Muntu Uusyoma Kuti Cishinshimi Cakazuzikwa Mbwabala Mateyo 24
Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi munkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wabalanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mumalembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano yamilimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu ku Tusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko tulavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa. |
Cintu cikatazya kumvwisyisya: Mulumbe waku mulundu wa Oliveti ooyo ngwaakapa Yahushua muli Mateyo 24-25 wakali cintu ciletela kuyeeyela zinjaanji kujatikizya mamanino aaciindi eelyo Yahushua naakaamba kuti uyoozyokela. Mu malembe aaya, Ime ndapa kaambo eezyo zintu Yahushua nzyaakashinshima muli Mateyo 24-25 ncozitali zishinshimi zinoocitika mumazuba aamaumi eesu, pele kuti, eezi zintu zyaazuzikwa kuzwa mu 64 A.D kusikila mu 70 A.D.
Cijuzyo ca Kusandulula #1: Kwaambilizya Kudilimuna Tempele
Cijuzyo citaanzi cakusanduluzya kampango aaka nkulangisya kuti Yahushua wiingula mibuzyo njibaamweetela Basikwiiya Bakwe. Mutumpango 1-3, Yahushua a basikwiiya bakali kutalika kuyumuka kuzwa mu Jelusalema, kumwi basikwiiya kabanyandidwe bupati bwa mbulyaayakidwe tempele. Yahushua wakabaambila kuti eelyo tempele pati boobo ndibakali kusumpauzya liyoodilimunwa aciindi cimwi kumbelaa mazuba cakuti kuyoobulila lyo noliba bbwe lyomwe liimvwi atalaa bbwenyina. Tacili cintu ciyumu
kweezyeezya kuti basikwiiya nibakanyandwa eelyo nibakamvwa kuti oobo busena bulaakati kapati mu bupaizi abube bwa cisi cabo buyoonyonyweedwa limwi, aboobo bakabuzya mubuzyo, “Kotwaambila iswe, ndilili nociyoocitika eeci, alimwi ncitondezyo nzi ca kuboola kwako a mamanino aamusela?”
Itumpango tusolola ntotwiingula mubuzyo wakuti naa tempele liyoodilimunwa ciindi cili a citondezyo ca kuboola kwa Yahushua a mamanino aa musela naayooba. Mibuzyo ya “Citondezyo ca kuboola kwako” a “mamanino aamusela” tiiyakamvwisyigwa kapati mu bupaizi bwaandeene. Kunooli ncenciceeci bamwi ncobalanganya zishinshimi eezi kuti zicili kumbelaa mazuba. Ime ndapandulula kuboola kwa Messiah a mamanino aa musela aakale mu cibalo eeci. Caino, swebo tweelede kubikkila biyo maanu kuti inga caba cintu citeeleli kuti Yahushua awuntuluzyile mubuzyo wa sikwiiya mpoonya kayaa kwaambilizya kuti kuli cintu ciyoocitika kumbelaa mazuba kulaale kapati eeco cijatene akwaambilizya kwakwe.
Cijuzyo Cakusandulula #2: “Yebo”, kutali “Balo”
Cijuzyo cabili mukumvwisyisya cibalo ca cishinshimi eeci, nkumvwisyisya kuti nguni ooyo Yahushua ngwaakagamikide majwi aakwe. Hena Yahushua wakalaa mbungano ya musela wa 21, 22, 23, nokuba musela wa 24 mumizeezo yakwe na, nanka kuti Walo mumizeezo yakwe wakali kwaambila mbungano ya bamaJuuda ya musela wakwe mutaanzi? Nguni ooyo Yahushua ngwaakali kukananina?
“Yahushua wakabaingula kuti; “Amucenjele kuti muntu atamweeni inywe.Nkaambo mbanji bayooboola muzina lyangu kabati, ‘Ndime Munanike ooyo,' aboobo bayoolubizya banji. Inywe muyoomvwa nkondo ampuwo zyankondo, zili kulaale pele nywebo mutakayoowi. Nkaambo eezi zileelede kusaanguna kucitika pele mamanino tanoosikide pe, cisi ciyoolwana acisinyina, abwalo bwami abwaminyina. Kuyooba nzala akuzungaana kwanyika mumasena aandeene. Eezi zyoonse ngamatalikilo buyo aamapenzi aali mbuli aamukaintu wamyongwa.” Eelyo nywebo bayoomunjizya mumapenzi akuyoomujaya. Inywe muyoosulaikwa abantu bamisyobo yoonse akaambo kangu. Mateyo 24: 4-8.
“Amucenjele kutabi muntu uumweena.”
|
Amubikkile maanu ku bbala lyaamba bantu banji lyakuti “inywe” liinduluka kubelesyegwa. “Amulangisye kuti kutabi naba omwe uumweena INYWE.” “NYWEBO muyoomvwa makanaa nkondo, ampuwo zya nkondo, pele mukalomye kubona kuti INYWE mutakayoowi.” “Mpoonya INYWE bayoomutola kuti mukapenzyegwe,” azimwi zinjaanji. Inywe, nywebo, inywe, inywe.
Eelyo Banakristu nobabala cishinshimi eeci, bavwuzya kuyeeyela kuti Yahushua wakali kwaambila musela uuli kumbelaa zyuulu zya myaka kulaale. Aboobo, babala twaambo twakwe ootu kubee walo wakali kukananina ndiswe nokuba beenima muli Messiah mumisela iicizya. Nokuba boobo, ikuti Yahushua naakali kwaambilizya zintu ziciyoocitika mumusela uucili zyuulu-zyuulu zya myaka aakale, nkaambo nzi Yahushua ncaatakabelesya bbala lyakuti “balo” mucibaka ca bbala lyakuti “inywe”? Nkaambo kakuti Yahushua wakainduluka kwaamba kuti “inywe” mucibaka cakuti “balo” eeci ciyumya kutondezya kuti Yahushua wakalaa mbungano ya basikwiiya ba musela wakwe mutaanzi mumizeezo yakwe kunze lya Banakristu ba misela iicili kulaale. Kufumbwa muntu umwi nakanana kuli “nduwe” alimwi nabelesya bbala lyakuti “yebo,” yebo kulangilwa kuti inga yebo waliyeeyela kuti ooyo muntu waamba alimwi waambila “nduwe,” kutali bazyukululwa bako.
Mbuli Brian Godawa mbwaakalemba mu bbuku lyakwe lya mutwe wakuti End Times Bible Prophesy: It’s Not What They Told You, “Yebo kweezyeezya basikwiiya mbubakali kunga banyongana kuyeeya mu mizeezo ikuti Yahushua naakali kukanana kuli mbabo kakuli wakali kwaamba muntu uumbi. Masimpe, Ime ndikwaambile yebo, ooyandwa oobala cibalo eeci, kweezyeezya kuti kokkede mu cikombelo koswiilizya mulumbe oomo mufundisi mwazumanana kukanana kuli nduwe, pele taambi nduwe lwako, ugeme kwaamba musela uumbi kumbelaa mazuba wa Banakristu. Yebo inga walangalanga ncobeni mumbali lyako akutalika kunyandwa koti, Nkaambo nzi ncaamba kuti ‘yebo’ kubee walo ukananina ndiswe?Nkaambo nzi ncataambi kuti ‘balo?’ Aboobo makani aa mulumbe woonse mbuuzulwa akananina baabo baswiilila nguwe: inywe, kutali balo.”
