Hena BaLoma 1:3-4 Mbumboni bwakuti Yahushua Ulaa Ziimo Zyobile?
Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi munkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wabalanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mumalembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano yamilimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu ku Tusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko tulavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa. |
Basicikolo banji balanganya lugwalo lwa Paulu ku cikombelo ca Loma kuti nga malembe aalusyomo aayinda kubota. Tee kayi abalo Bakomba baleza botatwe ncobayandisya kukapaula mulugwalo oolo kuti bajane ziimo zyobile zya Kristu, mpoonya, kwiinda mukusendekezya, akupunga lusyomo lwa Baleza botatwe. Kamwi kampango kavwuzya kwaambwa kuti mbo bumboni kajanwa mu caandaano 1:
BaLoma 1:1-4 Ndime Paulo muzike wa-Yahushua Messiah, apositolo mwiite uusalilwa Makani Mabotu aa-Yahuwah. 2 Aya makani wakaasyomezya kale kubasinsimi bakwe mumalembe aasalala, 3Nga mwanaakwe, iwakazyalwa kuzwa kumbuto zya Davida kubuntu bwakwe, 4pele wakabikwa mbuli Mwana a-Yahuwah anguzu a-Muuya Uusalala kukubusigwa kubafu, ngu-Yahushua Messiah Mwami wesu…
Basicikolo banji balanganya lugwalo lwa Paulu ku cikombelo ca Loma kuti ngo mulumbe walusyomo wakwe wiinda zyoonse.
|
Oobo bumboni buluulwa bwiimvwi a kampango katatu a kane:
iwakazyalwa kuzwa kumbuto zyaDavida kubuntu bwakwe,
pele wakabikwa mbuli Mwana a-Yahuwah anguzu a-Muuya Uusalala kukubusigwa kubafu,
Banji bamvwa twaambo tobile ootu kuti kunooli twakaliko kale mu mupailo wa kulilekelela kataninga sika Paulu nokuba kuba cibeela ca lwiimbo cijatikizya Mwanaa Yahuwah. Bamwi balanganya ntuto kubee nkujala mulumbe kwa Paulu mu kaambo ka lusyomo, akutondezya kuti kuli mutwe wamakani uukonzyene uulibonya mu magwalo aakwe kuli Timoti (1 Timoti 3:16 a 2 Timoti 2:8). Kakwiina makani naa ooto twaambo twakasolola kataninga sika mwaapositolo naa twakazyila kuli nguwe, aabo basyoma Baleza botatwe baamba kuti ooko kuswaanganya twaambo tobile ooto kutondezya lusyomo lwa Paulu kuti Yahushua wakalaa ziwa zya mubili zyobile, comwe kacili ca buntu alimwi cimwi kacili ca bulemu. Mumajwi amwi,,ciimo cakwe ca buntu ciyeeyelwa kuti ncecaambwa mu kaambo kakuti “kubuntu bwakwe,” kakuli ciimo ca bulemu kacaambwa mu kaambo kakuti “Mwanaa Yahuwah…anguzu a Muuya Uusalala.”
Kusandulula a Kupandulula BaLoma 1:3-4
IBbaibbele (Amplified Bible) lisumpauzya muzeezo wakuti ootu tumpango twaamba ziimo zyobile zyokwa Yahushua eelyo noliyungizya ca kwaanguluka bupanduluzi bwalyo ku kampango ka Bbaibbele aaka:
BaLoma 1:3-4 (Amplified Bible) [makani mabotu] aajatikizya Mwanaakwe, ooyo, kweendelanya abuntu bwakwe [ciimo Cakwe], wakazyalwa ku lunyungu lwa Davida [kuti azuzike zisyomyo zya zizuminano], 4 a [kweendelanya a ciimo cakwe] kweendelanya a Muuya Uusalala wakabikkwa caantangalala kuti abe Mwanaa Yahuwah uulaa nguzu [ca kuzunda amaleele] kwiinda mu kubusyigwa Kwakwe kuzwa ku bafu: Yahushua Messiah Mwami wesu.
