Mwami wangu a Leza wangu: Bakomba baleza botatwe balalubizya
Eeci cibalo tacili ca WLC. Eelyo notubelesya zilembedwe aabalembi balaanze lya nkamu, tusimba buyo zyeezyo zyeendelana 100% a Bbaibbele a lusyomo lwesu cino ciindi munkamu ya WLC. Aboobo eezyo zibalo inga zyalanganyigwa kuti nzya nkamu ya WLC. Twakalelekwa kapati amulimo wabalanda ba Yahuwah banjaanji. Pele tatukulwaizyi ndinywe nobeenzuma kutalika kubala zyaalembwa abantu aabo. Eezyo nzibaalemba, twakazigwisya mumalembe eesu nkaambo kanjaanji zililubide akubaa tumpenda. Cintu cuusisya ncakuti tucilangaula mbungano yamilimo iitakwe kampenda. Ikuti konyandidwe nkaambo ka [zibalo/milumbe] iitali ya WLC, kobikkila maanu ku Tusimpi 4:18. Kuteelela kwesu nkwakuti kasimpe Kakwe kalazyokoloka, eelyo mumuni nuuyaa kumwesya munzila yesu. Tulakayandisya kasimpe kwiinda buumi, nkanko tulavwuntauzya kufumbwa nkokakonzya kujanwa. |
Thomas wakaingula, "Mwami wangu, Leza wangu!" (Johane 20:28)
Kuli baabo Bakomba Baleza botatwe abaabo basyoma mu “buleza bwa Kristu,” aaka kampango mbobumboni bwabo buzukide kuti Yahushua ngu Yahuwah.
Pele hena mbombubo na? Ime ndasyoma busanduluzi bwa “buleza bwa Kristu” buuntuluzyila akukazya kuyiisya kwa Yahushua mu Mulumbe ookwa Johane. Kuli nzila yiinda kubota ya kumvwisyisya majwi ookwa Thomas.
Nguuli “Leza” ooyo Thomas ngwaakali kwaamba eelyo naakati “Leza wangu”?
Ikuti yebo koyeeya kuti Thomas wakali kwaamba Leza-muntu wabili muli Yahushua, Leza-mubulengwe, nokuba “Leza Mwana uuzyaluludwe” muli Yahushua, Ime njeeya kuti yebo toswiilide alimwi ukazya ceeco Yahushua ncatwaambila mu Mulumbe wa Johane.
Yahushua, mu Mulumbe wa Johane, waamba Yahuwah, Taata ooyo Thomas ngwaakabona mucinkonzya ca Yahushua.
"...amundisyome nkaambo ka milimo yalo, kutegwa mukonzye kuzyiba akumvwisyisya kuti TAATA ULI MULI NDIME" (Yahushua, muli Johane 10:28, cf. Johane 14:10-20)
Musunko
Kaashe ndikusunke yebo mboyelede kuyeeya mbokuli kulaale a Bbaibbele kutaminina kwa Bakomba baleza botatwe. Bukombi bwa baleza botatwe butaminina kuti nkaambo Thomas wakabona yooyo wakafwide aciindi cimwi, lino kali muzumi, Yahushua mu mubili wabuntu, “Thomas wakaamba Yahushua kuti ngu Leza wakwe.” Lino kosyomeka ncobeni kuli lwako omwini. Libikke lwako mucibaka ca Thomas naakali mu Jelusalema mumusela mutaanzi. Ikuti yebo nookamuguma Yahushua muntu-waafwide-pele-lino-kali-muzumi, hena yebo inga nookayeeyela kuti Yahushua wakali Yahuwah, naa inga wayeeya kuti Yahuwah (ooyo uuzyibidwe kuti ngu Taata) nguwakabusya Yahushua kuzwa kubafu?
Kwiimpanya kubusanduluzi bwa “buleza bwa Kristu”, Thomas taakaalilwa kuzumina mulimo wa Taata, Leza uuli Alikke, Uuteeli, Uupa-Buumi, mukubusya Yahushua kuzwa ku bafu.
|
Bamwi mu bupaizi bwa Nsiku bwa Kujwe, abwaba Giliki, bakali kusyoma kufwa akubuka kuzwa kubafu kwa leza wabo. Aabo bakali kukomba Bbaali, mumukonzyanyo, bakali kutamaminina kuti Bbaali wakalifwide alimwi wakabuka kuzwa ku lufu. Pele kuleka mbuli baabo batamuzyi leza, bamaJuuda ibakazyi Bbaibbele, bakali kusyoma kuti Yahuwah uuteeli takonzyi kufwa, nokuba kubuka kuzwa ku lufu. Kunze lyaboobo, Leza uuli alikke, Yahuwah, Taata, wakasyomya kubusya bantu kuzwa ku bafu. Nkakaambo keni aaka Yahuwah ncayitwa kuti “Taata” – nkaambo Walo nguupa buumi ku bantu mumusela uuno amumusela uuciboola.