Eelyo Yahushua nati, ‘Maawe kuli ndinywe nobalembi a Bafalisi’ (23:29), walo wakali kukananina balembi a Bafalisi bakali kuteelezya mulumbe wakwe, kutali musela wakacili kumbelaa ciindi wa balembi a Bafalisi. Eelyo Walo naamba kuti, ‘Inywe muyoobona woonse’ mayake a matempele (24:2), walo ukananina basikwiiya bakwe, kutali musela uucili kulaale wa basikwiiya. Mulumbe wakwe woonse mbuuzulwa ujisi kwiinda ziindi makumi one ibbala lyakuti “inywe”—makumi one! Atwaambe kuti aabo basyoma bbala lyomwe-lyomwe lya mulumbe batalika kulikankaizya kuti zishinshimi ziiminina buyo mbozilembedwe mabala bwinibwini. Nkokuti mukaambo aaka, kunooli tabalimvwide kabotu loko eelyo nobapelengusya majwi eeni ookwa Yahushua kuti abe maambila mbali aambilizya muntu uumbi zyuulu-zyuulu zya myaka kumbelaa mazuba aakale.
Inzya we, umwi inga watondeka kuti kwakali ziindi zinjaanji Yahushua naakabelesyede bbala lyakuti “yebo,” pele taakali kwiiminina biyo baabo bakali kuteelezya nguwe mumusela mutaanzi. Ngooyu mukonzyanyo, Mulumbe Atalaa Mulundu uzwide mikonzyanyo ya bbala lyakuti “yebo”. Ngooyu mukonzyanyo, “Koyanda basinkondonyoko yebo akubapailila aabo bakutundulula yebo“. Muntu uulangila kuzuzikwa cishinshimi kumbelaa mazuba inga wakazya kuti ikuti bbala liiminina bantu banjaanji mu Mulumbe waku Oliveti eelyo lilesya kusanganya musela uucizya kumbelaa mazuba, mbube mukaambo aako, tulakonzya kuuntuluzyila zyoonse nzyaakaamba Yahushua mu ziiyo Zyakwe pele biyo kuti kali wakabelesya bbala liiminina bantu banjaanji. Mbwaanga Yahushua wakati, “Yanda basinkondonyoko akupailila baabo bakupenzya yebo,” Ime nsyesinikizyidwe kutobela malailile aayo, alimwi cili kabotu kusulaika basinkondoma, cili kabotu tee kayi? Walo wakali kwaambila biyo bantu aabo bakakkede mu mbungano yakwe aciindi eeco, cililuleme na?
Ipenzi lya kukazya ooku ndyakuti Imulumbe waa Mulundu a Mulumbe ookwa Yahushua milumbe ya muntu uubandika omwe yiimpene kulaale kapati. Mu mulumbe mutaanzi, mulumbe ookwa Yahushua wakali kujatikizya buponi bwa kulijata, ninzila bantu bokwa Yahuwah mbobeelede kulyeendelezya. Muli wabili, Yahushua wakali kwiingula mubuzyo umwi ngwaakabuzyigwa ankamu imwi uujatikizya cintu cimwi aciindi nociyoocitika cintu eeco. Ncobeni, Mulumbe ookwa Yahushua atalaa Mulundu uguminizya Munakristu wa mazubaano. Nokuba boobo, eelyo ziiyo zyokwa Yahushua nizyakali zya misela yoonse, walo wakali kukananina ku mbungano ya musela mutaanzi wakwe. Mangwalo aaCizuminano Cipya aalo mbweenya nga misela yoonse pele akalembelwa ku zikombelo zigaminide.
Cijuzyo ca Kusandulula #3: “Musela Ooyu”
Kumamanino aa mulumbe ookwa Yahushua, Walo waamba kuti, “Ndimwaambila masimpe Ime, ooyu musela tuukayindi kusikila zyoonse eezi zintu zikacitike.” (kampango 34). Aaka kampango ncokayiminina ncuubauba cakuti uulya musela wa mazuba aa Yahushua ngwaakali kukananina, bantu bakali kupona aciindi naakapa Mulumbe waku Oliveti, tiiwakali kunga wainda pele buyo kusikila zyoonse nzyaakashinshima kazizuzikidwe.
Aabo bajatilide ku lusyomo lwakuti misela ilaandawudwe muzibeela oomo Yahuwah mwabeleka akataa basale Bakwe munzila ziimpene basoleka kwiinduluka kusandulula ncokayiminina kaambo kakuti “ooyu musela” kutegwa eeci cishinshimi citani kwaambi musela wakutaanguna. Pele balo inga bakazya kuti ibbala lya “musela” liiminina “mukowa wa BuJuuda.” BamaJuuda tiibakali kunga balobelela kusikila zyoonse zishinshimi kazimanide kuzuzikwa, alimwi mbwaanga BamaJuuda nkobacili kusikila buzuba buno, nkokuti zishinshimi zyokwa Yahushua zyakali kwiiminina kuzuzikwa kumbelaa ciindi ciciboola. Bamwi banikwaamba kuti eelyo naakaamba kuti “ooyu musela,” Yahushua taakali kusanganya antoomwe a musela wa kumbelaa mazuba. Walo wakati ooyo musela uucili kumbelaa mazuba uuyoobona zitondezyo eezi tuukalobeleli. Ooyo musela wa kumbelaa mazuba kunooli musela wesu nokuba musela uucili kumbelaa musela wesu.
Ime nsyejene kuti busanduluzi bobile oobu bwa “musela ooyu buli sindingene. Kujatikizya busanduluzi butamani bwabo, ipenzi lyangu ndyakuti ibbala lya ciGiliki mu cibalo cisanduludwe kuti “musela” ndyakuti genea. Kweendelanya a bbuku lisandulula mabala lya mutwe wakuti The Louw-Nida Greek-English Lexicon, “Kaambo kaamba kuti ‘bantu ba musela ooyu’ lilakonzya akusandululwa kuti ‘bantu bapona ciindi cino’ nokuba kuti ‘bantu ba ciindi cino.” Eeci taciiminini “Mukowa wa BuJuuda ” nokuba aasyoonto mu Cizuminano Cipya.
Mubbuku lyakwe lyakuti Matthew 24 Fulfilled, Brian Godawa ulemba masena aali 14 oomo mabala aa “musela ooyu” (genea mu ciGiliki) mwaabelesyedwe, alimwi talyaambi mukowa wa BamaJuuda noliba lyomwe pe. Atulangelange mikonzyanyo misyoonto iili boobu.
Mateyo 11:16 (cf. Luka 7:31) “Pele inga twaweezyekanya ku cintu nzi ooyu musela? Uli mbuli bana bakkede ku misyika kabaitana abalongwenyina.”
Mateyo 12:39 (cf. Maako 8:12; Luka 11:29): “Musela uusofweede waba simamambe ulangila citondezyo, pele kunyina citondezyo ciyoopegwa ku musela ooyu pele biyo citondezyo ca mushinshimi Jonah.”
Mateyo 12:41 (cf. Luka 11:32): “Nkaako balombwana baku Nineveh bayoomuzula mubuzuba bwa lubeta baakubukila musela ooyu, balo nibaakambaukilwa aa Jona bakeempwa. Lino aano mpaali wiinda Jona ooyo.
