Inzila 4 Yahushua Mbwazuzika Cisyomyo Cili Coonse mu Cizuminano Cakale
Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi munkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wabalanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mumalembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano yamilimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu ku Tusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko tulavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa. |
Nzila Zyone Yahushua Mbwabamba Cisyomyo Cili Coonse kuti cibe “Inzya”
Eelyo Yahushua nazuzika Mulawo wa Cizuminano Cakale a Bashinshimi, walo uzuzika cintu cilangilwa mu Mangwalo akukkwanya ceeco Yahuwah ncaakasyomezya akwaambilizya (Mateyo 5:17; 11:13; Luuka 16:16; 24:44). Ncobeni cisyomyo cili coonse mu Mangwalo nkuzumina kuti “Inzya” muli Messiah (2 Bakolinto 1:20), alimwi muli nguwe Yahuwah ulabambilila cisyomyo cili coonse ku basyomi (BaGalatiya 3:14; BaEfeso 1:3).
Nokuba boobo Yahushua uzuzika zisyomyo zya Cizuminano Cakale kwiinda mu nzila yomwe, aboobo eeci ciiminina kuti Banakristu tabakonzyi kulanganya zisyomyo zya Cizuminano Cakale munzila njeenya. Basyomi beelede kulikankaizya mu zisyomyo zya Mangwalo kubelesya lufutuko lwa misela oolo lulaa Yahushua kali akatikati. Kristu nje mboni iisalazya akutonkomana kugaminina a bupati bwa zisyomyo zya Yahuwah zyoonse kuli ndiswe.
1. Kristu woongomene zisyomyo zimwi zya Cizuminano Cakale kakwiina kwiindilizya aawo.
Kristu uzuunyene zisyomyo zimwi kakwiina kutambikila bantu banjaanji. Bunji bwa zisyomyo eezi zigaminide kubambulula zisyomyo eezyo zigiminizya cilengaano ca lufutuko [mu nyika yoonse] kutobela leelyo Isilayeli naakatolwa buzike.
|
Kristu uzuunyene zisyomyo zimwi kakwiina kutambikila bantu banjaanji. Bunji bwa zisyomyo eezi zigaminide kubambulula zisyomyo eezyo ziguminizya cilengaano ca lufutuko [mu nyika yoonse] kutobela ciindi eelyo Isilayeli naakatolwa buzike. Koyeeyela mukonzyanyo ooyu, mukushinshima kwa Daniyele: “Nkabela bantu banji baona mubulongo bwaansi bayoobuka; bamwi bayoobukila buumi buteeli, abamwi bayoobukila insoni, babe cisesemyo citeeli” (Daniele 12:2). Kayaamide ku kampango aaka, Yahushua waakonzyanisya kubuka kuzwa ku bafu nkukonya antoomwe a kuboola kwakwe kwabili: “Mutagambwi aliyeeyi nkani, nkaambo ciindi ciyoosika ncobati kamvwe ijwi lyakwe boonse abali muzyuumbwe, bayoozwa mpoonya, abo bakacita kabotu bayoobusigwa kubuumi, abaabo bakacita bubi bayoobusigwa kukubetekwa.” (Johane 5:28-29; cf. Johane 11:11,25; 1 Bakolinto 15:51-52).
Yahushua wakaamba akuti Cizuminano Cakale citondezya kuti kubuka kwa Messiah kuyootaanguna akusolweda kwesu: “Alimwi wakabaambila wati, Mboobu mbokulembedwe, kuti Kristo uleelede kuciswa akubuka kulufu mubuzuba bwatatu akwalo kuti kukambaukwe muzina lyakwe kweempwa akujatilwa kwazibi kumasi oonse, kusaanguna ku-Jelusalemu.” (Luuka 24:46-47; cf. 1 Bakolinto 15:35).