Kwiimpanya kubusanduluzi bwa “buleza bwa Kristu”, Thomas taakaalilwa kuzumina mulimo wa Taata, Leza Alikke Uuteeli Uupa-Buumi, mu kubusya Yahushua kuzwa kubafu. Ncobeni, Thomas wakamuzyiba Taata naakakobona bantu “bobile” kabajatikene mu kubusya Yahushua kuzwa ku bafu:
- “Mwami” wangu ngu Yahushua, Messiah, ooyo wakapenga akufwa pele wakabuka kuzwa ku bafu.
- “Leza” wangu ngu Taata, ooyo wakabusya Yahushua kuzwa ku bafu.
Kusandulula “buleza bwa Kristu” kwa Bakomba baleza botatwe muli Johane 20:28 kulaalilwa kubona nokuba kumvwisyisya Taata ooyo wakabusya Yahushua kuzwa ku bafu.
Kugambwa kwa Baapositolo ku Kubuka kuzwa ku bafu kwa Yahushua:
“Leza wakamubusya!”
Kuleka kuti: “Walo ngu Yahuwah!”
Kwiinda ziindi 30 mu Cizuminano Cipya kulaambidwe kuti Yahuwah wakabusya Yahushua Messiah kuzwa ku bafu.
|
Mumasena amwi woonse mu Bbaibbele oomo baapositolo mobaambwa mbubakagambwa kubuka kwa Yahushua Messiah kuzwa ku bafu, tabaambi kuti, “Eeci citondezya kuti Yahushua ngu Yahuwah” pe. Kunze lyaboobo, baambilizya kuti: “Yahuwah (Taata) wakabusya Mwami Yahushua kuzwa ku bafu” (Milimo 2:22-24, 2:36, 4:10, 5:30, 10:40, 13:30-37; BaLoma. 1:4, 10:9, BaGalatiya 1:1, 1 Petulo. 1:21, atumwi tunjaanji.) Kwiinda ziindi zili 30 mu Cizuminano Cipya kwaambidwe kuti Yahuwah wakabusya Yahushua Messiah kuzwa ku bafu. Baapositolo bamwi mbubaalimvwa mbobumboni bwakuti awalo Thomas mbaakalimvwa oobo, munzila njeenya. “Ooyu Yahushua, Leza wakamubusya, swebo yoonse tuli bakamboni bamakani aya” (Milimo 2:32).
Baapositolo, kusanganya a Thomas, bakabona mulimo wa Leza mu kubusya Yahushua kuzwa ku bafu.
Mu kusinizya, kunyina pe mu Cizuminano Cipya kubuka kwa Yahushua nokwaasandululwa aa baapositolo kuti kutondezye buleza bwa Yahushua pe. Kunze lyaboobo, baapositolo bakasandulula kubuka kwa Yahushua kuti wakali mulimo ookwa Yahuwah (Taata), Uupa Buumi, ooyo wakasumpula Yahushua kuba Mwami Messiah/Kristu, Mwanaa Yahuwah, mufutuli, a mubetesi (Milimo 2:22-36, 3:15, 5:30-31, 13:23-40, 17:31, BaLoma.1:4, 10:9, BaGalatiya. 1:1, atumwi tumpango). Taata (Yahuwah) ulazyibika, ulayubununwa, alimwi ulatondezyegwa mu Mwanaakwe ooyo wakabuka kuzwa ku bafu (Johane 1:18).
Kubona Yahuwah, pele Takukwe muntu uwakabona Leza
Johane 12:45 a Johane 1:18
Mazuba masyoonto buyo kataninga kankaminwa, Yahushua wakoompolola mu Jelusalema kuti, “Awalo uundibona ubona nguwe uwakandituma” (Johane 12:44-45). Ooyo wakatuma Yahushua ngu Yahuwah (Taata, Johane 3:16, 5:23, 20:21). Eelyo notubona Yahushua, tulakonzya kubona Yahuwah (Taata) ooyo wakatuma nguwe. Kuli “bantu” bobile balibonya kabaambwa aawa. 1) Yahushua, ooyo Yahuwah ngwaakatuma, a 2) Yahuwah, Taata ooyo wakatuma Yahushua.
Pele mbubuti Yahushua mbwaakaamba kuti, “awalo uundibona ubona nguwe uwakandituma” alimwi “oyo uwandibona wamubona awalo Taata” (Johane 12:45, 14:9) eelyo Mulumbe mubotu ngweenya nowaamba kuti, “takukwe muntu uwakabona Leza” (Johane 1:18)?
Nkaambo Johane 1:18 ubelesya bbala lya “kubona” bwinibwini alimwi Yahushua ubelesya bbala lya “kubona” mbuli maambila mbali (Johane 10:6; 16:25, 29). Ibbala lya “kubona” libelesyegwa kanjaanji mu maambila mbali kwiiminina “kuteelela, kuzyiba, kumvwa,” mbuli mbotunga twaamba kuti, “Ime ndacibona ncoamba yebo.”