Mateyo 12:42 (cf. Luka 11:31): “Alimwi mubuzuba bwalubeta mwami mukaintu uuzwa kumusanza uyoomuzula nobamusela ooyu nkaambo wakeenda kuzwa kumagolelo aanyika kuzoomvwa busongo bwamwami Solomoni. Lino aano mpali wiinda Solomoni.”
Luka 11:50-52 “Nkaako bantu baciindi cino bayoosubulwa akaambo kabashinshimi boonse mbibakajaya, kuzwida kumalengelo aanyika, kuzwa kukujaigwa kwa Abela kuyoosikila kukujaigwa kwa Zekaliya, ooyo wakajailwa akati kacipaililo abusena busalalisya bwamuŋanda yokwa Yahuwah. Ndamwaambila kuti, ncobeni bantu baciindi cino bayoopegwa mulandu akaambo kazintu zyoonse eezi! “Maawe kulindinywe, nobamayi ba Mulawo! Nkaambo mwakasisa cijuzyo ca luzibo. Akaambo kakuti nywebo tamunjili mulasinkila aabo basoleka kunjila!” Nkaako bantu baciindi cino bayoosubulwa akaambo kabashinshimi boonse mbibakajaya, kuzwida kumalengelo aanyika, kuzwa kukujaigwa kwa Abela kuyoosikila kukujaigwa kwa Zekaliya, ooyo wakajailwa akati kacipaililo abusena busalalisya bwamuŋanda yokwa Yahuwah. Ndamwaambila kuti, ncobeni bantu ba musela ooyu bayoopegwa mulandu akaambo kazintu zyoonse eezi! Maawe kuli ndinywe, nobamayi ba Mulawo! Nkaambo mwakasisa cijuzyo caluzibo. Akaambo kakuti nywebo tamunjili mulasinkila aabo basoleka kunjila!”
Ciindi comwe-comwe nolibelesyedwe bbala lyakuti genea [“musela ooyu”], Yahushua wakali kwaamba bantu bakali kupona aciindi eeco.
|
Mu mukonzyanyo omwe-omwe akataa yeeyi, mu bbala lya genea, Yahushua wakali kwiiminina bantu bakali kupona aciindi eeco. Ime nsyezyi naa kuli sicikolo wa Bbaibbele ooyo wakali kunga wabweza comwe akataa ziindi eezi kuti ciiminina mukowa wa baJuuda akaambo kakuti eezi zyoonse tazikonzyi kwiiminina misela iiciboola kumbelaa musela mutaanzi. Ngooyu mukonzyanyo, muli Mateyo 12:39, Yahushua wakaamba kuti musela uusofweede uyanda citondezyo pele kunyina citondezyo ciyoopegwa kunze lya mukonzyanyo wa Jona. Mbuli mbokatwaambila kampango katobela, Citondezyo ca Jona cakali lufu akubuka kwa Yahushua. “Nkaambo mbubonya mbuli Jona mbwaakali mwida lyanswi mpati kwamazuba otatwe, mbubonya oobo awalo Mwanaa Muntu mbwayooba mazuba otatwe mubulongo.” (Mateyo 12:40). Yahushua taakabusyigwa kuzwa kubafu mu musela wa makumi obile awumwi pe! Walo wakabusyigwa mumusela mutaanzi! Maako 9 ngo mulumbe ookwa Yahushua naakatanda daimona kuzwa mu mwana musankwa eelyo basikwiiya nibakaalilwa kulitanda nkaambo kakuti tiibakaliimya akupaila kapati kabataninga soleka kulitanda. Nga makani mbwaabede oomo motujana majwi ookwa Yahushua : “Akaka nywebo nomusela wa basicinguni nomutakwe lusyomo, calampa buti ciindi nceekkede andinywe? Muciyanda kuti nkecimweengelela buti” Hena Yahushua ulilaukila mukowa wa BamaJuuda? Mbubuti mbocimvwika kuba ca maanu eeci?
Mbuli sicikolo wa Bbaibbele Gary DeMar mbwaakacaamba; “Aabo bakaka kuti ‘ooyu musela’ caambilizya musela ooyo Yahushua ngwaakali kukananina muli Mateyo 24, beelede kuzuunyana kwaamba kuti ‘ooyu musela’ ciiminina cintu ciimpene ku nzila eeyo njaabelesyedwe mabala aaya mumasena aambi muli Mateyo amu masena amwi mu Cizuminano Cipya!”1
DeMar wakalemba akuti, “Kuli penzi ikuti bbala lya [genea] kalisanduludwe kuti ‘mukowa.’ Mbwaanga ‘mukowa’ ndibbala liguminizya mukowa wa BamaJuuda, aboobo Mateyo 24:34 inga wabalwa munzila eeyi kuti: ‘Ooyu mukowa wa BamaJuuda tuukayindi kusikila zyoonse zikatole busena. Eelyo nzintu zyoonse eezi zyaakutola busena, mbube mukowa wa BamaJuuda uyoolobelela.’ Eeci tacimvwiki kuba ca maanu.”2
Ikuti Yahushua naakali kwaamba mukowa wa BamaJuuda, walo naakabelesya bbala lya ciGiliki lyakuti [genes] eelyo liiminina (“mukowa”) kuleka lyakuti [genea] eelyo liiminina (“musela”).8
Mbubo, aboobo kusandulula bbala lyakuti [genea] kuti liiminine mukowa wa BamaJuuda ncintu citagwasyiki, pele ino mbuti busanduluzi bwabili bwa muntu uulangila kumbelaa mazuba? Ino kuti majwi aakuti “ooyu musela” kaambilizya musela ooyo uuyoobona zitondezyo kufumbwa ciindi eelyo musela ooyo nuyoopona? Ime njeeya kuti zijuzyo zitaanzi zyobile nzitwalanga kale mucibalo eeci, zipalanganya busanduluzi oobu. Kutaanguna, atwiibaluke kuti mulumbe woonse wakalembelwa kwiingula mibuzyo ya basikwiiya yakuti: “Ndilili eezi zintu noziyoocitika [nkokuti, kudilimunwa kwa tempele] kuyoocitika lili?” alimwi “Ninzi cinooli citondezyo ca kuboola kwako?” Bwiinguzi bwa Yahushua buliyunguzyidwe abbala lyaamba bantu mubunji kuti “inywe” kunze lya bbala lyakuti “balo,” eeci citondezya canguzu kuti walo wakali kwiiminina kuti waamba bantu aabo mbaakali kukananina! Camamanino, mbweenya Ambeyo mbwenga neekalangila Yahushua kubelesya bbala lyakuti “balo” kunze lya bbala lyakuti “inywe” ikuti Walo naakali kwaamba musela wa Banakristu uucizya kumbelaa ciindi, mbweenya ambeyo neekalangila kubelesya majwi aakuti “uulya musela” kunze lya kwaamba kuti “ooyu musela.” Eeyo nzila Mabala aa Mulumbe waku mulundu wa Oliveti mbwabelesyedwe usendekezya kutiYahushua wakalaa musela mutaanzi mu mizeezo yakwe kutali musela wakacili kulaale.