Aciindi cimwi, iBbaibbele lya NIV lyakasanganya bupanduluzi bukonzyanya ku kampango katatu:
Kujatikizya Mwanaakwe, ooyo kweendelanya ku ciimo ca buntu bwakwe, wakali mbuto ya Davida.
Umwi musyobo mupya wa Bbaibbele lya NIV wakalulamika busanduluzi kulesya manjezyeezya.
Bamwi baambilizya makani aa Bbaibbele basimpa busanduluzi oobu abumwi kwiinda mukupandulula kuti mulaka wa Paulu wiiminina Messiah uulaa ziwa zyobile. Ngooyu mukonzyanyo, Bension ulemba makani aakwe aa BaLoma kuti, “Ziimo zyobile zya Mwami wesu zilaambidwe aawa; pele kutaanguna ca buntu, nkaambo ca bulemu tiicakaninga litondezya mubukkwene kusikila [mbukwaalembedwe kutaanguna] naakamanizya kubuka kuzwa ku bafu.”1
Coffman ulasangana ciinduluko eeco abusanduluzi bwakwe bwa kapango aako kuti:
Paulu ulaazumina makani aa ziwa zyobile zya Messiah, ciwa ca bulemu aca buntu, mu kampango aaka. Kujatikizya mubili ooyo Yahushua ngwaakajisi eelyo naakasala kunjila buumi bwesu aano anyika, wakazyila muli Davida, mbuli bwakaambwa mu mazyalane ookwa Mateyo a Luuka, akampango kataanzi ka Cizuminano Cipya oomo mwajuzyigwa kuti “Mwanaa Davida.” Nokuba boobo,cakali ciwa biyo ca buntu cokwa Yahushua eeco cakaselukila mu lunyungu lwa Davida. Mubukkwene bwakwe bwinibwini, Messiah taakazyila kuzwa mumuntu naba ni pele wakali kupona antoomwe a Taata … [Kampango 4] kakazya kaako kakasolweda, aako kajatikizya ciimo ca Messiah, akwiimpanya eeco ku ciimo cakwe ca kujulu.2
Mu makani amwi aavwuzya kwaambwa, ooyu mulembi waamba kuti kweendelanya aa buntu ciiminina ciimo ca buntu cokwa Yahushua, “aboobo, akusendekezya kuti Walo wakalaa ciimo cimbi, eeco mwaapositolo ncafwamba kwaamba kuzwa waawo.”[3] Ooyu mulembi usalazya kuti ikuti:
“kweendelanya aa buntu” aawa ciiminina, “mu buntu Bwakwe,” aaka nkaambo katajanwijanwi [kweendelanya ku Muya Uusalala] keelede kwiiminina kuti “ muciimo Cakwe cimbi,” eeco ncitwabona kuti nciceeco ca “Mwanaa Yahuwah”—citeeli, citalengwi.4
Paulu taakali kusyoma lwiiyo lwa kristu uuli mu ziimo zyobile nkaambo olo lusyomo lwakasyuuka akataa musela wabili kusikila wane akataa baabo bakasandulwa kuzwa ku busongo bwa BaGiliki kuya ku Bunakristu.
|
Cintu cikondelezya, ooyu mulembi uzuminizya kuti, “Umwi unoonga kayeeyela kuti ikuti eeci kacili ncociiminina, tiicakaambwa munzila yiinda kubauba.”5 Ncobeni, Paulu naakaubyaubya kwaamba kusyoma ziwa zyobile mu lwiiyo lwa Kristu ikuti walo naakaimvwi amuzeezo ooyo. Pele taakacicita eeco pe. Kunze lya boobo, Paulu wakalanganya lusyomo lwakuti leza wakali kukonzya kuba muntu kuti lwakali lusyomo lucima, alimwi wakayumya kukaka lusyomo oolo walo naakakambaukila munzi waku Lystra mubbuku lya Ncito 14. Paulu taakali kutobela lwiiyo lwa Kristu uulaa ziwa zyobile nkaambo oolo lwakaanzwa mumusela wabili kusikila akataa baabo bakasandulwa kuzwa ku busongo bwa ciGiliki kusandukila ku Bunakristu.