Kubuka kuzwa ku bafu alubeta luteeli nzye zintu zyobile zya “lusyomo lutaanzi lwa Kristu” (BaHebulayo 6:1-2). BanaKristu beelede kulikakatizya mu cisyomyo ca kubuka kuzwa ku bafu cili muli Daniele 12:2 kuti ncicesu. Tulacita oobo, nokuba boobo, katuzyi kuti tuyoobuka biyo akaambo kakuti Messiah wakatutaangunina kubuka. “Pele ncobeni Kristo ulibukide kubafu, waba kabalwebalwe kabaabo bafwide. pele umwi aumwi kuciindi cakwe ceelede, Kristo ngukabalwebalwe, eelyo kusule bana ba-Kristo kuciindi cakuboola kwakwe” (1 Bakolinto 15:20,23). Mbuli mbwaakaamba Yahushua, “ Ndime kubuka abuumi, Oyo uusyoma ndime, naanooli wakafwa, unooli muumi” (Johane 11:25; BaLoma 6:5 cf.). Ooku kubuka kulitalikide-pele-takuninga-citika, mbwaanga basaante aabo bakanununwa mu Cizuminano Cakale a Cizuminano Cipya bayootola cibeela mu kubuka ooku. Yahushua ulizuunyene acisyomyo cakwe ca Cizuminano Cakale kakwiina kucinca baabo beelede kutola cibeela muli nkuko.
2. Kristu uzuunyene zisyomyo zimwi zya Cizuminano Cakale akuzinungilila.
Eelyo Kristu naakazuzika zisyomyo zimwi zya Cizuminano Cakale, walo wakatambika zisyomyo eezyo kuli boonse bakamvwene aanguwe. Ngooyu mukonzyanyo umwi, koyeeyela mulimo wa Messiah mbuwakataalukila ku cikombelo. Izaya wakatondezya munununi wabulemu wakali kuboola kubee wakali kukanana majwi aacigaminina busyu-busyu akwaambilizya kuti Yahuwah wakamwiita kuzwa mwida,wakamuulika zina lyakuti “Isilayeli,” alimwi wakamwaambila kuti mulimo wakwe mbuli mutumwa wa Yahuwah wakali wa kuvwuna bantu bamwi akataa bana Isilayeli mpoonya abamwi mumasi woonse:
Eelyo Kristu naakazuzika zisyomyo zimwi zya Cizuminano Cakale, walo wakatambika zisyomyo eezyo kuli boonse bakamvwene aanguwe.
|
Ncintu ciniini buyo kulinduwe kuba mulanda wangu wakubusya misyobo ya-Jakobo awakupilusya ba-Israyeli bafutukide. Njookubikka kuti ube mumuni wabamasi abalo, ube lufutuko lwangu koonse akusikila kumagolelo aanyika.. (Izaya 49:6 cf.Izaya 49:1,3 )
Kwiinda mumucito ooyu, Yahuwah wakali kuyoozuzika zisyomyo nzyaakasyomezyede akuli Abulamu (Matalikilo 12:3; 22:18; cf.Izaya 51:1-4; 54:13 ).
Paulu wakabona Yahushua kuti ngonguwe mutaanzi wakali kwaambwa kuti mulanda wa Izaya, nkaambo walo wakati “Pele mbwendakajana kugwasigwa kuzwa kuli-Yahuwah, ndiciimvwi asunu, ndilalungulula kubaniini akubapati, kutaamba ijwi limbi pele ayo ngobakaamba basinsimi a-Musa kuti alacitika, kuti Kristo uleelede kupenga, akuti nguuelede kusaanguna kubuka kubafu, aambile ba-Juda abamasi makani aamumuni” (Milimo 26:22-23). Pele Paulu wakabwene kuti zisyomyo zya Cizuminano Cakale zyakali kuguminizya abaabo boonse bakali muli Kristu:
Lino atucengulukile ku bantu bamasi. Nkaambo Mwami wakatulaya swebo, kaamba kuti, “Ndakubika kuti ube mumuni kulibamasi, Kuti utole lufutuko mane kusikila kumamanino aanyika.” (Milimo 13:46-47)
Cisyomyo cijatikizya mulimo wa Messiah mutumwa lino cakaba mulimo ku balanda boonse bamvwene aanguwe.
