Twakajokolosya abusena bwa WLC, amu Mangwalo aalembuludwe Mazina aa Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna abalembi ba Bbaibbele bakayoyelwa Moza. Kotyanka aawa kuti uzubule Mangwalo aa Restored Names Version (RNV). Ibbuku lya RNV ncibelesyo ca-WLC. Nkamu ya-WLC |
Hena Bbaibbele lililondokede na? Milumbe ya Bbaibbele ililondokede. Busanduluzi bwa Bbaibbele tabulondokede pele eeco tacipi kuti Bbaibbele lilubile pe.
IBbaibbele lijisi zintu zinji zitaluleme zilembedwe alimwi ziteendelani. Nokuba boobo, iBbaibbele liyubununa Mufutuli ooyo moyo wamuntu woonse nguuyandika. Mbubuti bbuku litayoyedwe moza mbolinga lyabaa milazyo yoonse yeelela zintu nzyobayanda anzyobabulide bantu baanyika iiwide?
Eezi zitobela ntwaambo tuli ciloba swebo ncotweelede kusyoma Bbaibbele kuti lili masimpe alimwi lilikke ndelilaa kasimpe:
- Bumboni mu Kuteendelana kuli Mukati. IBbaibbele lilaa mabbuku aali 66 aakalembwa aabalembi baindene bali 37 kwa ciindi citola myaka 1,500 mu zyooko zyanyika ziindene zyotatwe. Ambweni makani aakazyanyigwa akulwaninwa kapati mumusela wa bantu uuli woonse ngakuti “Hena kuli nguzu zipati kwiinda zyoonse na”? Atusale ciiyo cimbi cakukazyanya kutali ceeci, ngooyu mukonzyanyo, cakulya. Lino kosala balembi baindene bali 37 bazwa kucisi ca USA kuti balembe mizeezo ancobayeeyela kujatikizya cakulya. Hena yebo uyeeya kuti ikuti twabunganya antoomwe zyoonse nzyobalemba inga zyeendelana na? Umwi mulembi inga wati cakulya ciinda kubota ninyama nkwange, umwi ategwa ncisyu mani, umwi ategwa micelo. Ikuti kakwiina kuzuminana akataa balembi bali 37 bapona aciindi comwe, alimwi boonse kabazyila mumukowa omwe kuti bazuminane cintu cuubauba comwe mbuli cakulya, mbubuti eeco mbocili cintu citakugambyi kuti balembi bali 37 bakatola myaka iitandila ku 1,500 mu zyooko zyotatwe zyanyika kuzwa mumikowa yiindene-yindene akuzwa mu bukkale bwiimpene kuti bakalemba makani aa ciiyo ciinda kukazyanyigwa mu musela, akuti inga beendelana.
- Bumboni mu Misela. Yoonse misela ya masimpe alimwi iili ncobeni ilazuminana akweendelana a malembe aamu Bbaibbele.
- Bumboni bwa Mayake Aansiku. Milumbe yaku USA yakaambilizya kuti kunyina bumboni nobuceya mu mayake amisela yansiku yoonse bukazya ncolyaamba Bbaibbele.
- Bumboni mu Lwiiyo lwa Zilengwa leza. Loonse lwiiyo lwa masimpe lwa zilengwa leza lulazuminana a Bbaibbele. Mubwini bunji bwa basicikolo bazilengwa leza bapati mumisela bakali Banakristu basyoma Bbaibbele Bana ba Yahuwah. Kunyina kuteendelana akataa lwiiyo lwa zilengwa leza lwa masimpe a Bbaibbele.
- Bumboni Buyandika. IBbaibbele lyakatalikwa mu 1500 BC. Eelyo bantu nobabweza bbuku eeli mukuvwuntauzya kasimpe, balajana nzyobayandaula. Zyoonse nzyobabulide zilakkwana. IBbaibbele lyakali kuyandika muciindi cina Mozesi, lyakali kuyandika amumazuba aa Yahushua alimwi liciyandika asunu mbweenya buyo. Ncintu cinyandya kuti ibbuku eeli inga lyazubulula cakusindinganya musela wa mazubaano.
- Bumboni bwa Buumi Busandukide. Kufumbwa mwanaa Yahuwah ngokonzya kuswaanganya ooyo wakalyaaba buumi bwakwe muli Yahushua inga wakwaambila kuti buumi bwakwe bwakasanduka eelyo naakatalika kubala Bbaibbele. Cakolwa uyooba muntu uukkalikide maanu, mubbi uyooba muntu uusyomeka. IBbaibbele lilaanguzu zyakucinca buumi amoyo wa muntu.
- Bumboni bwa Cishinshimi. Cishinshimi nkwaambilizya zintu ziciboola kumbelaa mazuba; kupa mulumbe wabulangizi. Kutegwa waambilizye ciboola kumbelaa mazuba munzila yakusindinganya, yebo weelede kuzyiba ciyootola busena kacitaninga citika. Cisela catatu ca Bbaibbele cijisi zishinshimi zigaminide eezyo zyakazuzikwa kale. Kufumbwa wakayoyela moza mu Bbuku eeli taakazyi buyo zintu zyakaindi, zya ciindi cino pele wakalizyi azya mazuba aaciboola kumbele.