Zijuzyo zyotatwe zya kusanduluzya milumbe zilatondezya canguzu kuti Yahushua wakali kulangila zishinshimi Zyakwe kuzuzikwa kacitaninga sika ciindi cakumanizya musela mutaanzi. Ime ndazuminizya Thomas Newton ooyo wakati, “Ncintu cinyandya kuli ndime muntu naba ni mbwanga waalikizya cibeela ca mulumbe wainda ooyu ku kudilimuna munzi wa Jelusalema, mpoonya mucibeela cimwi kaalikizya kuti ngweenya ooyu mulumbe ngwa mamanino aanyika, nokuba cintu cimbi ciciyoocitika aakale kulaale, eelyo nocaambidwe kale kabotu-kabotu mukujala makani aa mulumbe kuti, zyoonse zintu eezi ziyoozuzikwa mumusela uuno.”3
Kulanga Zishinshimi Zimwi
Lino mbutwavwuntauzya bweende bwa ciindi Yahushua ncaakali kulangila zishinshimi Zyakwe kuti zicitike, atuvwuntauzye zintu zigaminina eezyo Yahushua nzyaakaambilizya akuti naa eezyo zyakacitika masimpe. Ime nsyekwe kuyungizya majwi manjaanji mbuli mbweecita kale kutegwa nditalampyi cibalo eeci kwiindilizya mboceelede kuba. Kunze lyaboobo, Ime, mucibeela cipati, ndaamba biyo ncaakaambilizya Yahushua kutobelanya a makani aamisela aatondezya mbucaazuzikwa.
Inkondo a Maŋunuŋunu aa Nkondo:
Cishinshimi: “Inywe muyoomvwa makanaa nkondo a maŋunuŋunu aa Nkondo, pele amulangisye kuti mutayoowi. Zintu zili boobo zyeelede kucitika, pele mamanino aciboola.” (kampango 6)
Kuzuzikwa: Eeci cishinshimi cilaa mulimo mukujuzya citondezyo ca kudilimuna Jelusalema a kuboola kwa Yahushua nkaambo, aciindi eeci, munzi wa Loma wakalaa luumuno lwakazyibidwe kwiitwa kuti “Pax Romana,” eeco ciiminina kuti “luumuno lwa Loma.” Inyika lyoonse yakalaa nkondo a maŋunuŋunu aa nkondo, aboobo cishinshimi ca Yahushua eeci nicakali cakubbidikizya, citamvwiki bululeme, citakwe mulimo muciindi cimbi ca misela pele buyo mu musela mutaanzi, muciindi eeci ca “ciindi ca luumuno.”
Mubbuku lyakuti [Histories 5.9], Tacitus wakalemba kuti, “Mubuleli bwaTiberiusi, zintu zyakaluumwine…” (Tiberiusi wakalela akataa, AD 14- 37). Mu misela yakwe [Histories 1.2] (Mukazi maziba – Miyoba, A.D. 69), Tacitus wakalemba kuti, “Ooyu musela Ime ngweetalika kulemba makani ngwa ciindi nikwaagwitide manyongwe, aazwide nkondo zitaambiki, uuzwide kulwana mu masi, uutaambiki nokuba mu ciindi ca luumuno. Baleli bone bakaunsyigwa a cceba; kwakali nkondo zyotatwe zyakulwanina mukati ka cisi, nkondo zinjaanji zya masi aali kulaale, alimwi kanji-kanji zyoonse zyobile aciindi comwe. Kwakaba kuzwidilila kucooko ca Kujwe akusweekelwa zinji kucooko ca Kumbo. Illyricum wakanyongana mizeezo, zyooko zya Gallic zyaakankama, alimwi cisi ca Britain cakazundwa akusuuluka mpeenya aawo. Ba Sarmatae aba Suebi bakabukila kulwana ndiswe; ba Dacia bakazunda kubaa mpuwo akaambo kakuzunda akukomwa kwabo; nobaba ba Parthia bakalaafwi kubweza zilwanyo mubucenjezu kabalicengeezya kubee bakalaa Nero. Kuyungizya waawo, cisi ca Italy cakapenga manyongwe aatakali kulangilwa akupiluluka kakwiindide misela minji. Buvwubi bwa minzi ya Campania, izito zyakalaa mbolezi zyakanyikilila limwi kwa lyoonse nokuba kufumpwa; Loma wakanyonyoonwa amililo mipati, oomo malende aabo aansiku mwaakanyeka alimwi munzi wini mupati wa Capitol wakaumpwa amaanza aabantu banyenzi. Zituuzyo zisetekene zyakasofwaazyigwa; kwakaba mamambe mumasena aa bulemu. Ilwizi lwakazula bantu bakatandwa mu masi, malundu akali kununka mitunta ya bafwide.”
(Tacitus, Annals, pg 271) — “Mumwaka ooyu, kwakavwunduka nkondo akataa ba Armeniya aba Iberiya…”
Jospehus, mubbuku lyakwe lyakuti [Wars 4:9:2 2.] wakalemba kuti “Lino Vespasian wakabweedesyegwa ku Cesarea, mbube naakali kulibambila kuti aye kumbele alumamba lwakwe loonse kuti agaminine kuya ku Jelusalema, mpoonya wakatambula aakuti Nero wakafwa…nkondo yakulwanina mu cisi; – Ime ndasiya biyo kwaamba makani aabo woonse nkaambo bakalizyibidwe kapati akataa buleya, alimwi bakali panduludwe abalembi ba Giliki a BaLoma, pele nkaambo ka kuswaanganya makani, akuti malembe aa misela kunooli taasindingene, Ime ndagumaguma biyo zyoonse aasyoonto.”
Inzalaa Kuzungaana Nyika:
Cishinshimi: “Cisi ciyoobukila cisinyina, alimwi bulelo buyoobukila bulelonyina. Kuyooba nzala mumasena manjaanji.” (kampango 7)
Kuzuzikwa: Kwakali Nzala Mpati mumazuba aa Claudius:
Milimo 11:27-29 — “Lino aciindi eeci bamwi bashinshimi naakaboola kuzwa ku Jelusalema kuzya kuAntiyoki. Umwi wabo, Agabus, wakaimikila {akutalika} kutondezya kwiinda mu Moza kuti kuyooba nzala ncobeni mu nyika yoonse. Alimwi eeci cakacitika mu buleli bwa Claudius. Alimwi kweendelanya a kufumbwa ncaakajisi sikwiiya omwe-omwe, omwe-omwe wakalyaaba kusangila lugwasyo kulemununa babunyina aabo bakali kukkala ku Judiya.”
Josephus, Wars 6.299-300 (6:6:7) — “Kuyungizya, aciindi ca power eelyo ndyotwiita kutiPentecosti, eelyo bapaizi nibakali kunjila mu [lubuwa lwa] mukati ka tempele, mbuli bwakali cilengwa cabo, kucita milimo yabo iisetekene, naakaamba kuti, mubusena butaanzi, bakamvwa kuzungaana akuyobeka, alimwi nibaamamizya kumvwa kuyobeka, bakamvwa coongo mbuli ca nkamu mpati, kacaamba kuti, “Atuzwe aano.”