Ncobeni cisyomyo cili coonse mu Mangwalo nkokwaamba kuti “Inzya” muli Kristu.
3. Kristu lwakwe mwini nguuzuzika a kugozya bwiimpene zisyomyo zimwi zya Cizuminano Cakale.
Zimwi zisyomyo zya Cizuminano Cakale, Kristu wakazizuzika kale naa kuzigozya munzila yaandeene. Kuzuzika kuli boobo kutondezya kuti Yahuwah uyoozuzika azisyomyo zyakwe zimwi zyoonse.
|
Zimwi zisyomyo zya Cizuminano Cakale, Kristu wakazizuzika kale naa kuzigozya munzila yaandeene. Kuzuzika kuli boobo kutondezya kuti Yahuwah uyoozuzika azisyomyo zyakwe zimwi zyoonse (Ciibalusyo 18:22; Ezekiya 33:33;; cf. Baloma 8:32 ). Ngooyu mukonzyanyo , mushinshimi Mika wakashinshima muleli wa Isilayeli wakali kulangilwa kwa ciindi loko kuti uyoozyila ku Betelehema (Mika 5:2), mpoonya Kristu wakazuzika zisyomyo eeco bwinibwini naakazyalwa (Mateyo 2:6). Kuli buyo Kristu omwe, alimwi wakazyalwa ciindi comwe buyo. Nokuba boobo, kuzyalwa kwakwe kwakali kuyoovwundula kuzyokela kwa “basazinyina” kuzwa mu [nyika yoonse] , alimwi kali mbuli Mwami walo wakali “nguwe uuzooembela bantu bangu ba Isilayeli munguzu zya Yahuwah,” aboobo akuleta luumuno lutamani akukkomana kalaa zina lipati (Mika 5:35). Zyoonse zisyomyo eezi zicizumanana kuumbulizya Banakristu akubapa bulangizi, alimwi kuzyalwa kwa Kristu ku Betelehema kuyumyayumya kusumpulwa kwakwe kukabe kutamani [munyika yoonse].
Umwi mukonzyanyo wa cisyomyo ca Yahuwah kuli Solomoni ngwakuti, nkaambo kakuti wakalomba busongo kwiinda kulomba buumi bwa moongole, buvwubi, nokuba kusubula basinkondonyina, Yahuwah wakali kuyoomupa busongo, antoomwe a buvwubi abulemu (1 Bami 3:11-13). Eeci cisyomyo cakaba “Inzya” muli Kristu mukaambo kakuti eelyo naakafwa aciciingano Yahushua wakanununa kufumbwa cakalelekedwe aa bulemu bwa julu nkumbu, luzyalo, kujatanya zyoonse kaziswaangene mu lweengelelo (Matalikilo 8:20-21; BaLoma 2:4; 3:25-26).
Nokuba boobo, nkaambo kakuti, cisyomyo cakayeeme mukukumbila kwa mwaalumi omwe alimwi cakali kuguminizya cileleko cijatikizya buleli bwa muntu umwi, bubambe bwa cisyomyo eeco butondezya kuti eeci tacili cisyomyo eeco musyomi uuli woonse ncanga wasekelela. Kuleka mbuli cisyomyo ca Yahuwah cakuti takamusiyi nokuba kumusulaika Joshuwa (Ciilabusyo 3:18;Joshuwa 1:5), cakali masimpe kuli boonse aabo bakali kumutobela (Ciibalusyo3:16), tiibakatambula biyo cisyomyo cakagaminide Solomoni lwakwe, pele abamwi bakali kutambula kuzwa ku busongo, buvwubi, abulemu bwakwe mbwaakali kusekelela alakwe.