Kulongezyegwa Mu Mangwalo
1. Muuzina nzi naa mutwe wa cuuno nzi Yahushua a banalumi basetekene bokwa Yahuwah mbubakali kulanganya malembe aa Cizuminano Cakale, ca Bbaibbele lya mazuba aabo?
“Yahushua wakati kuli mbabo wati, Sa tamubalide mumagwalo kuti, Ibbwe ndibakasowa bayaki lyakaba mutwe wa cooko. Inkani eyi yakazwa kuli-Yahuwah, Ilagambya mumeso esu?” Mateyo 21:42. “Nkaambo mu magwalo kulaambwa kuti, Amubone! Ndasitikizya mu-Zioni ibbwe lya kucizwi caŋanda, lisale, liyandisi, Nkabela uumusyoma takooyoousigwa bweeme. 1 Petulo 2:6. “Pele njookulwiida cilembedwe mubbuku lyalusinizyo. Taakwe naba omwe uundigwasya kulwisya aba, cita Mikayeli mwami wanu” Daniele 10:21. “Yahushua wakavuwa wati, Kulilembedwe kuti, Muntu taponi kunsima yalo, Pele ku majwi oonse aa-Yahuwah.” Luuka 4:4. “Wakabavuwa kuti, Bamatata abana bakwesu mbabaswiilila makani aa-Yahuwah akwaacita.” Luuka 8:21. “Pele masiku ayo ngaonya ijwi lya-Yahuwah lyakasikila Natani, liti” 1 Makani 17:3. “Majwi oonse aa-Yahuwah alasyomeka;
Nintobo kuli boonse bacijila kulinguwe.” Tusimpi 30:5.
Bwiinguzi: Woonse aamba malembe aasetekene kuti “Mangwalo,” ndi “jwi lya Yahuwah,” nokuba "ijwi lya Elohimu/Eloah."
2. Mbubuti Mangwalo mbwaakapegwa?
"Magwalo aya oonse akazwa kuli-Yahuwah, alikondede kukufundisya akukulaya, akukuolola akukupandulula makani aabululami." 2 Timoteo 3:16.
Bwiinguzi: Kwiinda mu kusololelwa naakusolwedwa aa Bulemu bwa kujulu.
Mangwalo Aastekene aboola kulindiswe munzila zyone kuzwa kuli Yahuwah Lwakwe mwini. "Aya nceciyubunuzyo ca-Yahushua Kristo ncaakapegwa kwa-Yahuwah kuti atondezye bazike bakwe zintu zyeelede kufwambaana kuboola kuciindi ciza, nkabela wakatuma kujanza lya angelo wakwe akuziyubunwida muzike wakwe Johane, 2Alakwe Johane wakalungulula makani aa-Yahuwah abukamboni bwa-Yahushua Kristo azintu zyoonse nzyaakabona. 3Uli acoolwe uubala, abaabo baswiilila majwi aabusinsimi obuno, akubamba zintu ezyo zilembedwe muli mbubo, nkaambo ciindi cili afwaafwi." Ciyubunuzyo 1:1-3.
3. Nkwiinda mu Bwiiminizi buli buti bashinshimi bokwa Yahuwah mbubaakanana mucibaka Cakwe?
"Nkaambo teensi luyando lwamuntu lwakaleta businsimi kalekale, pe, pele bantu ba-Leza bakaamba mbobakasungulwa Muuya wa-Yahuwah." 2 Petulo 1:21.
“Muuya wa-Yahuwah wakaamba muli ndime, Majwi aakwe akali alulimi lwangu.” 2 Samueli 23:2.
“Bakali kuyandisya kuziba kuti naa aayo alaba lili, alabaa buti, nkaambo Muuya wa Kristo mukati kabo wakabasinsimya aamapenzi aa-Kristo kaatana kubawo abulemu butobela ngawo. . .” 1 Petulo 1:11.
Bwiinguzi: Kwiinda mu Muya Uusalala- Muya ookwa Yahuwah amuli Yahushua, Mwanaakwe Simuzyalwaalikke. “Pele nywebo tamuli basinyama, muli basimuuya, nkukuti Muuya wa-Yahuwah nguumukalilide mukati. Umwi uutajisi Muuya wa-Kristo, oyu teensi wakwe pe.” BaLoma 8:9. “Lino mbuli mbumuli bana, Yahuwah wakatuma Muuya wa-Mwanaakwe mumyoyo yanu, uuwompolola kuti, Abba.” BaGalatiya 4:6.
4. Nguni, aboobo, iwakali kukanana kwiinda mu bantu aaba?
"Kuciindi cakalekale Yahuwah wakaambila bamatata mubasinsimi ubucebuce akuziyanza zinjizinji, 2pele kumamanino, sunu, cino ciindi watwaambila mu-Mwanaakwe, ngwaakasala kuti abe ngomukamwini wazintu zyoonse, alimwi kuli nguwe wakaanza zintu zyoonse." BaHebulayo 1:1-2.