Eelyo basicikolo bamwi nibakali kusandulula twaambo twa Paulu tukazyanya kuti mbobumboni bwa ziwa zyobile zyaambwa Kristu, basicikolo ba kono bapa muzeezo uutakwelelezyedwe. Sicikolo wa Cizuminano Cipya Douglas Moo waamba kuti busanduluzi bwa “[ziimo zyobile] bulaa batobeli, pele myeelwe yabo iyaa kuceya.”6
Ngooyu mukonzyanyo, muciindi ca kwaamba Kristu uulaa ziwa zyobile, mwiyi Ernst Kasemann waamba kuti ooto twaambo tobile tukanana zibeela zyobile zya mulimo ookwa Yahushua:
Atweezye kuti twaambo twa Muya Uusalala kweendelanya ku buntu akakuti Mwanaa Yahuwah kweendelanya ku Muya Uusalala tatwaambi ziimo zyobile zya Messiah pe. Ninzi Paulu ncaakali kwaambila mbungano yakwe ya musela mutaanzi? Kuzubulula twaambo ootu mu mumuni wa BaLoma 1 atumwi tumpango tuna Paulu kulatugwasya kuti tusike mpotumvwisyisya ncotwaamba a lwiiyo lwa buleza alwa Kristu lwa mwaapositolo.
Hena Kweendelanya aa Buntu Mbumboni bwa Ziimo Zyobile na?
Paulu mbwabelesya bbala lya mubili (muci Giliki: sarx) utondezya zinjaanji mu Mangwalo. Ngooyu mukonzyanyo, ibbala lyaamba mubili wini wanyama ya buntu, mubili wa buntu. Lilakonzya akwaamba buntu mubunji. Kuyungizya waawo, mu Bbaibbele, muntu ndibbala libelesyegwa kupandulula kubula nguzu kwa muntu akuyandisya cinyonyoono.
Ikaambo kakuti kweendelanya kubuntu, kalalibonya ziindi kkumi alusele mu Cizuminano Cipya, zili lusele zilibonya mu BaLoma. Kakwiina kugwisyila, aaka kaambo kapandulula zintu nokuba kuyanda kwa buntu kwa kaindi kasyoonto. Eeci ciimpanya akataa zintu nokuba kuyandisya kwa muuya, nkokuti, mucooko ca Yahuwah. Paulu ubelesya majwi aaya kujatikizya buntu ziindi zyone mukwaamba lunyungu lwa muntu umwi. Aaya nga makani mu kaambo nkotuvwuntauzya:
BaLoma 1:3b nga Mwanaakwe, ooyo iwakazyalwa ku mbuto ya Davida kweendelanya ku buntu bwakwe.
Kwiimpanya kuli baabo basyoma mu buleza bwa Kristu, kweendelanya ku buntu takali kaambo nsini kabelesyegwa kupandulula muntu uuzyaluludwe.
|
Kuleka mbuli baabo basyoma mu buleza bwa Kristu, kweendelanya ku buntu takali kaambo nsini kabeesyedwe kupandulula muntu ngobayeeyela kuti wakasandaulwa. Mwaapositolo ubelesya kaambo nkeenya kwaamba luzubo lwakwe. Kakwiina kubuzyilila, Paulu a Yahushua balisangene lunyungu mu buna Isilayeli kweendelanya ku buntu:
BaLoma 9:3-5 Nkaambo nindakakonzya kukomba kuti nkabe mutakate ndemwini nkaambo kabakwesu abasiluzubo bangu bakunyama. Balo bali mba-Israyeli, bwana mbubwabo, abwalo abulemu, ayalo milongo, ayalo milawo, abwalo bukombi, azyalo zisyomezyo. Bamataata abalo mbibabo, alimwi kulimbabo nkwaakazwa Kristo mbuli nyama, nguwe, uuli abwami bwazintu zyoonse, Yahuwah uutembaulika lyoonse. Akube boobo.