Josephus, Wars 4.286-287 (4:4:5) (286) “nkaambo kwakavwunduka muyoba waajuzya kacembelemasiku, kwakaba kunyonyauna kupati, a myuwo mupati, amvwula yakulilekaleka biya kuwa, akulabaula ndabo cakutobelanya, mizumo ya mvwula kiikwasa kapati, kuguntana kapati akuvwuluma, ooko kwakali mu kuzungaana kwa nyika. (287) Eezi zintu zyakali kucenjezya kuti kwakali manyongwe aakacili kutobela luboolela Bantu eelyo bweende bwa nyika bwakunjila mi kupyopyongana, alimwikufumbwa muntu wakali kukonzya kubbejela kuti aaya maleele aacitika asolweda manyongwe aataambiki aaciboola.”
Tacitus, mu bbuku lyakuti The Annals, 12.43, “Ooyu mwaka wakaba kamboni wa manyongwe [zitondezyo amalweza] manjaanji….kuzuzuma nyika kwakali kwiinduluka… azimwi zikankamya zyakalibonya mukubula mapopwe, akuleta nzala… kwakakibonya kuti kwakaceede buyo cakulya citola mazuba aali kkumi amusanu mu munzi [Loma]. Lulikke luzyalo lwaandeene lwaJulu amupeyo aasyoonto nzizyaalesya kulobelela.”
Kupenzyegwa kwa Banakristu:
Cishinshimi: “Mbube inywe muyootolwa kuti mukasubulwe akujaigwa, alimwi bayoomucimwa bantu ba masi woonse mukaambo kangu.” (kampango 9)
Kuzuzikwa:
“Mpoonya mubuzuba oobo kwakaba kupenzyegwa kupati ku cikombelo mu Jelusalema; aboobo bakamwayikizyanya mumasena aali mumbali mu zyooko zya Judiya aku Samaliya, pele kwakacaala biyo baapositolo balikke mu munzi.” – Milimo 8:1
“Aciindi eeco Mwami Helodi wakajata bamwi ba mbungano kuzwa mu cikombelo kuti abatundulule.” – Milimo 12:1
“Lino Galiyo naakabikkwa bweendelezi bwacisi ca Akeya, Bajuuda bakabungana, bajata Paulu akumutola kunkuta.” – Milimo 18:12
Eusebius, ECC. Mubbuku lya [Histories 2:9]
“[1] Lino munsaa ciindi eeco” (cilisalazyidwe kuti 1 walo waamba ciindi ca kumazubaa Claudius) “Herodi Mwami [2] wakaimikizya maboko aakwe kuti anyemye bamwi mu Cikombelo. Mpoonya wakajaya Jemusi munyina aa Johane kubelesya cceba.” Lino kujatikizya ceeci 2 Jemusi, Clement, mubbuku lyakwe ciloba lyakuti[Hypotyposes,[3] ulungulula kaano kayandika kwaambwa aawa; kakaambwa mbuli mbwaakakatambula kuzwa kuli baabo bakaponede musyule lyakwe. Walo waamba kuti ooyo wakasolweda Jemusi kuya ku cuuno ca lubeta, eelyo naakabona kapa bumboni bwakwe, wakajatwa ku moyo, akutalika kulyeempa kuti walo lwakwe wakali Munakristu. Aboobo boonse bobile, walo mbwaamba, bakaangwa bakatolwa kooko antoomwe; mpoonya munzila nibakacili kutolwa walo wakakombelezya Jemusi kuti amulekelele. Mpoonya walo, naakalizeeza kaindi kasyoonto, wakati, “Luumuno alube aanduwe,” mpoonya wakamumyonta. Mbube boonse bobile bakakosolwa mitwe aciindi comwe. 4 Aboobo, mbuli bwaamba Mangwalo, [4] Helodi, naakafwide Jemusi, nikwaabonwa kuti mulazyo ukkomanisya BamaJuuda, bakalwana Petulo awalo akumwaanga akumunjizya mu ntolongo,”
Buzangi:
Cishinshimi: “Aciindi eeco, banjaanji bayooleka kusyoma akutalika kwaabana akucimwana,” (Kampango 10)
Cishinshimi: Langa mu 2 Batesalonika 2:2, Ciyubunuzyo 3:14, BaLoma 16:17-18, 15:1, Milimo 20:29, 2 Bakolinto 11:3, Bafilipo 3:2, BaGalatiya 1:6, 1 Timoteo 1:18, 1 Timoteo 3:5, 1 Timoteo 4:1, 1 Timoteo 6:20, 2 Timoteo 1:15, 2 Timoteo 2:16.
Bashinshimi Babesi:
Cishinshimi: “Alimwi bashinshimi banjaanji babeji bayoolibonya akweena bantu banji.” (kampango 11)
Kuzuzikwa: Langa mu Milimo 8:9, Milimo 13:6, Milimo 20:29, 2 Timoteo 3:1, Ciyubunuzyo 2:2, Ciyubunuzyo 2:14, Ciyubunuzyo 2:20, 2 Bakolinto 11:12, 1 Johane 2:18, 1 Johane 4:1
Eusebius, History of the Church, 2:13 1
“Lino makanaa Kristu naaka mwaikide akataa bantu boonse,[2] sinkondonyina wa lufutuko lwa muntu wakalijanina ciindi cakupanga makanze aakulifumpila munzi lwakwe. Walo wakaboolela Simoni ooyu waambwa kale atalaawa, [3] kuti amugwasyilizye mu micito ya mafunze aakwe, wakasweesya bantu banji bakkala mumunzi wa Loma, aboobo akubanjizya mu nguzu zya bweendelezi bwakwe. Eeci ca 2 acalo cilaambidwe aa Justin,[4] umwi wa balembi baluulwa aabo bakapona ciindi cisyoonto kabaindide baapositolo. Kujatikizya nguwe, Ime ndakanana munzila iiluleme.[5] Bweza ubale mulimo wa mwaalumi ooyu, walo wakalemba Kulilekelela kutaanzi [6], nkwaakaambilizya kuli Antonine mu cibaka ca bupaizi bwesu, ulemba ca 3 mbuli citobela aawa:[7] “Mpoonya naakatantide Mwami kuya kujulu madaimona akabikka bantu bamwi aabo bakalyaamba kuti bakali bakwe Yahuwah, alimwi tiibakazumizyigwa biyo andinywe kuti batapegwi cisubulo pele bakalanganyigwe kuti beelela kupegwa bulemu. Umwi akati kabo wakali Simoni, mu Samaliya wa kumunzi wa Gitto,[8] ooyo wakali mu buleli bwa Claudius C’sar[4] Wakacita milimo ya nguzu zipati zya maleele mumunzi wenu kwiinda mu micito ya madaimona aayo aakali kubelekela muli nguwe, nkabela wakali kulanganyigwa aanga ngu Yahuwah,”
Mulumbe Mubotu Waakambaukwa Mu Nyika:
Cishinshimi: “Lino akaambo kakuvwula kwabubi, luyando lwabantu banji luyoomana. Pele ooyo uukakatila mane kumamanino uyoofutulwa. Makani Mabotu aabwami bwa Yahuwah ayookambaukwa munyika yoonse, kuti bukabe bumboni kumisyobo yoonse. Ndendilyo mamanino aaciindi nayoosika.” (tumpango 12-14)
Aaka nka kaambo ncobakazya aabo basyoma kuti cishinshimi cakazuzikwa/basyoma kuzuzika cishinshimi kumbelaa mazuba/Basyoma Kutolwa Kujulu Mukaziziizi nkobapeda kukaka busanduluzi bwa muntu uusyoma kuti cishinshimi cakazuzikwa kale mbwabala mulumbe ookwa Yahushua waku Oliveti. Yahushua waamba kuti mulumbe uyooyandika kutaanguna kukambaukwa ku masi woonse kaataninga sika mamanino. Balo balakazya kuti eeco tiicakacitika mumusela mutaanzi pe. Ncobeni, tacininga citika asunu. Mikowa yabantu imwi tiininga mvwa mulumbe mubotu. Aboobo, mbubuti Ime mbwenga ndaamba kuti cishinshimi cakazuzikwa kale mumusela mutaanzi?