Bwiinguzi: Muya wa Yahuwah.
IBbaibbele Lipa Luzyibo lwa Masimpe
5. Nkaambo nzi ncaakalembelwa Mangwalo?
"Nkaambo makani aali boobo aakalembwa kalekale, nkukwiiya kwesu nkwaakalembelwa, kuti kubukakatilo akubukombelezyo bwa malembe tujane bulangizi bwaku-tontozya moyo." BaLoma 15:4. “Aya makani oonse akaba kulimbabo mbuli incenjezyo, akalembwa kuti acenjezye ndiswe nitusikilwa kumamanino aaciindi.” 1 Bakolinto 10:11. Magwalo aya oonse akazwa kuli-Yahuwah, alikondede kukufundisya akukulaya, akukuolola akukupandulula makani aabululami, 17kuti muna-Yahuwah alibambe, azulile kukumana milimo mibotu yoonse. .” 2 Timoteo 3: 16, 17.
Bwiinguzi:
A.Kuyiisya ndiswe
B.Kucenjezya ndiswe
C.Kukufundisya
D.Ku kulaya
E.Ku kululamika
F. Ku kululamika makani aabululami
G.Kukulondolola
H.Kuzulila kukumana milimo mibotu yoonse
6. Mbubuti Yahuwah mbwaakabamba Jwi Lyakwe kuti libe kuli ndiswe munyika eeyi ya musinze, yacinyonyoono, alufu?
"Ijwi lyako ndilampi kuzituta zyangu, Lilamunikila inzila yangu." Intembauzyo 119: 105. “Nkaambo mulazyo ndilampi, amulao mumuni; Kutapatila kwalulayo ninzila yabuumi.” Tusimpi 6:23.
Bwiinguzi: Ijwi Lyakwe liyootubeda lambe kumaulu eesu a mumuni mu nzila yesu.
7. Nzibeela nzi zyotatwe Yahushua nzyaakaamba mu malembe aa Cizuminano Cakale?
"Elyo wakabaambila kuti, Nendakacili anywebo ngaaya majwi ngendakamwaambila aakuti, Makani oonse aakali kwaamba ndime, aalembedwe mu mulao wa-Musa amubasinsimi amuntembauzyo, aleelede kuzyulila." Luuka 24:44.
Bwiinguzi:
A. Mulawo wa Mozesi
B. Bashinshimi
C. Intembauzyo
"Mulawo wa Mozesi" kakali kaambyo ka buJuuda kakwaamba mabbuku osanwe mataanzi mu Cizuminano Cakale. Mu "bashinshimi" kwakasanganyidwe Izaya, Jelemiya, Ezekiya, a bashinshimi basyoonto bali kkumi ababili; alimwi a Joshuwa, Babetesi, I a 2 Samuele, alya I a 2 Bami. "Intembauzyo" isanganyidwe akataa mabbuku amwi aaceede.
Yahushua wakaamba akuti:
"Wakaliko mulao, abasinsimi, mane kusikila kuli-Johane, kuzwida ciindi eco Makani Mabotu aa-Bwami bwa-Yahuwah alakambaukwa, eno boonse babunjila akusungilizya." Luuka 16:16
Malembe aa baapositolo aalo akali kulanganyigwa kuba cibeela ca Mangwalo.
2 Petulo 3:15-16 waamba kuti: "Amuyeeye kuti kukazika moyo kwa-Mwami nkokuleta lufutuko, mbubonya mbwaakamulembela alakwe mukwesu uuyandwa Paulo, kubusongo mbwaakapegwa. 16Wakaamba makani aya mumagwalo aakwe oonse. Ayo magwalo alijisi amakani amwi mayumu kukumvwigwa, nkabela bataiyide abapilausi balasandula-sandula ayo makani, mbubonya mbobasandula aamwi magwalo, cakulinyonyoona beni."
Petulo aawa ulanganya malembe aa Mwaapositolo Paulu kuti akali cibeela ca Mangwalo, alimwi kakwiina kudonaika awalo wakali kuyeeyela mbweenya kujatikizya malembe aa baapositolo bamwi.
8. Mbumboni nzi Yahushua mbwaakajisi bwa Bu Messiah bwakwe?
"Elyo kuzwida kuli-Musa akubasinsimi boonse, wakabapandulwida makani aamu-Magwalo oonse aamwaamba lwakwe mwini." Luuka 24:27
Bwiinguzi: Zishinshimi zya Cizuminano Cakale.
Bubotu bunji abulamfu bwa kasimpe kabulemu buli sweekede kuli baabo babala buyo Cizuminano Cipya. Yahushua wakali kwaamba cigaminina kapati kuti zishinshimi zya Cizuminano Cakale mbobumboni bwabu Messiah bwakwe. Eelyo Yahushua naakali kukanana makani aa Mangwalo, Walo wakali kwaamba Cizuminano Cakale, nkaambo Cizuminano Cipya tiicakaninga lembwa. Muziindi nokwaambwa ijwi mu Cizuminano Cipya, ibbala lyakuti "Mangwalo," lyaambilizya Cizuminano Cakale.