Swebo tulamubona Yahuwah muli Yahushua nkaambo Yahushua ulikkwene cakumaninina bwinibwini kwiiminina Yahuwah alimwi nkaambo Yahuwah nguwakabwene bweende alimwi nguwakajatikene muli zyoonse nzyaakacita ambwaakabede Yahushua.
|
Yahushua wiiminina muntu umwi, Yahuwah, Taata ooyo wakamutuma. Swebo tulamubona Yahuwah Taata muli Yahushua nkaambo Yahushua ulikkwene bwinibwini kwiiminina Yahuwah alimwi nkaambo Yahuwah nguwakabwene bweendelezi bwa zintu zyoonse alimwi nguwakajatikene muli zyoonse nzyaakacita ambwaakabede Yahushua. Eelyo notubona Yahushua, swebo tulabona, nkokuti., tulamuzyiba Yahuwah (Taata). Nkokuti, eelyo Thomas naakamubona Yahushua kabukide kuzwa ku bafu, walo wakabona, mumajwi amwi, wakateelela kuti Yahuwah (Taata) nguwakabeleka mulimo ooyo.
Nokuba kataninga fwa akubuka kuzwa ku bafu, Yahushua wakali kukonzya kwaamba kuti baapositolo bakamubona Wisi nkaambo Wisi wakalibonya, nkokuti mumajwi amwi., wakazyibwa mu milimo njaakacita Yahushua (Johane 14:7-9). Kwiinda mu milimo yokwa Yahushua eeyo njaakacita, basikwiiya bakali kukonzya “muzyibe a kumvwa kuti Taata uli muli ndime, amebo ndili muli Taata” (Johane 10:38).
“Kunyina naba omwe uunamubwene Yahuwah, Mwanaakwe waandeene, uuli kulubazu lwa Wisi; walo wakatondezya akuzyibya Nguwe.”
Kwiinda mukutaminina kuti Thomas wakabona Yahuwah, busanduluzi bwa “buleza bwa Kristu,” bwa kusandulula majwi ookwa Thomas munzila yacigaminina, nkukazya Mulumbe mubotu uuli mukaambo kokwa Johane kakuti “kunyina naba omwe uunamubwene Yahuwah.”
“O Mwami, tubonye Uso”
(Johane 14:8, Kuleka kuti “O Mwami, tubonye Leza Mwana”)
Tulakonzya kubuzya alimwi. Eelyo Thomas naamba kuti, “Mwami wangu, Leza wangu,” nguuli aawa Leza ngwaakabona Thomas?
Bakomba baleza botatwe baamba kuti Thomas wakabona “Leza mu Mwanaakwe muzyalululwa” naa cinkonzya ca Leza. Yahushua waamba bwiimpene. Yahushua wakaamba kuti Thomas uyoomubona “Taata” (Yahuwah).
Johane 14
Ku mangolezya Yahushua kataninga kankaminwa, Yahushua wakaambila Thomas kuti: “Ikuti nomwali kundizi, nomumuzi awalo Taata, pele kutalika sunu mulimuzi, mulimubwene" (Johane 14:7).
Bikkila maanu mumizeezo kuti Yahushua wakali kukananina Thomas. Kuzyiba Yahushua kwakali kuzyiba a kubona Taata. Thomas wakamubona kale Walo (Taata). Alimwi, ibbala lya “kubona” libelesyedwe mumukonzyanyo wa kwaamba “kuteelela” a “kuzyiba.”
Kusendekezya kuti Thomas ulabona nokuba kuzyiba Leza wiimpene kunze lya Yahuwah Taata muli Yahushua ooyo waabuka kuzwa ku bafu, nkuuntuluzya ncaakayiisya Yahushua akukazya Yahushua ncaakaambila Thomas.
Mpoonya, mukampango katobela, kakwiina akudonaika Thomas kaciswiilizya, Filipo wakabuzya wakati:
“O Mwami, tubonye Uso, kwalo nkotuyandisya” (Johane 14:8).
Kukumbila kwa Filipo kuti “O Mwami, tubonye Uso” kujatikizya “bantu” bobile:
1) Mwami -- ngu Yahushua.
2) Uso -- ngu Yahuwah.
“Bantu” bobile pele omwe akati kabo ngu Yahuwah. Mbeenya aaba “bantu” bobile mbatuzyibya Thomas akubona mukubusya Yahushua kuzwa ku bafu.