4. Kristu Usandula zisyomyo zimwi zya Cizuminano Cakale.
Muziindi zimwi, Yahushua ulasandula nokuba kupunga mbungano ya cisyomyo camu Cizuminano Cakale. Eezi zisyomyo zigaminina kapati ku zimvwule eezyo zisalazya akutondeka ku cintu cipati muli Kristu—nkokuti, mikonzyanyo ya Cizuminano Cakale ilalibonya kuzuzikwa muli Yahushua.
|
Muziindi zimwi, Yahushua ulasandula nokuba kupunga mbungano iimbi ya cisyomyo camu Cizuminano Cakale. Eezi zisyomyo zigaminina kapati ku zimvwule eezyo zisalazya akutondeka ku cintu cipati muli Kristu—nkokuti, mikonzyanyo ya Cizuminano Cakale ilalibonya kiizuzikwa muli Yahushua.3 Eeyo nyika Yahuwah njaakasyomya kuli Abulamu abalunyungu lwakwe yakali lukono lutakamani lwa mukowa wakwe (cf.Matalikilo 13:15; 17:8; 48:4; Kulonga 32:13 ). Ooyu mudaala wakali kuyooba wisi wa cisi comwe cakali kunookkala munyika ya Kanaani (Matalikilo 17:8) a mucooko cipati kwiinda waawo (Matalikilo 15:18). Aaya masimpe akataanguna kuzuzikkwa mu cizuminano cina Mozesi (Kulonga 2:24; 6:8; Ciibalusyo 1:8; 6:10; 9:5; 30:20; 34:4) alimwi akazuzikwa amumazuba aana Joshuwa (Joshuwa 11:23; 21:43) amazuba aana Solomoni (1 Bami 4:20-21). Nokuba boobo, mu Matalikilo, Abulahamu ulaambwa kuba wisi kutali wa cisi comwe pele wa masi (Matalikilo 17:46) alimwi mpuwo yakwe ilagilwa kutaalukila kunze lya nyika (yomwe) kuya ku manyika (mubunji) (Matalikilo 26:3-4; cf.Matalikilo 15:18 ; Matalikilo 17:8). Eeci cakali kuyoocitika eelyo umwi, walunyungu lwa bwami nayookomena akukona milyango ya basinkondonyina alimwi mpoonya, muli nguwe, masi woonse aanyika ayoobalilwa kuti alilelekedwe (Matalikilo 22:17-18; 24:60; cf.Intembauzyo 2:7 ). Paulu waamba cisyomyo ca nyika mu Matalikilo (Matalikilo 26:3) acimwi cijatikizya ncico (Matalikilo 22:17-18; cf.Matalikilo 13:15 ; Matalikilo 17:8; Matalikilo 24:7; Matalikilo 28:4) eelyo naamba Kristu kuti ngo lunyungu ooyo zisyomyo nguzyaabambilwa (BaGalatiya 3:16). Mwaapositolo uya kumbele kwaamba kuti boonse bali muli Kristu, nobaba bamaJuuda nanka Bantu bamasi, bazike nobaba baangulukide, balombwana nobaba banakazi, “muli nyungu zya-Abulahamu, aboobo muli baswaana mbubonya mbucaamba cisyomezyo” (BaGalatiya 3:28-29). Paulu ulayumyayumya akuti lukono lwa Banakristu (BaGalatiya 3:18) tiilwakaliko mu Jelusalema ooyo wakali mucizuminano cina Mozesi pele lwakali mu Jelusalema wa kujulu (BaGalatiya 4:24-26), ooyo boonse bobile Izaya a Johane ngobaamba kuti unooli mu nyika mpya (Izaya 65:17-25; Ciyubunuzyo 21:1-22; 5; cf.BaHebulayo 12:22).