Langa tumpango tutobela kuti uyungizye kubala makani aa Yahushua: Matalikilo 3:15; 22:18; 26:4; 49:10; Myeelwe 2:19; Ciibalusyo 18:15; Intembauzyo 16:910; 22:1-31; 132:11; Izaya 7:14; 9:6; 40:1011; 50:6; 53:12; Jelemiya 23:5; 33:14-15; Ezekiya 34:23; 37:25; Daniele 9:24; Mika 7:20; Malakayi 3:1; 4:2; Luuka 24:45; Johane 1:45.
Kuli malembe aayinda mweelwe wa 250 aagaminide kulembululwa kuzwa mu Cizuminano Cakale akujanika mu Cizuminano Cipya. Muntu umwi inga wajana kuti kuli kweendelana akataa Cizuminano Cakale a Cizuminano Cipya. Zileendelana mbuli cintu comwe, kazikamantene akwiimikila antoomwe nanka kuwa antoomwe. Cizuminano Cakale ngo musemo wa Cizuminano Cipya.
9. Ino Yahuwah wiitwa kuti nzi mu Mangwalo?
"Walo ngu...Leza wakasimpe." Ciibalusyo 32:4. “Yahushua wakamwaambila kuti, Ndime nzila, ndime bwini, ndime buumi. Takukwe uuza kuli-Taata, pele muli ndime.” Johane 14:6 “Ndalangila buumi butamani, mbwaakasyomezya Yahuwah, uutabeji,” Tito 1:2. “Kuti kumakani aya obile aatasanduki ngatakonzya kubeja Yahuwah, tukabe aluumbulizyo luyumu, swebo notutijila kuti tujatisye bulangizi bubikidwe kumeso esu” BaHebulayo 6:18.
Bwiinguzi: Ngu Leza wa Kasimpe.
Ijwi lya Yahuwah Liyooba Cibeela Akati Kesu
10. Ninzi, aboobo, ceelede kuba ciimo ca Jwi Lyakwe?
"Ubasalazye abwini bwako, ijwi lyako mbobwini." Johane 17:17.
Bwiinguzi: Ijwi Lyakwe nkakasimpe.
11. Yahuwah wakasumpula Jwi Lyakwe kusikila aali?
"Njookotama cakulanga kutempele lyako lisalala, Njoolumba izina lyako nkaambo kaluzyalo lwako akusyomeka kwako, Nkaambo wakomezya ijwi lyako kwiinda zintu zyoonse." Intembauzyo 138:2.
Bwiinguzi: Kwiinda atala azina Lyakwe.
Izina lya muntu liiminina ciimo cakwe. Mbweenya mbocibede a zina lyokwa Yahuwah. Eelyo Yahuwah nabikka jwi Lyakwe atalaa zina Lyakwe, ciimo Cakwe ciba musemo wajwi Lyakwe alimwi a cikonkezyo cakuti ijwi Lyakwe liyoozuzikwa. (BaHebulayo 6: 13, 14.)
12. Mbumboni nzi mbotujisi bwakuti Yahushua wakatondezya kusyoma kwakwe akuyaamina ku Mangwalo?
"Walo wakavuwa kuti, Kulilembedwe kuti, Teensi insima ilike njaaponena muntu, Ulaponena amajwi oonse aazwa ku mulomo wa-Yahuwah...nkaambo kulilembedwe kuti, Nguwe Yahuwah Leza wako ngoelede kukomba, Nguwenya alike ngoelede kumanina milimo." Mateyo 4:4, 7, 10.
Bwiinguzi: Nciyanza cakwe kwiinduluka kwaamba Mangwalo kuti nzyenguzu zipati atalaa zyoonse kufumbwa abusena aawo Walo mpajanika.
Ijwi Lya masimpe lya Cishinshimi
13. Ninzi Yahuwah ncaakasanganya mu Mangwalo cakutugwasya kukkazyika camba mu kuyoyelwa moza wabulemu kwa Mangwalo?
“Amubone! Makani aaciindi amana kale. Ndamulwiida makani mapya. Naatana kuboneka, ndamwaambila ngao.” Izaya 42:9. "Amwiingasile makani mataanzi aakalekale, nkaambo ndime Leza, taakwe umbi. Ndime Leza, taakwe ngutweelene awe, Ndime uulungulula makani aamamanino nikuba kuzwa kumatalikilo, uumulwiida makani naatana kuba. Ndati, Lulayo lwangu luyoozuzikizigwa, njoocita zyoonse nzinjanda.” Izaya 46:9 “Ndamwaambila makani aya kaatanasika, kuti asika, mukasyome kuti ndime..” Johane 13:19 “Eno ndamwaambila nentana inka kuti ndaakwiinka mukasyome." Johane 14:29.