...kuli Filipo, akuli Yahushua, Mozesi akuli Paulu, kwakali “Leza omwe buyo, Taata” (Ciibalusyo. 6:4; Maako12:29-32; Johane 5:44, 17:3; 1 Bakolinto. 8:6; BaEfeso. 1:17, 4:6; 1 Timoti. 2:5)
|
“O Mwami, tubonye Uso.” Swebo inga twanyandwa kuti nkaambo nzi Filipo ncaatakabuzya Yahushua kuti atondezye baapositolo “Mwanaa Leza”? Nkaambo nzi Filipo ncaatakabuzya Yahushua kuti abatondezye Baleza botatwe? Nkaambo Filipo ncaakayandide biyo nkubona Taata? Hena kunooli kuli Filipo, kwakanyina cintu mbuli “Leza Mwana” nokuba “Leza wa Baleza botatwe” ambweni naa kuli Filipo, akuli Yahushua, Mozesi a Paulu, kwakali biyo “Taata, Yahuwah Omwe” (Ciibalusyo. 6:4; Maako 12:29-32; Johane 5:44, 17:3; 1 Bakolinto. 8:6; BaEfeso. 1:17, 4:6; 1 Timoti. 2:5)?
Yahushua wakaingula Filipo, kumwi Thomas kaciswiilizya:
“Cakomenesya buti ciindi ncotwakali ayebo, Filipo, tonandizyiba asunu na? Ooyo wandibona wamubona awalo Taata, eno uambilanzi kuti 'Tubonye Uso’? Sena tosyomi kuti mebo ndili muli Taata awalo Taata uli muli ndime? Majwi ngendamwaambila nsilyaambilili ndemwini, pele Taata uukkede muli ndime nguucita milimo YAKWE mwini. Amusyome kuti ndili muli Taata awalo Taata uli muli ndime, naa kakutabi boobo, amundisyome nkaambo ka milimo yalo” (14:9-11).
Hena kuli mbwaakali kunga wacisalazyila limwi Yahushua kwiinda waawo na? Taata wakali muli Yahushua. “Taata uukkede mulindime nguucita milimo YAKWE mwini….”
Kubona a Kusyoma
Filipo wakali kuyanda kubona Taata. “O Mwami, tutondezye Taata swebo.” Yahushua wakabatondezya Taata ba Filipo a Thomas abasikwiiya boonse. Ngu Taata ooyo Yahushua ngwaakatondezya alimwi ooyo Thomas ngwaakabona.
Yahushua wakainduluka kwaamba ciindi aciindi kuti majwi aakwe amilimo yakwe itondezya kuti ngu Taata uubeleka kwiinda muli Yahushua (cf. Milimo 2:22). Bamayi ba “Buleza bwa Kristu” bauntuluzya Yahushua akulipungila “Leza Mwana” ngobayanda kuti babone muli Yahushua. Pele “Yahuwah Mwana” taakwe naakali kubeleka muli nokuba kwiinda muli Yahushua. Naba Yahushua nokuba muntu uumbi mu Mangwalo taambidwe kuba “Yahuwah Mwana.” Kusendekezya kuti kuli Leza-muntu uumbi muli Yahushua kunze lya Taata, nkuuntuluzya ceeco Yahushua ncaakaambila basikwiiya ciindi aciindi. Yahushua wakaamba lyoonse kuti Taata wakali kubeleka muli alimwi kwiinda muli nguwe. Yahushua wakaamba kuti walo uyoobatondezya baapositolo Taata. Thomas wakamubona (wakamuzyiba) Taata.
Kubuka kuzwa ku bafu: “Eelyo zuba muyoozyiba kuti ndili muli Taata’
Yahushua wakazumanana mubandi wakwe mangolezya aayo antoomwe a Thomas, Filipo, a baapositolo bamwi. Yahushua wakati cinooyandika kapati mu kubona nguwe kalwiindide lufu a kubuka kwakwe eelyo balo nobayoozyiba (kubona) kuti Yahuwah Taata wakali kubelekela muli Yahushua: “Kwasyaala ciindi ciniini, inyika tiicindiboni limbi, pele nywebo mulandibona. Nkaambo ndimuumi, anywebo munooli baumi. Eelyo zuba muyoozyiba kuti ndili muli Taata, anywebo muli muli ndiime, amebo ndili mulindinywe” (14:19-20).
Thomas Wamvwisyisya Makani kuti, eelyo nobona Yahushua, yebo ubona Taata.