Alimwi mucibeela cimbi ca BaLoma, mwaapositolo ubelesya majwi aakuti kunyama kupandulula mbuto ya buJuuda, pele eeci ciindi katobelezya lunyungu kuyoosikila kuli Taata Abulahamu:
BaLoma 4:1 Lino twaambe buti aa-Abulahamu taateesu waku nyama?
Aboobo, ikuti kweendelanya ku nyama kacaambilizya kuti Yahushua wakali kupona kataninga zyalwa, nkokuti awalo Abulahamu, Paulu, bamaJuuda, abasyomi mbwaanga aaka kaambo kabelesyedwe kupandulula bantu aaba abalo. Pele masimpe, kunyina uukonzya kutabilila busanduluzi buli boobo.
Paulu mbwabelesya majwi aakuti kweendelanya ku nyama mu BaLoma 1 tabuli busanduluzi bwa kusanduluzya lunyungu lwa buntu alwa muntu wakali kuyeeyelwa kuba leza-muntu. Kuba masimpe, kunyina pe mu Mangwalo kweendelanya ku nyama mpokupandulula nokuba kusendekezya ciimo ca kuzyalululwa, nokuba kubelesyegwa kwiimpanya ziimo zya mubili zyobile pe. Mu kaambo aaka, oobu mbusanduluzi biyo bwa luzubo lwa muntu umwi. BamaJuuda babusela mutaanzi nibakafwamba kuzyiba majwi ookwa Paulu kuti mbumboni bwakuti Yahushua wakazuzika cisyomyo cokwa Yahuwah cakuti Messiah unooli wa mbuto ya Davida.
Hena Moza wa Kusetekena Mbumboni bwa Ciimo ca Bulemu na?
Nokuba kuti banji balazuminana eeyo nzila bubelesyedwe majwi aakuti kweendelanya ku nyama muli lwa ngawo taagwasyilili lusyomo lutajanwi mu Bbaibbele lwa Kristu uulaa ziimo zya mibili yobile, balo bazumanana kuti eelyo majwi aayo naaswaanganyigwa antoomwe a kaambo kakuti Mwaana Yahuwah…kweendelyana ku Moza wa kusetekana, agwasyilila kapati lwiiyo lwa Leza-muntu. Pele hena aaya majwi taatondezyi kuti Yahushua ulaa ciimo cabulemu na?
Banji babala Bbaibbele basandulula kabatakubwene izina lya mulimo lyakuti Mwanaa Leza kubee lyeelene alyakuti Leza Mwana, eelyo litalibonyi mu Mangwalo.
|
Babali banji batakubwene basandulula cuuno ca mutwe cakuti Mwanaa Leza [Elohim/Yahuwah] kuti aleelene akuti Leza Mwana, aayo mabala aatajanwi mu Mangwalo kaasanganyidwe kuli Yahushua, majwi aakuti mwanaa Yahuwah alabelesyegwa mukwaamba Isilayeli, bangele, bami, abanakristu. Icintu ciimpanya Yahushua kuzwa ku bana ba Yahuwah bambi ncakuti walo waambwa kuti Mwana simuzyalwaalikke ookwa Yahuwah. Walo alikke ngo musale wakananikwa aa Yahuwah kuti abe Messiah. Aboobo kusikila waawo, Mwanaa Yahuwah uleendelana a Messiah, Kristu, a Mwami wa Isilayeli. Ngooyu mukonzyanyo:
Johane 1:47-51 Yahushua wakabona Natanayeli uza bweenda, wakamwaamba kuti, “Amubone, mu-Israyeli mwinimwini uutakwe luuni.” 48Natanayeli wakamwaambila kuti, Ino wandiziba buti? Yahushua wakavuwa kuti, “Ede, katana kukwiita Filipo, ndakubona ucili kunsi abukuyu.” 49Natanayeli wakamuvuwa kuti, Rabi, nduwe Mwana a-Yahuwah, nduwe Mwami wa-Israyeli.”
