 Ciibalusyo 18:15; Incito 3:22, 7:37; Mateyo 21:11
25 Incito 2:3-4; 4:8; 4:31.
26 2 Bami 5:25-27; Daniele 2:28-30; Amosi 3:7
27 Johane 6:64; 13:1, 11; 18:4.
28 “The Old Testament in the New,” cakazubulwa mu 9-18-19, https://authenticinfluence.wordpress.com/small-group-studies/the-old-testament-in-the-new/
29 Izaya 53; Zekaliya 11:12-13; Mateyo 27:6-10; Johane 6:69-71; Myweelwe 21:9; Johane 3:14-15; 12:32; 19:28; Incito 3:18.
30 Bona amu Mukambausi 9:3.
31 Mateyo 16:3 (ibbala lya “kuzyiba”).
32 Mateyo 21:45 (ibbala lyakuti “wakamvwisya).
33 Langa amuli Johane 21:17
34 Johane 17:1, 3
35 “Was Jesus Omniscient and Omnipotent on Earth?” AmRedeemed, Kaanda kaniini 23, 2017, cakazubulwa mu 9-18-19, https://amredeemed.com/bible-study/Jesus-omniscient-omnipotent-earth/
36 Council of Rome, Tome of Pope Damacus, Canon 12 (382 AD) (Denzinger, 29th ed., No.31.) Mbwaakainduluka kwaambwa mubbuku lya Jesus’ Omniscience, Part II, https://www.youtube.com/watch?v=jkUYKDnIkns, cakazubulwa mu 9-16-19
37 William Whitson, mbuli mbwaakainduluka kwaambwa mubbuku lya “Theos, Search for the One True God,” One God, One Lord, cakazubulwa mu 9-20-19, http://www.oneGodonelord.com/theos-9
Eeci ncibalo citali ca-WLC. Cakazyila ku: https://oneGodworship.com/is-Jesus-omniscient/
Twakagwisya mucibalo citaanzi woonse mazina aa mituni ngobaitaTaata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo, swebo twakajokolosya mu Mangwalo mazina ookwa Taata a Mwana mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna abalembi ba Bbaibbele bakayoyelwa moza. Nkamu ya -WLC