Ime njeeya kuti cintu citaanzi nceelede kutondeka nkaambo kamu ciGiliki aako kasanduludwe kuti “nyika yoonse” kakuti Oikoumene. Aaka kaambo kalibelesyedwe ziindi zinjaanji mu Cizuminano Cipya. Kufumbwa nokabelesyedwe, takaambilizyi mukowa wabantu woonse pe. Kunze lyaboobo, kaiminina Nyika ya BaLoma nokuba masi aayo ngubakazyi. Ngooyu mukonzyanyo, Luuka 2:1 waamba kuti, “Mumazuba aayo kwakabikkwa mulazyo kuzwa kuli Caesar Augustus kuti nyika yoonse [oikoumene] yeelede kulembezya mazina.” Kunyina uuyeeyela kuti Caesar Augustus wakali kuyanda kuti babalilizyigwe a bantu baku Japan, China, nokuba bantu baku cooko ca Kunyika lya Amelika. Yakali buyo “Inyika ya BuLoma” eeyo yakali kuyandika kulilembya kuti babalwe.
1. Munyika yaakkedwe bantu;
a. Mumalembe aa ciGiliki, kapati cooko canyika caakkedwe ba Giliki, kwiimpanya anyika aakakkedwe bantu batakwe lusumpuko, mu bbuku lya cf. Passow, ii., p. 415a; (Liddell a Scott, kunsaa bbala, I.).
b. Mu balembi ba ciGiliki aabo bakalemba zya buumi bwa BaLoma (mbuli bwaba Latinorbis terrarum) eeco ceelene a bulelo bwa BaLoma: so πᾶσα ἡ οἰκουμένη mubweende bwa mabala cileelene a ziiyo zyoonse zya bulelo oobu, Luuka 2:1.”5
Ikuti Yahushua naakaamba kuti mulumbe mubotu uyookambaukwa mu mulengalenga woonse, Walo naakabelesya bbala lya ciGiliki liimpene: Kosmos. Kosmos nde bbala lya ciGiliki eelyo bantu bakali kukanana ciGiliki ndibaazyibide kubelesya mukwaamba munyika yoonse, Nyika, nokuba mumulengalenga woonse.
|
Aboobo, eelyo Yahushua naakaamba kuti mulumbe mubotu uyookambaukwa “munyika yoonse,” walo taakali kwaamba nyika yoonse. Walo wakali kweeleka Bulelo bwa BaLoma boonse. Ikuti Yahushua naakatondezya kuti mulumbe uyookambaukwa nyika yoonse, Walo naakabelesya bbala lya ciGiliki liimpene: Kosmos. Kosmos nde bbala ndibakali kunga babelesya kufumbwa nibakali kuyanda kwaamba nyika yoonse aabo bakali kukanana ciGiliki, Inyika, naa mulengalenga woonse. Mpampawo aawa mpotujanina bbala lya Cikuwa lyakuti Cosmos. Eeli bbala lilibelesyedwe muli Johane 1:10: “Walo wakali mu nyika [kosmos], alimwi nyika [kosmos] yakabambwa kwiinda muli nguwe, pele nyika [kosmos] tiiyakamuzyiba.”Yahuwah taakalenga biyo Bulelo bwa BaLoma. Yahuwah wakalenga mulengalenga woonse! Ncenciceeci Johane ncabelesya bbala lyakuti kosmos alimwi kuleka lyakuti oikoumene. Kosmos ndibbala libelesyedwe amuzibalo mbuli bwaJohane 3:16, Johane 3:17, 1 Johane 2:2, a Ciyubunuzyo 17:8.
Lino tulizyi kuti “nyika yoonse” muli Mateyo 24 taciiminini mulengalenga woonse, atubone naa cakazuzikwa eeco mumusela mutaanzi. Hena mulumbe tiiwaa kambaukwa mu Bulelo bwa Loma boonse kuutaninga sika mwaka wa 70 AD?
Kuzuzikwa: Mu BaLoma 1:8, Mwaapositolo Paulu wakalemba kuti: “nkaambo munyika yoonse baambilizya zya lusyomo lwanu.” Ibbala lya ciGiliki ndyabelesya Paulu mu Baloma 1:8, lisanduludwe kuti “inyika yoonse,” ndibbala lya ciGiliki ndyeenya ndyabelesya Yahushua muli Mateyo 24:14 (nkokuti bbala lyakuti, oikumene). Kweendelanya aaPaulu, mulumbe mubotu wakamwaika kuyoosika ku [oikumene] mumazubaa buumi bwakwe! Oobu tabuli biyo busena Paulu naakaamba ceeci. Muli 1 Timoteo 3:16, walo wakati, “Masimpe maseseke aabukombi bwesu mapati kapati. Alimwi ngakuti, Walo wakabonwa mumubili wabuntu, wakaambwa kuti mululami a Muuya Uusalala,wakabonwa abangelo..Waakakambaukwa akati kamisyobo yoonse, wakasyomwa abantu baansi aano, wakatolwa kujulu mubulemu.”
Icisesemyo Ca Lusaalo:
Cishinshimi: “eelyo mwaakubona kakwiimvwi mubusena busalalisya cisesemyo cibisya eeco cakaambwa amusinsimi Daniyele kuti, ‘Ciliimvwi mubusena busalala' (ooyo uubala amvwisisye). Aabo bali mu Judiya batijile muzilundu. Ooyo uuli aciluli ataseluki kuti akagwisye eezyo zili muŋanda yakwe. Awalo uuyoojanwa kumuunda atakasowi ciindi cakupilukila kuŋanda kuyoobweza cibaki cakwe. Pele maawe kubakaintu baminsi abaabo aabo bali kuyoonyonsya kumazuba aayo!!” (tumpango 15-19)
Brian Godawa waamba kuti “ Icisesemyo Ca Lusaalo ciimvwi mu busena busetekene cakali cimwi akataa zintu zyotatwe: 1) Musololi wa BaLoma simituni, Titus a Lumamba lwakwe kabazingulukide Jelusalema, 2) bantu basofweede kabanjilauka mu tempele, 3)bantu baku Edomu kabasofwaazya tempele.”6
Titasi uzingululide Jelusalema
Kweendelanya aa mulumbe wa Luuka uujatikizya Mulumbe waku Oliveti mu cipati 21 ca mulumbe wakwe, Ime njeeyela nzila iimbi iilangilwa kuba. Mu mulumbe wa Luuka, Yahushua wakati, “Pele eelyo mwaakubona Jelusalema kuuzingulukidwe lumamba, mpoonya muyoolizyibila kuti lunyonyooko lwaswena. Nkabela aabo bali ku Judiya bakatijile ku malundu.” (Luuka 21:20-21).