Luuka 4:40-41 Nelyakabbila izuba, boonse abakali kujisi abaciswa zilwazi zyamikumo mikumo, bakabaleta kulinguwe, wababika maanza umwi umwi, wabaponya. 41Abalo badaimona bakazwa kubanjibanji, boompolola bati, Yebo uli Mwana Yahuwah-, Walo wakabatapatila, taakwe naakabazumizya kwaamba, nkaambo bakalimuzi kuti ngu-Kristo.
Aabo bakali kupona mumusela mutaanzi nibakamumvwisya Mwanaa Yahuwah kuti wakali kwaamba kuti walo lwakwe Yahushua wakali leza. Sicikolo wa Bbaibbele N. T. Wright ulazumina makani aaya:
“Messiah” naa “Kristu’, taciiminini ‘yooyo uulaa bulemu bwa kujulu.” Kufwiinsya mabala aaya [mbuli mbwaalembedwe bwini] mukwaamba zina lya bulemu nokuba muntu Yahushua ncintu cisweesya. Ncuubauba kuzuunyana kuti Yahushua (mbuli bamaJuuda bamusela mutaanzi) mbubakali kusyoma kuti walo wakali Messiah. Pele nciyumu kapati, alimwi ncintu ciimpene, kukazya kuti walo wakali kuliyeeyela kuti wakali Leza muna Isilayeli munzila imwi. Lino mbokuli boobu, majwi aakuti ‘mwanaa Leza’ alasweesya nkaambo kakuti mu buJuuda bwakasolola alimwi butali bunakristu, aayo majwi aambilizya Isilayeli nokuba Messiah, alimwi eeci ncaayiminina amu Bunakristu butaanzi…16
Mufundisi wa buleza Douglas McCready ulazumna kuti:
Nokuba kuti bamwi bakabelesya zina lyakuti Mwanaa Leza mukwaamba buleza bwa Yahushua, pele bupaizi bwa BuJuuda nokuba bwa kukomba mituni bwa mazuba ngaakali kupona Yahushua tiibakateelede zina eeli munzila eeyi, nociba cikombelo citaanzi.17
Kumvwisyisya zina lyakuti Mwanaa Yahuwah kuti lyaamba Yahushua kubee ulaa ciimo cabulemu nkwiimina aciga citatabilidwe mu Bbaibbele.
|
Kuteelela kuti Mwanaa Yahuwah caamba Yahushua uula ciimo ca buleza eeco nkwiimina aciga citakonzyi kutabililwa aa Bbaibbele.
Kujatikizya majwi aakuti Muya wa kusetekana, kusanyangula kuyubununa BaLoma 1:4 kuti nceciindi cilikke naabelesyedwe mu Mangwalo. Nokuba boobo, kucisalazyila limwi, swebo tweelede kulangalanga atumwi tumpango oomo Paulu mwabelesya majwi ngeenya, katweendelanya a Moza. Ngooyu mukonzyanyo:
BaLoma 8:4-5 kuti bululami bwa-Mulawo bukalondolwe mulindiswe, swebo tuteendi mbuli nyama anukuti mbuli muuya. 5Nkaambo basinyama balayeeya makani aanyama, anukuti basimuuya balayeeya makani aamuuya.