Bwiinguzi: Zishinshimi zya Bbaibbele. Langisya mikonzyanyo iitobela iizwide zishinshimi zyamu Bbaibbele:
A. TAIYA, munzi uubekema wa kunkomwe yaba Phoenicia bansikulini. Ooyu munzi uuvwubide wakali sofweede kunembo lya Yahuwah aboobo Walo wakausinganya kunyonyoonwa munzi ooyo. Muli Ezekiya 26:7-14 Yahuwah wakaambilizya zintu zili cisambomwe ziyoocitikila munzi wa Tyre:
1. Walo wakali kuyoolekela Nebuchadinezzala, mwami waku Bbabbiloni kuzyoolwana munzi wa Taiya.
2. Bantu banji mumunzi wa Taiya bakali kuyoojayigwa.
3. Matongo aa munzi ooyo akali kuyookolomwedwa mu lwizi.
4.Cooko ca munzi ooyo cakali kuyookokololwa makomwe woonse, akucaala kakwiina ciliko mbuli atalaa mukakala wa bbwe.
5.Bazeli banswi bakali kuyoobelesya busena bwawo kuyanika tunsabwi atunyandi.
6.Tiiwakali kuyooya kwakabili.
Munzi wansiku ooyo wakoolaulwa akucaala kakwiina kantu mbuli atalaa mukakala wabbwe, mpoonya Alexander wakasolweda makunga aa impi zyakwe kuya kunsumbu eeyo akuyoozunda munzi mupya wa Taiya. Mazuba ano ncintu cijanwa kanjaanji kubona bazeli banswi kabayanika tunyandi twabo aawo aakayakidwe munzi wansiku. Kwakasolekwa ziindi zyotatwe kuyakulula munzi pele zyoonse zyakaalilwa. Ezekiya 26:14 waamba kuti, “‘Njoocita kuti ube igale buyo antangalala. Uyooba ciyanikilo camazamba. Tokooyooyakululwa limbi pe, nkaambo ndime nde-Yahuwah ndaamba obo, mbwaamba Mwami Yahuwah.” Ooku kwaambilizya kukondelezya kwakazuzikwa kusikila bbala lili lyoonse.
B. EGIPITI. Masimpe kuti cisi ca Egipiti cilaa cibeela cipati mu ziindi zyansiku. Pele ino mbuti sunu? Ijwi lya Yahuwah lilembedwe cakwaambilizya.
Insiku kapati, cisi ca Egipiti cakalaa mpuwo nkaambo ka makwebo aa kuuzya ma (Papyrus), naa malala aakubambya mapepa aakulembela munyika yoonse. Malala aakubambya mapepa aakali kukomena cakuvwuzyanya mumbalaa mulonga wa Nailo, amunsaa masena aakalaa meenda. Nokuba boobo, Yahuwah wakaambilizya kuti aayo malala aakubambya mapepa aakali munsaa tusensa amilonga akali kuyoowizuka akuyuma, alimwi taakacili kunooli mu munyika ya Egipiti. Mbube nokaba kabeela kamulumbe kasyoonto aaka kakazuzikwa. “Mafulo aakulwizi, kunkomwe ya lwizi, azyoonse zibyalidwe kulwizi, zyoonse ziyooyuminina, ziyootandwa mane tazikooyooba limbi.” Izaya 19:7.
C. BBABBILONI. Munzi mupati kwiinda yoonse wansiku, ulaambwa kapati kuti wakali munzi wagolide mumusela wagolide. Jelemiya wakashinshima kujatikizya munzi wa Bbabbuloni:
“Lino tabakooyoodadula kuli nduwe ibbwe niliba lyomwe lya mucooko niliba ibbwe lyantalisyo, pele uyooba matongo buyo mane kukabe kutamani, mbwaamba Yahuwah.” Jelemiya 51:26. “Babuloni uyooba citantaala buyo, cikalilo cabamwaaba, ciyoosyo acisabuzyo citakalwi muntu naba omwe. Jelemiya 51:37
Pele cishinshimi cicigaminide kwaamba mubbuku lya Izaya 13:20,21 kuti : “Taukooyookalwa limbi mane kukabe kutamani. Taakwe uuyookala mulinguwo mumazyalani oonse. Mu-Arabu takooyooliyakila cilao nkuko, abalo beembeli tabakooyoocezya matanga aabo mulinguwo. Pele banoole bayoolala nkuko. Maanda aabo ayoozula bamwaaba. Impowani ziyookala oko, azyalo zyeelo ziyoozyana nkuko.” Izaya 13:20, 21. Masena aaluulwa kulemenena a mbewu zilengeenga zyamu Bbabbuloni zyakacaazya kuba ciyeekezyo, pele mu-Alabu nkwacili kacikkede mu mavwuka aakwe.