Muntu uyandika buyo kubala makanaa Josephus’ aakuti War Of The Jews kuti abone mbucaazuzikwa eeci.
Kupenzyegwa Kutakeezyekwi Kabili:
Cishinshimi: “Nkaambo kuciindi eeco kuyooba mapenzi mapati, aatanabwenwe kuzwa kumalengelo aanyika kusikila sunu--alimwi takukabi aambi aali boobo pe.” (kampango 21)
Aabo a basyoma kuti cishinshimi ciyoozuzikwa kumbelaa mazuba bakazya kuti kupenzyegwa kutaambiki takuninga citika, nkaambo tatuninga bona ciindi ca kupenzyegwa eeco “citaninga bede kuzwa kumatalikilo aanyika kusikila cindi cino, alimwi citakabi kabili.” Mbuli Hal Lindsey, mulembi wa makanaa [Left Behind] mbwabbejela, aayo ayelede kunooli mapenzi aayoosya kubaa bujayi cakuti kunoonyina ciinda waawo. Nokuba boobo, ikuti twabweza majwi ookwa Yahushua kwiiminina kuti kunoonyina ciinda waawo kweelanya aa mapenzi aatanabwenwe, swebo inga twakosozya akuti iBbaibbele lilakopana lwalyo. Nkaambo nzi? Mu 587-586 B.C., Bbabbuloni wakafumpa cisi ca Isilayeli, akuzinguluka Jelusalema, akudilimuna tempele, akutanda bunji bwa bamaJuuda kuya mubuzike. Muli Ezekiya 5:9, Yahuwah wakati: “Alimwi akaambo kamituni yanu iisesemya, nywebo njomucita cintu ncetanacitide pe, kwamana nsikaciciti limbi.” Daniele wakainduluka majwi ngeenya aaya nibaatandilwa ku Bbabbuloni Daniele 9:12: “Ono wazuzikizya majwi aakaambwa azyandiswe azyabaleli besu mukutuletela mapenzi mapati. Ansi aano mbukwakali kuba taakwe cakacitikide mbuli cakacitika kumunzi wa Jelusalemu.” Nkokuti Daniele a Ezekiya bakabelesya mulaka ngweenya Yahushua ngwaakabelesya: “Takuninga citidwe cintu cikonzyene aceeco” alimwi “Tacikabi kabili” ciyoolesyegwa. Alimwi boonse bobile bakali kukanana makanaa sinkondonyina muzwa kule uunyonyoona Jelusalema.
Kuvwundauka mu Mulengalenga?
Kuli zinjaanji zyaambilizyidwe muli Mateyo 24, tulakonzya kulanga zintu nzyaakaamba Yahushua a mbuzyaazuzikwa, pele kufwiinsya makani, Ime ndiyanda kusotokela kuzwa ku caandaano 21 kuya ku caandaano 29, ooko Yahushua nkwaamba kuti “Mpeenya aawo mbwaati kaindile mazubaayo aamanyongwe
“‘Izuba liyoobaya,
awalo mwezi tuukapi mumuni wawo;
inyenyezi ziyooloka kuzwa kujulu,
alimwi zilengwa leza zya kujulu ziyoo zungaanyigwa.’”
Aabo basyoma kuzuzika cishinshimi kumbelaa mazuba abaabo basyoma kutolwa kujulu mukulaba kwa liso bakazya kuti eeci inga tiicaambilizya cintu cimwi caacitika kale. Mbwaanga, izuba tiilyakasiya mu musela mutaanzi, mwezi tiiwakaleka kupa mumuni wawo, azyalo nyenyezi tiizyakawa anyika mumusela mutaanzi, inyika yoonse niyakanyebuluka cinicini, alimwi buumi bwaanyika eeyi nibwaanyonyweedwa limwi!
Mwiyi wa lwiiyo lwa buleza John Owen utondeka musyobo wa mulaka ooyo kuti ngwa maambila mbali. Walo wakalemba kuti Kuleka kulindilizya ciindi cilamfu kapati cintu cuubauba alimwi cilibonya, yebo inga walanganya kuti ooyu ngo mulazyo, kuti mbeta zya cisubulo zyokwa Yahuwah, kwiinda mu bashinshimi boonse, ijulu, zuba, mwezi, nyenyezi, akulibonya kwa bubotu akubekema kwa zilengwa-leza zya majulu, inga zyeelekwa mfulumende, baleli, zyooko zya ma Izaya. 14:12-15; Jelemiya 15:9, 51:25. Izaya 13:13; Intembauzyo. 68:6; Joweli. 2:10; Ciyubunuzyo. 8:12; Mateyo. 24:29; Luuka 21:25; Izaya 60:20; Obadiya. 4; Ciyubunuzyo 8:13; 11:12; 20:11.”7
Bikkila maanu ku zyaandaano Owen nzyaamba. Zimwi zishinshimi zya Cizuminano Cakale eezi zyakapegwa aa Yahuwah ku bantu basofweede. Atulangelange Izaya 13, mbuli mukonzyanyo. “Ime ndalailila basalali bangu, ndaita basilumamba bangu, kuti bazoocite ncindabasungula mubukali bwangu kuti basubule baabo mbendinyemenede. Amuswiilile kuli kuyobeka atala aazilundu kuli mbuli kwamakamu-makamu aabantu! Amuswiilile kuli lupyopyongano akati kamalelo, ooku kuli mbuli kuyobeka kwabantu bazisi zinji babungana. Mwami Yahuwah Singuzuzyoonse nguusolweda basilumamba bakwe baya kunkondo. Bazwida kumasi aakulaale, bazwida kumagolelo aanyika. Mubukali bwakwe Mwami Yahuwah waboola kuzoonyonyoona cisi coonse. Amulile nkaambo buzuba bwa Mwami Yahuwah buli aafwiifwi, buzuba oobo Singuzuzyoonse mbwayooleta lunyonyooko lupati. Akaambo kaceeci bantu boonse bayoolebukilwa bantu boonse liyoobaleka. Boonse bayooyoowa, macise akupenga mumoyo ziyoobajata. Bayoominingana mbuli mukaintu uuyanda kutumbuka. Bayoolangana cakugambwa, bayoosyulungana kumeso. Amubone, buzuba bwa Mwami Yahuwah bulasika, mbuzuba bwaluciso, mbuzuba bwabukali, nkabela basizibi boonse bayoonyonyoonwa. Nyika iyoosyaala buyo Nyenyezi zyoonse abandakutema ziyooleka kumweka. Alyalo zuba liyoobaya mwezi taukabali pe.
Kuboola kwa Mwanaa Muntu?
Lino twaboola ku cishinshimi ciinda zyoonse kukopa. “Mpoonya kuyoolibonya citondezyo ca Mwanaa Muntu kujulu. Nkabela mukowa yabantu baanyika boonse iyoolilauka eelyo baakubona Mwanaa Muntu kaboola mumakumbi aakujulu anguzu abulemu bupati.”