Mazuba aali lusele kuzwa leelo Yahushua naakaambila Thomas a Filipo kuti bayoomubona Taata muli nguwe (mumazuba aali lusele kuzwa Yahushua naakabuka kuzwa ku bafu), Thomas wakabona akuguma yooyo wakafwide aciindi cimwi pele lino wakali Yahushua muntu susu uulaa mubili wanyama (Luuka 24:39). Thomas kumamanino wakazyiba (wakamvwisyisya akusyoma) Yahushua ncaakali kwaamba. Buumi bwa Yahushua, lufu akubuka kuzwa ku bafu kwakayubununa Taata, Leza uuli alikke (Johane 17:3), Uupa buumi. Thomas wakabona (nkokuti, wakamvwisyisya, wakazyiba) kuti kubusya Yahushua kuzwa ku bafu wakali mulimo ookwa Taata Yahuwah akuti Taata wakapa buumi kuli Yahushua, akuti Taata wakali ncobeni muli Yahushua, Taata ulazyibwa kwiinda muli Yahushua uubusyidwe kuzwa ku lufu, Taata ulaambilizyigwa muli Yahushua waabusyigwa ku lufu, Yahushua waabusyigwa wiiminina Taata. Mbweenya mbwaakaamba Yahushua, “Amundisyome kuti ndili muli Taata awalo Taata uli muli ndime…” (Johane 14:11). Kumamanino Thomas wakasyoma cinicini.
Buumi, lufu akubuka kuzwa ku bafu kwa Yahushua kwakayubununa Taata, Leza uuli alikke (Johane 17:3), Uupa buumi.
|
Mwami Wangu, Leza Wangu
Thomas taakaamba kuli Yahushua kuti, “YEBO uli Mwami wangu Leza wangu”. Kweezyeka majwi ookwa Natanieli kuli Yahushua eelyo Natanieli naakaamba kuti Yahushua wakali Mwami wa Isilayeli antoomwe akuba Mwanaa Yahuwah: “Natanieli wakamwiingula kuti, "Rabi, nduwe Mwanaa Leza; nduwe Mwami wa Isilayeli” (Johane 1:49).
Kuleka bwakaamba Natanieli, ncaakaamba Thomas tacijisi bbala lyakuti “yebo” nokuceya nkaambo Thomas wakamvwisyisya kuti wakali kulanga “muntu” uumbi ntongola meso eelyo naakabona Yahushua waabuka kuzwa kubafu, Taata. Thomas naakakankamuka wakapunda mazina aa “bantu” bobile baimpene: “Mwami Wangu” (Yahushua), “Leza wangu” (Taata) nkaambo Yahushua wakaambila Thomas – ziindi zinjaanji! – kabelesya majwi aakuti “awalo uundibona,” aboobo mukaambo aaka, nobona ndime eekabuka kuzwa kubafu, “ubona nguwe” (Johane 12:45, 14:19-20).
Kutumya mulomo kuti “O Leza Mwana,” “O Leza Mwana,” ino Yebo uli kuli?
Kunyina pe “Leza Mwana muzyalululwa” uujanwa mu Mulumbe ookwa Johane nokuba mu Mangwalo. “Leza Mwana” tapedwe bulemu nkaambo kakuti nguni Yahushua nokuba kuti naa ucita mulimo nzi. Aabo Bakomba baleza botatwe banji bataminina kuti Yahushua wakacita ncaakeelede kucita akwaamba ncaakaamba: “nkaambo kakuti Yahushua ngu Yahuwah.” Pele ooku kutaminina kwa Bakomba baleza botatwe kukazya Bbaibbele, kapati mu Mulumbe wa Johane. Mu Mulumbe wa Johane, Yahushua waamba kuti:
- Taata “Leza mwinimwini, ooli olikke” (Johane 17:1, 3).
- Taata uli muli Yahushua. Milimo yokwa Yahushua milimo yokwa Taata. Taata wakoonda milimo muli Yahushua (10:32, 10:37, 14:10, cf. Milimo 2:22).
- Majwi ookwa Yahushua majwi ookwa Taata (8:48, 12:49-50, 14:10, cf. Ciibalusyo. 18:18).
- Bulemu bwa Yahushua buzyila kuli Taata (1:14, 8:54, 17:5).
- Yahushua wakaambilizya nokuba kuzyibya Taata ku buleya (1:18, 14:10-11).
- Ikuti bantu nibakali muzyi Yahushua, nibakamuzyiba a Taata (8:19, 12:45, 14:7-11).
- Nkaambo kakuti Yahushua wakabandika majwi aa Taata alimwi nkaambo ka milimo ya maleele njaakacita Yahushua eeyo yakali kuzyila kuli Taata, bantu tiibakali kukonzya “muzyibe akumvwa kuti Taata uli muli ndime amebo ndili muli Taata" (10:38, 12:49, 14:10).
Alimwi, kunyina citondezya muntu uumbi wa bulemu bwa kujulu, ooyo uunga waitwa kuti “Leza Mwana uuzyaluludwe” nokuba “muli” Yahushua.
“Amusyome”: Mu Kubuka kuzwa ku bafu naa mu Buleza?
Ninzi Yahushua ncaakaambila baapositolo kuti basyome mangolezya kataninga bambulwa? Kuti “Amundisyome kuti ndime Leza” na? Peepe kulaale aceeco. “Amundisyome kuti ndili muli Taata, awalo Taata uli muli ndime…” (Johane 14:11).