Mu cizuminano cipya, Kristu usandula mukonzyanyo ooyo kuba cintu cini camasimpe kwiinda mukuzuzika cisyomyo citaanzi ca nyika muli nguwe lwakwe alimwi akutaalusya cisyomyo eeco kunyika yoonse kwiinda mubantu bakwe. Mumajwi aa Paulu, Yahuwah wakasyomya “Abulahamu anyungu zyakwe kuti uzookona nyika” (BaLoma 4:13); aciindi cakulengulula, nyika mpya uyoozuzika cisyomyo eeci mubukkwene. Kwiinda mukukwakwamuna nyika ya cisyomyo kuya ku manyika, Yahushua usandula “cizuminano citamani” ca Isilayeli (Matalikilo 17:8; 48:4), kwiibaluka kuti Yahuwah wakaambilizyide kale kuli bamatata.
Kukosozya makani
Kaiminina Abulahamu a Isilayeli, Yahushua wakateelela akubambilila zisyomyo zya Cizuminano Cakale kuli boonse bali muli nguwe. Kristu ulazuzika zisyomyo zimwi kakwiina kutambikila bamwi, ulazuzika zimwi, alimwi ulacinca.
|
Zisyomyo zya Yahuwah kanjaanji zijatikizya buumi nokuba lufu alimwi ziyeeme mukuteela kwa yooyo uuli mucizuminano. Cizuminao cina Mozesi, cakayeeme mukuteelela alimwi cakali kujokolosyeka (alimwi aboobo cakali kweengelela kunyansya kwa bana Isilayeli),cizuminano cina Abulahamu cakayeeme mukuteela alimwi tiicakali kujokolosyeka. Eeci ciiminina kuti Yahuwah wakali kuyoozuzika zisyomyo zyoonse pele wakali kuyoocita boobo kwiinda buyo mu Mwanaakwe uuteelela (cf.Matalikilo 12:3 ; 18:18-19 ;22:17-18 ). Kaiminina Abulahamu a Isilayeli, Yahushua wakateelela akubambilila zisyomyo zya Cizuminano Cakale kuli boonse bali muli nguwe. Kristu ulazuzika zisyomyo zimwi kakwiina kutambikila bamwi, ulazuzika zimwi kakwiina kuyungizya, alimwi ulacinca zimwi.
Izaya waamba kuti mumisela yoonse kunyina kutwi nokuba liso linabwene Leza mbuli wesu “uubelekela baabo bamulindila” (Izaya 64:4). Malembe aa Bbaibbele aboobo, ngakuti swebo tunoosyoma mu zisyomyo zya Yahuwah. Kataninga amba Paulu kuti “zyoonse zisyomyo zyokwa Yahuwah zijanika kuti Inzya muli [Kristu]” (2 Bakolinto 1:20), walo waamba kuti, “Yahuwah mbwasyomeka” (2 Bakolinto 1:18). Mbuli bwaamba mutembauzi, Yahuwah ulasyomeka mu majwi aakwe woonse alimwi ulaa lubomba mumilimo yakwe yoonse. (Intembauzyo 145:13; cf.2 Batesalonika 3:3 ; 2 Timoteo 2:11-13 ;1 Petulo 4:19 ;1 Johane 1:9)
Bumwi buzuba, Yahuwah uyoomaninizya zisyomyo zyakwe kuli ndiswe muli Kristu. Alimwi mubuzuba oobo tuyokwaamba kuti,
“Amubone! Ngooyu Leza wesu, Twali kumulindila kuti atufutule, Ngooyu Yahuwah Twali kumulindila. Atukondwe akusekelela mulufutuko lwakwe.” (Izaya 25:9)
Eeci cibalo citali ca-WLC cakalembululwa kuzwa kuli ca Delighting in the Old Testament: Through Christ and for Christ by Jason S. DeRouchie.
Twakagwisya mucibalo citaanzi mazina aamituni woonse ngobaulikide taata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo, twakojokolosya mu Mangwalo mazina aa Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna a balembi ba Bbaibbele bakayoyelwa moza. Nkamu ya-WLC