Yahushua taakazyokela ncobeni mumusela mutaanzi, cili luleme na? Ede, ikuti Yahushua naakazyokela mumakumbi aa Kujulu kumwi bantu baanyika boonse kaboomoka, eeco nicaajatila maanu ncobeni musela mutaanzi wa balembi ba misela, tee kayi? Ncinzi ncoyeeyela kuti “Mwanaa Muntu kaboola mumakumbi aa kujulu” ncociimiinina? Bunji bwa bantu (kusanganya andime) basyoma kuti Yahushua wakaamba kuti walo uyoolibonya mujulu atalaa makumbi, mbuli mbobatondezya bantu babamba zifwanikiso banjaanji kutondezya kuboola kwabili (kumwi katantide mbizi iituba).
Lino, mbuli mbwentii pandulule munsaa kumamanino aa cibalo eeci, Ime ndiyeeya kuti Yahushua uciboola alimwi munzila eeyo, pele nsyeyeeyeli kuti ncenciceeco Yahushua ncaakali kwaamba muli Mateyo 24. Ime ndisyoma kuti kuboola kwabili kwini a kuboola kwa Mateyo 24 nziindi zyobile zyaandeene, kuboola kwa Mateyo kwakazuzikwa mu 70 AD. Amundilekele ndisandulule ncocili boobo.
“kuboola mu makumbi” kwa Messiah kuzyila kapati mu Cizuminano Cakale oomo Yahuwah mwaseluka kuzwa kujulu kuzyoobeteka. Eezi mbeta zyakali milimo yokwa Yahuwah yakasandululwa mu mulaka wa maambila mbali nkaambo kunyina pe wakamubona Yahuwah muciimo ca buntu “kaselemuka atalaa makumbi” mu mulengalenga eelyo mbeta eezi nizyaacitika.
Myeelwe 11:25 “Mpoonya aawo MWAMI Yahuwah wakasika mukkumbi waambaula a Mozesi, eelyo wakabapa Muuya abalo aabo basololi bali makumi aali ciloba. Ciindi Muuya nuwakabakkala, boonse bakasinsima, pele teebakakonzya kusinsima limbi alimwi pe. ” (KJV)
Intembauzyo 18:9-12 “Wakaandula julu, waza ansi, kunsi lyamaulu aakwe kwakali makumbi aasiya. Wakatanta bakelebu wauluka, amababa aaluuwo wapeeluka. Musinze wakali muvwumbilide, akali muzingulukide makumbi mapati, makumbi mapati aazwide maanzi. Mukubala kwakwe mwakali kuzwa ndabo acivwulamabwe, zyakali kwiinda mumakumbi aakamuzingulukide aayo.” (KJV)
Izaya 19:1 ” Ngaaya makani aamba zyacisi ca Ijipiti. Bona MWAMI Yahuwah nguulya ulaboola ku Ijipiti utantide akkumbi lyeenda cakufwambaana. Mituni ya Baijipiti ilazyangama kumbele lyakwe abalo Baijipiti lyabaleka kapati.” (KJV)
Daniel 7:13 “Mucilengaano cangu masiku ndakalanga, lino kumbele lyangu ndakabona umwi uuli mbuli muntu uulya maila, kaboola amakumbi aakujulu. Wakaswena aafwiifwi aliyooyo walyoonse alyoonse, eelyo wakaletwa kumbele lyakwe.” (KJV)
Nahumu 1:3 “Mwami Yahuwah tafwambaani kunyema, ngusinguzu zinji, Mwami Yahuwah takabaleki buyo katabasubuli aabo bali aamulandu. Nzila yakwe ili mukambizi amuguwo, makumbi ndusuko lulundumuka ciindi neenda.” (KJV)
Ime ndazumina kuti kuboola kwa Yahushua, “kuboola atalaa makumbi” mu Mulumbe waku mulundu Oliveti akwalo musyobo wa “kuboola” mbuli Yahuwah mbwaakacita mu zibalo zinjaanji mu Cizuminano Cakale. Yahushua wakali kukonzya “kuboola” kuzyoobeteka Jelusalema kakwiina kubabama ncobeni mujulu atalaa makumbi ooko boonse nkubakali kukonzya kumubona ameso aabo.
Nkaambo nzi Yahushua ncanga waboola ku Jelusalema kuzyoobeteka? Nkaambo “Wakeza kucisi cokwabo, pele bantu bakwe tiibakamutambula.” (Johani1:11, KJV).
KUKOSOZYA MAKANI
|
Ncenciceeci Yahushua ncaakeema muli Luuka 19; nkaambo bamaJuuda baamukaka Yahushua kuti tali Messiah wabo, aboobo lino walo wakeelede kubabeteka kwiinda mukufumpwa lumamba lwa BaLoma.
Hena eeci ciiminina kuti kucinyina kuboola kwa Yahushua kumbelaa mazuba na?
Peepe nokuba aniini pe! Nokuba kuti aabo balangila cishinshimi kuzuzikwa kumbelaa mazuba inga baamba boobu, Ime inga nsyindaamba ceeco. Ime ndi mulangizi mucibeela cisyoonto wa kkuzuzikwa kwa cishinshimi kumbelaa mazuba. Nokuba kuti Ime ndiyeeya kuti Mateyo 24 woonse (antoomwe a bunji bwa bbuku lya Ciyubunuzyo) wakazuzikwa mumusela mutaanzi, Ime ndiyeeya kuti kucili zishinshimi zisyoonto buyo mu mangwalo eezyo ziciyandika kuzuzikwa, Ime ndiyeeya kuti kuyooba ncobeni, kulibonya ntongola meso kuboola kwa Messiah ooko kucitika antoomwe akubuka kuzwa kubafu kwa Banakristu akutolwa ku zeulu. Ime nsyeyeeyi kuti Mateyo 24 wiiminina ceeco.
Kukosozya makani
Yahushua mushinshimi wamasimpe. Ooyo musela tiiwakainda kusikila zyoonse nzyaakaambilizya nizyakacitikide.
MAKANI AAKUYUNGIZYA :
1: Gary DeMar, “Last Days Madness”, Wolgemuth & Hyatt Pub; peeji 33
2: Gary DeMar, kuzwa mucibalo ca muluwo “Norman Geisler and ‘This Generation'”, 2007
3: Langa muli “Norman Geisler and ‘This Generation'” Lyakalembwa aa Gary DeMar, 2007
4: Thomas Newton, “Dissertations on the Prophecies Which Have Remarkably Been Fulfilled” (1754).
5: Thayer’s Greek Lexicon, “STRONGS NT 3625: οἰκουμένη” mbucaalembwa aawa https://biblehub.com/greek/3625.htm
6: Godawa, Brian. Matthew 24 Fulfilled: Biblical and Historical Sources (Masena aa Kindle 1241-1242). Embedded Pictures Publishing. Kindle Edition.
7: John Owen, (vol. 8, p. 255, mu mulumbe wakuti Shaking and Translating of Heaven and Earth, waakambaukwa mu Mukubwekaanngala 19, 1649)
Eeci ncibalo citali ca-WLC calembwa aaba Evan Minton. (cibalo cakafwiinsyigwa.)
Twakagwisya mucibalo citaanzi mazina aabakomba mituni ngobayita Taata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo twakajokolosya mutumpango ntotulembulude akubikka mazina aa Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna abalembi bamu Bbaibbele bakayoyelwa moza. Nkamu ya-WLC