Eelyo baapositolo nobakaambila Thomas kuti bakamubona Yahushua wakabukide kuzwa ku lufu, Thomas taakasyoma kuti Yahushua wakali muzumi (Johane 20:25), akuti wakabusyigwa aa Yahuwah masimpe kuzwa ku lufu.
Ndufu akubuka kuzwa ku lufu kwa Yahushua, Messiah, eeco ncibaatalika aakale baapositolo kukambauka, kuleka buleza bwa Yahushua (Milimo 2:22; 1 Bakolinto. 1:23, 2:2, 15:3-6, 12; 1 Petulo. 1:21, atumwi tumpango).
|
Lusyomo lwakali lwa kubuka kwa Yahushua kuzwa ku bafu – oobo mbumboni butadonaikwi bwakuti Taata uli muli Yahushua - akuti Yahushua wakalailila kuti “Amundisyome kuti ndili muli Taata, awaloi Taata uli muli ndime…Tomato, nowandibona wasyoma, Bali acoolwe aabo abatandibwene nokubaboobo balasyoma” (Johane 14:11, 20:29).
Ndufu akubuka kuzwa ku lufu kwa Yahushua, Messiah, ooko baapositolo nkubaatalika aakale kukambauka, kuleka buleza bwa Yahushua (Milimo 2:22; 1 Bakolinto. 1:23, 2:2, 15:3-6, 12; 1 Petulo. 1:21, atumwi tumpango.).
Leza wangu a Leza wanu, Taata Wangu a Uso: Ncociiminina a Makanze aa malembe ookwa Johane
Kumvwisyisya ncaakaamba Thomas naakati “Leza wangu” kuti wakali kwaamba Taata ncintu ceendelana a makani aambwa muli Johane caandaano 20. Kusandulula kuti Thomas wakali kwaamba Yahushua kubee ngo “Leza wangu” takweendelani a Mangwalo pe,
Mu buzuba mbwaakabuka mu cuumbwe kuzwa ku bafu, mu majwi ngalembede Johane kuli buyo tumpango tuli 11 kakutaninga lembwa majwi ookwa Thomas aakuti “Leza wangu”, Yahushua wakati kuli Maliya Magadalene, “Koya kubanabokwesu ukaambe kuli mbabo kuti ‘Ime ndaunka kuli Taata akuli Uso, akuli Leza wangu akuli Leza wanu” (Johane 20:17). Yahushua wakalijisi Leza awalo. Ooyo wakali Leza wa baapositolo ngweenya. Leza wa Yahushua a Leza wa Thomas ulizyibidwe akuti ngu Taata. Yahushua wakaamba kuti munyina aa Thomas, kuleka kuba Leza wa Thomas.
Aabo bayanda kutaminina kuti “Thomas wakaita Yahushua kuti ngu Leza” beelede kupandulula kuzwa mu mangwalo kaambo keni Yahushua ncalaa Leza wakwe nkaambo kupandulula “buleza bwa Kristu” caambilizya kuti “Leza-Yahushua” awalo ujisi Leza wakwe. Alimwi aboobo, ikuti Thomas kali munyina aa “Leza-Yahushua,” hena eeco caambilizya kuti Thomas (awalo) ngu Leza na?
Johane utwaambila ncaakalembela zitondezyo/ a maleele.
Kuyungizya waawo, tumpango tobile buyo kuzwa aawo Johane mpaakalemba cakaambilizya Thomas, Johane waamba kaambo keni ncaakalembelela zitondezyo eezyo Yahushua nzyaakacita.
“Zitondezyo zimwi zinji Yahushua wakazicita kumeso aabasikwiiya bakwe, izitalembedwe mubbuku eeli. Anu eezi zyakalembelwa kuti mukasyome kuti Yahushua ngu Kristy, Mwanaa Yahuwah, akuti kukusyoma mukabe aabuumi muzina lyakwe.” (Johane 20:30-31).
Johane taambide kuti wakalemba zitondezyo eezyo kutegwa iswe tusyome kuti Yahushua ngu Yahuwah pe. Kunze lyaboobo, Johane wakalemba zitondezyo eezyo kutegwa swebo tusyome kuti Yahushua ngo “Kristu/Messiah, Mwanaa Yahuwah.”
|
Johane taambide kuti wakalemba zitondezyo eezyo kutegwa iswe tusyome kuti Yahushua ngu Yahuwah pe. Kunze lyaboobo, Johane wakalemba zitondezyo eezyo kutegwa swebo tusyome kuti Yahushua ngo “Kristu/Messiah, Mwanaa Yahuwah.” Mu Bbaibbele, “Kristu/Messiah” talili zina lya mulimo lipegwa kuli Leza. Mbweenya buyo, mu Bbaibbele, “Mwanaa Yahuwah” talili zina lya cuuno ca mulimo lipegwa Leza pele ndizina lya Mwami wa Isilayeli muntususu (2 Samuyele. 7:14, Psa. 2:7, 89:26, Johane 1:49, 11:27).