Mukampango aaka amuli tumwi, kweendelanya ku Moza nkwaamba buyo Muya Uusalala, nkokuti, Muya wa Yahuwah. Kunyina pe Paulu nabelesya bbala lya Muya nokuba majwi aakuti kweendelanya ku Muya mukwaamba ciimo cisendekezyegwa ca Yahushua cabuleza. Pele kunze lyaboobo, eelyo ndizina likonzyene a Muya Uusalala.
Sicikolo wa Cizuminano Cipati Thomas Schreiner ulazumina. Walo ulemba majwi aakwe aajatikizya BaLoma kuti:
Kunyina pe majwi aayo mpaayiminina ciimo cabulemu ca Yahushua. Aawa kulangilwa kapati kuti inga twajana mpokwaambwa Muya Uusalala…. Ooko kwiimpanya takuli akataa ziimo zyobile zya Yahushua pele akataa buntu a Muya Uusalala.18
Sicikolo wa Cizuminano Cipya James D.G. Dunn ulemba kuti Muya wa kusetekana “…inga camvwugwa aa Paulu aBanakristu kuti eeco caambilizya Muya Uusalala, [nkokuti,] Muya uuzyibidwe kusetekana, [nokuba yooyo] uulaa cibeela mu kusetekana kwa Leza…”19
Oobo bulembedwe BaLoma 1:4 kuyungizya kugwasyilila kuteelela kwesu. Kuyubununa nzila Paulu mbwabelesya Muya wa kusetekana kuti takuli kwaamba ciimo ca bulemu pele nkwaamba kubuka kuzwa kubafu kwa Yahushua, aayo maleele aakatondezya kuti muntu waku Nazaleta wakali Messiah.
Makanze ookwa Paulu
Paulu naswaanganya buntu a moza mu BaLoma 1:3-4 eeco tacili cintu nsini. Kuba masimpe, Kwiimpanya akataa zintu zyobile eezi nga makani mapati mu BaLoma. Aboobo, eeyo nzila Paulu mbwabelesya majwi aayo tayiiminini kwaamba leza-muntu pe. Kunze lya boobo, mwaapositolo ubelesya majwi aaya kwaamba kusanduka kwaatola busena Yahushua nkwaakacita eelyo Yahuwah naakamubusya kuzwa ku bafu. Messiah wakaunka kuzwa kukuba lunyungu naa mwanaa Davida kuya kukuba Mwanaa Yahuwah mu nguzu.
Messiah wakasumpulwa kuzwa kukuba lunyungu lwa Davida kuyooba Mwanaa Yahuwah mu nguzu.
|
Mwiyi wabuleza Colin Kruse, mumakani aakwe aaguminizya BaLoma, ulemba kuti, “Bamwi bakabweza [kuswaanganya mabala akuti kweendelanya ku nayma akweendelanya ku muuya] kuti ayimpanya ciimo ca buntu a ciimo ca bulemu ca Kristu, nkokuti buntu bwakwe a buleza bwakwe, pele eeci tacilangilwi kuba boobo.” Kruse awalo, mbuli Kasemann, ubwene kuti eeci caambilizya Yahushua mbwayelede kuteelelwa kataninga alimwi a naakabukide kuzwa ku bafu.20
Kuyungizya waawo, sicikolo wa Cizuminano Cipya Ben Witherington ulemba kuti:
[Muya wa kusetekana] tabuli mbwabede Kristu kweendelana a ciimo cakwe ca bulemu pele caambilizya caacitika kuli Yahushua naakabuka kuzwa ku bafu eelyo Muya wa Leza niwakamubusya kuzwa ku bafu akumwaandaanya nokuba kumubamba kuti abe Mwanaa Leza mu nguzu….Ikaambo kazyibidwe kuti Muya wa kusetekena…caambilizya nciwaacita Muya Uusalala ali Yahushua—Yahushua wakanjila mu ciimo cisetekene alimwi ca bulemu eelyo naakabusyigwa kuzwa ku bafu a Muya.21
Lwiiyo wa Kristu lwa Paulu
Lwiiyo wa Kristu lwa Paulu, mbuli bwaambidwe mu BaLoma, alwalo lweelede kusanyangulwa kutegwa kujanwe naa kuti swebo tumvwide cabuleme ncociiminina kweendelanya ku buntu a kweendelanya ku Moza. Swebo tatweelede akulangaula kulaalee kwiinda majwi ngajuzya mu Cibalo 1 kuti tubbukizye ngwasyoma walo kuti Yahushua nguni. Ziindi zyobile mu BaLoma 1, mwaapositolo ulisalazyide kwaandaanya akataa Yahuwah, ooyo ngwaamba kuti ngu Taata, a Yahushua, ooyo ngwayeeya kuti ngu Kristu.