14. Hena ziyubunuzyo zyalwiiyo lwa zilengwa leza a bweende bwa zintu mu buumi zileendelana a bumboni bwa Mangwalo na?
Bwiinguzi: Inzya. Kuli tusimpe tongaye twanyika ya zilengwa leza ooto tuzuzikwa mu lwiiyo lwa zilengwa leza:
A. “Nkaambo ulalanga kumamanino aanyika; Ulabona zyoonse zili ansi lya julu. Naakaimika nguzu zya myuuwo akweeleka maanzi manji.” Jobu 28:24, 25.
Galileo, (1564-1642) wakali mutaanzi kuzumina kuti muwo ulaa cikkelo.
B. “Nguni iwakeeleka maanzi aakede mujanza lyakwe, na kupima ijulu aceelesyo, na kujata bulongo bwaansi mumutiba, na kupima bulemu bwa zilundu mu zipimyo na bwa tulundulundu mu bweelano?” Izaya 40:12.
Muu myaka yamazubaano nikwaayibalukwa bupati bwakweelana kwa nsumbu zyaanyika alwaanje atala anyika.
C. “Lyalo [ijulu anyika] liyooloba, anu yebo pe, tokwe ankoya. Liyookulumpala mbuli zyakusama.” BaHebulayo 1:11.
Pele buyo kusikila mumusela wa kkumi awumwi eelyo kunyebuluka kwa zintu zilengwe nikwaazyibwa.
Zilengwa leza ziyaa kulobelela. “Musinzo wakugama ansi muubauuba, pele wakutozya mujulu muyumu nokuba kutakonzyeka.”-Sir lames H. Jeans, The Universe Around Us, peeji 306.
D. “Nkaambo mu bulowa mobubede buumi bwa balenge boonse.” BaLevi 17:14.
Mulimo wakuzinguluka kwa bulowa mu mubili wakazyibwa aa William Harvey mu 1615.
“Cishinshimi a maleele zileendelana a jwi; lwiiyo lwa zilengwe a ciyubunuzyo mbaa kamboni bacintu nceenya [Mulengi Yahuwah]; lwiiyo lwa nyenyeenzi luyeekezya kuteeli Kwakwe, bupati Bwakwe, kutapimika kwakwe, busongo bwa zilengwe bwaambilizya Nguwe mbwazyi zyoonse, mbwalaa nguzu zyoonse, ambwali kuli koonse; lwiiyo lwa mubili luyeekezya busongo Bwakwe abubotu bwakwe bwaatalisya buumi boonse, kulimvwa bulanga koonse, maanu amizeezo, zyoonse maleele aatakonzyi kubandaukwa kakwiina kuguminizya nguzu zya Singuzyoonse, alimwi zyoonse zyobile zyeelede kuzula batasyomi muli Leza abasimituni kuti tabakonzyi kujanwa. Eelyo moyo wa muntu amisela ya buntu niiswaangana kuti ibe kamboni wa kuyandisisya akulangila kutakonzyi kuzuzikwa pele buyo muli . . . [Yahushua].”-Arthur T. Pierson, Many Infallible Proofs, peeji 19.
15. Hena kuli milazyo ya buumi bubotu mu Bbaibbele eeyo iikonzya kutobelwa mazubaano?
Bwiinguzi: Inzya. “Kuti inzila yako izibwe ansi, Alufutuko lwako akati ka misyobo yoonse...” Intembauzyo 67:2. "Oyandwa, ndakomba kuti uende kabotu muzintu zyoonse akupona kumubili mbubonya mbuuenda kabotu muuya wako." 3 Johane 2.
A. Lwaanguluko kuzwa ku malwazi akuciswa kwiinda mu KUTEELELA: Kulonga 15:26.
B. Kutalya mafuta nokuba bulowa: BaLevi 3:17; 7:23, 26; 17:10-14
C. Kwiimpanya akataa zisalala azitasalali. BaLevi. 11:2-11
D. Kucenjezya kulesya kulya zintu zilweela zinji: Tusimpi 25:16, 27
E. BULYATO naabuncelelebula ncilijazyo: Tusimpi 23:2; Mukambausi. 10:17
F. BUNKUTWE- Kusamba amubili akusanzya zya kusama mukulikobelela kutuzunda: BaLevi 15:2-11
G. KUBELEKA- Ncokuyandika kubeleka: Kulonga 20:9; 1 Timoteo 5:8
H. KULYOOKEZYA- Mibili yesu iyandika kulyookezya cabululeme: Maako 6:31
I. KULIJATA- Buumi bwa kulijata bulesya malwazi aa nkwela mbuli kuyambukilwa bulwazi bwakalileke, masowe azimwi zinjaanji: 1 Bakolinto 3:17; 6:19; 10:8.; Tusimpi 5:1-12
J. Tombe lizwa mumubili wamuntu lyeelede kuzikkwa ansi : Ciibalusyo 23:12,13
K. KUZANDULWA kulesya kuyambukizyanya malwazi. BaLevi 13:46; Myeelwe 5:1-4
L. Kuuluzigwa naa kuumpililwa: Myeelwe 31:22,23
M. Moyo uukkomene- Buumi bubotu buzyila mu moyo uulaa bulangizi bubotu: Tusimpi 17:22; 1 Timoteo 6:6
N. Kuyanda akugwasyilila bamwi- Kucimwa aluciso zinyonyoona buumi bubotu: Mateyo 25:34-40; Kulonga 23:4,5,9,25
O. Kucimwa amunyono ziletela kunyonyooka ku buumi: BaLevi 19:17,18; Tusimpi 15:17
Nguzu zya Bulengi zya Jwi
16. Nkwiinda munzila nzi Yahuwah mbwaakalenga majulu?
"Kujwi lya-Yahuwah ijulu lyakalengwa, Amakamu aalyo oonse ku muuya wa mukanwa lyakwe….Nkaambo wakaamba nkabela akaba; Wakalailila, ndilyonya akaboneka.