Hena tulasyoma muli Johane? Naa tulamuuntuluzya Johane akusyoma muntu uumbi waamba kuti Johane wakalemba bbuku lyakwe kwaambila ndiswe kuti Yahushua ngu Yahuwah? Nkaambo nzi Bakomba baleza botatwe ncobakaka kusyoma Johane eelyo Johane naambila ndiswe kaambo keni ncaakalembela zintu eezyo?
Makani aa Johane 20, kusanganya abweende bwa zintu atwaambo twa mulembi wa Mulumbe wa Johane, munsimunsi alimwi mpeenya buyo mbwaakamanizyila kukanana Thomas, kutondezya kuti Thomas wakaambilizya kuti Yahushua ngo Mwami wakwe akuti Taata ngo Leza wakwe.
Mwami a Leza, mazina aa milimo aayindene mu Mulumbe wa Johane
Cizuminano Cipya cilizuunyene kubelesya mazina aamilimo ngeenya Thomas ngabelesya kwiimpanya akataa Leza (Taata) a Mwami Yahushua Messiah. Yahuwah tali Mwami Yahushua Messiah pe. Mwami Yahushua Messiah tali Yahuwah. Kuli mikonzyanyo minji, minjaanji kapati mu Bbaibbele oomo Mwami Yahushua Messiah mwaandaanyigwa kuzwa kuli Yahuwah. Njeeyi mikonzyanyo misyoonto:
- “kuti Leza wa Mwami wesu Yahushua Kristu, Wisi wa bulemu, amupe muuya wamaanu awa ciyubunuzyo , mane aluzibo lwa nguwe (BaEfeso. 1:17).
- “Akube anywe luzyalo aluumuno kuzwa kwa Leza Taateesu aku Mwami Yahushua Kristu” (1 Bakolinto. 1:3, cf. BaEfeso 1:3, BaLoma. 15:6, 1 Petulo. 1:3).
- “Aalumbwe Leza Wisi wa Mwami wesu Yahushua Kristu, Taateesu siluzyalo, Yahuwah siluumbulizyo loonse” (2 Bakolinto. 1:3).
Yahuwah lyoonse ulaandaanyidwe kuzwa ku Mwami Yahushua Messiah. Mwami Yahushua Messiah lyoonse ulaandaanyidwe kuzwa kuli Yahuwah.
Mu Cizuminano Cipya, Mwami Yahushua Messiah ulaa Leza ooyo wakamubusya kuzwa ku bafu. Leza wa Mwami Yahushua ngo Leza alikke, ooyo uuzyibidwe akuti ngu Taata (Johane 17:1, 3; BaLoma. 15:6; BaEfeso. 4:6).
Mu Mulumbe wa Johane, kunyina pe Yahuwah naitwa kuti Mwami pele buyo kuti Johane wainduluka kwaamba kampango kagaminina kuzwa ku Cizuminano Cakale, eeco cilaa zina lya Yahuwah kuti ngu Yahuwah. Pele eeci ncintu citavwuzyi kucitika, ziindi zyotatwe buyo mu Mulumbe wa Johane (1:23, 12:13, 38). Anze lya kwiinduluka kwaamba zya Cizuminano Cakale, kunyina pe Mulumbe wa Johane mpuulembedwe Yahuwah mbuli Mwami. Kujanza limwi, Yahushua wiitwa kuti Mwami ziindi zili 40 mu Mulumbe wa Johane, zyoonse ziindi eezyo kazibelesya zina lya kulemekezya mulimo wakwe lyakuti, “ba Simalelo.” Njeeyi mikonzyanyo yongaye:
“Hena yebo wamusyoma Mwanaa Leza?” “Ino nguni, O Mwami, kuti musyome?” (9:35-36).
“Ii Mwami, ndazumina kuti nduwe Messiah, Mwanaa Yahuwah, nguwenya oyo uutegwa uleza muno munyika (11:27).
“Muzike taindi Simalelaakwe wakwe, awalo uutumwa taindi uwakamutuma” (13:16, 15:20).
“Inywe mundyaamba kuti Mufundisi, akuti Mwami, mwaamba kabotu nkaambo mbwembede” (13:13).
Taata, ngo buumi buteeli.
Mu Mulumbe wa Johane, Yahushua wakaamba kuti kutambula buumi buteeli (buumi bwa musela uuciboola, buumi bwa kubuka kuzwa ku bafu) kujatikizya kuzyiba “bantu” bobile:
|
Mu Mulumbe wa Johane, Yahushua wakaamba kuti kutambula buumi buteeli (buumi bwa musela uuciboola, buumi bwa kubuka kuzwa ku bafu) kujatikizya kuzyiba “bantu” bobile:
“Taata…mbo buumi ubutamani, kuli bazyibe nduwe Leza mwinimwini ooli olikke olikke, ayooyo ngookatuma nguwenya Yahushua Messiah” (Johane 17:1, 3). Aaba “mbantu” mbeenya bobile Thomas mbaakabona mu kubusyilwa ku buumi buteeli kwa Yahushua. “Leza wangu” ngu Taata. “Mwami wangu” ngu Yahushua Messiah. Busanduluzi bwa bakomba baleza botatwe bwa ceeco ncaakaamba Thomas budyakaizya Taata, Leza wamasimpe alikke, Uupa buumi (Johane 1:13).