BaLoma 1:7 Ndamujuzya nyoonse nomuli mu-Roma, nobayandwa ba-Yahuwah, basalala baite. Akube kulindinywe luzyalo aluumuno kuzwa kwa Yahuwah Taateesu aku-Mwami Yahushua Kristo.
BaLoma 1:8 Kukusaanguna ndalumba Yahuwah wangu kuli-Yahushua Kristo nkaambo kandinywe nyoonse, nkaambo kakuti lusyomo lwanu lulaambwa munyika yoonse.
Kuli Paulu, kuli Leza omwe. Yahushua tali Leza omwe, pele, walo muntu ooyo Leza omwe ngwaakananinka kuti abe mwiiminizi akataa Leza ooyu omwe a mukowa wa bantu.
|
Leza wa Paulu tali Kristu wa Paulu. Kunze lyaboobo, mwaapositolo wakalumba Leza kwiinda muli Yahushua, ooyo wakali Kristu, kutali kuti wakalumba Leza , ooyo uuli ngo Kristu. Mbweenya lwiiyo lwa buleza a Bukristu bulalibonya, akataa masena amwi, mucaandano citaanzi ca Timoti:
1 Timoti 1:2 a 2:5 Ndakujuzya Timoteo, mwanaangu mwinimwini wamulusyomo, Ube aluzyalo alweetelelo aluumuno, zizwa kuli-Yahuwah Taateesu akuli-Kristo Yahushua Mwami wesu…Nkaambo kuliide Leza omwe luzutu, alimwi kuli sikuyanzanya omwe uuli akati ka-Leza abantu, ngumuntu Kristo Yahushua.
Kuli Paulu, kwakali Leza omwe buyo. Yahushua tali Leza omwe, pele, mwaalumi ooyo Leza omwe ngwaakananika kuti abe mwiiminizi akataa Leza uulaalikke amukowa wabantu.
Kuti Yahushua tali Leza omwe, eeco cilalibonya amu caandano camacaalizyo mu BaLoma amwalo.
BaLoma 16:27 kuli-Leza musongo alike akube bulemu bwamuli-Yahushua Kristo lyoonse alyoonse. Akube boobo.
Most remarkably, Paul writes to the church in Rome, not that Yahushua is God [Yahuwah] but that Yahushua has a God:
BaLoma 15:5-6 Lino Leza wabukakatilo abukombelezyo amupe bujatano bwacinkaminwe mbuli Kristo Jesu, kuti camoyo omwe acamulomo omwe mulemeke Leza wisi Mwami wesu Yahushua Kristo.
Kusandulula kweendelanya ku buntu a Muya wa kusetekana kuti ciiminina kuti Paulu wakali kusyoma Yahushua kuti ngu leza-muntu nkuuntuluzya ciiminina BaLoma a lwiiyo lwa Kristu mbuli bwaambidwe mu magwalo aakwe amwi.