Intembauzyo 33:6-9.
Bwiinguzi: Kwiinda mu Jwi Lyakwe.
17. Nkucinca nzi kwakabelekwa kwiinda muli yooyo uuli muli Yahushua?
"Aboobo kuti muntu waba muli-Yahushua, waba mulenge mupya. Zintu zikulukulu zyamaninina, zyoonse zyaba zipya." 2 Bakolinto 5:17.
Bwiinguzi: Walo ngo malengelo mapya alimwi zintu zyoonse zyakaba zipya.
18. Mbubuti majulu mbwaali kamboni wa ciyubunuzyo ca Bbaibbele ca Yahuwah a nguzu Zyakwe?
“Kujulu kulaamba bulemu bwa-Yahuwah, Mulengalenga uukwazeme utondezya milimo ya maanza Aakwe.” Intembauzyo 19:1.
Bwiinguzi: Zyoonse zitondeka ku nguzu ziteezyekwi ku ciindi cimwi nokuba ku zintu naa mulongo wa zintu zyaacitika aciindi naa muciindi cimwi, kutali kulaale kapati. Mulengalenga tiiwakali bedelela lwawo kuzwa mu zintu ziliko mazubaano, alimwi tuukonzyi kuti wakali mbweenya kusikila sunu kuzwa alili.
19. Ngu kamboni nzi zilengwa leza zyoonse ngozipa ku Mulengi wazyo akukasimpe kali mu malembe aa Bbaibbele?
“Nkaambo kuzwa ku malengelo aanyika makani aakwe aatabonwi alaboneka kukumvwigwa ku ncito zyakwe, nkukuti inguzu zyakwe abu-Leza bwakwe zitamani. Nkaambo kaako tabakwe bwiinsyo.” BaLoma 1:20.
Bwiinguzi: Zyoonse zintu zyakabbukizyigwa aabantu zilangika kuti zyakabambidwe mulimo wakuzyibya akuzumina canguzu tusimpe tujanwa mu Mangwalo Aasetekene.
“Lwiiyo lwa zilengwa leza luli zulidwe kuzumina nguzu zya bulengi.”-Lord Kelvin, wakainduluka kwaamba aa Bernard Heywood, mubbuku lyakuti This Is Our Faith, peeji 36.
“Mukuswata zilengwa leza kwesu tuyaa kuswena ku mizeezo ya Mulengi, kubala mbwateelede, mbwasandulula nzila Yakwe alimwi kutali yesu.”-1,ouls J. R. Agassiz, Methods of Study in Natural History, 19th ed., peeji 14.
Kusalazyigwa a Kusungwa aa Jwi Lyakwe
20. Kunyika eeyo yakazangide kuzwa kuli Yahuwah kwiinda mukunyansya Jwi Lyakwe, nkusyomezya nzi nkoliletela Bbaibbele?
“Nkaambo nsiusi insoni ku-Makani Mabotu aa-Yahushua pe, nkaambo ninguzu zya-Yahuwah zyakufutula boonse basyoma.” BaLoma 1:16.
Bwiinguzi: Luzyalo anguzu zyakuteelela Yahuwah.
“IBbaibbele lilatujana aawo mpotweendela, alimwi, kuti kacikonzyeka, lilatutola ooko nkotweelede kutozya.... Eeco ncolisyomya Bbaibbele cilakondelezya pele tacili kaano kakulengelezya.”-Raymond Irving Lindquist, “The Word of God,” Theology Today, vol. 3, No. 2, peeji. 158.
“Makunga aabantu bacengulukila ku Bbaibbele, kuleka kuti bajane luzyibo, pele kuti bajane nguzu; baunka kuyoobukulusyigwa mu moza, akujatisya cilengaano cibekema alimwi. Eeli bbuku lilainda kuba biyo bbuku lyansiku akuba jwi lya Yahuwah ku bantu, nkaambo likanana tusimpe twini ooto tupa buumi kuli ncoliiminina. Ootu tusimpe aawo lusyomo lwesu mpolwiimvwi, tuletela kuumbulizya ku myoyo yesu, akuzumanana kumwesya mimuni yabulangizi.