Kubona Yahuwah kajisi bubi mubweende bwa Maumi aa Bantu
Ciiyo cilaakatikati mu Bbaibbele ncakuti bantu beelede kukonzya kuzyiba nokuba kubona Yahuwah kaujisi kubeleka mu milimo, zimwi ziindi mu maleele, Yahuwah njacita anyika kwiinda mu bantu. Bana Isilayeli bakali kukonzya kuzyiba kuti ngu Yahuwah wakabalobosya kuzwa mu Ijipiti kwiinda mu micito ya maleele eeyo Yahuwah njaakacita kwiinda muli Mozesi (Kulonga. 29:46, Ciibalusyo. 4:35).
Muntu muna Kanaani wakabona “Leza wenu…ambwaakacita mu Egepita, azintu zyoonse nzyaakacitila bami bobile baba Amoli, ibakakkede mutala lya Jordano”. Balo bakabona Yahuwah mu kuzunda kwaacitika kwiinda muli Mozesi a Joshua (Joshuwa. 9:9-10).
Mwami Mukaintu Sheba wakakonzya kubona kuti ngu “Yahuwah Leza wako” ooyo wakabikka Solomoni a cuuno ca buleli kuba mwami (2 Makani. 9:8). Walo taakaalilwa kuzyiba Yahuwah kuti nguwaabwene kulemenena kwa Solomoni.
Eelyo Yahushua naakaponya mwaalumi wakalemene, “Lino makamu naakabona obo akayoowa akalumba Leza iwakapede bantu bwami buli boobu.” (Mateyo. 9:6-8).
Eelyo Yahushua naakabusyila ku buumi mwaalumi waafwide, “bakapa bulemu kuli Leza, kabaamba kuti, ‘Mushinshimi mupati walibonya akati kesu!’ alimwi ‘Leza wayeeya bantu bakwe!’” (Luuka 7:15-16). Bantu tiibakaalilwa kuzyiba, kulemekezya, akulumbaizya Yahuwah ku maleele aakupa buumi aayo aakacitika kwiinda muli Yahushua.
Eelyo Yahushua naakaponya banjaanji mu cooko ca Bantu bamasi ku Decapolisi, “ikkunga lya bantu lyakanyandwa, eelyo nibakabona muntu wakalaa kamaama kaambaula, muntu wakoongomene musana kali kabotu, muntu wakalemenye kayenda, alimwi muntu wakoofweede kabona. Mpoonya bakatembaula akupa bulemu kuli Leza wa Isilayeli.” Alimwi, aabo bantu bamasi bakali kukonzya kubona kuti Leza wa Isilayeli wakali kubelekela muli Yahushua.
Mu kaambo kakali kujatikizya kuzunda lufu, Paulu wakabona mulimo ookwa Yahuwah kwiinda muli Yahushua: “Pele tulalumba Leza, ikuti ulatupa luzundo kunguzu zya Mwami wesu Yahushua Messiah” (1 Bakolinto. 15:57).
Makani Mubufwaafwi
“Pele tulalumba Leza ikuti ulatupa luzundo kunguzu zya Mwami wesu Yahushua Messiah” (1 Bakolinto. 15:57).
|
Majwi ookwa Thomas muli Johane 20:28 ngaasumpauzyigwa kuti mbobumboni bupati bumwi mu Bbaibbele bwa “buleza bwa Kristu” abwa Baleza botatwe. Pele oobo busanduluzi bwa “buleza bwa Kristu” bulilubide cinicini.
Bukombi bwa baleza botatwe butaminina “Leza Mwana” mubuntu bwa Yahushua. Pele Yahushua wakaamba kuti wakali Taata Yahuwah, Leza alikke, ooyo wakali muli nguwe (Johane 8:40, 10:38, 14:9-10, 17:3).
Aboobo saa tusyome Bupaizi bwa Baleza botatwe naa tusyome Yahushua?
Eeci cibalo citali ca-WLC cakalembwa aaba Bob Schlegel.
Twakagwisya mucibalo citaanzi mazina aamituni woonse ngobaulikide taata a Mwana, akubikka mucibaka cangawo mazina mataanzi ngubaapedwe. Kuyungizya waawo, twakojokolosya mu Mangwalo mazina aa Taata a Mwana, mbuli mbwaakalembedwe kutaanguna a balembi ba Bbaibbele bakayoyelwa moza. Nkamu ya-WLC