Kukosozya makani
Mukwiimpanya nzyobasyoma bamwi bakomba baleza botatwe, majwi aayimpanya aayo aajanwa mu BaLoma 1:3-4 taambi, nokuba kusendekezya, lwiiyo lwa Yahushua uula ziimo zyobile mbuli mbokutondezyedwe munzila eeyo Paulu mbwabelesya majwi ngeenya nokuba aakonzyanya mumalembe aakwe amwi. Kuyungizya waawo, makani aa BaLoma zyaandaano 1 a 16, kusanganya a lwiiyo lwabuleza alwa Kristu lwa Paulu mumasena amwi mu Caandaano Cipya, citondezya kuti ooyo kristu wa Paulu taakali Leza wa Paulu.
Kunze lya boobo, makanze aa Paulu mu BaLoma 1:3-4 akali aa kulailila cikombelo caku Loma kuti Yahushua nguuzuzika cisyomyo cokwa Yahuwah ca kukomezya umwi walunyungu lwa Davida kuti abe Messiah. Kubuka kwa Yahushua kuzwa ku bafu eeyo yakali nzila yokwa Yahuwah iila nguzu kapati yakutondezya kuti Yahushua muntu wakali Mwanaa Yahuwah wakasumpulwa.
1 Benson Commentary of Old and New Testaments, BaLoma 1:3-4, StudyLight.org
2 James Burton Coffman, Romans, Coffman’s Commentaries on the Bible, StudyLight.org
3 BaLoma 1, Jamieson-Fausset-Brown Bible Commentary, Biblehub.com
4 Ibid.
5 Ibid.
6 Douglas J. Moo, The Challenge for the Translator, appearing in The Challenge of Bible Translation: Communicating God’s Word to the World, Zondervan, 2003, peeji. 374.
10 Ernst Kasemann, Commentary on Romans, William B. Eerdmans, Grand Rapids, MI, 1980, peeji 11-12.
11 1 Bakolinto 15:39; 2 Bakolinto 12:7.
12 BaLoma 3:20 KJV; BaGalatiya 2:16.
13 1 Petulo 1:24; BaLoma 7:14-20.
14 Bamwi bantu basyoma kuti majwi aakuti “who is over all God blessed forever” mu kampango 5 nkwaamba Yahushua. Ooyu muzeezo uligamininde kusanyangulwa mu cibalo eeci this article.
15 Ngooyu mukonzyanyo, langa muli 2 Samuyele 7:12-13, 16; Intembauzyo 89:3-4, 19-37, 49; 132:11-12.
16 N.T. Wright, “Yahushua’ Self-Understanding” NTWrightPage – cibalo cakazubulwa mubuzuba bwa 4-15-19.
17 Douglas McCready, He Came Down From Heaven, (Downers Grove, IL: InterVarsity Press, 2005), p. 56.
18 Thomas R. Schreiner, Romans, Baker Exegetical Commentary on the New Testament, Baker Academic, Grand Rapids, MI, 1998, peeji 43.
19 James D.G. Dunn, 38 A World Biblical Commentary, Thomas Nelson, 1988, peeji 15.
20 Colin Kruse, Paul’s Letters to the Romans, Pillar New Testament Commentary, Wm. B. Eerdman’s, Grand Rapids, MI, 2012, peeji 42.
21 Ben Witherington III and Darlene Hyatt, Paul’s Letter to the Romans: A Socio-Rhetorical Commentary, Wm B Eerdman’s Publishing, Grans Rapids, 2004, peeji 32.
27 Yahuwah wakabamba Yahushua kuba Mwami a Kristu. Milimo 2:22-23, 36.
Eeci ncibali citali ca-WLC. Cakazyila ku: https://onegodworship.com/is-romans-13-4-proof-jesus-has-dual-natures/
Twakagwisya mucibalo citaanzi mazina aamituni woonse ngobaulikide taata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo, twakojokolosya mu Mangwalo mazina aa Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna a balembi ba Bbaibbele bakayoyelwa moza. Nkamu ya-WLC