21. Nkusanduka nzi kukonzya kucitika kwiinda mujwi?’
“Nkaambo oko kuzyalululwa nkumuzyalulwidwe takweensi kwambuto iifwika, pe, nkwambuto iitafwiki, nkokuti makani aa-Yahuwah maumi aakalilide.” 1 Petulo 1:23.
Bwiinguzi: Nkuzyalululwa
22. Ncileleko nzi cizyila kujwi kubuumi busandukide?
A. Lipa kumvwisyisya. “Kupandulula majwi aako kulamunikila, Kulasongwaazya batezi.” Intembauzyo 119:130.
B. Lilesya kucita cinyonyoono. “Majwi aako ndaayobola mumoyo wangu, Kuti ntakubisizyi.” Kampango 11.
C. Lilasolweda munzila ya buumi. “Ijwi lyako ndilampi kuzituta zyangu, Lilamunikila inzila yangu.” Cisyoonto 105.
D. Lilayaka. “Eno nobakwesu, ndamubika kuli Yahuwah, akujwi lya luzyalo lwakwe, ilikonzya kumuyaka, akumupa lukono akati kabo boonse basalazigwa.” Milimo 20:32.
E. Lipa bulangizi. “Nkaambo makani aali boobo aakalembwa kalekale, nkukwiiya kwesu nkwaakalembelwa, kuti kubukakatilo akubukombelezyo bwa malembe tujane bulangizi bwaku-tontozya moyo.” BaLoma 15:4.
Ijwi lya Yahuwah ncikwabilizyo
23. Mbwaanga cilaantenda kuyaamika lusyomo lwesu mu kampango komwe ka mangwalo, ninzi ncotweelede kucita?
" Ino mbobani mbayanda kwiiyisya luzibo? Mbobani mbayanda kucita kuti bamvwisye makani? Sa mbabo balekede kunyonka linolino? Sa mbabo bazwa kukasigwa kunkolo? Nkaambo mulao ulabikilwa mulao, mulao ulabikilwa mulao, kabala kalabikilwa kabala, kabala kalabikilwa kabala, kulaiyigwa buniini, kulaiyigwa buniini. ." Izaya 28:9-10
"Nzizyonya nzitwaamba, nkabela tatuzyaambi amajwi aaiyide aabusongo bwa muntu, pe, tuliyide a-Muuya Uusalala, alimwi makani aa-Muuya tulaapandulula ca-Muuya." 1 Bakolinto 2:13
Bwiinguzi: Tweelede kweezyekanya mangwalo ku mangwalonyina katutaninga jinka mu lusyomo lwesu.
24. Ciyandika kapati buti kupailila kusololelwa aa Muya Uusalala wa Taata katutaninga bala Bbaibbele?
"Pele Mugwasyi, Muuya Uusalala, Taata ngwayootuma muzina lyangu, uyoomwiisya zintu zyoonse, uyoomuyeezya zyoonse nzendakamwaambila." Johane 14:26
"Nokuba boobo asika oyo Muuya wa bwini, uzoomweenzya mubwini boonse.
Nkaambo takoozoolyaamba mwini, pele uzooamba ezyo nzyati kamvwe, alimwi uzoomuyubulwida zintu iziciza." Johane 16:13. [1 Bakolinto 2:10, 14; BaLoma 8:14]
Bwiinguzi: “Mulimo wa Muya Uusalala ulisalazyidwe mu majwi ookwa [Yahushua]: "Walo asika, uzooyipa mulandu inyika aazibi, aabululami, aalubeteko." Johane 16:8. Muya Uusalala uuzula cinyonyoono.
Ku mubisyi waingula kuyoyelwa aa Moza, walo inga wasika ambaakani yakweempwa akusinsimunwa ku bupati bwa kutobela milazyo ya bulemu.
Ku mubisyi uulyeempede, uufwide nzala anyota ya bululami, Muya Uusalala umuyubunwida Mwanaambelele ookwa Yahuwah ooyo uugwisya zinyonyoono zyanyika. ""Uzoondilemeka nkaambo uzootola zyangu, uzooziyubulwida ndinywe," [Yahushua] wakati. "Pele Mugwasyi, Muuya Uusalala, Taata ngwayootuma muzina lyangu, uyoomwiisya zintu zyoonse, uyoomuyeezya zyoonse nzendakamwaambila." Johane 16:14; 14:26." Acts of the Apostles, peeji 52.
25. Hena tacikwe ntenda kuyaamina muli ncasyoma muntu umwi kujatikizya ciiminina kasimpe?
"Mbuboobu mbwaamba Yahuwah. Uli alutuko muntu umwi aumwi uusyoma muntu uulya maila, uubikka moyo wakwe kukuboko kwa nyama ya buntu, uulesya moyo wakwe kuzwa kuli-Yahuwah." Jelemiya 17:5 (Balaamu, Milimo 17:11; Isaiah 30:1).
Bwiinguzi: Peepe. Tweelede kulibalila kutegwa tulitondezye kubaa bunkutwe.
Hena yebo ulamulumba Yahuwah nkaambo ulakonzya kuyaamika buumi bwako koangulukide kujwi Lyakwe na?